Bromatologia seu doctrina de esculentis et potulentis

321쪽

plurimum lethalis' in hominibus, qui caseo abu

tuntur.

Usus est cibus pauperum.

Sunt condimenta , quae maximam partem ex gelatina animali constant. Celerrime nutriunt, quia facile in primis viis in chylum mutantur, & absque longa mora in sanguinem transeunt, hinc aegris exhaustis & imbecillibus offeruntur. Sed saepius & parce, atque suff- Cienter aqua diluta praeberi debent, alias in debili stomacho in tenacissimum gluten putridum abeunt. Robustis vero ac sanis hominibus nimis frequens gelatinosorum usus plethoram inducit vel mala quae ex abusu carnium oriri diximus.

GELATINA CORNU CERVI.

Est gelatina ex cornu CERVI Elaphi L coctione extracta. si 'horia fuste. Dost nullus; SAPOR blandus, gelatinosus. VIRTVs valde nutriens, obvolvens, primo .cescens, dein putrescens. Usus. Cum saccham & succo citri vel alius fructus mixta comedi solet.

322쪽

GELATINA CARNIS.

Est gelatina' ex carne vitulina, gallina, aut porcina coctione longa extracta. δliis 'gasert. ODOR nullus; SAPOR gelatinosus.

VIRTus nutriens , obvolVenS. USUS. Pro condimento hae gelatinae cum aromatibus

frigide comedi solent. Etiam piscis sic gelati parantur pro mensis. Demum tabula: ex gelatina siccata sub nomine portabis parantur, quae ab itinerantibus aqua calida diluuntur & loco juris bubuli in itinere hauriuntur.

Est gluteu e vesica aerea A C I F E N S E RU M L. Coctione parata. θausenbsa seu gasert. ODon nullus; SAPOR iners, glutinosus. VIRTVs nutriens, obvolvenS. UsUs. Pro condimento cum syrupo sacchari & emulis sone amygdalina vel succo citri, vel aurantii vel tibi um Sc imponitur mensis. Iuribus gelandis additur. Vina turba ichtyocolla clarificari solent.

GELATINA AMYLI. Est gelatina vegetabilis ex tritico elicita. Erastiness,

go Ierte. ODOR nullus; fAPOR farinaceus . VIRTUS nutriens , obvolven S. Usus. Ex vulgari amulo parantur placentae variae. Ex

amylo fermentato parant Russi suum Xfel, quod

323쪽

sapidus est cibus, quem cum lacte vel vino dc' aqua saccharoque comedunt. '

Est pars glutinosa O VI gallinacei. ODon nullus; SAPOR glutinosus. Aqua tepida solvitur, fervida induratur. UIRTUs nutriens , demulcen SobvolvenS , mucum derasum restituens. Minus valens exhibetur nutrimentum quam ovi vitellus. Albumen calore induratum digestu dissicillimus est cibus. At ovi albumen aqua tepida dilutum bene nutrit. Pullus ovi vitello inclusus, solo albumine sub leni calore incubatus soluto, intra breve tempus bene enutritur & increscit. Usus. Album en conquassatum cum jure carnium sub nomine Dad exi upe imponitur mensis. Adhibetur etiam ad varias cupedias parandas & clarificandum vinum turbidum.

VITELLUS OVI.

' Amylum fermentatum sic paratur a Russis. Recipiatur farinae tritici libra una alterave , huic adjiciatur furfuris tritici manip. j , tartari corevisitae q. s. & aquae simpl. q. s. stent loco tepidiusculo & sermontoni porI dios. Poracta fermentationc liquor docantetur &amylum aqua ablutum servetur pro parando Κisel.

324쪽

ODOR nullus; SAPOR oleo λ - gelatinosus , insipidus. Aqua tepida diluitur. VIRTUS. Fortior albumine cibus est, digestu dissicilior, plus nutriens quam album en, in laudabilem ramen chylum sine magno coctionis molimine transiens. Vis est nutriens , vi saponacea solvens, calefaciens, putrescens. Hinc non convenit febrienti hus, & biliosis. Nimia copia. rancO- rem in primis viis creat. 'Usus. Additur saporis & majoris nutritionis gratia juri carnium.

OVA GALLINAC LA INTEGRA.

OVA gallina domVtica L. - unirer x Eper. ODOR nullus; SAPOR blandus.. VIRTus. Ova vi nutriendi cibis animalibus fere omnibus palmam praeripiunt. Sed pendet illorum s lubritas a vario coctionis gradu.Opa facile digerenda & bonum nutrimentum exhibentia, sunt: i/ α. Ova sorbilia Su)hirsther. In quibus albumen nondum coiit, hinc quae liquida & fere semicruda sunt. Celerrime nutriunt, cito vires amissas restaurant, alvum laxant, solida emolliunt, humores acres demulcent, raucis & tussientibus utilia sunt. Ol. I ALLERI Elam. ph . T. VI. p. 323.

325쪽

bus album en instar lactis tremulum est. Solidius prioribus nutrimentum praebent. γ. - densata seu mediocriter dura, in quibus mollis vitellus duriusculo circumdatur albumine, hominibus robustioribus, qui solidiori indigcnt alimento , con Veniant. Usus. Ova haec mollia cum sale comeduntur. Adduntur ova variis cibis farinaceis. Vide Panis ovatus. Vitellus jure carnis dilutus tormina a purgantibus drallicis compescit. Ovum crudum integrum id est album en cum vitillo in aquae frigidae dilutum & aliquoties de die haustum bonum est remediam pro ictericis. 'Abusus. Ova quantitate nimia comesta cruditates putridas facile pariunt, inde nausea& ructus nidoros 1. Hinc ova febricitantibus sunt noxia. Solus vitellus in ventriculo facilius putrescit, quam si una cum albumine comeditur. ' Ad ova dyspepta, malum chylum generantia, referu

tur :

α. Ova elixa dura, farigefottene Eher, in quibus

album en calore in corneam quasi duritiem est densatum. Haec dissicillime digeruntur , per multos saepe dies flatus & ructus nido

326쪽

rosos emittunt. Mors ab ovis duris adsumptis observata fuit. t Za, nempe sub cineribus tosta gebrat; tene ether praecedentium sunt indolis. γ. Ova friaea ; nempe in sartagine frixa. HuC perintinent a. ova integra Sebe per. b. conquas- fata Tiis repet, c. in placentam fricta. Ei er fuchen. Praeter duritiem habent haec ova aliquid empyreumatici , acris, quo pars oleo se vitelli sub tostione aut frixione inficitur, hinc concoctu dissicilia sunt & ructus putrido rancidos gignunt. - antiqua. Iste Cher, haec utplurimum partim inania de subputrida sunt, hinc pra-Vi odoris & saporis. Si valde putrescunt,

uomituritionem, di arrhaeam , tormina , anxietatos, horripilationem di febrem putridam

producunt.

Ad OVA D YSPE P T A etiam referuntur ob dis ei lem digestiorem & ingratiorem saporem rova Gallopavonum. 5ndian seu a ruth, abnener. An serum. Sanseeher. Ova magna ventriculum aggravantia. - Anatum. En tenener.

327쪽

ova Crocolli. Crocodi fleher , quae magnitudinem ovi anserini habent & ab Aegyptiis

aestimantur.

vum rejiciuntur.

- Hasianorum , Phasoneyer i bonitate accedunt gallinacis.

sANGUIS ANIMALIUM.

uccus ruber, vitalis e vasis animalium. Esiit. Don nullus: SAPOR gelatinosus, subsalsius. Linetus. Crassus & concoctu dissicillimus, facile putrescens est cibus imprimis bubulus. Iudaeis Mosaica lege interdictus. Isus. Vix solitarie editur , at saepe in farciminibus &embemmatibus piperatis culinae inservit. Consuetissimus est nobis sanguis porcinus, qui intestinis cum adipe & aromatibus inclusus vexabones constituit. Sanguis piscinus pro embammate nigro ad pisces adhibetur.

CONDIMEN ΤΑ Α ROMATICA.

iunt vegetabilia, quae odorem.gratum, saporemque aromaticum cibis c 3nciliant. Haec non nutriunt sed ventriculum roborant, appetitum excitant X a

328쪽

adeo quidem, . ut ultro satietatem cibos ingerere cogant. Stomachica sunt, urinam & alvum mO Vent, tolluntque molestiam ciborum satulentorum, atque Corrigunt quasdam noxias ciborum qualitates. Calidarum regionum incolae pipere & capsico , cum illud omni fere cibo magna copia admiscent, abuti videntur, at harum regionum incolae sudoribus prae debilitate corporis diffluunt & eorum ventriculus ob imbecillitatem non appetit, fobremque intermittentem facillime causat , nisi pipere excitetur. Hoc sensu clima calidum exigit Condimenta, quae Ventriculum & corpus robo-

Ahujus aromatum oleo acti aethereo producit in primis viis sitim , cardialgiam , ardorem, nauseam, ructus, vomitus, bilem exasperat, intestina irritat, inflammat. In secundis viis motum humorum intendit, calefacit, adipem eliquat, humores alcalescentes reddit. Inde siccitas, macies, febris calida, con-rracturae, spasmi, exanthemata, inflammationes, i. dolores arthritici & plura alia naicuntur. ''

329쪽

ODOR fragrans, validus, graveolens; SAPOR aeris,sun dulcescen S. Vin Tus diaphoretica, diuretica, emmenagoga, an thelminthica.

USUS. In culinis carnes assatae allio condiuntur. Additur etiam variis embemmatibus. Quoniam transpirationem bene mooet, hinc nautis de sedent riis utile est condimentum.

chrymas movet.

UIRTus stimulans, diaphoretica, diuretica. Cocta venassata multo mitior est. Usus. Saporis gratia multis additur cibis, Cum condimentum sit gratum & praestans.

longa. ODOR debilius fragrans; SAPOR acris, cepaceus, sub- dulcescens, gratuS. VIRTus diaphoretica, stomachica. Usus. Bulbi adduntur .carnibus. Folia jusculis olera-ceis incocta gratum conciliant saporem.

330쪽

ALLINM Scorodoprafum L. Nocte tabolle. Iauch. ODOR fragrans in allium sativum incidens ; SAPOR acerrimus, amaricans, subcepaceus, pungens in lingua & faucibus. UIRTus stimulans, diaphoretica, diuretica. USUS. Pro condimento variorum ciborum adhibetur, at in assuetis nimis sortis haec allii species est.

ALLIUM ASCALONICUM.

ALLINM ascalonicum L. Sihasotten. ODOR cepae at gratior SAPOR cepae at mitior. U1RTus stomachica, diaphoretica, diu retica. Usus culinaris pro condimento variorum ciborum PORRUM ALI INM Porrum L. Porre, ia hiner saueb. ODOR fragrans; SAPoly fragrans, parum acris, sub- . dulcet cen S. V1n Tus diaphoretica. Usus. Radix jusculis carnium stequenter incoqui solet.

Agrata, Schoemoprafum L. SinnittIauch. pono; herbae fragxans, graius; SAPOR Cepaceus, ca lidiusculus, primo subdulcescens, dein debili uiaςrisi adhaerens. Bulbi sapidi mitiores.