Bromatologia seu doctrina de esculentis et potulentis

51쪽

Paniquetieeellatus, in buccellas confectus. - Rusi in castris & itineribus hoc pane utuntur. Respectu additionis. Ingredientia necessaria panis sunt farina , aqua, fermentum , st. His vero alia quandoque simul adduntur ingredientia , inde Vocatur panis I. lacteus, quando lac loco aquae additur. Inde candidus & gratissimi saporis panis cons

a. Ovatus. Admixta ova panes molliores & magis friabiles reddunt. 3. Saccharatus , quando saccharo sapor dulcis

conciliatur.

. Messitus seu piperatus, istiferfuchen , si mel& piper addantur. Optimus est Norimbe

gens 1S. s. Aromat fatus: ut crocatus, sceniculatus, vel coriandro, cumino condituS; haec aromata gratum saporem pani conciliant, & ventrifatulentiam tollunt. 6. Bu raceus, si addatur butyrum.

rinthicae, caricae, taleoli pomorum, pyro

rum, nucum adduntur.

Respectu proe arationis habetur : panisi. Fiscoctus seu dipyrus. Ob siccitatem maxime attrahit salivam & humorem gastricum , hinc facillime digeritur. Ob sccitatem diutissime conservari potest, ideo in navibus frequens

52쪽

. ejus usus est , tropicos transit stum non

contrahen S.

2. A mus seu non fermentatus , qui absque fermento paratur. VITIA FANT S. Bonus & salubris panis legitime fermentatus, salitus & coctus esse debet; hine sit non nimis recens, bene siccatus, Porosus, i ner , lapidus, in ore facile deliquescens, alias multos infert morbos. Est autem panis vitiosus - I. Panis calidus, quem multi butyro illitum in deliciis habent. At dentes reddit molliores & vacillantes, dissiculter disteritur: hinc dyspepsiam , stomachi debilitatem , flatulentiam, sitim, passionem hystericam & chlor sim infert. 2. Panis nimis mollis. Insat & debilitat ventriculum, hinc di arrhaeae obnoxii morbum sem

per ex pane recente recurrere sentiunt, de-

quam mica panis digeritur.

ν III. LINNAEUS in amoenit. acad. Vol V. p. f dicit: Ebur & cornu cervi ab artificibus pani praecalido inclusum emolliri solet, veluti cera flexilis. HIPPOCRATES rat. victus L. I. panem calidum comestum repentinam repletionem & sitim inducerct , tum tarde e ventre discedere & corpus flatibus distendere docet. Rusticis , qui sub fortis per totos I dies nonnisi molliori pisne vescuntur, dentes sentiunt vacillantes. Hinc

2. Panis

53쪽

3. Panis nisis antiquus. Firmatur ventriculus pane vetere & sicco , qui, etsi alvum aliquantum adstringat, optime tamen digeritur. Si vero panis ob antiquitatem jam nimis aridus est, tunc vix masticari, & dissicillime digeri potest.

. Panis nimis eaeusus. Ob carbonaceam indolem vix nutrit.

3. Panis nimis humidus. Ob spongiosam mollitiem humores gastricos non absorbet, hinc digestu dissicillimus eadem mala ac panis nimis mollis infert. 6. Panis non bene fermentatus. Ob gluten se

mentatione non bene attenuatum,.viscidum

in primis viis generat & alvum cohibet, hinc eadem mala. Fermentatio enim panem reddit porosum & lentorem glutinosum atteonuat. Panis talis collapsus est. 7. Panis non bene coctus. Sic nimis humidus manet farinaceam indigestibilem indolem retinet. Farina enim Cruda non digeritur. 8. Panis nimis acidus. Scani rustici, qui molles& valde acidos comedunt panes, habent de tes plerumque cariosos & impuros, quod in aliis provinciis non observatur. ' Panis secatinus ob aciditatem hypochondriacis &

etiam opulcntortim pane molli utentium dentes & gin givae sunt molliores dicit M. LINNAEUS l. c.' II. L I N N U S l. c.

54쪽

hystericis multis sodam & cardialgiam cau

sata

'. Panis non bene salitus. Inspidus est & non facile digeritur.

Io. Panis mucidus. Omnis mucor saporem amarum & odorem nauseolam & venenatum ha-

bet , unde etiam canes panem mucidum non facile devorant. Habet mucor vim septi

cam.

II. Paris vermiculosus. Nauseam excitat, etiamsi hae larvae non sint venenatae.

Ιχ. Panis arenosus. Ubi lapilli a lapidibus molaribus detriti farinae immiscentur, panis cum stridore dentium masticatur. I 3. Panis eae frumento immaturo , &Iq. Panis ex frumento corrupto , ex quibus saepe varii morbi epide mici observantur. II. Panis venenatus. Ab admixto bromo secatino seu Lolio temulento, Lathyro cicera, Er-vo Erviij a, Secati cornuto &c. De his vide Toxicologiam. Consuetissimae & maxime salubres panis species sunt:

Est panis ex farina tritici paratus. Teiienbrob. Ex tritico quintuplex paratur farinae species:

I. FARINA SILIGINE A TRITICr.

893 eis en MunbmehI. Quae flos farinae est, tenerrimum & facillimae digestionis dat p

55쪽

nem. Cum lacte panem lacteum feci te brobconstituit. a. FARIN A SIMILAGEA TR 1 1 cI. Est pura farina triticea, inde Similagines Munb semeln conficiuntur. 3. FARINA CIBALIS Spei semes s. Ex farina & furfure subtili constat. Inde panis domeficus albus Dei Ieὁ fatis brob par

tur. I

q. FARINA CONFUSANE A.

Ex farina a furfuribus non separata constat. Inde panis militaris triti-ceus Deiten Eo minis brob paratur. F. FARIN A FU RFUR AC E A. ylehennaehI. Ex grossiori furfure dc pauca farina constat. Inde panis furfuraceus esse helibro b conficitur, qui solo annonae tempore a pauperibus in cibum adhibetur. Ino R levis, gratus; SAPOR gratissunus , COLOR al

UIRTUs. Panis triticeus in ventriculo facile solubilis , & in humorem lacti analogum, valde nutrientem dc acescentem mutabilis est, alvum parum constipat, cito arescit. sus. Est opulentorum saluberrimum, frequentissimum copiosissimum alimentum. Librae duae panis homini sano pro die sufficiunt. Aegrotis Panat ina seu panis cum iure carnis in pultem coctus, pro cibo , dc Decoctum panis aut

56쪽

panis tosus cum aqua infusus ob vim nutrientem & acescentem in morbis acutis inflammatoriis, febrilibus & putridis pro potu salubri suia

ficit. Panis vino intinctus valde dc cito refocillans cardiacum est. Gelatina e crusa panis cum pauca quantitate vitelli ovorum & lacte est optimum infantum n eo natorum alimentum. '

PANIS SECA LINUS.

Est panis ex farina secatina paratus. Nocten brob. ODOR levis, gratus; SAPOR gratus; COLOR nigricans. V1amus. Est pane triticeo sapidior, nec adeo cito are

scens, minus alvum obstruens , magis deteringen S.

Usus. Est primarius ac frequentissimus hominum plebeiorum cibus, digestu facilis, valde nutriens, at aliquantum flatulentus. Ad remum damnati solo pane nigro & aqua vivunt. Panis secatinus crassior subitiliore furfure remixtus non assuetis alvum movet. Saluberrimus panis exsecati & tritico mixtus est. Abusus saburram acidam generat hinc infantibus in farctus me senterii , abdomen tumidum, tabes,

57쪽

. scrophulae, vermes, ab acido rachitis, & pD

Ex secati quadruplex paratur farinae species: I. FARI N A SILIGINE A secatis. JeineὁfenmehI. Ex subtilissima farina pura constat. Inde Similagines Iecatini parantur. FARINA DOMES TICA, Toclen mehs. Farina mediae tenuitatis est. Inde panis domeficus niger, Schmarie6 fauὁbrob paratur. Hicce est α. Dulcis e farina & tartaro cerevisae paratus. Est valde lapidus, nutriens , stomacho facilis. Acidus e farina & pasta acida paratus. Hic

refrigerans est, minus nutriens, diaetae animali convenientissimus. 3. FARINA CONFUSANE A. 'locrenσssiangi mehI. Ex farina a furfuribus non separata constat. Inde panis militaris secatinus. Noctent Romini brob conficitur.

Nocten ι .RIehennaeshs ex solis furfuribus constat. Inde panis furfuraceus seu caninus fisehens brob seu .fundebrob pro canum pabulo pa

ratur. IV. HALLERI mor. med. T. II. p. 137. nilnquam sine pyrosi panem atrum Gottingae comedere potuit.

58쪽

LEGUM IN A.

Sunt semina farinosa, quae manu, non falce ut Cere tia, leguntur de e quibus, panis parari non solet. Onon nullus ; SAPOR peculiaris leguminosus dictus. ViRTUs. Nutriunt principio amylaceor at cerealibus multo flatulentiora & digestu dissiciliora sunt, adeo ut colicam flatulentam, alvum constipatam inferant & iis, qui primarum viarum debilitate laborant, integra secedant. Hinc non nifi laboriosae vitae hominibus concedenda, debilibus & sedentariis praesertim herniosis, ne hernia in carceretur, evitanda. Usus. Ingeruntur legumina aqua ad mollitiem cocta, additis condimentis carminativis & sale. In aqua

fluviatili facile, in puteali dissiculter ad mollitiem

coquuntur.

PISUM.

P1ευ, fativum L. Urbsen. ODOR seminum maturorum vix ullus; SAPOR subdulcescens , leguminosus , peculiaris; Coctorum magis dulcescen S. Vin Tus nutriens, subflatulenta. Usus. Semina integra cum carne salita & fumata co

quuntur.

Panis e prss est: ponderosus, satis gratus, dum reiscens est, at saporis dulcescentis, leguminosi de

59쪽

per dies nonnullos servatus siccus & non sa-

ERUUM lens L. sinst. ODOR vix ullus; SAPon subamaricans, leguminosus, qui adhuc in transpiratione corporis post ejus esum percipitur. Coctura sapor dulcescit. UIRTUs nutriens. Lentes coctae non ingrati quidem sunt

saporis , sed flatibus molestissimae ' & digestu dis.ficileS. Usus. Semina integra cum carnibus coquuntur. Etiam juscula ex seminibus nostrae culinae parant.

ODOR nullus SAPox leguminosus , coctura tener , sapiduS. VIRTVs nutriens , minus flatulenta quam in pisis. Usus. Semina integra cum carne salita & fumata coquuntur. Iusculum phaseolorum est spissiim ob partem cotyledoneam, quae coctura non solvi

tur.

FABA. V1 cris Faba g. Saubo hiae. Duplex datur varietas:

una semine maiori, altera semine minori. Lentes equos flatulentia necarunt. Ill. Η A L L E RI sirp.

60쪽

ODon nullus; SAPOR leguminosus, dulcescens ut pi

sorum.

VIRTUS fabarum maturarum nutriens: at flatulentus, digestu dissicilis cibus, rustici, relinquendus. Usus. Praestat seminibus tenellis vesci utpote tenuioribus. Vide fabas virides. CICER. CXCER arietinum L. Sisers seu Richers.

ODori vix ullus. SAPOR dulcescens ut pisorum. Arilli COLOR variat, unde distinctio in cicer rubrum, album & nigrum. VIRTVs nutriens, mucilaginea : at satulentus, dissiculter digerendus cibus, hinc bajulis relinquen

dusa

Usus. Semina virentia & immatura in jusculis coquuntur. Semina in sartagine fricta N: sale conspersa apud veteres Romanos plebi in theatris vendebantur, quae cicere fricto, dum fabulae agebantur, ' famam sedare solebat. Cicer tostum cosseae loco adhiberi potest.

CARAGANA.

RON1NIA Caragana L. Taumerbsen. Don nulIus. SAPon leguminosus. V1naeus nutriens, flatulenta.

Usus. Incolae Sibiriae seminibus hujus fruticis ut pia

paratis, vescuntur.