De morte et varia moriendi ratione

81쪽

ORDO SECUNDUS.

DE GAS OB DEFECTUM OTYGENII LETHALIBUS.

GENUS PRIMUM.

s. 6. Gas illud, ad respirationem nil valens, prae aeris

vitalis desectu animaliuin vitain moX eXstinguit; quum vero animalium respiratione continuo Gas oxygenii proportio in atmosphaera magis & magis decrescat eadem que pulmonum functione generatum Gas acidum carbonicum animali oeconomiae sustentandae aeque minus, ac ipsum agotum sit par, sequitur , eandem aeris portionem saepius itispiratam, tandem ad respirationem inutile fieri, morteinque inferre debere ; & sane, simulacomne oXygenium, in aere atmosphaerico contentum , sit consumtum , pulmones partim ex soliti stimuli desectu collabuntur partim etiam ex venenato simulo, quo in illos agit Gas acidum carbonicum , in actione tu bantur; hinc solitum munus non amplius peragere possunt, verum brevi a functione cessant; sicque perit homo prae impedita pulmonum functione, q iam principii vitalis exstinctio pressis pede sequitur. Ex allatis insuper apparet ratio, cur aer saepe veno lata imbuatur qualitate, si multi homines diu angusto loco includata uta

82쪽

GAs HYDROGENIUM.f. 77. as illud, licet ad teris atmosphaerici partes

haud pertineat, omnem tamen meretur attentionem , quum

saepe ab Rus vapore homines enecentur , & magis adhuc gravissimis adfligantur morbis. Proprietate sua im- flammabili a ceteris omnibus distinctum ipso aere atmOSpherico multo est levius, odorem proprium & ingratum/ habet, ac ad animalium respirationem, alendamque fammam plane nil valet. Multis in casibus a Natura producitur , plerumque tamen aliis cum corporibus conjunctum; hinc olim inter Chemicos disputatum fuit, an non revera plures hujus Gas adessent species 8 hodie autem per eXperimenta Col. MACQue R 67b &FOURCRo Y satis certo est probatum, non nisi unicam hujus Gas dari speciem, sed quae pro Conjuncti ne diversis cum corporibus diversas habet modificationes, Variisque gaudet proprietatibus: inter illas, maXime vulgares , sequentes quatuor praecipue recenseri merentur,

83쪽

EJUSQUE CAUSIS. 67

carbonatum, V. Gua Ddrogenium phosphoratum, '. Gas drogenium cum azoto & acido carbonico conjunctum: singulas has modissicationes in gratiam bene multorum Naturae phaenomenorum, aliter non facile explicandorum, breviter pertractabimuS. i

SPECIES PRIMA.

S. 78. Inter Naturae producta hoc Gas non insimum occupat locum; quoties enim in locis subterraneis aqua sulphur & serrum invicem in se agere possunt, toties aqua de- componitur, formanturque sulphas ferri & Gas hydrogenium sulphuratum : hinc aquarum mineralium sulphurata. rum, Vulcan0rumque origines sunt petendae; nec non explicatio singularis illius phaenomeni, quod scilicet numis quam in locis magna distantia a mare dissitis, sed semper in ejus vicinia Vulcani reperiantur, quum nimirum aqua ad eorum explosionem requiratur. Inter aquas minerales illud Gas continentes etiam pertinet caverna illa vaporisera Pyrmontana, quae insecta, aVes, uno Verbo omnia animalia, quae ejus vapores inspirant, subito enecat iisdem fere cum symptomatibus, quae animalibus aeris commercio privatis sub antlia pneuma-Ι tica

84쪽

68 DE MORTE

tica accidere solent 69J. Apparet inde, Gas hydrogoniuna una cum sulphure & carbonio conjungi posse, quum

ct illa caverna cet rarum aquarum mineralium ad instar quoque carbonium contineat, unde & ejus essectus effectibusCavernae, nomine Grotto des cane celebris, reperiuntur analogi. S. 79. Sed non tantum in regno minerali, verum etiam in utroque regno organico saepe illud generatur: multae enim plantae continent sulphur po , qtiod ex iis forma Gas hydrogenii sulphurati prodit, quando eorum vi vitali aqua in partes suas constitutivas decomponitur; imo nonnullae plantae prae reliquis hoc Gas secernunt, atque hinc odorem ingratum, nauseo sum, ac penetrabilem ceparum &allii esse repetendum, jure merito docuit Cel. GIRTANNE-

Non minus etiam sulphur analysi partium animalium obtinetur, imprimis illud ex albumine ovorum evolUitur, Observante hoc primum Cel. DEI EUX, hinc, quando ovorum coctione calorici ope pars aquae resolvitur, Gas hydrogenium sulphuratum numquam non tetro suo Odore sese nobis offert; ex eodem fonte humanae foeces trahunt etiam suum ingratum odorem, dum aerem, qui in intestinis corporis animalis ex cibis elicitur, pro magna parte

85쪽

EIUSQUR CAUSIS. 69

constare ex Gas hydrogenio sulphurato, a longo tempore jam fuit cognitum foeces iisdem in animalibus cnam & foetor pro vario vitae genere dissert) magis vel minus tetrum spargant odorem pro variis, quibus animalia vescuntur, cibis: sic v. g. eXcrementa felis, quae vivit fere de solo animali cibo, & ita utitur materiemultum sulphuris continente, teterrimum spirant halitum: porro animalium foeces recenter exploratae continent hoc Gas a 4 idem de halitu cloacarum & latrinarum tenen dum est 74 . Tandem in partium animalium putrefactione illud oritur Gas, etsi ibi generatus aer maxima pro parte huc non pertineat.

SPECIES SECUNDA.

g. 8o. Cras acidum carbonicum multis in puteis & cavernis cum Gas hydrogenio conjunctum reperitur; ab eorum combinatione noxii effectus minime imminuuntur, etsi inde ratio moriendi nonnihil alio modo terminetur: resertCl.

86쪽

scilicet erat puteus exhalans foetorena nauseosum, horribilem, stercoraceum, putridum & adeo penetrantem, ut Operarius in eum descendens mox sensum & motum amiserit, ac in liberum aerem extractus violentissime convelleretur , dum ad se tandem post tres demum horas rediret, stiperstite tota nocte cerebri turba. Alter, minus subito a foetore assectus, capite diutius turbatus fuit: uterque tamen post aliquot dies convaluit: quamvis autem Vir Cl. de natura exhalationis non loquatur, videtur tamen ex symptomatibus satis certo statui posse, Gas hydrogenium carbo- natum in eorum fuisse causa. Insuper nonnullae plantae, quando florent, memoratum secernunt Gas; V. g. vulgo notum est, quod, si1 candelae flamma ad Dictamnum album florentem vesperi accedamus, tunc hanc plautam ambiens atmosphaera accendatur, ardeatque laete; denique in putrefactione tam Animalium quam Vegetabilium insigni copia Gas hydrogenium carbonatum evolvitur, illudque etiam ad coemeteriorum auram, mala, quae illa inducit, suam confert sγmbolam.

87쪽

EIUSQUE CAUSIS.

s PECIES TERTIA.

qi. Quum Phosphorus non, nilissi in partibus anima

libus & paucissimis Uegetabilibus reperiatur, illius conjumetio cum Gas hydrogenio praecedentibus rarior observatur; imo sere non occurrit, nisi in destructione spontanea coroporis animalis, quo in casu illud Gas teterrimo suo odore, quo pisceS putrescentes aemulare solet, omnes celetas modificationes antecellens, numquam non generatur; ab ejus ortu putridae exhalationes, quae in coe- meteriis, & in iis locis, ubi multa animalia terra non ieeta jacent, sese produnt, plurimum sunt derivandae, ii cet ab altera parte minime sit negandum, horribiles effectus contagiorum, aliorumque bene multorum malorum, quae non raro ab exhalationibus materierum putrefactarum C. A. suas trahunt natales, ex solo hoc Gas aeque minus ac ex ceteris eXplicari posse; e contra in partium animalium de- compositione, uti ex recentissimis Chemicorum, imprimis Gallorum, constat observatis, videtur evolvi Gas singulare putridum, admodum penetrabile & foetore intolerabili, quod summa cum violentia animalium vitam destruit

76 Qui hujus rei vult exempla, adeat Cl. PLENcΚ, Toxolo. ιis, p. 3o Z. st seqq. ibique allatos auctores. .

88쪽

DE MORTE

cuiusque principia adhuc rito cognita non sunt 77 ; ea sola tantum consideratione eorum, quae in destructione Organismi partium C. A. contingunt, suspicantur Chemici, istud Gas generari ex unione Gas hydrogenii phosphorati,

carbonati, ac forte etiam sulphurati. Illius opinionis veritas tamen demonstrata nondum est, ac cognitio naturae hujus Gas adhucdum inter desiderata Chemica pertinet.

sPECIES QUARTA.

GAS HYDROGENIUM CUΜ AZOTO, ET ACIDO CARBONICO CONJUNCTUM.

f. 82. bhinc aliquot annis imprimis Cel. PRIEsT-LEYI observatis Chemicis jam innotuerat, aerem illum qui ex aquis stagnantibus, & paludibus sese prodit, ac insigni copia e paludum fundo lutoso, sit baculo modo conquassantur, bullarum forma colligi potest, esse Gas hydrogenium: postea tamen nonnulli, quum Gas illud flamma Coerulescente ardeat. nullamque eXhibeat detonationem, hac de re iterum dubitare coeperunt; donec tandem Cel. FOUR CROY nos certiores fecerit, illud Gas non constare ex Gas hydrogenio puro, sed cum agoto & acido car bonico divei sis in proportionibus conjuncto: quantis autem

s77 cons. Annales de Chemie, T. V. p. 173. 2 seqq.

89쪽

' EIUSQUE CAUSIS.

noxis illud Gas, Veteribus sub nomine aeris paludosi cognitum , inferre Valeat, ex Cel. L A N C I s II operibus abunde patet, ubi quinque distinctae recensentur epide. naiae perniciosarum castrensium febrium, quae intra paucos annos diversas Pontificiae ditionis urbes pene vastarunt; omnes autem illae a stagnante aquoso latice, aestivis caloribus insuper corrupto, suam debebant originem c 78).f. 83. Quaenam vero paludes stagnantesque aquaSincolarum 1anitati & vitae pestifera adeo imbuant qualitate, disputant valde Medici, quorum diversas opiniones ad suum tempus usque collegit Ill. L AN cIsius c79 Medici tamen, in diversiissimas abeuntes sententias, omnes in eo conveniebant, illas noxas non solum aeri paludoso, sed & aliis naiasmatibus inde gener tis esse adscribendas; quae opinio ad hunc usque diem viget: etsi eam sententiam, uti ab omnibus receptam, &ipsum sequi mecum jam constitueram, in presentiarum tamen accuratiori phaenomenorum, quae ibi contingunt, habito examine, res aliter se habere mihi videtur. Constat enim ex Historicorum scriptis, Regiones hodie maxime insalubres, paludibus & aquis stagnantibus scatentes, ante pauca secula ne minima quidem insalubritatis nota fuisse insectas : exemplum sit Regio compagna di Roma: illa autem Regio, hodie solitudinem sere reserens,

78) ConL LAN cis II, Opera omnia , T. I. de noxiis paludum uviis, Lib. II. Geneve III 8.

79 Cons. I. l. Lib. I.

90쪽

& ir salubritatis ergo ubique a ro carbone notata, Olim sub ROMANORUNI in perio, quando incolis scinam a cuna indui tria agriculturam exercentibus abundabat, admodum habebatur salutaris: & Ponticae paludes, quae hodie sere desertum csserunt, quarumque pestiferi vapores ad magnam adeo sparguntur distantiam, ut Regiones adjacentes vix absque vitae periculo ab humano genere habitari queant, olim insigni incolarum gaudebant numero, & coelo minime noxio: unde haec mutatio 7 non certe a clinarate,s nam et oscA NI eodem sere sub climate degentes coelo fruuntur saluberrimo; nil ergo restat, nisi quod concludamus, hancce insalubritatem oriri a paludibus neglectu terrarum culturae, & arborum, aliarumque plantarum defectu o

S. 84. Sin autem aeris insalubritas a solis pendeat paludibus, tunc etiam ex illarum exhalationis indole, accurate eXaminata, memorata quaestio dirimi potest: iis vero vaporibus examini chcmico subjectis patuit Cel. FOUR-CROY , illas unice eX unione Gas hydrogenii cum agoto &acido carbonico constare; ex quibus tentaminibus igitur sequitur, ab hocce memorato Gas omnes paludum, &aquarum stagnantium noXios effectus debere explicari, dum cetera natasmata, quorum praesentia insuper a nemive unquam est probata, ad foetus imaginationis pertinere videntur. Neque dissiculter refellitur argumentum , quorum aliter sentientes suam sententiam probare conantur, quod nimirum noxii illi effectus non semper, verum praecipue aestivo tempore & tunc imprimis noci e observentur. Etenim,