장음표시 사용
381쪽
uuls proximi nomine hie designetur.
Est autem proximus, ut ex Christi Domini doetrina olligitur i), quicunque eget opera nostra, sive ille propinquus
sit, sive alienus, sive eivis, sive advena, sive amicus, sive inimicus nefas nim est existimare, eontra hostes licere salsum
aliquid dicere pro testimonio, quos iussu Dei ac Dominiis stri diligere oporteati Quin etiam, quia sibi quisque quadam
ratione proximus est, nemini fas est in se salsum testimonium dieere quod qui Ommittant, sibi ipsi notam inurentes ignominiae a turpitudinis, et se ipsos, et celesiam laedunt, enius sunt membra quo modo etiam, qui sibi mortem conseisenni, noeent civitati. Ita enim est apud sanetum Augustinum ):-Nec recte intelligentibus poterat videri, non esse prohibitum, ut adversus se ipsum quisque salsus testis assisteret, eo quod in praeeepto additum fuit: eontra proximum tuum. Sed non ideo, si adversus se ipsum quisque salsum testimonium dixerit,
ab ho crimine se putet alienum quando regulam diligendi proximi a semet ipso dilector accepit. 'QUAESTI V.
In utilitalem proximi falsum testari aui mentiri non licet.
Verum quia prohibemur proximum laedere salso testimonio, nemo propterea contrarium permitti nobis arbitretur, ut peierando liceat conciliare ei, qui nobiscum natura ac religione eoniunctus sit, aliquid utilitatis aut commodi. Nemini enim mendacio et vanitate, multo minus periuri studendum cst. Quare . Augustinus de mendacio ad Crescentium idocet ex Apostoli sententia, mendacium in salsis testimoniis numerandum esse, etiamsi in cuiusquam salsa Iande dieatur. Nam locum illum tractans ): Invenimur autem et salsi testes Dei, si testimonium diximus adversus Deum, quod suscitaverit Christum, quem non suscitavit, si mortui non resurgunt: Falsum, inquit, testimonium vocat Anostolus, si quis de Christo, et quod ad eius laudem videtur pertinere, mentiatur. φ QUAESTI VI.
Quoi mala falsum testimonium ingratiam Hierius proIalum consentiantur
Saepissime vero etiam eontingit, ut, qui alteri favet, obsit alteri. Certe errandi causa adfertur iudiei, qui intem
382쪽
PARS III. CΑΡ UT X. dum salsis testibus adduetus, eontra ius secundum iniuriam statuit, et iudicare cogitur. Nonnunquam etiam sit, ut, qui ob salsum alicuius testimonium causam iudici vicerit, idque
impune tulerit exultans iniqua victoria, assuescat corrumpere et adhibere salsos testes, quorum opera Sperat se posse
ad id, quodcunque concupierit, pervenire Est vero id et ipsi testi gravissimum, qui et ab eo, quem Iureiurando sublevari et adiuverit, salsus et periurus agnoscitur, et ipse, quod ei e sententia suecedit seelus, quotidie maiorem exereitationem et consuetudinem eapit impietatis et audaciae. QUAESTIO VII.
Peeeata eorum omnium, qui iudiei iratiant, ei in universum omne men- duclum Iio praecepi prohibetur.
Ut igitur testium vanitas, mendacia et periuria prohibentur, sic et accusatorum et reorum, et patronorum, rognitorum, et procuratorum, advocatorum et Omnium denique, qui iudiei eonstituunt. Postremo vetat Deus omne testimonium
non modo in iudicio, sed etiam extra iudicium, quod alteri incommodnm aut detrimentum possit asserre. Est enim in Levitico i), quo loco haec praecepta iterantur, his verbis: , Non facietis surtum, non mentiemini, nec decipiet unusquis- qii proximum suum, ut nemini dubium esse possit, quin a Deo omne mendacium hoc praecept eiectum condemnetur; quod apertissime testatur David in hune modums): Pordes omnes, qui loquuntur mendacium. 'QUAESTI VIII.
IIo praeceptum ad detractionis villum ellam exienditur. η
Prohibetur autem ho praecepto no modo salsum testimonium, sed detestabilis etiam libido et consuetudo detrahendi alteri, qua ex peste incredibile est, quam multa et quam gravia et incommoda et mala nascantur. Hoc vitium malediceo eontumeliose dicendi oeeulto in alterum passim improbant divinae literae. Cum hoc, inquit David ), non edebam; et S. Iacobus: Nolite 3 detrahere alterutrum, fratres mei. Nec vero praecepta solum sacrae literae, sed etiam exempla suppeditant, quibus sceleris magnitudo declaratur. Nam et Amav β consetis erini inibus adeo ineendit in Iudaeos Assuerum, ut is omnes euis gentis homines imperarit Occidi. Re-
383쪽
serta est huiusmodi exemplis sacra historia, quorum comm moratione saeerdotes peram dabunt, ut fideles a rei improbitate deterreant.
Quinam in Obtrectatorum numerum sint referendi.
Ut autem peceat huius vis, quo de altero detrahitur, omnino perspiciatur, sciendum est, non tantum adhibenda ea-lumnia offendi hominum existimationem, sed et augendis amplifieandisque criminibus, et, si quid occultius ab aliquo om- missum sit, quod ubi rescitum fuerit, grave aut turpe sit ad famam eam rem qui ubi quando, quibus non neeesse sit, pervulgarit, is obtrectator et maledicus iure dieitur. Verum totius obtrectationis nulla capitalior est, quam eorum, qui ea- tholieae doctrinae eiusque praedicatoribus obtrectant. In simili culpa sunt, qui malarum doctrinarum et errorium magistros extollunt laudibus. 'QUAESTIO X.
stui audiunt detrahentes, ve inter amicos dis,idia serunt Aunt
Nee vero ab horum hominum numero et culpa seiunguntur, qui detrahontibus et maledieentibus hominibus pate-sacientes aures, non reprehendunt obtrectatores, sed illis libenter assentiuntur. Detrahere enim, vel detrahentem audire, scribunt S. Hieronymus t et Bernhardus ), utrum damnabilius sit, non facile constat non enim essent qui detraherent, si non adessent qui detrahentes audirent. In eodem genere sunt, qui suis artificiis distrahunt homines, et inter se committunt, magnopereque serendis diseordiis delectantur, ut summas coniunctiones et societates fictis sermonibus dirimentes, amicissimos viros ad immortales inimicitias et ad arma compellant. Hanc pestem si detestatur Dominus δὶ ,,Non eris criminator, neque susurro in populo. Tales erant multii ex consiliariis Saulis, qui eius voluntatem a David alienare, et in illum regem eoncitare conabantur. QUAESTI XI.
sentallo hac lege ei iam iiiterdicta est.
Peceant denique in hanc partem blandi homines et assentatores, qui blanditiis et simulatis laudibus influunt in au-
384쪽
PARS III. CAPUT IX. res et in animos eorum, quorum gratiam, pecuniam et hon res aucupantur, dicentes, ut est apud Prophetam ): Malum bonum, et bonum malum; quos ut arceamus et pellamus oconsuetudine nostra, monuit nos David illa oratione ): Co ripiet me iustus in misericordia, et increpabit me; oleum autem peccatoris non impinguet aput meum. Quanquam enim isti proximo minime maledicunt, tamen ei maxime nocent, quvel laudandis eius peccatis asserunt ipsi causam perseverandi vitiis, quamdiu vixerit. Et quidem in hoc genere illa est assentatio deterior, quae ad proximi calamitaten et perniciem adhibetur. Si Saul quum Davide furori et serro Philistaeorum obiicere cuperet, ut Occideretur, ei blandiebatur illis verbis δ): Ecce filia mea maior Merob ipsam dabo tibi uxorem tantummodo est vir sortis, et praeliare bella Domini. Si Iudaei insidiosa ratione Christum Dominum sunt allati ): Magister, scimus, quia verax es, et viam Dei in veritate doces. 'QUAESTI XII.
Amici, quomodo amico periculose aegrotani perniciose assententur.
Longe autem perniciosior orati est amicorum, assinium et cognatorum, qua ad eos interdum utuntur assentatorie, qui mortiser morbo assecti iam sint extremo spiritu, dum assi mant, nullum esse tum ei a morte periculum dum laetum et hilarem esse Iubent, eumque a peccatorum consessione tamquam a tristissima eogitatione deterrent dum denique eius animum avertunt ab omni eura et meditatione extremorum periculorum, in quibus maxime versatur. Quam fugiendum
est omne mendaciorum genus, sed illud in primis, quo gravidamno quisquam inci possit Plenissimum vero impietatis est mendaeium, quum quis in religionem vel de religione
mpingunt etiam in hoc praeceptum ItbeIIorum famosorum auctores, toto vel ossicit eausa mentientes, et hypocritae
Sed illis etiam Medietis et probris graviter offenditur Deus, quae committuntur libellis, quos amosos Oeant, et aliis huius generis contumeliis. Praeterea loco vel officii causa sallere mendaeio, etsi nemo in illo vel damnum vel lucrum feeerit, tamen omnino indignum est ita enim nos Apo-
385쪽
stolus admonet ): Deponentes mendacium loquimini veritatem. Nam in eo est ad frequens graviusque mendacium magna proclivitas, et ex iocosis mendaciis capiunt homines mentiendi onsuetudinem unde veniunt in opinionem, non esse veraees. Quamobrem, ut idem faciat eorum ratio, necesse habent iurare perpetuo. Postremo priore parte huius praecepti simulati repudiatur, nec modo, quae simulate dicuntur, sed quae ita sunt, cum scelere coniuncta sunt tam ni verba quam facta notae ac signa quaedam sunt eorum, quae sunt in animo cuiusque, ob eamque causam Dominus saepe Pharisaeos arguens hypocritas appellat. Et haec de priori praecepti lege, quae ad vetandum spectat. Nunc explicemus, quid in altera iubeat Dominus. 'QUAESTIO XIV.
Quidnam in altera Iegis huius parte verhis involuta de ludieiis forensibus praescribatur. o
Pertinet autem haec praecepti vis et ratio ad id, ut iuste et ex legibus orensia iudicia exerceantur, neve occupent homines et usurpent iudicia non enim sas esse, alienum servum iudieare, ut scribit Apostolus in ne re et causa incognita, sententiam serant. Quo in vitio sui sacerdotum et scribarum onsilium, qui de sancto Steplian iudicarunt; quod item peccatum sui magistratus Philippensium, de quibus inquit Apostolus 3 Caesos nos publice indemnatos, homines
Romanos, miserunt in carcerem, et nunc Oeeulte nos elieiunt. Ne condemnent innocentes, aut nocentes absolvant ne pretio aut gratia, ne di aut amore moveantur. Si enim Moyses seniores aditionet, quos populi iudices constituerat ): Quod iustum est iudicate, sive civis sit ille sive peregrinus. Nulla erit distantia personarum ita parvum audietis ut magnum, nec accipietis cuiusquam personam, quia Dei iudicium est.
Rei, per legitimuni magistratum interrogati, non possunt mentiri.
De reis autem et sontibus, vult eos Deus verum consteri, quum ex iudicii sormula interrogantur. Est enim testimonivinae praedi eatio quaedam illa consessio laudis et gloriae Dei ex ipsius Iosuae sententia, qui Achan ad veri consessionem
386쪽
Sed quoniam hoc praecep um testes potissimum attingit, de his etiam a paroch diligenter agendum erit. Nam prae-eepti vis ea est, ut non solum prohibeat salsum testimonium, sed verum etiam diei impereti si enim in humanis rebus maximus usus veri testimonii, quod sunt innumerabiles res, quas a nobis ignorari necesse sit, nisi eas ex testium fide cognoscamus. Quare nihil tam necessarium est, quam testimoniorum veritas in iis rebus, quas nec ipsi scimus, neque tamen licet ignorare. De quo exstat illa S. Augustini sententia ): Qui veritatem Oeeultat, et qui prodit mendacium, uterque reus est ille, quia prodesse non vult, hic, quia nocere desiderat. Licet vero interdum verum tacere, sed extra iudicium; nam in iudicio, ubi testis egitime interrogatur a iudice, vera omnino patefacienda sunt. Quo Ioco cavendum tamen est testibus, ne suae memoriae nimium confisi, quod exploratum non habent, id pro certo assiment. Reliqui sunt patroni causarum et advocati, actores deinceps et petitores. 'QUAESTIO XVII.
Qua ratione advocati et eausarum procuratores suum officium explere poterunt. o
Illi igitur opera a patrocinio suo non deerunt necessariis hominum temporibus, et egentibus benigne subvenient, tum iniustas causas defendendas non suscipient, neque calumnia lites protrahent, ne alent avaritia. Quod ad mercedem attinet laboris et perae suae, illam iure et aequo
Petitores et accusatores, quo pacto suo officio non recte fungantur.
Petitores vero et aceusatores monendi sunt, ne cuiquam amore aut odio, aut cupiditate aliqua adducti, periculum iniquis criminationibus creent. Iussum hoc denique divinitus deseriptum est piis Omnibus, ut in congressibus et colloquiis Vere semper et ex animo loquantur, nihil dicant, quod alterius existimationi possit ossicere, ne de illis quidem, a quibus
387쪽
CATECHISMI AD PAROCHOAlaedi se et exagitari intelligunt, quum i Ilud propositum habere
debeant, sibi cum illis eam necessitudinem et societatem intercedere, ut membra sint eiusdem corporis. 'QUAESTIO IX.
Quibus rationibus Christiani ad agietionem foeditatis, quae mendacio inest, perduci poterunt.
Ut autem libentius Oe mendacii vitium caveant fideles. proponet eis parochus su inmani huius sceleris miseriam aeturpitudinem. Nam in sacris literist mendacii pater daemon dicitur. Quod enim daemon in veritate non stetit, mendax est et mendacii parens. Adiunget ad eliciendum tantum agitium ea mala, quae mendacium consequuntur, et quoniam sunt innumerabilia, sontes et capita incommodorum et calamitatum commonstrabit. Ac primum, in quantam cadat ei Lsensionem, quantumve eius odium incurrat homo vanus et mendax, Salomonis auctoritate declarabit eo loco ): Sed sunt, quae dit Dominus, et septimum detestatur anima eius: culos sublimes, linguam mendacem, manus effundentes innoxium sanguinem, cor machinans cogitationes pessimas, pedes vel ο-ees ad eurrendum in malum, proserentem mendacia, testem sallacem, et quae sequuntur. Quis igitur ei praestet incolumitatem, qui in insigni di sit apud Deum, quo minus gravissimis assietatur supplieiisy QUAESTIO XX.
Quae ineommoda mendacia humanae societati inserant.
Deinde quid impurius aut foedius, ut auctus inquit Iacobus ), quam in eadem lingua, qua benedicimus Deum et Patrem, maledicere homines, qui ad imaginem et similitudinem Dei saeti sunt, ita ut fons de eodem soramine emanet dulcem et amaram aquam duae enim lingua prius audem et gloriam Deo tribuebat, postea, quantum in ea est, eum ignominia asset a dedeeor mentiendo. Quare fit, ut a coelestis beatitudinis possessione mendaces exeludantur. Quum enim in hunc modum quaereret a Deo David ): Domine, quis habitabit in tabernaculo tuor respondit Spiritus sanctus: Qui loquitur veritatem in orde suo, qui non egit dolum in lingua sua. Maximum vero etiam illud in mendatio incommodum est, quod sere insanabilis est is animi morbus duum enim peccatum, quod inserendo salso crimine, aut proximi famae
388쪽
et existimationi obtrectando ommissum sit, non remittatur,
nisi calumniator ei, quem criminatus fuerit, satisfaciat iniuriarum, id autem difficile fiat ab hominibus, primo, ut antea monuimus, pudore et inani quadam dignitatis opinione dete ritis: qui in eo peccato sit, hunc addictum esse aeternis inferorum poenis, dubitare non possunt us. Neque enim quisquam speret, se calumniarum vel obtrectationis veniam consequi posse, visi prius ei satisfaciat, de euius dignitate et fama aut publice in iudicio, aut etiam in privatis et familiaribus ongressibus, aliquid detraxerit. Praeterea latissime patet hoc detrimentum, et in ceteros diffunditur, quia vanitate et mendacio des a veritas tolluntur, arctissima vincula societatis humanae, quibus sublatis sequitur summa vitae confusio, ut homines nihil a daemonibus differre videantur. Docebit porro, vitandam esse loquacitatem, parochus, cuius vitatione et reliqua peceat fugiuntur, et est magna cauti mendacii a quo vitio loquaces sibi haud sucile temperare possunt. 'QUABATI XXI.
Vanae mendaciorum excusationes diluuntur v
Postremo iis illum errorem eripiet parochus, qui se in vanitate orationis excusant, et mendacium prudentium exemplo defendunt, quorum esse aiunt mentiri in tempore. Dicet id, quod verissimum est, prudentiami carnis mortem esse. Hortabitur auditores, ut in dissicultatibus et angustiis Deo confidant, neque ad artificium mentiendi confugiant. Nam illi, qui utuntur perfugio, Deile declarant, se sua magis niti prudentia, quam in Dei providentia spem ponere. Qui ausam sui mendacii conserunt in eos, a quibus sunt mendacio decepti: hi doeendi sunt, non licere hominibus se ipsos ulcisci ), neque malum malo compensandum esse, sed potius vincendum in bono malum quod si etiam fas esset hanc referre gratiam, nemini tamen utile, se suo ulcisci detrimento; esse autem id gravissimum detrimentum, quod mendacio dicendo saeimus. is, qui asserunt humanae naturae imbecillitatem et fragilitatem, tradendum erit hoc ossicii praeceptum, ut divinum auxilium implorent, nec infirmitati humanitatis obtemperent. Qui consuetudinem opponunt, admonendi sunt, sinientiri assueverunt, ut dent operam, ut contrariam consuetu-
389쪽
aB CATECHISMI AD PAROCHOS dinem capiant vere loquendi praesertim, quum aut usu et consuetudine peccant, gravius delinquant quam ceteri. 'QUAESTI XXII.
Propter aliorum mendacium non mentiendum.
Et quoniam non desunt, qui se tegant excusatione eterorum hominum, quos passim mentiri et peierare contendunt: hae ratione illi ab ea pinione deducendi sunt: non esse imitandos malos, sed reprehendendos et corrigendos quum a tem ipsi mentimur, minus auetoritatis in reprehensione et correetione alterius nostram habere orationem. Alios se ita de- sendentes, quod vera dicendo saepe incommodo sint assecti, si refellent sacerdotes esse illam accusationem, non defensionem, quum sit ossicium Christiani hominis, quamvis potius sacere iacturam, quam mentiri. QUAESTI XXIII.
mendaeium neque locosum, nequc utile admittendum.
Restant duo genera eorum, qui se in mendaci excusent alteri, qui dicant se ioci causa mentiri alteri, se idem laeere utilitatis gratia, quippe qui bene nec emerent nee venderent, nisi mendacium adhiberent. Utrosque a suo errore parochi avertere debebunt. A superiores quidem illos a vitio abducent, et docendo, quantum eo in genereis eandi consuetudinem augeat usus mentiendi, et illud ineuleando, omnis otiosi verbii reddendam esse rationem proximos autem hos acerbius etiam obiurgabunt, quorum in excusatione gravior insit illorum ipsorum accusatio, qui prae se erant, se minime illis Dei verbis fidem et auctoritatem tribuere ):-Quaerite primum regnum Dei, et iustitiam eius, et haee omnia adiicientur vobis.
390쪽
De nono et decimo Praecepto. Noni concupisera domum prooemi tui, nee desiderabis inorem eius, non servum, non ancillam, non bovem, non
asinum, nec omnia, quae illius sunt. 'QUAESTI L.
stuo pacto nonum lio et deeimum praeeeptum et reliqua comprehendero videantur.
In his duobus praeceptis, quae postremo Oeo tradita sunt, illud in primis selendum est, rationem sere constitui, qua cetera praecepta sementur. Nam quod his verbis praeceptum est, eo spectat, ut, si quis studet superiora legis iussa servare, hoc maximi faciat, ne concupiscat quoniam qui non concupiscet, sui contentus, aliena non appetet, aliorum commodis gaudebit, Deo immortali gloriam tribuet gratias eidem inaximas aget sabbatum colet, id est, quiete perpetua fruetur maioresque venerabitur, neminem denique neque re, neque verbis, neque ullo alio modo laedet. Nam stirps ac semen malorum mnium est prava concupiscentia, qua qui incensi sunt, praeeipites seruntur in omne flagitiorum et scelerum genus uis animadversis et parochus in iis, quae sequuntur, tradendis diligentior, et fideles ad audiendum erunt attentiores. QUAESTI II.
ouo pacto duo illa praeeeptu inter se differant.
Sed quanquam hae dii praecepta coniunxerimus, propterea quod quum non dissimile sit eorum argumentum, eandem Oeendi viam habent parochus tamen et cohortando et monendo poterit communiter vel separatim, ut commodius sibi videbitur, ea tractare. Sin autem decalogi interpretandi munus susceperit, demonstrabit, quae sit horum duorum praeceptorum dissimilitudo, quidve una concupiscentia ab altera dis erat quam disserentiam libro Quaestionum in Exodum D. Augustinus declarat. Nam ex iis altera solum spectat, quid utile sit, quid fructuosum alteri propositae sunt libidines et voluptates. Si quis igitur fundum aut domum concupiscit, is luerum potius, et quod utile est consectatur, quam Voluptatem; si vero alienam uxorem appetit, non utilitatis, sed voluptatis cupiditate ardet.