장음표시 사용
91쪽
C csto standum, alioquin non esset differentia inter sapientem 5c peritum, de quo ibi plenissime traetaui. Nec praetereundus Ac dij error hic dicentis, iustum partum a septimo usq;
α mensem finitum ,& non ultra nasci. In quem errorem lapsi omnes uidentur, non animaduerientes in l. Gallus esse textum apertum,iustum partum etiam M. mense nas fugit eos differentia inter x. menses mortis, di x. menseS cccepturi eatera in l. Gallus explicaui,qui enor nullo pacto ferendus est, quoniam in paratus ac muliebris pudoris vergit non leue detrimentum.
DE IIS QUI SUNT SUI VEL ALIEN- IV
Filium eum desinimus qui ex uiro 8c uxore eius nascitur: sed si singamus abfuisse maritum, uerbi gratia, post decennium reuersum,anniculum inuenisse in domo sua, placet nobis Iuliani sententia, hune non esse mariti filiv. Non tamen serendum, Iulianus ait, eum qui cu uxore sua assidue moratus, noluit filium agnoscere quas non suum. Sed mihi uidetur quod et Scaevola probat, si constat maritu aliquan diu cum uxore non concubuisse, infirmitate interueniente, uel alia causa, uel si ea ualitudine paterfamilias fuit ut 3enerare non posset, hunc qui in domo natus est licet uicinis scientibus filium non esse.
D Bar. totum suum summarium claudit uerbo nascitur,scilicet ut is legitimus se, qui ex uiro de uxore eius nascitur, ec constante matrimonio nascitur,ta ex cohabitantibus nascitur,ec ad matrimonium cui eius uobis utar contrahendum regenerandum habilibus. haec Bar. melius uerbo concipitur,clavdcrentur.De illo quod coniuges sint tales,quod inter eos contrairimatrimoniu possit,nihil inhaelege, ec quod ex c ohabitantibus coniugibus ac constante matrimonio nascatur, quod uerum s esset. posthumus non nasceretur suus,quia soluto matrimonio nascitur:& qui patre,post grauidam comugem,per re agente nascitur, filius non ret. At Scaevola mulierem grauidam di i marito repudiatam, di absente eo enimis. prob. Xam , legitimum marito peperisse respondit.
Filum eum desinimus. qui ex uiro 8c uxore cius nascitur. Haec plenissima est definitio, cui nem addi neque adimi quid potest. Verum
quia suapte natura probatu impossibile est, quem uero ex marito uatis,'& interadum a marito negatur ex senatus, sapientes censuerunt in his sipeciebus realijs quae probam difficiles sunt, uerisimilitudinem sequenda, ec quod uero proxima est,pro ueritate habendum. Si de statu ergo fit controuersia, exprimimr hic una regula,ec tres contrariae sebriciunnir exceptiones,qua coniecturatae& obliquae concludunt: dc ut non uere probari potest ex marito nanis, ita ex contrario, nec uere probari potest in marito no natus, sed per syllogismum utraq; fit probatio,& fortior praesumptio uincit,& illa sortior est quae magis necessario doceti, is . . . Regulare itaw est ex Iuliam sententia, qui in domo mariti ex mus uxore quae μ' cum eo mansit naLitur,uicinis scientibus coniectura mariti sit filius. Et haec pleς est probatio :& idcirco IuIianus respondit, non serendum eum qui Um PAEre sua assidue commoratus est, si nolit domi suae natum agnoscere: di uerbum assidue hic
92쪽
DE Iis et VI SVNT s VI VEL ALIEN. I v R I s. A due hic pro frequenter Baldus recte accipit. Haec prasumptio quae re dominato ducitur,si doceatur maritu longo tempore abfuisse, ae redeuntem inuenisse anniculum, aut uxorem praegnantem, infringitur. Et obserua non ociose an niculum dictum de illo marito, qui post decennium rediit. Sed si reperistet nais tum intra decem menses suae proflationis ,cogeretur agnoscere. Item praesumptio quae ex contubernio coniugali trahitur, si constat maritum cum uxore sita non concubuisse, tollitur. Item si maritus eius ualetudinis suillet quod generare nequiuiisset. Et nota eos qui generare non possunt, Ualetudi, narios haberi posse. Confert quod quae ita arcta est,ut cognosci non ualeat,non. sana definitur. Propter hoc enim quod hominis corpus ad ossicium generandi inutile redditur,morbosi definitione contineri possie autumo. Regula ergo st, is ex uiro Ac uxore eius natus creditur, qui in mariti domo uicinis scientibus nasci, tur. Fallit si marito peregre agente concipitur. Item si maritus aegritudine uel alia causa coire non potuit. Idem si generandi uim maritus non habuit, quae pleone probanda sunt. dii constat A c. UIpianus est,sioquin susscit liquere in domo mariti, testimonio uicinorum natum esse.
Ex uiro θc uxore, ergo qui non ex uiro 5c uxore nascitur non in filius:& propterea basis huius definiti odis est iustum matrimonium unde fit naturales & aliis os extra maritalem torum natos non esse filios, quodcphaec vox fili j simpliciter dicta de legitimo ec nanirali est intelligenda, ec uerba in potiori innificatu acciis pienda. Cy. re Bald. Hinc item inicitur nepotes non esse filios. Item naturales non elle de domo, siue de stirpe, neq; habere insignia: di qui promittit ne mi nem de domo sua nociturum,si noceat alius quam legitimus,stipulatio non comn mittatur. m. H l. cum pater q. materi de te, ii. E t emphitheosis concessa Titio ecflijs ad naturales non pertinet. Idem Dy. in I. Lucius .g. Danae. dele. h. Et praestat argumentum de priuilegio concesso, si filios habuerit, non prodesse naturales. Baldus hic, ct statutum,ex uiro ec uxore natus succedat. Legitima, tus per sequens matrimonium non succedit, quia non erat Partus tempore cona
Idem si lex dicat de matrimonio natus, notatur in c. innotuit.de Hest. Gobe, dus in summa de M. presb. & Bal .hic.
Quare non scriptus est titulus de officio Senatoru, sicut de ossCons ecavo. rum sequentium: Respondeo,quia non est Magistratus, re idcirco Pomponius supra de Origine iuris, inter alios magistratus non connumerat. Est enim orsdinis ec dignitatis. Nam Romulus in consilium suum centum seniores po puli adsciuit, quos Senatores Sc patres appellauit, a quibus proles postea pa
tritia. Tarquinius Priscus alios centum adiecit, quin Liuius minorum gentium dictos meminit, Patres in conscripti tunc primum ccepti nominari. Censores postea alios multos adiunxerunt, ac Dictatores, qui ad hoc ipsum si e creati feruntur. Diuus postea Augustus cum inuenisset supra mille incelebris turbae Senatores, reiectis indignis ad pristinum splendorem redegit. Neque idem seoquentibus temporibus semper numerus. Fallitur ergo Accursius, qui ubiq; alleuerat Centumuirale iudicium finite, centum Senatorum. Nam xxx. Tribus
Romae erant, Sc ex singulis tres legebantur iudices , adeo quod c. ecv. seleis
93쪽
ιNARII SALONONII COMMENT.C ctorum uirorum numerum complebant, commodioris tamen dictionis causa Centumuiri & Centumuirale iudicium dici usurpatum est. De quibus autem causis ius dicebant, Cicero memorat libro de Oratore. Praeterea VI anus uoram tradit Senatorum definitionem, claram, re imperito cuit Obulam, quam Accursus di Accursiani fere omnes non intellexerunt. v L P IA N V S.
Senatores sunt , inquit, qui in Senatu sententiam dicere possimi.
sint iὸm A K. glossula interlineari, id est recitando ait: Sententiam in Senatu dice. . disere. re, pro pronunciare de causa intellexit: ignarus non aliud fuisse sententiam in Senatu dicere quam inconsilio Senatus quid sentiret explicare, de eo quod incon, sulationem positum erat, oc a consultando S. C. dictum. v L P I A N V s.
Consulari foeminae uti consularem uirum praeserendum nemo ambigit, sed praesecstorius an consulari se minae praeseratur uidenduest: puto praeserri, quia maior dignitas est in sextu uirili.
In corpore Iutis forte non est textus clarior, neque structura caetricatior, neque uerbis minus ambiguus, re tamen Bar.sic interpretatur summando: Vir in dignitate positus, praefertur in dignitate uxori,& quando honus dormitato Homerus. Hic de marito ec uxore nullum uerbum, re stultum fuisset dubitare, invitie. an maritus humilis quantumuis coritationis praeserit uxori debeat. Vtim Senatovisti eod. iis Mia plHacio si nupserit,sit plebeia, & consularis desinit esse consulatis. Mon,
struosa res esset, maritum inhonore cedere uxori. Apostolus: Subdita sit uiro uxor. Ucrus ital sensus talis meo iudicio est: Sexus uirilis intantum praestat foemineo, quod mares paris aut inferioris dignitatis praeseruntur sceminis, maioris etiam dignitatis. h. uae . d. Non ignorabatur dignitas praesectoria quin cederet consulari, sed sexus dia. . . . scrimina fecerunt quaestionem: 5c admonendi sumus quod dignitatis appella- - u Vi tuo antiquitus erat , non ut a Canoni. definitur, qui administrationem esse di.
cimi eum iurisdictione. Antiquitus dignitates potius in priuatis personis, re,. I 2 ideo mulieribus communes erant, ueteri et instituto magiitratus ipsi deferebam ., s ita dignitates, id est, finitis honoribus remanebant dignitates, ut qui consitu sue, . . si amia rati consulariS Pepetub esset, ex praefectura praesectorius, cx praetura praetoriisse ' os in . ex quaestura,qua totius, εc sic de reliquis.Consularis itaque uir qui consula
tum gesserat, omnes alios ciues, qui ues non fuerunt, uel post se consules sue, , , e runt, in dignitate praeibat, adeo quod si ipse iterum sectus esset consul cum eo qui antea non extiterat, prior fasces sumebat, licet collega aetate Uencrabilior, aut natalibus nobilior esset. Cornelius Tacitus libro tertio: Atteio Capitoni Auz. consulatum accelerauit, ut Linconem Antistisi his de artibus privcclientem
gnatione eius magistratus anteiret: & cius praecellentiae erant dignitates, maius fuerant honores, id est ex maioribus magistratibus maiores, ex minoribus inferiores dignitates. Mulieres autem maritae ciusdem dignitatis erant, cuius
Hinc orta inter uirum presectorium re mulierem consularem de prie de tib
94쪽
DE IENATORIBVs. 6 A sia controuersia. Pro muliere erat quod consularis dignitas maior est praesectois
ria. Ex stera parte dicebatur,in sexu uirili dignitatem ita praeualere, quod maior . . dignitas in mulieribus cedit uiris inserioris dignitatis. Minor ergo dignitas in uiris honorificentior esse conuenit maioribus dignitatibus mulierum. bc in his haec lex est ualde notabilis. Et aduerte quod liaec quaestio non potuit esse inter maritum praesecrarium oc uxorem consularem , ut Bariolus male credidit, quia si erant coniuges non poterant esse diuersae dignitatis: θc ideo uxor iam iacta fuisset praefecistia, Θc diuinatio esset quod benelicio principis remansistet consula ris. Atqui talis impetratio inter impol sibilia computatur.
Vlpianus ait: Et puto praesem, quia maior dignitas est in
Soluamus horum uerborum ambiguitatem. Si intelligeremus ideo praesem, i quia dignior est sexus uirilis in quod inclinat Accursus,dicens praeserendum priuilegio sexus,ut l. in multis,consequens fieret ut non solum uir praese rius Mqui uis alius uirilis sexus etiam sine dignitate praeserti deberet: stulteq tantumVIpianus dubitasset de uiro praesectorio, siain dignitatum expertes praeserendi forent, non ob aliud nisi quod uirilis sexus essent. Et propterea accipienda haec uerba arbitror, quia maior est in sexu uirili dignitas scilicet praesecistia, quam in muliebri consularis. dc hic sine lite sensus est. Dispiciamus de quo praese rio Ioquitur Ulpianus,utrum de eo qui pres csturam gessit praetorii Caesareic quae primum Iocum tenebat post consulatum an de eo qui urbicam praesecturam administrauit, quae secundum locum obtinebat,ut ex ordine titulorum hic apparet Gubsisto, quoniam ex utram praefecitaran magna quaeritur dignitas, quamuis uerba de potiori soleant intelligi, nihilomiis nus quia Vlpianus non distinxit, neque ego audeo distinguere. πQuid si praetorius uir sit qui praefecistiis proximus ec de maioribus est dignitatibus rexempla plus aequo non aristant. 5c ideo non male fortassis idem etiam de reliquis maioribus dignitatibus dicendum. I llud tamen mihi periuadeo, uiru praetoriii mulieri praese riae praeserendum, sicuti praese rius mulierem com asularemptaecedit. id de uiris pIebeiae dignitatis,an cedent consularisteminaec a puto cedere. Multum me mouet quod Vlpianus dubitauit de maioribus digni ratibus,et consulari proximioribus,quae omnia saepe usui esse poterunt,ubi aliud inoui mores non induxerunt.
Accursius quaerit de qua praelatione hic agitur, ε quosdam enumerat casus, . quos nec probo nec improbo. Illud tamen indubium apud me cst, de praeceden βtia Vlpianum hic loqui. Vltimo idem Accursius hic unam eontait regulam, scilicet quod in generati
sermone loquentis persona non continetur. Bar. dc Do . late examinant. Mihi uero haec regula nimis fallax esse uidetur propter uarias oc multas excespuones quas patitur, adeo quod in angustissimum angulum dispungitur, quod a regulis est alienum . Utrum autem loquentis persona comprehcndatur, pena L.i.de reg.iur. dere plus arbitror primum a subiem materia: oc recte idcirco Pet . ec Cynus et in. in misputant inspiciendam naturam contractas. Deinde ab eo quod est uerisimilius, eatius ut ut dicimus in obligatione generali non uenire,quod quis Oecialiter non promiis si libro em. ssset. Et in quaestione Bar. promitto tibi commodare domum meam, contra quoscunque non includitur persona, inquit, promitentis . Concedo, Ucmnia. tamen in causa non est generalis sermo, sed quia non est uerisimile contra se promisit let. Idem statuendum arbitror in eo qui arma promisit, aut testimonium
95쪽
ΜARII fALOMONII COMMENT. C dicere aduocatusue adesse, 6c his similia, ec non solum receptam promittemtis personam autumo, uer etiam omnes alios, quos haros habet tueri deabet, uxorem, liberos, parentes, fratres, agnatos, Pupillos di caeteros quibus officium debetur, quibus ue illata contumelia nos assicit. Plus sentio si nominaistim promisisset contra se& alios, quos debet tueri contra nos mores invalide promisisse. Deposuisti apud me arma aut magnam pecuniam, ec promisi ad nutum restituere contra quoscun* illis uti uoles: moves bellum inpatriam meam, reposcis arma aut pecunias in supplementum belli. Contra ossicium facerem, quod patriae debeo, frestituerem. Receptus uti ex bono 8c aequo hic casus uidetur. Fur deposuit apud me rem, quam postea restiui meam, repetenti restituere non debeo, quia non constitit depositum, di bona fides non tauri miliatiam. l. bona fides depositi
Credidit enim Princeps eos qui ob sintularem industriam ,explarata eorum fide & grauitate, ad huius ossicii magnitudinem adhio
bentur, non aliter iudicaturos esse pro sapientia& Iuce dignitatis suae quam ipse foret iudicaturus.
D Quae causa est quod a Principe non est prouocatio, an ut uulgo dicitur quod non alia supereminci persona, quae appellari queat c quod si uerum esset,a Praeanest quod in secto praetorio dc a Senatu fuisset prouocatio. An quod lege Regia populus sic
notoriis non V sciuit Nam ab initio postrea 'os Reges summum imperium penes consules mutarc.cum fuisse traditur, ita quod ab eis non erat prouocatio: postea lege lata, 5c rogantestia. porro. P. Valerio Publicola cos. factum fuit, ut a Consulibus esset ad populum proac.cum H e.por uocatio. Id idem ponitiset de Principe statui, similiter oc Senatu. Sed non imis Merui c. conjdu plet sensus speculantis pro ratione uoluntas: igitur scrutanda causa est quae mosit. de apprilati uel legislatorem populum. omis .Erquod Fortissima proculdubio acuerissima hic exprimitur, fic miror nasum Accuraimure cost βιε sanum re aliorum fugisse:ea scilicet est,quod constanti opinione credibile sit eos
ficta quiAugustali praetorio praeficiuntur iuste omnino iudicaturos,ri ubi iudicatumnos Uritat-ς- est, non iniuste iudicas te, ec hoc est quod ait.Credidit Princeps non aliter iussis F in caturos quam ipse laret iudicaturus. Arguunt haec uerba ueluti a Principe non sut Upri si, est prouocatio, propterea quod indubie creditur iuste iudicaturus,& eadem rara H. Gla, et i t. tione a Pra secto praetorio non est prouocatio, quoniam creditur non aliter iudiri l. mditor L caturus quam Princeps.
Fus qM μ Collige ergo quod iustitia iudicii causa est inhibendae appelIationis,& a iusti
Wp tat Q i iudicatione non sit prouocatio. Vnde deduci posse uidetur quod notorie aiu ς - λῆς sententia cuiusuis iudicis non sit prouocatio, & in hoc lex haec est mirabilis, WyJ quod sic ostendo: Si a sententia prancilii praetorio,similiter eca sententia Princiari φη ' ' pix ideo non est appellatio, qui acreditur iuste iudicatum, nonne sortius inhibis gyri Ut P- ra debet este appellatio quando uere oc notorie constat iuste iudicatum: dc inteso D m * h-iuste iudicatum ita perorata causa quod nec quicquam extet quod a Ii QMO quo ribus proferri possi. Gp ta Notorie inter Getera liquere sentio consessione eius , contra quem ducta est serum
96쪽
DE OFFI. PRAEF. PRAE T. 6s A sententia, autoritate sapientissimi Innocentii per locum ab oppositis, qui censust δη e quia norem iudicatam notorie iniustam retractandae& notorie constare tum dixit,quan ' dei v. do pars secundum quam lata est sententia, fatetur iniustam. G.
Propter quid est quod tam ualida de his est opinio, ut iuste omnino ius dis Di c. A. et cicant est enim a Principum prouidentia, qui ad tantum tribunal, non nisi sngua O Llaris sapientiae uiros deligunt, diligenter explorata eorum fidere grauitate, ita O er L quod credibile est non aliter eos quam pro sapientia Sc luce dignitatis suae iudicaturos,id est suam existimationem male iudicatis nunquam labefacturos. Quae osmnia perspecta fuere in sapientissimo Aemilio Papiniano, quia Diuo Alexanis Am Papidro praesectus praetorio astelliores habuit Vlpianu oc Paulli, iuris uertices,a qui 'M .hus iniustum iudicium timere, non nisi cauit fatuis aut de iure suo dissidentis ho. minis fuisset. Is idem Papinianus iussin ab Antonino Imp. paricidium excusare, quod pro sapientia Sc luce dignitatis suae fieri non poterat, occidi maluit. Hinc sese multa notatu digna inerunt, ec in primis quam magna presumptio sit pro gestis sapientum,& pro iis quos inter sapientes probauit princeps. Multo ualidior presumptio pro gestis a Principe, qui ita uir bonus ec sapiens est habi. tus, quod meruit sibi totius orbis credi gubernacula iustitia ,sine prouocatione: quae o a sapientibus fiunt, sapienter ac iuste facta creduntur. Item quod pro ina, gnitudine ossicii par administrantium splendor exigitur. Et ex qualitate ossicii arguitur qualitas administrantium, quando per expIoaratam uinutem eliguntur, id est certa scientia. Existimo haec uerba,explorata nobis fides, doctrina, integritas & caetera, in elogijs Principum habere uim cIausi lae, ex certa scientia circa hominis dignitatem, existimationem, condisionem, hie casus.
D Quod praescistura accepit incrementum, Acad tantum culmen sublata fuit propter excellentiam personarum,quae ad id assumi consueuerunt, fit deserendos iis honores esse a quibus magistratus decus & ornamentum capere possunt, non autem es qui a magistratibus ornati indigent. Postremo Accinius praesecto praetorio aequiparatCardinalis, quod Baridiacit ualde notandum: mihi uero insulsa nimis eiusmodi comparatio uidetur,ea imprimis ratione, quod praesectus praetorio generalem causarum cognitionem cum summo pro Caesare imperio ac gladii potestate exercebat, nec aliud erat praefectus praetorio, quam praesectus auditorio Caesaris. Cardinales autem lio, rum nihil habent, nulli tribunali praesunt, & Senatoribus magis aequiparandi. Plus, meo iudicio, similitudinis cum praesecto praetorio hodie obtinent p se,cti praetorio Apostolico, qui uulgo auditores rotae dicuntur, quamuis crimisnalem cognitionem non habeant. Fuerunt& alii praesecti praetorio Abicae, repraesecti praetorio orientis 5c Illyrici. ut in Codice Iustiniano, a quibus prouoacatio non erat inhibita.
Cura carnis omnis ut iusto pretio praebeatur, ad curam praeseetiam pertinet: & ideo serum suarium sub ipsius cura est: sed & caestis rorum pecorum sue armentorum quae ad huiusmodi praebitionem spectant, ad ipsius curam periinent.
97쪽
NARII SALOMONII COMMENT. Q InCarinis inter ruinas effossum uidimus Iapidem in quo hoc edictu scriptu erat Ex AvTORITATE TVR cI APRONIANI. V. c. PRAEFEcTI URBIS. ---- Ratio docuit, utilitate suadente, consuetudine micandi summota, sub exagio' in potius pecora uendere quam digitis concludentibus tradere, ut appenso pecore.= - νψgμομφ Τρὶ saeuo linente re subgulari lanio cedentibus, reliqua caro cumr c pelle ec interraneis prosciat uenditori iub conspectu publico fide ponderis comprobata,ut quantum caro occisi pecoris appendat,ac emptor norit,& uend tor, commodis omnibus ec praeda damnata quam Tribum ossicium, canccllarius, rer consueuerant, quae forma interdicti, ec dispositionis sub gladii periculo n petuo custodienda mandatur.Redeo ad Vlpiam uerba.
uerum pecorum 8cc. Quae ad forum boarium pertinent, quod utrunq; sorum boarium di suarium
erat in campo qui iacet inter Capitolium, Palatium, Auentinum re Aram Hericulis, ubi adhuc eaedem negotiationes exercentur.
Et ideo serum suarium sub ipsus cura est.
Nota ad quem cura camis spectat, ad eunde etiam sori sua in & boarii, ubi pecora lanijs venduntur,petinere dc qui curam camium habet etiam curam, habet animalium, ex quibus uenalis sit caro: ec similiter qui curam habet ramis, habet etiam curam loci ubi carnes & pecora lanianda venduntur. Hinc pariter dicena dum arbitror, qui curam habet annonae frumentariae, habeat etiam curam agroistum serendorum,& fori,ubi frumenta publice venduntur. Et generaliter qui motam habet alicuius negociationis, habet etiam curam illius loci ubi eiusmodi ne gociatio exercetur, Ac controue inarum quae inter negociatores oboriuntur, eo, Micionem, di delictorum quae ibi fiunt, cootionem. Verbum autem curae hie pro solicitudine, imperio, Θc iurisdictione intelligo,quia in magistratibus sic accipi solet, quae cura hodie ad Conseruatores primum magistratum urbis perii tis AvLV s.
Adiri ab argentariis uel aduersus eos , ex epistola Diui Hadriani etiam in pecuniariis causis potest.
Argentaria in soro boario negotiabantur, & ideo praesectoriae iurisdictionis erant . ut patet in epigrammate quod est in foro boario, iuxta aedem sancti Georgii. Haec uerba, etiam in pecuniaris causis potest, arguunt Praesectum Vrbis
generalem causarum ciuilium cognitionem non habuisse, nisi inter argentarios. v LPIANVA
Praesectius Vrbis cum terminos Vrbis exierit, potestatem non habet extra urbem, id est territorium urbis. Obserua Vrbis appellatione territorium. Sed iubere iudicare potest. Nota delegare causas di iubere iudicare non ecte iurisdictionis eontentio aer quod
98쪽
DT TFI. PRO CONS. ET L T G AT. 66 A quod si esset, non posset extra territo ij, terminos exerceti, ut hic &Iege Udma.
Vbi decretum necessarium est, per libellum id expedire procons.
non poterit. Omnia enim quaecunque causae cognitionem desideo rant, per libellum expediri non possunt.
Hic agitur de Proconsulis potestate. Quaestio est, utrum decreta necessaria, A se ruper id est solennia, queant per libellos,id est schedulas extra ordinem expediri. Cau M simia dubitandi sorte fuit, quod Proconsili, qui supremus in prouincia magistratus - cum summo imperio re potestate uidebatur ad instar Principis solutus sblenniis
bus iudiciorum,posset per libellos omnia expedire. Contextus est facilis, uomabula non recondita. ec ratio decidendi minime obscura. unde tot gloss. diuinari sensius non uideo. Nodum ut alibi perlepide Alciatus dixit in sicirpo secerunt, quibus qui assentitur, credat oportet Ulpianum Iatuisse uocabulorum vim,qui, hus usus est, qtiod non aliud est quam in scutie redarguere iureconsultum. Quis non nisi stultillimus iudicem delegatum uolens exprimere, libellum dixerit Ra Artitia.dela pinei 5c Iason fatentur improprie id uerbum accipi, mallem dixissent in te, M.tat I.-ν. pertinenter Scintiose, nam impropria Iocutio non uitiat, sed inepta,*ideo G suppes. Da.
D si prudens pro delegato libellum exprimat, nihil agit, ueluti qtu uestem pro suapclleetidi, re bouem pro asino, nihil loquitur.
Ex hoc falso intellectu faciunt regulam, Ubicump decretum eum cauta coagnitione interponendum est, delegari non posse: unde consequens fit, quod quae cause cognitionem requirunt, delegari non ualeant. Ratio ab Vlpiano addum non hoc dicit, neque de hoc consultus fuit, sed solum, an decreta lolennia quirent per libellos a Proconsule expediri, ec respondit non posse, ea ratioane, quod causae cognisionem exigunt, re quaecun* causae cognitionem exigui, non possi int per libellos expediti. Per libellum, ait, Proconsul expedire non poterit. de actu. ergo per ipsummet Proconsulem 5c non alium consumando
loquitur. de mandata autem cognitione, neque uerbum, neque uestigium utilum in textu est.
Si quae causa cognitionem desiderant, nequeunt delegari, paucissimae proasecto essent des abiles, quia rarissimae sunt quae sine cause cognitione expedis rivaleant. N em admittendam illam distininionem arbitror, inter plenam 5c non Rr. M. plenam cognitione. o ad ius deIegandi didici fieri disserentias inter causas ma d. a. 'iores reminores, post constitutionem Diocletianam, perquam intelligimus, . temporibus Vlpiam: omnes causas pecuniarias delegari solitas, qui QSDiuo Alexandro floruit multum ante Diocletianum. Praeterea, ut quid darentur iudices, si cognitio non estnecessaria neque sequitur, minores causae sunt, ergo aut non plenae, aut nullius cognitionis sunt. Maiores*minores causas ex qualitate personarum ec rerum puto definiendas. Magna procul dubio restrictio esset. si non nisi causae quae plenae cognitionis non sunt, delegari potiret, nam rece pium est, leuioris coemonis causas meti imperii demandari posse,ae tamen pleis irae cognitionis sunt, quia Poenales.
99쪽
I MI fALO MONII co MNENT: C Item conueniunt doctores sere omnes, solas causas ccc . aureorum, & intra demandari posse, quod nullo iure mihi probatur. Mouentur Diocletiana consstitutione, quos merito deridet Alciatus in Paradoxis, cum in ea constitutione, nulla ccc. solidorum fiat mentio, sed nouello iure a Iustiniano taxata. Desen arum ciuitatis cognitio ad c . solidos fuit, & aliorum iudicum ita ordinatorum: nam inter Diocletianum 5c Iustinianum intercurrerunt cc. prope anni, &sic impossibile est Diocletianum de ea summa sensisse, quae post cc. annos taxanda
ignorabatur, & dato non nisi intra ccc. aureos deIegari causae queant ut uulgo creditura quis dixerit causas ccc . uel cc. ues c. solidorum non esse plenae cremanis ut quid Iustinianus iuris sapientes oen iudices ec alios quatuor constimatae doctrinae, quos maiores iudices nuncupati uoluit, ad huiusi emodi causas disce, piandas constituit, si non essentylenae cognitionis clualitas enim per narum ar. . . in guit pondus cognitionis.Manimitam itaque fieri uidetur,causas plenae cogesis
ει 'ν '' Plus posse defendi autumo illas Iustinianas nouellas constitutiones, quae ras xant cognitionem defensorum ciuitatis, & sic magistratuum municipalium, ecaliorum suorum iudicum, ad coe. solidos non habere locum in maioribus magistiatibus urbicis, scilicet consulibus praesectis praetoribus, ct praesidibus prouinciarum, quos in eadem constitutione de iudicibus, administratores idem Iustianianus nominat,quorum Ionge dispar est conditio,& in demandandis cognitiosnibus non imminuta potestas, licet Accuri contrarium dixerit in l. imperium.
Vbi decretum necessarium est. De his actibus loquitur Vlpianus,quae sine Decreto inutiliter sunt, ut rerum
pupillarium alienationcs,de alimentis transactiones, di similia. D Necessarium ait, ad differentiam aliorum decretorum, quae non sunt ad subastantiam actus, dc ideo de decretis solennibus intelligere hunc tonam oportet, ec non de sententia. Nam sententia non est ad alium actum necessaria, sed ad se e quoniam eos ipsam,*reliqua iudiciaria acta propter ipsam tanquam finem fusi sunt ordinata.
ith p . Idem ait, per libellum id expedire Procons. non poterit.
4-.c O Vnde sequirin quod nec alius se inferior expedire possit. Nota igitur quod supremus quantumuis post Principem magistratus non insolutus solennibus iudiciorum, ergo nec legatus de latere Pontificis, qui aequiparatur Proconstuli. LUlai. Libellus est diminutivum a libro: liber uero est inferior cortex arborum, in quo ueteres ante usum chartarum scribebant inuocabulu generale, quod ab adiuncto nomen assumit species, ut libellus repudii, libellus conuentiopalis,aca satorius, supplicatorius. Omnis itaq; parita scriptura libelli uoce significatur. Sensus ergo est, Decreta necessaria ad actus, ec quaecun* eausae cognitio, nem desiderant, non possunt per schedulas expediri, sed Praetoris praesentia pro tribunali, re uoce propria solenniter agentis,*hoc est solaniliter interponere decreta similiter & hoc idem esse intelligo non per libellos expedire. Haec uerata causa cognita non solum exigunt litigantium pri sentiam, uerumetiam praeatoris pro tribunali sedensis et solenniter cognoscentis personam.Paul. bicunm causae cognitio est, thi Praetor desiderarur . Solus literatissimus ac consultissimus A.Alciatus hunc locii,meo iudicio,intellexit,& interpretatus est recte Iib. ia. paradox rum,capite xix. caeterae hic gIo. UaciIlationes praebuerunt ansam doctorihus inuestigandi,ac cumulandi multa quotidiana re utilia de citationibus, de liis hellis conuentionalibus, oc de legionibus ec Decretis interponendis, quae tum liberum est utile uidere. EN E
100쪽
Comminari etiam Sc terrere filium a patre oblatum,qui non, ut o/Portet, conuersari dicatur. Notatu digna sunt uerba haec, quorum sensus est: ProconsuI sIis dissolutosa parentibus exhibitos, de non bonis moribus minis admonere ita debet, ut ter riti ad bonam frugem redeant.Et quod de Proconsule hic scriptum est, idem de caeteris magistratibus intelligendum. Qiud si ignarus pater, filium capitaliter criminosum obtulerit terrendum, interrogari ne poterit de alio crimine ab eo, propter quod oblatus est cortis piet ne Proconsul oc emendatum patri reddet, an iusto supplicio subiiciet pluaristie faciet paternam pietatem quam publicam disciplinam Quid si sciens crisminosum exhibeat puniendum An ueluti pater non admittitur ad accusandum, neque testificandum contra filium, ita nee si offerat filium, supplicio audietiadus est, re extinguenda impiaec caeca parentum in liberos ira,non minus quamittes 5c odia cVidimus Stephanum Velleum uirum eonseruatoresem,iatum suum qui uxorem fratris occiderat, Praetori obtulisse puniendum, nee exorari potuit quin se euri percuteretur. oblata etiam Pontificis indulgentia: at Impp. Arcad. & Ho, nil. nil no. rescripserunt finaestam uocem amputandam magis quam audiendam. Diui σμή. Diocletianus 5c Maximinus rescripserunt, non audiendum, sed in exilium da, imnandum eum qui fratrem de non leui crimine accusabat. qvi accus Eri . . o BsERVARE EI Us D. LEG.
Obseruare itaque eum oportet, ut sit ordo aliquis postulaniscum, scilicet, ut omnium desideria audiantur, ne irae dum lio, nori postulantium datur, uel improbitati ceditur, mediocres deasderia sua non proferant, quia aut omnino non adhibuerunt. aut minus frequentes, neque in aliqua dignitate positos aduocatos sibi
prospexerunt. Obserua quod aeque prospicere in ordine postulandi Proconsul debet, tam his qui aduocatos minus frequentes,id est, incelebres oc inhonoratos adhibent, quam his qui nullos adhibent. Et sic paria esse, quo ad hunc effectu, humiles aduocatos & nullos aduocatos 2 id habere.Disce ergo litigator, ne excellentioribus aduocatis inseriores Opponas.
Plerun* taminis uel pupillis. uel alias debilibus.
. Nota inter debiles personas, foeminas repupilIos connumerari, sibi Impo e
Meminisse oportebit usqν in aduentum successeris omnia debere Procons. agere, cum sit unus Proconsulatus, & utilitas prouinciae exigat esse aliquem, per quem negoc sua prouinciales explicent.