장음표시 사용
71쪽
NARII SALOMONII corin ENNC seriptam,qui rem alterius, id est domini occupat. Motis posscsior non est domo inus. Bar. hanc quaestioncm secit in commen. ad digestu de.n. o. n. mouere dubiotationem dicebat quod statutom uerba proprie accipienda sunt: ει genitivus no autum. abusue dictus dominii cs significativus atmd:ricti potius addit Alexader.Subadit tamen Idem Bariolus ex comum usu loqvcndi ros alterius dici etiam eius qui tantum possidet. Alexander & Iason admittunt opinionem Barioli,si constiterit de comuni usu. Raphael Comen .simpliciter cotradicit. Immola quoniam statuatum est poenale,& ideo odiosium,a proprio significato scilicet ecminii non reces dendu tradidit, nisi qualitas personae loquentis, aut materia de qua agitur aliud suadeat,ut in colono qui si fundit suum asserat intelligitur ratione culturae. Romanus in utrant partem disputat. Castren. inclinare uidetur, occupans sit dominus uere uel praesumptive. Lutrius simpliciter scribit Statui si etiam ad posscitorem pertinere. Bal. Statuto,si quis ostenderit in re alterius tradit, non includi colonsi.
Sp .in simili prope quaestione simpliciter admittit etiam possessore nulla decomuni usu facta mentione.Nimirsi, dicit Alexander,quoniam Speci aperte loquitur de possessione, aduerte animu. Speculatoris uerba sunt haec: Pone Statutum de damno dato, stetur iuramento domini possessionis. Proculdubio aliud est diacere dominu possessionis quam possessorem. Nam possessor possessionis fundi possessor est. Possessionis aut e dominus fundi intelligitur dominus. Obseruauit Alexander uerbii possessionis, non autem uerbu domini.Quid dicendu Dcctores confuse loquuntur. Mihi alit uidetur alia sit inuestigatio, cui copetat actio tis accusatio. Alia utra poena sit csimis Ia,nihil impedit quo minus consistere istammul possint ut poena sit cd ita,& accusator non sit audiendus uel quia non doaminus,aut possesser.Considero idcirco diuersos casus. I nterdu is a quo res Occua patur est dominus possessor. Interdum is a quo occupatur simplex posses tii Alius est dom nus,ec alius occupator. Interdum is qui occupat est dominus , dcis a quo occupatur est simplex possetar,inde distinguo, aut quaerit de sola poem,aut quaeritur i cc petat actio uel accusatio. Poena m cc mitti omni casu , quo is qui occupat non est dominus,mihi persuadeo,quoniam uera in haec enunciasti occupata cst res alterius, si non cst occupantis, siue suerit dominus siue postresor, succonductor, uel colonus is a quo occupata cst,& poena quae a lige imponitur,mox quod contra legem sit, comittitursine iudicis minist crio. Si quam tur ius sit actio, di huc tendunt uariae doctorii opiniones. Meucro plus addubia tandum impellit quod quaestio de eo sit,quod dubitationcm non uidetur habere. Sed aperti oc indubitati iuris esse,iVlpiano autore, Pi ator ait. ius rapta homesse dicentur,eidem honorii raptorum intra annum in quadruplum, post annum insimplum iudiciu dabo. VIpianus sic interpretatur ea uerba cuius bona 8 Si Ue comodata res sit,sive Iocata,sive pignorata siue deposita apud me sit, sue ho na fide a me possideatur, siue usumiructum habeam,sive aliud ius,ut intersit mea non rapi,diccndum cst,competere mihi hanc actionem. Haec species a proposta quaestione non uideo in quo discrepet,nisi scrupulosus aIiquis dixerit, illic exedicto Praetoris,hic ex municipsi lege agi. Attanam frequentiori autorum calculo, obtinuit diuersam interpretandi rationcm non esse edictoru & nostratium statutorum. Ex quibus palam esse non dubito,ec mero posse ri,&at 3 cuius intersit
rem non occupari,actionem,sive accusationem copetere. Pro posscssore,ex uerbis statuti lucidissime sic argumctari poste arbitror,etia circunscripto cc muni usu loquendi de quo multa Verba inundutur. Lex ait, si quis r in alterIUS O c Upam.
Noto mihi uerbum rei, quod est generale ad omnia corporea & incoirorca, ocin dubiu est hoc proloquis Qui posscssione alterius Occupat, rem alicrius occuPat,etiam meri pollaeotis:Ergo statutum proprie posititori competit. Quod si
72쪽
IN L. OnNEs POPULI, LIB. vl. 33 A uerum non esset,cosequens foret possessionem rem non esse.Verum maioris pugnae est, nunquid posses r aduersum dominum occupantem codisionem in coitatuto habeat. Solus Castren. mouet&scribit,si occupans est dominus poenam in Rini de non c6mitti intelligitur inquit alterius quam occupantis, ec sitis esse alijs poenis M ππου teneatur. Caeteri doctores simpliciter inter se contendunt, cui actio competat, de hoc articulo nullum uerbii. Pro Casticii. Vlpiani uerba sunt haec: Si quis inquit, in I. praetori rem suam rapuerit ui quidem bor . non tenebitur, sed aliter multabitur. Sed si in M. M. . quis seruum iugitiuu,quem alius bona fide possidebat,rapuerit,aeque hoc actiosne non tenebitur,quia rem suam aufert. Contra Castren. uiget suprascriptum arogumentum quod rei appellatione postes io continetur,& qui pollessionem alicarius occupat rem sane alterius occupat, ec quoniam nullius magis est possesso,
quam possesseris. Dominus ergo fundi si possesso a postestare occupat, rem
certe alterius occupat, nec nouum unus eiusdem rei sit dominus, alius uerus possessor, alioquin rei uendicatio superuacuo inducta & tot edicta interdicta p possessotia sument, quid statuendum sapientes desiniant. Postremo opera pretium esse censiti, nonnulla de comuni usu loquendi 5c genitivorum natura attingere, de quibus multis inter se ambagibus Doctores altercari videmus. Omissa Bara inι labra Atoli distinctione, id differre arbitror comunem usum loquendi a significato pro a sup. Poprio o causa efficiens ab effecto ec quarev significatio propria,& impropria capiat elle a comuni usu. Flaccus in poesi. Multa renastentur,quae iam cedidere,cadenti quae nunc sunt in honore uocabula, si uolet usus, quem penes arbitrisi estius&norma loquedi. Huius Flacci autoritate R.glossator dixit,Comunis usius omni regulae, omni Q constitutioni in exaudsendis sermonibus derogat solus. quod omnes probant,& in primis Bariolus. Ulpianus tradit uocabula rem essen immutabilia.Servius Sulpitius ex comuni usu ec non singulorum accipiendare immutabilia uidenturasgnificato , quod comunis usius indidit, re intelligo imis mutabilia facto ec usu priuatorum constitutione autem principis ac ut comuni proculdubio nouantur. Diuinus Plato in Cratylo docet principis ec legumlatoris esse,apta nomina rebus imponere. Iusti. Imperator comutauit nomen domistionis ante nuptias in appellationem propter nuptias. Labeo meminit supcile. ctilis significationem cum moribus futile mutatam. Noe iuuat a Iegumlatoribus imponi,nisi comunis usius excipiat.Nimirum quoniain non aliud in communis usus,quam tacita quaedam lex populi, re Propterea optimus uerboru interpresec nominum constitutor est. Bal consi.xxxiij. ii lib. .respondit,usum adinvenisse uocabuIoru significasiones. Idem cons.lxviii. per comunem usum loquendi re cedi a subtilitate uer m. hinc dotata inquit,dicitur ante matrimoniis,cui resicta in dos: at non illepidae inquisitionis est,an peritorii uel imperitorii,& an peritoarum simul θc imperitoru usus probandus sit. Alexander Temus Papa rescripsit e talitreis iarecte intelligentis usum sequendum. Bal. fugiendum intellectu uulgarium mos oh net, et peritorum amplectendum. Quintil.Cosuetudinem sermonis uocabo con in iccis sensum eruditoru,sicut uiuendi consensum bonorum. An sorte clarius dicendii, uis U.et I i. in uerbis uulgaribus uulgi usum tenendii, Cyno autore, quioalse dicta,crasse in fuere. edicto. telligenda esse, perlepide dixi L Sermo autem perite dictus peritorum censura explicandus stiNam illud in omnibus artibus peculiare est, ut ad iudicium perito, rum recurratur.Genitivorum nullam autumo propriam significationem esse,sed
uariam et instabilem. Et quamuis Vlpianus uobum alterius de dominio dictum seripserit, quod ad differentiam bonae fidei post cssoris dixit, ius nihil micterat locus si religiosus fieret, alioquin contrarium dixisse uideretur,ibidem dicendo, non solu domino .uerumetiam usustuctuario alip eri qui seminitem habet actiois item competae, re ex edicto bo.rapto. Idem Ipianus tradidit actionem com
73쪽
1M LEGEM OMNEs POPULI, L I B. VI. C petere ci etiam cuius quoquomodo interesset. Infinita passim in utriusq; iuris codicibus excpla offendunt, per quae liquet instabilis significatiost esse genitivos, . quam doctores admirant instabilitate uariau onis aut causas non cosiderant. Genitivus casus dicitur ab eo qd vim gignendi habet, sic genitivus humor,geniti mulier. Noe ex se aliquid sine adiuncto significare potest.Nam haec uox,sterius illius istius di c. insantissima est nisi quid iungas,adisi sti enim coitione, ueluti stramina iuncta uiro gignit . uerbi gratia,alterius amor,istius seruus, illius dominus, Titii filius,Semproni j pato, Cicerdis liber,& hoc ambiguit ua potest esse Ciceronis,quia autor,aut quia diis,aut possesser:et recte stichi dominus dicit,sid si genitivus significat dominu stichus seruus utiq; esset dominus domini, Rex Galloruma ex Hispanoru: Galli ista ratioe ec H isipani dominari suis regi b. dicerent. Item ager coloni, seu fius agri, uuat uineae. I n hiis θc id genus reliquis nulla poatest este dominii significatio: 5 sicut formina non si, eri marito gignit, sic geniti
Uus maritae rei cui iungitur gignit,& ab ea re significatu accipit.Rc ete ergo Raaphael θύ Imoladcante eos Bait. dixerunt, aliquado genitivii intelligendii secundum subieetam materia, sed melius dixissent semper, quonia res quae iunguntur . sunt uariae ec infinitae. N on iniuria genitivoru nullam lore propria significatione dixi sed instabilem,uariam: non inficior tamen genitivos in dubiis ad dominum referri posse,magis tamen per antonomasia quam ui sua quod non aliunde in nisi 'uod uerba semper ad id quod potius est, in dubiis resereda sunt. Bes. in I. filia
intra de his qui sui sunt uel al. iv. in primo notat,semper indefinita locutio assumisbi quamnobilissimu significatii potest, nisi mens loquetis aliud sentiat. Lego ullo Titii seruo Sempromi Bal.5 Alexander tradunt ex ui genitivi legatu cotem plaude patris,& ideo prosectiliu item θc domini faetii uideri,uereor enim defendi,ne ualeat magis a nucupatione patris & domini id colligi. Quid si ita legasset lego Cato quem genuit Titi .uel sie, cuius pater est Titius. Nunquid isto moado manus erit prosecticiu Iegatum non uideo, nisi demonstrationis causa patris mensio facta citet,quae uis nec genitivis est denegata. Vtrum aut legatum filio factum patris amore censeatur, Doct. tractant, re in primis Alex. in I. sed si pluis r ὁ in arrogato. de uulg &pup. sub. Lex: Defuncto sine filiis ab intestato
succedant paritergermani statres etiam non uterini, exclusis sororibus.Titius de . cestit intestatus superstitibus matre oc germana sorore,& non uterino statae.Litigatur de quota successiost. Et ideo inspiciendii cui quamnar exclusae sororis por vitai id o tio, deinde quota ea pomo sit. Respondi ex sententia Bart. omnibus probata,sta dum f. ad tu' tri deberi totam, ius c5templatione soror ipsa excluditur. De secundo quamon.I.α I. cruo se cst uoluntatis quidam respondit sore semissem ea ratione quod constitutio tollat gato O lcg- i lucrum sororis,& non Iucrum matris, sed matris crat semis ec alter semis sororis rex .mi fido uterinae, que lex municipalis a sorore transfert in Datrem, remanere ergo debet comis .H: matri semis situs integer. Ad hoc dicebam, Statutum duo facere,unum quod totota de Issi iij Iiit differentiam uterinorum ita quod omnes intres tam ut emi quam non uterini pariter inter se succederent, siue cxtera siue non olom sorores, ec hoc gratia serAr . um Oa uandae inter fratres aequalitatis ut fraterna charitas solidaretur extirpata discordia portet . si .er rum materia, quae ex ipsa inaequalitate oriri solent, & hac ratione nihil ultra triensis te. c. tem mater similiter& soror capere possum. Alterum est 'uod fiatrum gratia ex de bonis s lib. cludit sorores, ut haercditates remaneant in familia. Ergo si noc capite soror exclarat cim pater. ditur, non debet id matri cedere, sed illis qui sunt in familia, quorum gratia sic est s. euictis. de constitutum. quod si mater particeps fieret, estet contra legis uoluntatem, quae lag. ij. uult haereditates ad masculos confluere: ex quibus liquet, legem non tollere luacrum matri, sed impedire ne quinatur sublata uterinorum differentia. Et ideo respondi fratri bellem, matri mentem deberi.
74쪽
o R T A T v s a Leone Ponti Max. sapientissime ae religi osissime Egidi, in libros Digestorii exactiore interpreta
tionem facere, ingenioli mei excitauit aculeos , altius quae dam repetere, quae a doctoribus nostris aut omissa sunt. aut non examussim pensiculata. Et quo impensius recogitando inostiti, eo solertiori indagatione, Sc ad manus usu commoda uisa sunt, ut pulcherrimus hic de Voluntario & inuoluntario locus, qui quod ubertim philosophiae sontibus irrigatur, tuus pene totus esse uisus est. Ideo castilis me tuae limae subissciendum duxi, quamuis non ita tostus tuus sit, quin Iurisconsultorum sit etiam,quorum censura castigas rimercericin solent errata. Opus ergo sanctissimo Leoni destinatu, nune uero Clemeti septimo, eius in diuinis 5c humanis iusto si iecessori dicatum ,no audet tantam adire maiestatem, nisi exacti si ima tua raestituas trutina . Necp iniuria tuum tantopere praeiudicium praeoolamur, quod diuinarum humanarum p reru peritissimus, concio ou nator disertissmus, his et augustioribus studiis de Iecstaris, quod aliquid Cardinea dignu toga semper meditaris .legis,scribis,cum sapientibus Oim disciplinam uiris, a quibus tuae Dequentantur aedes, hemicycli ornantur & mensae, quotidianis disputatiunculis manus conseris,colligis: in his post sacras 8c publicas res inuigilant tuae ui iliae, reponitur semnus, exercentur conuiuia Sc confabulationes: i deniq; tui sunt sales, ioci, deliciae. Te igitur obsecro obtestorcp, qui in partem laboris uocatus es, ut abducto a sacris meditationibus interdum animo. iterum atq; iterum pro tua humanitate relegendo corrigas. Tanti enim tuum iudicium facio, quod a te probaota sacrarium diuini Clementis adibunt audacius, Maliorum nasum non formidabunt: probasa
se autem tum caetera uideberis,cum quaeda notasse cognosuero. Vale.
75쪽
N est commune praeceptum, uirorum prudentuconsultum, delictorum quae sponte uel ignorantia
cotrahuntur, Coertio, comunis reipublicae sponsio. H. Papiniani cu non Catis plena definitio Martiano uisa fuerit,qui de notis Papiniani libros scripsit,sunt quaedam delicta uoluntaria,quae non spontefiunt, ideo alias duas desinitiones recitat, unam Demosthenis, altera Chrysippi di
Id est lex est cui omnes homines decet obedire, propter multa Scuaria, & maxime quod omnis lex est inuentio quidem, et donu dei,
dogma autem hominum sapientum . coemo autem uoluntariorum& inuoluntariorum peccatorum, ciuitatis compositio communis, secundum quam omnes decet uiuere qui in ciuitate sunt. Haec est prima definitio oc primu caput huius legis de quo nunc dicenda est.
In uulgatis codicibus haec lex habet duas lacunas unam in primo alteria in secundo capite, quarii primam G. Budeus Parisien.uir alioquin graece & latine peritissimus ,repleuit grecis literis,quae desiderabant ex oratioe ciusdem Demosthenis in Aristogitonem: secunda repletiit A. Alciatus iurisconsultoru consultissimas, o utraq; lingua literatissimis, lib.de ll. Chrysippi Stoicorum principis. Hac Demosthenis definitione instituimur,summam omniti delictorum in duo genera deduci,qd quaeda uoluntaria sunt. quaeda inuoluntaria. Obsciua ergo, quod no uolens peccare quis potest.Et ridi pidius est,qui non uolens peccat,interdu poranae sit obnoxius:& ideo ait, x in uoluntarioris,& inuoluntatiorii peccatorum coenio. Inuoluntarie ergo interdii delinquitur, ec inuoluntaria delucta coercenatur. Hinc peregrina de uoluntario& inuoluntario sese nobis offert inuestigatio, iuris peritis ac legislatoribus pemecessatia ad praemia poenaesq: costituedas. Insm ola tufη, uoluntariu, autore Aristotele iij. E ihi rit,est quod per vim, uel per ignorantia sic quod ergo nessi ui nem ignoranter fit, uoluntariu ut est necesse. Violenti duae
fiant species,unum simpliciter uiolentu dicitur,alicium secundu quid nostri absolutum unum,altem condisionale non inepte uocant. Violentu simpliciter siue absolute definit tum este,quando in nobis non est uti una agamus uel non agamus, sed extrinsecus prouenit:ut si uentus nos aliquo deserat, aut praepotens homina uis compellat,ut de illis sacerdotibus agitatu suit inconcilio Anchiritano, quorum mpla in l. manus uiolenter sacrificiis idolorii admotae fuerunt. Violentu itaq; simpliciterces r.et l. ino dici tradit quando externa causa est,nihil coserente illo, cui uis fit: quo casu nulis tersi. f. sipro lum peccatu, net poena neq; laus nem uituperatio. Secunda uiolenti species mipter . depabsis xtam habet causam,quia no omnino inuoluntariu,& ideo in pecimi aliis uis ill ranis. ta non inficit aetiam, ta quid in conueniit,promisitim, datumve aut acceptitiatum, d locu secit rescistario edicto quod metus causa. In flagiti js uero alia in cosideratio:uerbi gratia, lulsus es a tyranno occidi,nisi innocente occidas, aut quid aliud turpe facias, si non seceris pereundum est tibi, si parueris num noxa solutussis c Decisio tota pendet ab eo,utrum sit uoluntarium uel inuoluntarium. Mixti si int hi actus,sed magis similes uoluntariis, inquit Aristotcles, quoniam
in electione ipsius est quid agat,ec quod agens uolens hoc agat, sic docet,quariircium
76쪽
A rerum in ipso principium est, in eo quo est,utru agat, ues non agat. sed princia pium mouendi organicas partes,in ipso est qui mauult occidere quam occidi, ergo uolens occidit,etsi non sponte facit,attamen uolens facit, sicuti ille qui leuans dae nauis causa iactum in mare facit: porro nemo nisi impellente necessitate facit, tamen uolens iacit pro sua salute contra vim tempestatis. Similiter in ipso est qui torquet,sateri re non fateri: profecto praeeligit fateri quam torqueri. Non opus
est recensere ueteris constantiae miracula,quae dissigens resert antiquitias, cu quostidie experiamur multos noxios, obstinatis animis omnes tormentoru cruciatus superare pleri. ita tormenta contemnunt, ut extorqueri ab eis vcritas nullo modo possit: alii tanta sunt impatientia, ut in quovis mentiri quam pati tormenta inlini. haec UIp. Qui ergo fatetur, liuis sponte non lateatur,qua tiontibus uictus, uolens tamen iure fatis dicitur, obstringitur ea cosessone legitima modo praecedant indicia. Uere ergo Iul. Paul.respondisicoacta uoluntas est 6c ideo haereadem fieri qui coactus adit: oc qui sacros ordines inuitus sic suscipit, characterem indelebiliter recipit secundum Theologos ec Homen. in summa. Hinc est quod contractus re caetera ut facta, ipso iure sunt ualida,licet i escindi
queant. Excipiuntur tamen multi casus, in quibus libera uoluntas omnino exigis tur,ueluti matrimonium,quoniam coacta uoIuntas quamuis uoluntas sit, non tamen libera uoluntas est. Ex hisdem etiam obserua quomodo inter se discrepent, uoluntarium,& id quod sponte sit. Sponte facere dicimur, quae ultro , nullo coagente facimus:& non sponte quae coacti facimus.Propter quod hetasme tabcI liones admonet Bal. tortum reum ne scribant monte confestum quia falsum seria is . . . herent quamuis recte scribant uoluntarie confessum. Vera est ita haec conclu/ sio, quod metu quaestionu qui fatetur uolens,& non sponte fateatur. 5c uoluntaso rium non semper excludere inuitum,&idcirco Verbum este ambiguum. 1, licinia Ad propositam quaestionem redeundo, Peribis nisi occidas, Cynus resert Pelia. trum qua isse de tali specie:Habens uxorem suspectam, imperat seruo eam occidat,alioquin peribit: seruus occidit,an excusetur 5c putauit excusari ea ratione, quod aliter tueri se non poterat. ar. l. scientiam sequi cum aliter. ad I. aq. Aduertequod non eadem causa est defendentis se aduersus aggressore,& obedientis turis pia imperantibus. Vlpianus scribit seruu nop delinquere,qui domino obtempescat. Rursus idem meminit lege πι ita.nolle in huiusmodi rebus obtemperarido i, minis ,ec lege Aquilia ignosci his qui dominis obesiui, perituri si non paruerint. Accursius dixit,simi nullum delictum esse qui inuitus paruerit, periturus si non lalf semilla. paruisset. Haec Accursiij opinio reeugnat legi ta 1 I tab. quae obtempari no uult. f A W.M. Item legi Aquil. ae uult ignosci. Ni nulla peccatu seriti est, ut Accurso placet, In eiam inc stra lex Aqui. Ita tignoscendum. Bar. putat seruum excusari m leuioribus si .f. . obediat, in atrocioribus uero non excusari nisi dominus iubeat, mortem minitando si non secerit,& nihiIominus Petri θc Cyni probat sententiam re Alexander in apostillis sequitur.Ex diuerso uideo Diuos Valen.& Theod.rescripsisse seris
uos metallo dedendos,qui metu uel exhortatione dominoru uim fecissent. meis tum hic comminati mali intelligendum arbitror,ad differentiam exhortationis. Diuus Constan. rescripsit seruum sepulchri uiolati reum reseranda, quamuis urgente domini iussione fecerit. urgentem iussione intelligo formidolosam, nosmplicem. Panoriimpugnat cec non iniuria Petri opinionem ae aliorum idem sentientiu , ea ratione quod nullo metu peccare mortisere permillum est .Et propterea eum qui metu excommunicatis comunicat, Innoc. iij. rescripsit omnino labe excommunicationis inquinari.in.c.sacris. De.c. quisquis metu. H. q. ul. In hoc iure tam uario illud exploratum habeo, apud omnes tam philosophos quina theologos ac iuris prudentes, sine controuersia receptum coprobatum ' -- ι
77쪽
MARII fALOMONII con MENT. C esse, mortem ac extrema omnia subeunda prius* quicquam eorum, quae natura laeda sunt, facere,& generalius secundum Canones quam mortaliter peccare. Hinc pulchrae qq Nunquid peccet qui fame conficitur,si ab excomunicato rihum petat Qui in puteum cecidit,l praetereunte excomunicato ope ne implorabit Lege qui aut ex professo religionis carnes manducare prohibetur, uenit in eum locum, ubi nulla alia re, nisi came cibari potest, peribit ne fame an carnibus uesccturr Iussus a tyranno occidi, si abcsu carnium abstinuerit, abstinebit nec Potior Theologorum ac Canonistaru pars consentit, opem aduersus famem et aduersus putei uoraginem non inhibitam ab excomunicatis implorari,nc c5tra linem fieri, neo uotu contaminari esu carniu,ubi cibus alius non est. Ultimo casia commatae moriis no obediendused omnino moriendu fore. Memoriae proditum est,non reprehensibile Iudaeis tasse, ad explenda letiferam famem, cames porcinas manducasse: neq; Dauidi regi imputatu est peccatu quod esuriens ipse, oc qui est eo erant comederent panes praepositionis, quos solis Sacerdotibus edere licebat Matthaei. Hi .c.Eleazaro uenerabili nonaginta annoru seni,ac septem Macchabaris fratribus, ac Macchabeae matri, a qua Macchabari nuncupati sunt, ab Antiochiae rege iussis carnes porcinas edere gloriosum Bit dira tormenta &cruciatus perpeti maluisse,quam cotra patrias leges facere. q. Macchabaeorsi ULecvii. Hic non parua pugna, cur n5 eadem utrobio desinitio postq; unom casia eadem uitandae mortis sit causa. Porro is ne inedia,ille gladio ne cadat cotra lege facere uidetur. An uesuti aliud est seipsum occidere,aliud ab alio iugulari, sic non idem hi casus sunt An sicut qui talia praecipit in contemptu diuinae legis facere,et se quasi ministru alienae impietatis praehere uideatur,ac pluris ducere hominibus quam deo placere Qui uero same ne pereat,manducat,naturae obedit,no legem D despicitiaitamen quot autores tot int solutiones. Hadrianus v I Pont. Max. in opere de qq. sacramentoru in quartu sient perlepide dixit illos,qui humaniore sententiam respuut, sibi uideri in Pharisaeoru sectam declinare, qui sabbato cura re homines nefas esse ducebant,at bouem uel asinu e puteo trahere, nefas non ducebant. in tractatu de clavibus. q. iij. Addidit*,si code tempore concurrant iusta causa manducandi re iussi Is Vranni, quid agendum Et cate concludit intrepide manducaturii satisQ pro eo alteram causam legitima fore, ius uis per iniustam Desisteros. non instingitur,manducat enim,non ut iussus, sed ut naturae satisfaciat:& eo plus 3 i. I.oll. assentior quod malitiose potuit iuberi,ut obstinatu laceret ad mortem: qd intelliisgo si in fortuitam famem incidat, non asit tyranni opera,puta in uincula coniecto omnem alium cibu denegatu,ea spe, ut iustus prohibita aut comedat, aut inedia
occidat. Peribis nisi occidas mors omni iure praeponeda est turpitudini. Quid une iugesaretur,iugulauit aut quid aliud improbe fecerit, quae ficti non couenit, an mitius cum eo agendii Aristoteles sic distinguit: In quibusda cadit uenia,cum quis ea secerit quae fieri non conuenit,ob quaeda intolerabilia quae humanam naaturam transcendu t. Sunt etiam quaedam ad quae illicisii est cogi, sed mors potius
ac extrema omnia perferenda sunt. Sentit itam Aristotcles no esse uenia dignum illum qui occidit,aut quid eorum quae turpia sunt lacerit, ne occideretur: at iuris Pontilicia autores tenent metu culpa,& per hoc poenam extenuari.c.sacris quod met. cau. 8cc. in primis. ij. q. i.&xi. q.iij c. D.
Scrutemur num cociliati hae opiniones queant,cld Canonistae de poenitentisi sorte indulgentia loquant, uel illa cosideratioe qd non similiter ab cibus peccat,nem passim similiter omnes puniendi. Sed aliter sapietes et graues uiri,aliter qui medio officio tenent,sito humiliores re seruilis conditionis holes.Probati haec distinctio uidetur in c. eos. de conscidistin. iiij. ubi grauius punititur Episcopisaccidotes re diaconi, inferioris ordinis cici . facit. c. hoc ipsum. Muri. q. ibi,
78쪽
nisi uel ossicii excellentia. Probatur etiam quod inter uirtutes sunt gradus. N aequidem sunt heroicae,aliae plebeiae, aliae humilimae, quaeuerar uirtutes non sunt, repropterea non eadem aut par virtus in humilibus quae in honestioribus exiis
itur, nem tam exacta in honestioribus, quanta in his qui consumati officii ei Iectent,quales sunt sapientes. Panor. in c. cum locum de spons metus qui in constantem uirum possit cadere iudicandus est arbitrio boni uiri, & ideo minor meistus in muliere sussicit. Uenditor si constantem seruum amrmaverit, non exacta Em in edd. grauitas 5c constantia quasi a philosoph o desideretur. Sapientu numero habeo ι.RM. episcopos, praelatos, sacerdotes, ac religios persectos,ec qui ad gradum pera sectionis pergunt, quibus ante omnes dictum fuit Matthaei x. N olite timere eos
qui corpus tantu occidunt,animas autem occidere non possunt. Item principes, graues uiros,ac bonam artium professores,iuris prudentes ac philosophantes, oc alios omnes qui rudioribus constantiae specimen ine debent,re heroica uirtute fulgere,ut Eleaz arus decrepita uenerabilis pro patrius legibus sortiter moriendo, emplum quod imitarentur iuniores, reliqint. q. Machabaeorum Ui.
Hos in primo gradu pono,quibus ut scelestum est mortis timore de statu sors titudinis dei j ci ad turpia sic indigni sunt uenia,ec ideo legitimo supplicio assiciendi. cito d. c. cos,ubi rebaptizati metu di non metu, haud dissimiliter puniuntur. Glossa adiecit magis eligendam esse mortem sacerdoti, quam iterum baptizari. ec glossa ulti. in d.c. sacris, asserit nullo modo tales excusandos. De principibus exemplum in Lothario rege, qui acriter a Pontifice Romano correptus, prodidtur,quod metu legitima uxore dimissa,aliam duxit,nec occisores,increpando discebat Pont. corporis timendi sunt, contra iustitiam homines impellentes. g
De uiris bonis Paulus: Viris bonis stupri metus magis δ mortis esse debet. i Aquinas: Ad peccata quae sunt maxima malorum,constans non potest cogi,imo
magis uult mori. Constans aut uir iudicatur ex uirtute, quae est mensura in operibus humanis. ix.distin. ar.q. Panor. indicto c. sacris. tradit uiru pe ectu potius mori debere,quam uenialiter Deu offendere. Possent haec,ni tam longii cilet,ue Facit e. nepta rerum exemplora commoratione illustrari,quae tamen omnia martyrii nostro, xxij.q. . rum agminibus facile cedunt,& masnitudine animi contemncnda morte, Sc inti
descita longissimorum cruciatuu tolerantia, dc inexplicabili erga deum pietate. Iuris sapietibus satis esse debet illud Aemilii Papiniani, i in iuris prudelia parem nulla secula tuleret, qui occidi maluit, iussus ab Imperatore Caracalla paricidium excusare. O memorabile documentu his qui nihil pulchrius ducut ιδ perniciose scelestos cotra ius ec fas defendere: id grande crimen esse morte sua Papinianus docuit.Nec multo impar Q. Mutii Scaeuolae auguris exemplu,qui truculeto Syllae respodita-icet mihi agmin i militu,quihus curia circusedim,ostentes, licet morte identide miniteris,nuncti tamen CScies,ut propter exiguu,simi Ioncusanguinem meu C. Martii a quo urbs de Italia seruata est hoste iudicem. Iura in cotrariu adducta,si examussim pens etur, leuibus ec ab humilioribus admissis loquutur. In atrocioribus uero,iussi serui no excusantur, mitius qjuis puniant Eis uero qui in medio ossicio uersantur, quod comune ecciuile etiam dicitur,
et inter secunda ossicia numeratur,si mortis mcm,aut cruciatibus uincutur,uenia
non est deneganda,haud tame plena cocedenda. Porm illa regula,quod mors ae omnia extrema prius persereda sunt Φ turpe quid facere suae salutis causa, oes tenet,no eodecliuis modo,sapientes quide sine uenia propter prosessione & persona qua gerunt. Quantii seuera delictoru ultrix si professio disciplina, in deIictis militaribus facile est deprehendere,quae nihilo seuere minus uindicans mem,aut miris uis impetu admissa,ut locu in acie deserere,statione irruentibus hostibus relinquere,soslaue munus no Ulae,stiga se tueri, arma abiicere.Titius praesect.
79쪽
ultum,quod in Sicilia bello fugii orum ab hostibus circunuentus arma tradidit,nullo non ignominiae dedecore 1 Calphumio Pisone cons dehonestatus est. M. Clodium qui turpem cumCossis Paccin metu secerat, Senatus hostibus de dendum iudicauit qui non receptus,in publica custodia necari iustus cst. Haec sortissimum praestant argumentum aductius Rhodios milites, qui nuper Haram Rhodum inexpugnabile aloe inuictissimum Resp.Christianae propugnaculum,potentissimo ac formidolotissimo Turcarum regi dediderunt, ea lege utcu omnibus fortunis incolumes migrare sinerentur liceret. Esto longa obsidio, ne fessi fuerint 8c omnis externae opis spe dcstituti, rerum omnium inopia premeretur,& nullo pacto tanta uim hostili sustinere plus possent, quia rigidissime sunt disciplinae miIitaris leges. Haud illepide quaeri potest an in ipsis muris moratem oppetere prius debuerint quam tam opportunum ad inuadendum christia, nos locu infestissimo hosti prodere, ec ultimam belli fortunam experiri quae in hostili multitudinc, sed dei manu, pro quo pugnabatur, erat, cuius auxilio toties cosdem hostes magna strage trucidatos fudis lenu Ac an non nefas fiterit plus rebus ac corporibus suis timuit se quam comunm patriae, id est, Reip. Christianaea qua illius nobilissimae insillae aduerius quoscunq; Christiani noli hostes tutela receperat. Reliqui qui comuni officio se exerccnt,mitius puniuntur,humi Iioris et seruilis coditionis indulgent ius,quia in infimo inrtutis gradu considunt cliuia in alijs delictis, quae no ab incostantia proficiscuntur,acerbius pie statu Nemo
tamen impunitus euadct,quoniam uol untarie delinquitur etenim non minus iniurii sunt, quam si naufragus naufrago praereptam tabi Iam extorqueat, east dehciat sitae salutis causa. Praeter illa quae natura turpia esse dixi, sunt alia quae adam quae legibus, aut moribus ciuitatis sunt turpia, in quibus laus oc uituperatio potes dere. At in his quae natura improba sint, laus cadere non potest: nulla ut * honesta causa esse potest occidendi innocentem suae sesutis gratia.Quando autem de Iaude uel uimperatione,aut uenia ues misericordia agitur, modus praeis
scribi nequit,& ideo arbitrarium cst, de quibus Aristoteles sic loquitur: Qualia' pro qualibus suscipienda sunt, non facile tradi potest. Multae enim differentiae in singulis sunt: quandocy laudatur qui turpe aliquid ac dolorosum subit promaismis aliquibus & honestis,quandom uituperatur. Nam turpissima serre pro niae, io honesto uel mediocri, probi est hominis . haec Aristotcles. Aquinas Conis stans rectam rationem sequitur,per quam semper minus malum aut maius bona eligit. in quarto disti. HMarti.ij. Dixit praeterca idem Aristoteles in his quae inuoluntaria sunt, uenia S interdum misericordia locum habent, quasi uenia ocmis Oricordia non ab eodem fonte prosiciscantur, oc ubi misericordiae lacus est,cessitu a uerum uenia accipi potest pro eo quod est parcere,quod principis est proprium,& pro eo quod ubi culpa leuior est itius puniatur,quod ad iudicem spectat misericordia autem semper principis est, qui re remittendi 5c indulgendi ius habet. differunt tamen inter se, quod misericordia est animi siccitus, quo commovemur calamitatibus & miseriis rei alias ob delicti atrocitatem uenia indigni. Causis ad misericordia flectentes enumerat Cicero primo ad Hercn. in trassitude conquaestione, 6 uintilianus in assectibus. Venia quae ex leuiori culpa nascitur propter quam legitima poena leniri debet semper iniuste denegatur: misericordia uero quae a sola miserantis humanitate pendet non iniuste denegatur nisi sit impetrabilis, id est misericordia digna perasona: porro impetrabile beneficium, id cst quod haud dissiculter concedi solet. debet,si denegatur,iniuria esse, VI planus inquit. Iam ad inuoluntarium per ignorantiam accedamus, cuius eodem Aristotcle
torsitatis est definitio. Voluntarium est,cuius in se ipso, qui agit, principium
80쪽
DE voLUNTARIO ET IN VOLUNTARIO.
eli, non ignorans singula quae facit,seu secundit Argyropili traductionem sciens singula quae in ipso sunt actu . Inuoluntarium per ignorantiam sit, non solum si ignorat quis quid agat sed uel ignorat singula quibus actus conficitur, ex quibus deducitur, in circa ea omnia scientia opus sit quibus quid sit, quom qui aliquid ignorabit,& maxime quae praecipua sunt,inuoluntarie fecisse dicatur . Praecipua autem illa esse inquit quibus quid fit, & cuius graua st. Ex his idem Aristoteles infert. Qui filium occidit, dum putat se hostem occidere: magister gladiatorius docendi causa si percutit unde mors sequitur: qui lapidem pro punice iacit,uenia sunt digni quia igoranter fecerunt,& plus si dolet ab inuito factum dicitur,& generaliter quicquid per errorem fit per ignorantiam ficti definitur, cum nihil tam
contrarium sit consensui quam error. Et latere non debet grauius plectendos,quiui,metu ue mortis, aut omnium fortunarum suarum peccant,quam qui per ignorantiam: nam qui per ignorantiam Iabitur, non consentit: qui uero metu peccat,
Caeterum idem Aristot. tradit non idem esse per ignorantiam agere&igno, rantem esse. Ebrius,inquit, ignorans agit,& non per ignorantia: ignorat enim a quibus abstinendu sit, non autem ignorat,si percutit,se percutere sed an re quale delictum sit: velut ille qui calore iracundiae quid facitdic ebrius impetu faccre dis l. ouia e mciturigrauius tamen puniendus quam si per ignorantiam delinqueret: quoniam dere. ipsemet causa est suae ignorantiar, ct est pec tum ebrietatis,ae peccatum in eo quod ignorans male facit. Idem Aristot. ii j. Politic. refert Pytacum iuris peritum constituisse duplicata poena puniendos ebrios,quem dicit non ad aequitatem,sed ad Eublicam utilitatem respexisse. Collige tamen ex uerbis Aristotelis interdum recedi ab aequitate propter puiso blicam utilitatem,& non semper aequum esse quod publicc est utiIe. Optimii exemptu in lege Prosipexit: et hoc est quod Iulianus respondit multa contra ratione In I.i a minera disputandi recepta esse.ppter publica utilitate. Sentit ergo AristoteIes,aequitatis tusad. ι iure ebrios mitius puniendos ness diuersum maiores nostri censuerunt. Punim o I furitur, lina in culpa sunt, ebrietate indulgentes. Hinc essὶcitur,o qui in culpa sunt, lare. insta eo. ignorantiae non plene excusantur.Glo. et Bar. Hic Sc modus culpae modum poenae praescribit. Inculpa siunt ebrietati indulgentes, non ignari, quod amisso per ebrietatem rationis usu,in omne facinus ruuntpraecipites. Hinc est quod qui nos culpa fiunt ebrii, quod multis modis contingere debeat, Thomas docet, ut peccato cuiustun* malefacti sic poena sunt liberi. Culpa autem di non culpa multum arguitur ex hominis consuetudine, si abstemius an uini peta sit:& ueluti pro sobriis coniectura est, ita contra ebrios priesumitur. In non ebriosis uero in ne
tiam partem est praesumptio, quia decipi possunt a porrigentibus poculum,& a
semetipsis merum pro diluto bibendo, uel no credentes inebriari. Quando uero scit uel dubitat uino capi, re praeponit ebrietatem sobrietati, tunc ueluti non sine culpa est,ita nec sine peccato. haec omnia ex sententia Diui Aquinatis. q. q. q. cI. t. ii 3. Quid si per lasciuiam .puta Martimanorum bacchanalium, in ebrietatem incidens uir aliqui sobrius,bacchico furore alium caedit,porro non sine culpa caedit. Scire debuit futurum,ut inebriaretur,et ad nocendum stultitia agitaretur:nee
reseri quod non ebriosius esset, semelq; in id prolapsus fuerit. Ad id enim tantum hoc ualere potest, id mitius ciim eo agatur,quam si ebriosus esset. Aquinas artii. Verum de quo ebrio haec, ista breuiter de eo qui prorsus impos sit mentis. id
si mediu tenet ut frequentius accidit,ut nec impos penitus, nec compos sit menotis, id est,si no prorsus ignorat quod agit, ne* per omnia intest igiturr Guli. eum
qui non omnino rationis usu caret, putat contrahere matrimonium, ec testari eccontrahendo obligati. Tabienus: Quid illis in regionibus,ubi longis commessaa