장음표시 사용
81쪽
tionibus 8c compotationssius non interesse Ac non inebriari inciuile est ' Respondeo dc ex sententia Polixeni optandum is collum gruis. Illud quo* notatu dignu tradit Arist. ad uenia poenas in moderandas: Vt quis dici possit per ignorantia inuoluntarie inuitus. fecisse, opus est facti doleatatippoeniteat. quod si no dolet neq; poenitet, non inuitus secisse uidebitur,&propter hoc nem uere inuoluntarie quamuis per ignorantiam peccauerit, necp uoluntaa me. Sed alia quaedam species est secundum Aristotelem, quae caret nomine pro prio. Nam ues malefacti per ignorantiam dolerere poenitere solet, ac debet, sic concupita praeter studium si eueniant, consentaneum est delectent. Pone per errorem cecideris Titium,quem odio habebas, difficile est doleat,imo non desoctet,& idcirco si non dolet uidetur non inuito te esse factum, & tacitus arguitur consensus quidam, qui in non uoluntarie iam factis efficit,ut proximus quodam modo esse uidearis ei qui ratum habet, quod in utile ad comeniuranda ueniam durius enim agi conuenit cum eo,qui iacti non poenitet necp dotri. Quaerit Iason,uolebam Titium occidae,errans Caium occidi,num capite puniri debeo Secutus Angelum 5 Florianum putauit mitius plectendum. Banind. l. respiciendii delinquiit,nihilominus puniendu putat propterea qd opera da bat rei illicitat . qd uerius arbitror, ea ratione quod homine uolebat occidere, occidit. Non errauit in substantia,sed qualitate,quae non reIeuat. Sccus existimo quando ex qualitate personae occisae uariatur poena, Credidit lacum, occidit cIericum. Similito occidit filium, quem hostem credebat. Hoc casu quia non illicita est hostem occidere,ignoscendum e quibus 8c similibus casbus, no imprudentis opus est sed iustus sit error boni iuri arbitratu. In dubio idem Iason credendas scribit fortuitas potius inter propinquos oc amicos caedes. Bal. hic non praesumit malitiam ubi iustitia esse potest. v. l.merito. ergo dolum abesse credenda est ubi error eisse potest. Bar.contra sentire uidetur,asserendo dolum pra umi ex delicti atrocitate,5 ideo tandendam illam responsionem putat, occidi ad meam destia,
sonem. Bal. Vbi scientia est de forma seu definitioe delicti,ibi ignorantia no punitur,nisi sapiat dolum praesiimptum: re mitius agi inquit ex dolo praesumpto in poenis corporalibus. An re quando scientia sit in delictis ad essentiam ues qualitatem Idem Bal. in I. i.C. qui accus quando ignorantia releuet. Dixi eodem Ari. autore,uoluntatij 8c inuoluntarii cognitionem esse necessariam legislatoribus et peritis ad praemia poenasq; constituendas. Explicito iam poenarum tractatu superest de praemiis loquamur. Videamus ergo praepositis ob aliquod iactu uel dictum p miis, n quid ei
qui coacte fecit uel dixit praemium debeature& uidetur eandem rationem uolunLEM Qui prior ad metam uenerit, palmam recipiat. Mactari iussus est vestius nisi currat. inuitus cucurrit,& prior ad metam uenit. L E Qui fortiterfecerit praemium capiat. Iugesari iussus est Sempronius,nisi forsito fecerit. Sempronius sortiter secit,quid iuris Nihil intreesse autumo spoteuci inuiti fecerint, quoniam praeposita uidentur praemia fortito Deienti, dc currentis pernicitati,α
sic corporis uiribus magis quam animi. cosiderandae it 3 sunt praemioru causata si T ERGO LEX, Periclitantibus opem qui tulerit, praemium capiat. LEN, Liberalitatem in miseros qui exercuerit, praemium captat.
Coactus quid eorum qui secerit an dignus sit praemio cscrutanda est legislatoris uoluntas, num effectum an affectum agentis desideret: si uoluit afflictis proospicere, puro praemii deberesi uero per usum inmitis uult ciues beneficos heri, Puto
82쪽
A puto non deberi, quoniam non in coacta sed Iibera actione uirtutis robur ac Lusconsistit. Nec Quisquam iustiis est qui coacte uel per accidens actum iustitiae exis 'ercet. Idem de reliquis uirtutibus a sapientibus desinitum est. Beat. Aquinas, Ut quis praemietur opus est,tinquit, ut dominus sit actionis suarum:& ideo quae si .dig.xνη. d. fiunt necessitate uel uinon merentur.&intelligo de necessitate naturae uel officii. i. nil. Puta, capienti bannitum praepostum in praemium. Potestas uel eius familia cea die.inetaesis. Pit bannitum, petunt praenitum. Panor. putat non deberi,quia ad hoc conducti decens et sunt, α stipes promissa ut malos coquirant,et ex officio tenentur. Sane iniquum arg.ι. cog mi uidetur pro eodem negocio duplicem stipem exiganti de off.pro clContra ueluti in praemiis, sic metu bonos uiros fieri sufficit, Upiano dicente, τι deos M.
Honos non solum metu poenarum, uerumetiam praemiorum exhortatione essiscere cupientes.
Respondeo praemiis homines ad uirtutes a Ilici, 8c pium Sc honestum est: poenae autem metus incutitur,ut a malo caueatur etenim principaliter nemo comminatis poenis per leges humanas cogitur bene agere, sed solum a uitiis abstinere, ex abstinendo quodammodo benefaccre uidetur, nec propterea praemiati meretur. Porro nunquam laudatur qui non furatur, non occidit,non moechatur,qUOniam iure naturae talia odio haberi debent. Non ergo satis est uitium fugere, si Praemium consequi uis,nisi uirtutem amplexeris,exerceas,& eo modo di animo quo exerceri conuenit. Congruunt scilicet TheoIogorum traditiones in ii l. sentem definientes ingratam cleemosynam, quae non libera uoluntate sit. mon enim meticulose, sed ardenti in Ded amore fieri debet. Hi Iarem datorem uult Deus. Similiter ieiunia,Oblaationes,& huiuscemodi caetera metu facta,quia semento charitatis destituta sunt, 'e alid etia martyria ipsa, quae non simpIiciter propter deum perpetiuntur, nullius sunt meriti: Θc in sumina omnia opera, quae ipsi meritoria dicunt, sponte Ac non coacte fieri oportet, ut digna sint praemiari: re quaecunm honesta iob id ipsum quod honesta sunt,ut Stoicis placet,fieri debent, uinus secundum Christianas traditiones, non ob aliud nisi quod Deo sunt placita. Vcra uti. reIigio est, ut quicquid boni agimus ad Deum referamus, Deoq; acceptum seramus.Omne donum et datum optim desursum est 1 deo patre luminum.Iacobus epist. i. p.L
Idem Martianus, & stoicae summae sepientiae Chrisyppus, in primo de legibus sic ait:
inis QP κα- 94 κρολεα. Id est Lex est omniu diuinaru 8c humanam rerum regma: oporaret aut eam etiam praestare et bonis & malis, et principe et duce esse. Vetus inter sapientes quaestio fuit, utrum magistratus pridesse Iegibus, ante ges magistratibus deberent quae his Chrysippeis uerbis tota sedatur. Oportet, ait, eam praestare Sc bonis S malis.
Vnde manifestum fit,magistratus ciuitatis subessse legibus oponere. Nee mi tum,quia it.ministri sunt, ut Cicero docet. Nee alivdiuensit Pomponius in l. q. de orig iur. du dixit: Paru est in ciuitate ius esse,nisi sint qui iura reddere possint.
Item ait: omnium qui in ciuitate sunt, ducem & principem esse
oportet. Si sola lex omnium dux Scyrinceps esse debet,ergo non alius esse potest, suest magistratus temporarius, uuePerpetuus,ut princeps. Ducem ait,quod ma
83쪽
HARII 2ALOMONII c ONMENT.C gistra non sua uoluntate seranoer,sed Iegis ductu. A nnas Oporiri metui tale principem habere regulam, per quam dirigatur in operationibus suis, redit gat alios ec iudicet. Hoc autem si per legem quarto commentariorum in Polluaca Aristotelis. Item principe est,quod Icgi magistratus obedire & subesse oporatri. Solidissimam huius sententiae rationem Arist. iiij. politicoru sic explicat: Qiu hominem legibus praeponit fami Tmam bestiam praeponit: qui uero legem hoomin.bus praeponit,deum praeponit. Hato iij. de li. siae inquit: Interitum illi clinatati paratum uideo, in qua non lex magistratibus, sed legi magistratus pra sunt: salutem uero illi ubi lex seruientibus magistratibus dominat . serui ergo Oc ministri de custodes legum esse debent magistratus, ut latissime disputaui in libris de
Principatu ad Leon. Pon. Max. Verum quia interdum contingit sapientem uiarum principatum gerere, tum optime cum mortalibus agi existimatur, si leges et omnia in manu eius repostasint. Neq; alia praescribenda lex est,quoniam temperatis uiris Deus lex est ut ad amicos Dionis scribit Plato, & Aristoteles iiij. politicoru Iustus ec sapiens uir ipse sibi lex est. Apostolus prima ad Timotheum: Lex iusto posita non est,sed iniustis.
Nam ad ea potius debet adaptari ius quae frequenter facile,
quam ad ea quae perraro eueniunt, quia quae semel aut bis accidunt,
Duabus supra proximis legibus, de quibus rebus serendae sntseges,traditur.
Hic de interpretandis tractatur,& uerus sensus est, Quado lex adeo ambigua est D qtiod ualet per int retasione aptari ad unu ues alterum casum, qui raro di diri Iter euenit ualetin adaptari ad ea quae siequenter 5c facile aecidunt, semper ita interpretanda lex est,ut ad capertineat,quae no perraro neq; dissiculter eueniunt. Causa est, quod leges de ijs constititi oportet quae siequenter accidunt,quoniam in uno uel altero casu non cosistit publica, Baldus ait,utilitas: unde arguitur Iegislatorem de talibus non sensisse. Exemptu. Lex quae in homicidas poenas statuit, non puniet paricidas, quamuis hominis appellatione parentes csilineantur,quoniam perraro euenit parentes a liberis necari. Et ideo non in uerisimile, de his legislatorem sensisse ,praecipue quod par poena deicto non esto. Et idcirco Macellaria fuit lex Pompeia. Solon interrogatus cur in paricidas nullam legem scri Pserat, respondit, non suturum credidi ut tannim scelus perpetraretur. Obseruacrgo,sicut lex quae simpliciter loquitur intelligenda est de hs,quae non periuro accidunt quod ita admittendum arbitror, nisi iusta ratione, aut eadem utiIItate iunA g. L Mη pos gantur: lo imet haec lex habeat in ijs quae cohaerere nequeui. Nec credas ociose
sum.et ι i. tum perraro dictum, quoniam iis quae raro accidunt iura accomodari sol cnt, non aut
ut ait ijs quae perraro,quod ratio suadet 5c Theophrasti uerba sonant,ut eleganter Alociatus explicat lci Diiunctionu. Rursus ohsema perram dici id accidere, quod semel aut bis accidit: α quod bis iactum est, non potes diei sere uenter Dctum, quod iacit ad inducendam consueti idinem , quae actuum se uentiam desiderata si T LEX, Qui stequenter furatus est, laqueo stranguletur. Hac lege notenebitur qui bis furtum secerit. LEX, Frequens laenerator quadruplar aesto. Hac lege qui bis scenori credidit quadruplis reus non erit.
Non ambigitur, Senatum ius sacere posse.
Ex hac lege Castrensis cos igit, consilium cuiuset ciuitatis habere potestat ius condendi, di quod ab eius sententia, non si appellatio, ueluu m. a Sc natus se tuentia
84쪽
DE LEGIBVs. DR semenua fuit prouocatio. Vereor tamen ne Castrensis erret,quoniam fila de Seis natu Romano loquitur,cui sicut non aliae ciuitates, ita nec consiliarii comparari L si diu au ἰpossunt. Igitur aliorum locoru Decuriones,non Senatores nuncupantur: re De e Gu in curionum decreta dicta n5 Senatusconsulta. Praeterea Senatores ab initio non ti habuerunt potestatem ius condendi, sed post exactos reges ae li. Nii. ta. 6c ll. 'alias multas, iam aucta in eum modum ciuitate,quod no facile popuIus coire poterax, delata fuit gubernatio Senatui&legeius datum,ut quod constituisset, ius ..hesset, tumq; primum Senatusconsulta nominata.Ex quibus liquere arbitror, eon'' 'sit a torii coetus ius faciendi non habere,sed cosultandi tantu nisi Iege nominatim μ' talis potellas tributa fuerit icut nec collegium Cardinestu uiuo Pontifice habet. '
Quod uero contra rationem iuris receptum est, non est produocendum ad consequentias.
Quia ratio,Bs.inquit in medium, quo Iex producitur Sc ideo ubi deficit ara qua ratio,non potest seri extensio quae non a pari tatione iniquitatis, sed a pari ratione fit aequitatis,de qua latissime disserui lib. V. ad l. omnes populi. Sed quomodo dicitur aliquid esse cotra rationes seu regulas iuris missici enim quando est contra omnes regulas iuris,& tunc cessat ratiocinatio: si uero est contra unam us alteram aut plures regulas,ec pro se stet una iusta ratio, siue regula, tunc potest trahi ad cosequentias.seato Gervidus siue Io. Anain mercuriali posses lor. Iaco. but. oc Bal. hic in RP AULUS.
Ius singulare est quod contra tenorem rationis, propter aliquam B utilitatem, autoritate constituentium introductum est. Ad hanc legem non uidetur posse accommodari aptius exemplum, quam lax
In ambigua uoce legis, ea potius accipienda est significatio qua uitio caret, praesertim cum etia uoluntas legis ex hoc colligi potest. Obserua quod uitiosa interpretatio semper est contra mentem Iegislatoris, ae ideo reficienda: quae autem uitiosa sit dixi lib. iij. ad i. omnes populi.
Fraus enim legi fit, ubi id fit quod fieri noluit, fieri autem non ueatuit: Sc quod distat uerbum ab intellectit,hoc distat serus ab eo quod
Politianus ex archetypo Pisano, restitutis uerbis graecis, legendum scribit,&quod distat, dictum a sententia. Bestissime Cynus putat legi mox futurae etiam caudem fieri. uerbi gratia: in consilio agitatum,ut tamento pretium taxaretur, unus Decurionii antequam decreto firmaretur,festinatui quanti plurimi meneum uenundare,lege postea constituto minori pretio, contra uenditore egit emoptor rescistaria. Cynus censuit in baudem legis futurae, rescindenda uenditione, re Camen. probat.Cice.iij .osse.meminit.Titium Claudium aedes quas in Coelio monte habebat, demoliri iussum proscripssse: emit P. Calphumius Lanatius, cui ab auguribus id idem nunciatu fuisse. Calphur.eu demolitus esset, cognouis fetet Claudiit aedes propterea proscripsisse,arbitrii illum adegit,quicquid sibi daatefacere ue oporteret ex fide bona. M. Cato iudex pronunciauit,cum in uenden
85쪽
εν NARII 2ΑLon NII cOMMENT. C do eam rem sciuissiet et non nunciasset emptori damnu praestari oportere. Idida respondi de illo qui ideo aedes uendidit,quod percunetatus fuerat magist os suatarum suas domos omnino demolituros,quamuis necdit ei quiccb nunciatu esset, quonia ad fidem bonam pertinet, nihil emptorem Iatere debere,quod uenditor notiti Vereor tamen ne reticentiae magis haec sint peccata a iure improbata.
Princeps legibus solutus est, Augusta aut licet legibus solata non st,princeps tamen eadem illi priuilegia tribuit quae ipse habet.
Notall. Prin. Iutu esse non ut principatus,sed ex priuilegio lege Regia cocesso. Enucleemus quid in principe ualet,legibus solutum esse. Num quicqωd tio cere libuerit,liceat non utim nisi iusta & h onesta faciet. Principis enim uocabulam iuris est,non iniuriae. Num diuinis,aut genuit solutus est legibus non uti . Num legibus conuentionuminime. Num ex non iure, facto contractu uel tea stamento capiet nequassa. Num ab aliis eripere ualet,ut sibi habeat ues alijs largiatur: hoc praedonis est. N um de causa cognoscens, qd unius est potest alteri litiga, tori adiudicare no nisi in arbitratorem ut receptus. Num innocentem damnare, ec reum conuietim, confessumet quit absoluere neutrum quidem, indulgere quamuis ec remittere queat,si comunitati no officiat. Num alia quam statuta pin na damnare potest non nisi aequitate suadente. Num iniusta uinctigalia, one. ra quit imponerer tyrannidis est hoc. Num leges pro uoluntate tollere, ec alias promulgare potest,ad suam praecipue utilitatem non nisi comuni manifesta utialitate. Num muneraWhonores pro uoluntate etiam indignis distribuere potesteo B. Aquinas,Iniusta lex est,inquit, ado non distribuit aeque onera,vel honores ad bonum comune. Interest inini Reip. ne a no idoneis administretummo tyranni propria est bonos 5 graues uiros, indignis prapositis, inhonoratos habere, nec quideli mrius tolerat, ab immeritis non solii superari in honoribus uerum l. ut tradatim. etiam acquin quae quide ut monstruosa res est, se etia pemiciosa,pi opter quam
honor. test ac etiam torquere sine iudici js Haec facti sunt,non iuris: iniurius qu)ppe nulIi esse debet princeps. Quid si se conscium aut sibi nota esse inna asseuerric Multae prosecto fidei principis uox est: uendii tamen est, ne dcfectois facultas reis propterea auferatur. Num nouos magistratus,& nouam Rei p. formam potest inducere cedo,si e Repub. fiat. Attamen non obstura inter sapientes disceptatiocst,an mutata forma reipublieae,idem sit populus di principatus id c Num furti, cisi,falsi,adultei', re id genus reliquis teneatur c si furatur, si latrocinatur, uoccidit,s adulteratur,nihilominus iur, latro,homicida,adulter erit:atqui propter dignitatem grauius peccat. Tenenir autem illa sestem diuina,non occides non firraberis.& illa,quod tibi non uis, alij ne feceris.& sorte sua ipsius cui illa dixit potere legem quam tulisti etenim ueri piincipis est, nillil praecipere, quod non sibi prius imperant,dc quod alijs prohibet sibi Iicere non credat,nec ad rem quod impune sbi solet cedere, quoniam hoc uis est, non ius: de iure enim nos loquamur. Quibus ergo legibus solutus est princeps c solennium manifestum est ex L mimper 'to. C. de testamentis,ubi Diuus Alexander aperte rescripsit non solutii
Iegibus iustitiae, re ideo ex imperfecto testamento capere non posse, sed leniulegibus, hoc est, quod non obligatur testando ad testamentaria obseruationem, ne p rudicando ad iudiciariam,neq; statuendo ad legitima oc similia. Sunt tamen quae da leges,quae aliis omnino dicuntur,ut nequis cum telo incedat, nequis alea ludat ne noetu catur, ne purpura uestiatur,oc lauiusmodi innumerabilibus: ec nihilominus his ipsis suppositus est, in eo quod no potest sine iusta causa alia quam
86쪽
nyi are poena Cicero into cietera ac sauit C. Ver. quod Pra tor
ae in ' - dis M. Et in semina,omnibus illis solutus
non e legibus ilibus a se non se uatis respuHira laeditur aut honestas: Iaeditur MN e .etiamsi exigua eius pars laeditur is aliqtris. Plato, Aristoteles,Aquianas Et si uerum amamus pluribus et arctioribus tenetur Princeps Iegibus quam Pi PI. ad diuine humanem philosophantes pertinet... . quiu/m uerborum aucupes, qui dicunt scriptum conueni re,non autem A--mι. m.
mel. Etenim stultissimum est aestistare, ualere plus debeat necessitas apud horaetas:sicut in inhonesto discedere,Principi pro lini. num 'ur uiuum iugiendum, honestas appetenda, sic nihil uere
noncitum est,quod facere non oporteat, quod licet per se pateat, coniunctionelm patet apolim Pau.delin. s. imperi celotestamento leagata tidei comitia Imperatorem capere,uerendum est. Diuus AIexander Ex Timperator uendicare posse sepe constitutum est. Loee quod Paul. respondit uerecundu esse,Diuus Alexander rescripsit fieri non pos Utroq; uero elegatius Papinianus his uerbis: Nam quae iacta letiant pietarem:mtimati em, uomandiam nostram, nec facere fies pera credendum est. Hi idem Alexancis: Nihil tam proprium imperis quais legi lius uiuere: inis ergo impropriinn&esimum est ab imperio,non se tauiuere. Imperatori a in maiestatem legibus armata esse oportere Iustinia in L insti. Blandiuntur interda nobis Principes dum iactitant GIutos legibus, ct Iegibus se subitrere uelle quasi benignitatis sit, non necessitatis tyrannidem non exercere . Esto lege ciuissislatur si lege tamen honestatis,quae ualidior est, nunquam soluitis sine iustio ita D ricausa, Ac ideo in regulis iuris scriptum est, non omne quod licet honestum H Apostolus. Si omnia licent, non omnia exoediunt.CUGiM G i .gum Princeps cile debet qui diueriunt loquuntur, aut principibus adulantur aut credunt propter principes a Deo homines iactos.At uero uerius est adinvectos at* institutos principes ruisse,utcdmod.s prospiciant populoru Quod cum non lateret divi Gregorium se Christianas praepositum,ut prodem scripsi, suis haud semel testatus est, se seruum seruorum Dei nuncupavi cripsit si oriis mus, quem caeteri post eum Pontisces, uti in hoc instituto, in reliquis utinam sieactionibus et illati inciat. DHoe istud redolebam Hadri. VI. PontiM . uerba quae similiter Iocutus est nobis ,qui ero populo Romano pedes eius,ut moris es, os latum mimus congratulatum de eius esectione, prosipera nauigatione,selici in urbem ingressis, summa ommunilaetitia δε post alia multa exposita, tum sanctitas sua nostris diis ctis memoriter achilari Donte collaudatis, grauissimam responsionem clausit hia
Q modo ergo Princeps siupra leges est sine dubio est, ubicunm uilia ausa Gmitae luitas exigit delegis rigore remitti, aut delenitate digredi. Imperator I stinianus in Senam siccocionatus est: In mal rtuna rebus humanis Deus pn ostiat, ut pollit omnia quae nouiter tingunt et emendare re coponere.α
modis oc reaulis Detentibus tradere N in raram ill U
Mamzo ore Mumsi quod plenitudo potestitis est ad bonsi et non ad matuti licentia, ad inpletnentu iustitiae ct non ita latis,alioquin dicenda est pleretudo
87쪽
HARII fALONONII eo MMENT.c tempestatΗ.Itacleganter Cardinalis incle. pastoralis .dere iudi.5clauium imi partem glo. Io. mon. in trauaganti Boni sacri VIII. rem non nouam.&Socianus M.cosi. clxiiii. l. ix.& x. probat ea ratione,ne plenitudo potestitis causa, et inscripsit iniquitalis. Si pleniorem traelatum circa haec ista desiderat siquis, leogat libros de Princ. quos ad Leonem π. scripsi,oc maxime iij. U.ec vi.
Quod principi placuit, legis habet uigorem , utpote lege Regia
quae de eius imperio lata est, populus et 8c in eum, omne imperium uium, Sc potestatem concessit.
Imperium,foris circa rem militarem intestigo. Nam exercituu duces,maiores nostri,Imperatores nominabant, ab imperando exercitui, 5c omnia alia ad bellium necessaria.
Por EsTATE M, soris θc intus iurisditione, ex praepositis VI plani uel his manifeste colligimr, per sola electionem nullii impcitu electo quaeri, re perhoene F ius constituendi nisi a populo per legem nominatim derematur.Non idem in Papa,qui mox ut eleetiis est, plenam habet clauiu potestatem. Ratio, quod Papae potestas a solo Deo est, ec non iure eligentiu , quoru magis nominatio, siue declaratio quaedam est personae,in qua papalis resideat autoritas. Imperatoris autem potestas a populo Romano fuit,ec talis qualem populus sciuit sc idcirco Hecto principe nisi pre legem decematur potestas, princeps nullitus imperii est,ut
itti est cii , non , quoniam mutata cit torma eligenai in illa ueteri, de quo tamen articulo inter destores antiquos etiam uariatu legimus.Iacobus de Arena publice disputauit, cuius adlauc extat pulchra disputatio. Perspicuu ergo est ueluti omne suum imperiit in arbitrio populi fuit coferre, sic in eiusdem populi arbitrio fuisse non omne,sed diminutu conferre,& illis coditionibus, quae populo placuissent, nec aliter principatus iniri,genue potuitiac &Ppterea latere nadebet quod non una pro omnibus futuris principibus,tex regia ab initio lata Huc ut rerum impe riti arbitrantur sed sua cuil principi certis conditionibus,adeo quod quibusdam maior potestas, quibusda minor tributa sitit. Nam ante Vespasianum qui fuit decimus a dictatore Caesar iri ab Augusto primo acclamato principe, nullus unci, omnibus legibus solutus fuit, quinimo multa, lege Regia,eos facere oportebat. liquido patent haec post historias,ex mea tabesa, quae in basilica Lateranen. ada huc pendet,quae est ultima tabula legis Regiae de Imperio Vespasiani, cuius uerba cum interpretatione qui desiderat, legat ulsimu librum meu de Principatu. α idcirco uero simile est Vlpianum loqui de Iege Regia Alexandri Mammeae, a ius promtorre magnus consiliarius fuit,qui tam iustus Sc temperatus fuit, quod et rugis meruit legibus solui, quonia sibij psi lex erat. Lex ita Regia inlex populi, per quam decernitur imperium, continens conditiones, quibus principatus ineu dus, gerendus est: dicta Regia quod per eam ius regnandi desertur. Solent Cardinales in conclaui quasdam inter se leges scribere suturo Pontiis , quas mox Hechis iterum approbat, Sc seruare promittit:nunquid tales contientiones lex Regia dici possint reputo non posse, quoniam per eas non deserintur ponesicia gubernatio, sicuti pa lege Regiam regia gubernio Rauo paulo
88쪽
ante dicta fuit, Ac ideo sicut coetus Cardinesium Pontificem eligendo nihil de suo
conseri, net leges eligendo imponere potest,simpliciter profecto eligi,simpliciter recipi Papatus debet.Quid si iuratum fuit, re ut plerunq; soletcum execratione: certe qui sic iurat,Deo iurat. Sacri theologi huiusmodi litaurandu promissorum Sc per execrauonem appellant,quod secundum Canonitas parum differt a uoto, et sorte ad ea obligat,que citra clauiu ac salutis detrimentu seruari possunt. Quid si promissa respiciant humanam duntaxat potestatem, quam secularem dicunt subsisto,quia Papa utrunm gladium a Deo habet, licet modestiaest in ira Rinacottinere:nihilominus ueluti non a Cardinalibus id accepit, ita nec ab eis lex dici potest. Verum quatenus promissa non sint contra publicam utilitatem, re iurata sunt fidem Deo autore data fallere, non leue est: sivero promissa utilia sunt Gmuniter populis, etia si non promissa essent, ex officio facere eum oporteret, sertius si promissa diligentius si iurata. Et obserua, patia esse habere ius constituendi,&habere summu imperium ac potestatem, ita quod eo ipso datur imperia acPotestas,intelligitur ius constituendi datum.
Quod principi placuit, legis habet uigorem.
Pomponius principis constitutione pro Iege seruari meminae Quare no dixulex est quonia populi Romani erat legem serre, quod sibi reseruauitalacteandetiim habere princ. placitum uoluerit, quam lex populi habebat, non tamen quod lex esset dicta costitutio ad legis ditarentiam ec quoniam plus est legem esse, quam pro lege seruari, uti plus est ciuem esse, quam pro cive haberi, sic potior erat lex populi quam principis constitutio,ex quibus concludi posse reor,si una constituisset princeps, re diuersium populus statuist i, praeualuisset Iex popuIunem mirum, quia populi minister princeps est. minime. nouum plus ualere
quod ab uniuerso populo sit,quam quod a parte: pars populi quide est it princeps.
De quo placito loquitur Ulpianus e utrum de licentioso an non licentiose eme quaesitum haud multum distat ab illlo,utrum populus imperium 5 potesta, . . -- -- Ltem in Principem tanquam malum uirum, an tanquam honii uirum contulit &-- - ω ν. uti necesse est fateamur, ut in bonum uirum collatum, pariter necesse estprin a Mis ceps placitis boni uiri utatur,re non aliter quam ipsemet in seipsum populus uteretur, exerceret T. Idem ait, omne suum imperium ac potestatem concessit 5ce.
Per haec uerba comunis error irrepsit ais inualuit, populum Romanum nihil si, hi reseritasse, re in dominum assumpsisse principem, te illi uti mancipium suti, penu . O Q didisse:qui haec dicunt nesciunt pugnare inter se dominationem re principatum, prinec domini uocem semper in urbe infensissimam, principis uero placidam iucuna Σ'dam. Plinius Secundus in panegyrico ad Traianum,Sed Q principis obtinet, ne sit domino locus. 5c de Diuo Nerua: Non enim seruulis suis dominum, sed '
principem cutibus daturus. haec Secundus. 8c ipsemet uox Principis indicat, in Principut ter pares esse principatus,uti princeps Apostolorum, princeps Senatus,inter Se Domm . natores primus,qui male,uel autoritate praestet: princeps cliniatis, primus inter ciues,& ciuium appellatione continetur, sicut princeps familiae appellatione fiamiliae comprehenditur. Item nesciunt li. qui nesciunt Senatum sub principibus L sint .
ius facere potuisse ac secisse similiter populum uniuersum suas leges, re plebem inbo.R. sua scita.Pleni sunt Digestorum libri huiusmodi scitis. Si postprincipes ius conastituere potuit totus populus, item Senatus solus, re plebs sola, quomodo dicut populum Romanum se abdicasse omni imperio dc potestate: hic enor manifea,tiis est ex Pandectis ipsis.
89쪽
ς Omne suum imperium ac potestatem.
Quale fuit hoc suum populi imperium trimquid dominicum diequaquam. Si populus in scipsum dominicum imperium haberet, uti sui j psius seruus esset re
dominus, quod natura non patitur:ergo aliud quam dominicum imperium conacessisse oportet. Igitur haec uerba,omne suum,accipienda sunt, ut quicquid pos' mei: I. .c. set populus statuere Sc saccre perse& omnes suos magistratus,ide posset re princta. ceps solus: re si dixeris,isto modo aequalem potestatem cum populo habuisset, ec per hoc non superior suillet princeps, quia par in parem no habet imperium. Facit mim uideri hoc rerii inscitia: plus assero principem uniuerso populo futuae inferiorem, quia populi minister, populi personam ac uices gerens:singulis uerosis perior:de uero loquor principe,non tyranno. Dicant quaeso,si Imperator Osmnium domini erant, quare non dedignabantur consulat petere,& ante tribusnes Conssstare,& in Ieges iurare sic inibantur magistratus.Indecoru sane uideri debuit inseriores honores appetere. In monumentis uetersi passim leguntur inascriptiones huiusmodi: Imp. Caesar,Augidius, Tra. Cons. Pont. Max.Trib. λα aduerte animum .ut in urbe diuersi magistratus, se diuersiae potestates oc administrationes. Principis alia munia erant,alia Consi alia Pontificii,sia Trib. pleb.
ut in eodem corpore uaria membra non eundem actum agentia. Iure principatus non poterant agi,quae aliorum magistratuum erant: & sine eorum omniu intero Mentu, multa decerni non poterant. Princeps tyrannidi studens, ut omnia ad se traheret,utin solus omnia ei set,& posset,procurabat omnes alias potestates in se solum conferri 5 titulos,nec erubescebat in campum candidatus descendere,ubi
nullus suffraras non iuuare audebat, & hoc pacto omne ius populi, quod diuia. sum in plures magistratus erat, administrandum consequebatur. id est, tantam po. in testatem & autoritatem ipse solus, quantam omnes alii simul iuncti obtinebant. zuod ipsis titulis suis palam omnibus faciebat. Ex quibus manifestum fit conclaones falsas esse sunt uti* multae ec magni momenti quas doctores colligunt ex hoc quod P.R.omne imperium ec potestatem suam in Prin.contulerit.
In rebus nouis consti tuendis, euidens utilitas esse debet,ut reces datut ab eo iure,quod diu aequum uisum fuit.
Vis horum uerboru a doctoribus non consideratur, quae quidem magnaesh. declarat quanta principis inconstituendo sit autoritas.Et obserua quod loquitur de constituendis a principe, ut titulus arguit,sioquin inepte posita hic Alet his Lex, ius uerus sensus est:Principem non posse ueteres iustas leges abrogare, ec nouas constituere,sne euidenti populoru utilitate. Euidens est,quod non uer his adumbrata, sed quod omnibus liquido palam pateat.Concordat imo sortius Aquinas, hoc solum,inquit,esse debet in mutandis legibus,ut maxima ec euidentistima utilitas ex nouo statuto proueniat. i. q. q. ix.ar. i. dcij. nem mirum, quonia
his har. Princep. non iusta leges potin condere. Iustitia pendet a publica utilitate. ri Lab is ita. Cui grβαλ princeps est,re idcirco si tenetur iustas sene,consequens fit iuste pocfi d fri L sN ,sine iustiori causa tollere ne possit, quia cotra publicia utilitatem esset, ut late uel .pu. ιι liqueti Dispiciamus uirum in novandis linibus praesumendii sit principem iusta νέeripia. ia causa moueri:tameis pro principe uulgaris praesumptio sit,ut sicquid agit, iuste pri imp.ris. .gδx.V u quia Vlp. ait, euides este debet in abrogadis iustis legitis: oc Aquinas maximam ec euidentissimam exigit utilitatem,puto non sufficere uulsarem illam Pras Puonemaaeq; iniuria,si in abrogandis iustis legibus non prauumitur pro principes
90쪽
DE s T AT V ΗΟΜ INUN. A prineipe quia iustitia antiquae legis repugnat:unde conflatur dogma, ando saetiam principis est contra publicam utilitatem,aut aequitatem,cellat pro eo praeis sumptio: oc in hoc haec lex est notabilis. Similiter in ris qui iuris diuini si dispensatur causa non praesumitur. Abbas in c. quae in ecclesarii. de constiM Feli. li .col. t.consilio. cccviij.nisi liber. Rursus idem quando Princ uellet ire contra pro Priam couentionem.idem Abbas ibidem. Insiuper Feli.col.xliij.scribit, qd causam principe praesumatur non iure expressim,sed sola nititur autoritate: quod si uerum esset, sequeretur quod omnis principis dispositio contra ius diuinum re nais turale ualida foret, quia raro eueniat ad saluandum actum non possit aliqua iusta causa imaginari, Sc tamen possibile est quod illa causa imaginata uera non sit .
Concludit ergo quod causa sit apparens uel expreste hic Fel.
Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset, custoditur quoties de commodis ipsius partus quaeritur.
Non illepide quam potest, Utrum qui in utero est,iure fictionis,ansia ratio ne inter natos numeretur Bar. existimat fingi natum, in quod omes sere inclinare uidentur,excepto Imol. dc Sotaino fit. qui non singi,sed prauogatiua quadam internatos connumerari putant: quibus accedo, illa in primis ratione, quod his B ctio non debet plus ualere quam ueritas: sed qui uere nascitur, ad utran fortuisnam nascitur scilicet ad commoda pariter oc incommoda eodem modo eum qui me nascitur, ad utran* sortunam natum haberi conuenit. Fictio enim imitatur naturam,oc contra naturam stare non potest: sed nasci quem ad commoda tantu, est contra naturae institutum, ergo nec hic fingi potest. Et quod seuore praerogatiuae hoc ei indultum sit Paul.Iurecon.sic doceti istiqui libero uentri ita prospexerunt,ut in tempus nascendi omnia ei iura integra reseruarent, scut apparet in iure haereditario εχ. Ecce dicit prospectum,non dicit fictum: in tempus nascendi reseruata iura, quae non reseruarentur, si natus fingeretur. Et hoc idem sentit Baldus in d. l.qui in. Et ut clarius liqueat,pone, si T LEX, Scholares tractentur ut ciues. ITEM ALIA LEX, Doctores sint ciues. In primo casu Bart. tradit scholarium fauore sectam Ieag ideo oneribus non grauandos. In secundo casu PeL 8c Bal. ad onera pais riter&honores doctores uocari.Castron. nimirum,inquit quia lex non facit cisum eum quem uult tractari ut ciuem, re est quaedam dispensatio, quae quo ad quaedam fieri potest. At ubi lex ciuem facit, ad onera & honores hoc iacit: quia non potest esse,inquit in duplici statu contrario,ut sit ciuis & non ciuis, ut sit serauus ec liber,legitimus θc illegitimus, quae omnia nostra opinionem confirmanti P A v L V s.
Septimo mense nasci persectum partum iam receptum est, pro pter autoritatem sapientissimi uiri Hippocratis.
Ecce quomodo nudae Hippocratis autoritati acquieuit antiquitas et per hanc legem in commentatris ad .g. responsa prudentum, defendi ualidissimum esse
in iure argumentum ab autoritate,ubi lex re ratio naturalis descit,re sapientis dicto stana