장음표시 사용
181쪽
a aut ad pacis tempora pertinenti ' sed quia bel ptii; liberI, ' a Ut ad V ' A ni illa eli controverita unde non bellum oriri iuni pacis Ou im j p quaecunque tales incidere solent controversiae .poisit, Occauinae hς d inde n0s bellum ' ad pacem, ut finem suu ni ,
ς' μῆς ' O . ubis; esto iure acuiri, videndum habemus, 'quid bellum sit, iubes; turi quid jus, quDd quaeritur. ' Cicero dixit Bellum certa
tibishm' per vim. Sed usus obtinuit ut non actio, sed status eo nomine;udieetur, ita ut sit Bellum Italis S per Vim certantium, si qua' tales sunt in quae generalitas omnia illa bellorum genera comprehendit, de quibus arena dum deinceps erit : ' neque enim 7 privatum hic excludo , ' ut quod reipsa a prius sit ' publico & haud dubie cum publico ' communem habeat ii turam , ' quae propterea uno eoque proprio nomine signanda est.2. Neque ' hujus nominis ori o repugnat; ' est enim bellum ex voce veteri duellum, ut duo nus quod iuerat iactum est bonus , & duis bis. o Duellum autem ' a duobus dictum simili sensu, ' quo pacem unitatem dicimus. Sic Graecis ex multitudinis significatione x πο εαοe t veteribus etiam
ca λύη 'a dissollitione , quomodo S corporis dissolutio ' si, h, .
Boses non soli extrummitur , qui jam navali austerrefri praelio renarit, Ita pro talibras habe ida U
qui maehi s admovent portubin aut monibus. Nisus
i nondum paenam incipiunt. Serviis ad illud primae AEneidos vers. SAs. Me bello major V ammis. Bolium N eoustium habet : arma tantum in aeru
tempus ensne, quo vel pr aratur aliquid pugna n
rasaritim, vel quo pugna geritur. Praelium autem Geuis es Se ι ipse bellarum. G o N o v I r. 4 cenationem po vim J Nam alias terratur reseontroversa . & decernitur aliis quoque modis . veluti per sententias & ealculos, ut in foro apud iudiees; per suffragia, ut in comitiis populorum ἔdenique 2 per sortem, ut quis quam provinciam habere, quis iudieare debeat. Cic. I. de Ome. D. - μι duo genera decertandi , alterum per disceptatronom , alterum per vii n. s vide P u ν EN-D O R F. De Iure Mat. N Gent. I.th. V. cap. XIII. ubi agit de alitet modis litigandi in statu liberi tis naturalis. I. B. Js Britam frui I i. e. Conditio certa Populorum. Explicatio haee Tulliana definitionis est, non alia desinitio. Neque enim Cicero per certationem inistellexit actionem veI astum linum, velut aciei , oppugnationis, vastationis ἔ sed durantem temporis tractum. quo dissidetur. x pro occalionibus
aut comparatur vis aut fit, aut cavetur atque et ditur. Bellum est tempus & conditio manibus atque armis, quod habent controveritae , dere uentium , donec victoria aut colloquio transigatur.5 Quia tales f-ι J Sc. certantes, vel quatenus certant ἔ non quatenus aliquid agunt ad eertamen non pertinens: quatenus exercent eum statum aut xerunt aliquid rerum ei convenientium, vel quod
sit certantium omeli aut moris, nam per bellum alia aguntur quae id non spectant. Respieit Auctor pacta, quae inter holles , durante statu hostili, fiunt, nec minus tamen sancte observari debent. quam extra bellum : de quo , suo loco, plenis acturus est. I. B. J7 Privatum J Quoties singuli pauetve , nullo iusto imperio praediti, armis inter se depugnant,c ut viator contra latronem. g Pnin βι mrat. I. Sat. t. Cum pinrepserraene
primis uuimalia terris, Murum V turpe metu risa dem atque cubilia propter Unguibus Upuenis, domitissibus , atque ira porro Pugnabant inmis , qu
post subricae erat Guti Vers. yy. V seqq.s Publio J Prius enim certabant homines , quam in civitatem coierunt. to. Duellum J Etymologia Gereonis in Orat. e.ες.& Varronu in perduelles G. de L. L. pag. 74. LAEM Meph. Ad te Quintii. Instit. Orat. Lib. I. ca P.
bb Ita habent omnes Edd. & nihil mutati dum. Iu animo habuit Elymologiam vocis λύ-
182쪽
s. II. III. Bellum, quid Ius 3 γ
3. Neque ' usus ccc Vocia laxiorem hane notionem repudiati Quod si quando belli nomen publico mi tum tribuitur, ' nihil id nobis obitat, cum certii limum sit, yy nomen ' gζnoris sae e speciei, praesertim excellentiori,peeuliariter adha rescere. ' Dixitiam in definitione non includo , quia hoc ipsum in hac disputatione quaerimus, sitne aliquod bellum iustititi, & quod bellum justum sit. ' Distingui auIem debet id, quod qineritur, ab eo do
III. 1. De ' jure belli cum inscribimus hanc tra stationem primum 'hoe ipsum intelligimus , quod dictum jam est , sitne bellum alia quod justum, ' & deinde quid in bello justum sit 8 Nam ' jus hie nihil aliud quam quod ' juiuim est significat, ' isique negante magis sensu quam ente. ' ut ius sit δε quod injussum non est. ' Elt autem injustum . quod
naturae societatis ratione 7 utentium repugnat. ' Sic alteri detrahere sui commodi causa, contra naturam esse dicit ' Cicero, atque ita probat, ' quias id fiat, societas hominum S communitas evertatur nece ite sit. Hominem homini insidiari nefas esse , evincit - Florentinus '. quia ' cognationem quandam inter nos constituerit natura. Seneca ' et ni omnia inter se membra con-
k PLATONE traditam , απο νοῦς διαλυρο- τοῦ
183쪽
' & homInest ' ita justum aliud est ex aequo inter se V Iventium, ' aliud Hus - qui regit & qui regitur , ' qua tales sunt e quorum hoc jus' R etorium , illud ' st quatorium recte , ni fallor, vocabimus.
IV. Ab ' hac juris significatione ' diversa est altera, dd sed ' ab hac ipsi
veniens, ' quae ad petio nam refertur : ' quo sensu * ῖ jus eth * Qualitas moralis ' petaonae competens ' ad aliquid juste habendum vel agendum. Personae competit hoc jus, ' etiamsi rem interdum sequatur, ' ut servitii tes s praediorum, ' quae jura realia dicuntur , ' compariatione facta ad alia mere personalia ; ' non quia non ipsa quoque personae δε competant, ' sed quia non alii competunt, quam qui rem certam ar habeat. ' inialitas autem nam valis persecta , facultas nobis dicitur, minus persecta , δ' aptitudo: ' quibus respondent in naturalibus, 3 illi quidem actuS , huic autem potentia.
V. ' Facultatem ' Jurisconsulti 33 nomine sui appellant. ' nos posthac jus proprie aut stricte dierum appellabimus : ' sub quo continentur ' potestas . tum νὴ in se, ς ' quae libertas dicitur, ' tum in alios ; ut patria. domini- ea: t Π' Dominium, eo ' plerio in sive ' minus pleno, ut 3Α usu ructus, jus 3 F pignoris i & 36 creditum' , ss cui ex adverso respondet debitum VI ' Sed baee secultas '' rursum duplex est: 37 vulgaris ' scilicet. quae usus particularis causa comparata est & 33 eminens '. quae superior est jure
s a D T I I. ε Ptiis liberius dicitur J Quam propterea tacilitatis nomine optime definiunt Romani auri seonsulti. ρ Dominium J Jus pro Dominio, Seholiastes ad meatium. Vid. D. Εp. a. Ip . 9 II. Sat. 3.
GRON Vr I. xi Ex aequo J Ut omnibus inter se lieeant eadem , eadem non liceant, Vel, quo omnes ex aequo inter se vivere L agere naturae aut societ
ii placuit. a a Qui rexit J Ut liceat maiori in minorem ,
uod non lieet minori in majorem aut in parem. te Cyrus fecMese ut regem respondebat. Jussis. I. s. a 3 tu es 3 Pro auctoritate, ut in XIl. Talib., ri furtim in aeterna audioris , pro re incorporali, quae possidetur vel acquiritur ab eo cujus est. Siejm obtinere , Hasu. Casin. I. a , sta. cie. Pro Ouinct. s. I. Ver. 26. Ius usurpare, Lis. 7, 7 1.& s , Ia. DM experiri, pro Caecina Ia. pro Sem. 42. Tacit. 3. ann. 36. impertiri tralaticium Bu. Ωιcion. Oct. I
x alitas moralis 3 i. e. moribus Se legibus fundata vis, copia, licentia. as Praediorum J vide Insit. l. i. tit. a. de servit. praediorum. as competantJ Iura realia. ar Hahεat J Domino scit. praedii. ag Facultas J i. e. rei. ' a' 'titudo I i. e. meritum. -- ὸ praetore NeuF. Persius. I cux iste, qui est ei Sat. v. 88. non hue pertinet. sed ad s. seq. ubi Libertas dicitur potestas quam quis in se habet. I. B. )3ο Iui J Facultati. 3 omine fui J Sie num, quod viniicari p
res. l. 27. f. a. D. deaur. arg. Si e num cuique triabuere. Sutim reripere. l. 7. g. 6. D. Quae in fraiid. cred. Suum consequi. l. I s. g. s. de re iudie. Sua tutela. I. so. pr. de leg. 7. Suru hines. Sui servi Nanci . l. 73. de leg. 3.3α DDI Ut quis sit sui iuris I. so. pr. de te
3. in suam tutelam & in suam potestatem. Plaus. Persi 4 . 3. Ita aurillae mea quae fuit hodie , sua nunc G. Curi. s . 6. Tandem suis rex eorporibui Neultu Heminarum abstineri,uint. Vid. G RO N O v. ad Limium , XXVII. τ . . . . 3 3 Dominium J Sie suum euique tribuere. in ii
δ Usu fruetvi J cum alienis rebus utimur fruimur, salva illarum substantia. 3ς Pitnoro J Quod datur in se ritatem erediti. 36 creditum J Quod alleui mutuum datum. Sienum reripere. 1. 7. g. s. quae in fraud. cred. Suum eo equi. l. I s. 6. 7. de in i . . . . . 37. Vulgaris 3 Privatorum facuItas in bonis tuis.
31 mineus J Publica & magistratuum . facultas reip. aut summae potestatis in privatorum bonis. dd) conser. Pup NDOR F. De Jur. Nati& Gent. Lib. I. cap. i. s. 19. 2O. I. B. ee Confer. Purg NDOR F. De Iure Nat.& Gent. Lib. IV. Cap. IV. f. s. I. B. fi VOees Creditum & Debitum, non tantum spectant, eX mente Auctoris, id quod ex qualibeter ulla, etiam ex delicto, debetur. L. II. II. D. De ver b. V rertim enis vid. in . Lib. II. O . I. f. a. & cap. XvII. f. r. Sed etiam im p nimidi, & opistationem ad paenam . hele comple tuntur. Vid. Prolegom. f. s. in Iun. &. Lib. III. cap. XIII. S. I , a. I. B.
184쪽
vulgari, ' utpote 3' communitati competens in ε0 ' partes & ετ rea paratium , ' boni communis causi. 'Sic regia potestas sub se habet & pd triam & dominicam potestatem di sic S in res singulorum ' majus est domi nium Regis ad bonum commune, quam dominorum singularium : sic εῖ rei publicae quisque ad uias publicos magis obligatur , quam creditori. VII. Aptitudinem vero h ΑΦ α - , ' ut est εs dignitatem vocat o Aristo- α L.v. Νι- teles. Michael Ephesius, id quod ' secundum eam aequale dicitur, interpre- V si
' VIII. 1. ' Facultatem V respicit justitia εἶ expletrix, ' quae proprie aut strictu
39 communitati J Reipublicae & rempublieam
o furaci I In ipsos subiectos. i Res J Patrimonia subjectorum. et Patriam Es deminitam J A eas rosest intemdere, ut Romae ἔ vel remittere, ut Athenis. 3 Rei puta quisque 3 Itine illud L . 23, 14. Mui eupitulem iratidem a i. quique pecu i in judiacati tu vinculis essent, qui eorum milites apud se
ferent, eos noxa pretiniaque se exsomiis sinum. Idem lib. 26, 3 s. servos aericultores rempublicam abduxi , sene ad mili iam parvo aere emendo , nunc remiges imperando s Dod etii argenti ari e scieris , Ripeudio remigum D tristitis annuis ablatum M J i. e. meritum. Aptistidinem barbare voeat vulgus.
4s Diti irae 3 Expressit vorem Gr. sed melius
rediitimi et mori tim. Voee autem dignitatis in simili re supra utitur. sie R ipse appellare debuit,omi sta voce apti amu, quam sine dii hio re gerunt i rimani. Ioiarium in Rhet. cie. de inveniatione γ Iustitia est hahism animi ita informatris, Momiani.nt MMD tenuat digni atem. i. e. suum.1ι- . Iul. 4 . commendo Obu tu is V itam . tiι mestro itis Iragio δε- dignitutem reis urit. Saliis. Latii. i. Ati Iahoris iustisertique meae primitis stultim dignitatis non obtineἡ . Et quemadmodum Faeultati Stitim . se Dignitati suhileere poterat Meritum. am Faesituι- ν spieu Iuclitia ereptit, A J Explettieem dieit iustitiam . quam vulgo commut livam vocant, opinor, inde, quod per eam exple tur & satisfit cuique pro eo. quod ab illo acetivimus : nam reptiis Latinis interdum est δειῶ ore , ut apud Itisintim: Lib. V. cap. 4. n. I s. Joxplent detrimenta inti eri s. rentumeliis honor Lδροι, exterationes prae uetis. Hoc Deile tolero : sed quud idem statuit nimis arctum voeabulum συν--λ mkῆ:, id est, eontractoria, sive commisatoriis, vel . ut vulgo loquuntur, eommutarisae , id probare argumento non videtur. Nam, inquit, ut possessor meae rei eam mihi reddat . non est iis συν-N αννικr . & tamen ad hane justitiam per tinet. At Aristoteliei omnino dicunt hoc quoque ea. ia -- αν uries , sive ex contra . Nam ut iurisconsuli eontractus alios faciunt iustos , alios quasi contractus, ut negotiorum gestionem, tutelam, rem communem sine inita Deietate &e. sie Aristoteles lib. s. Et h. eap. s. e tractus ait
elle alios voluntarios , alios involuntarios : Ω illos quidem , emtionem , venditionem. mutatio nem , sponsionem . faverationem. depositum . I cationem, condiictionem : hos autem . alios clam destinos , ut surtum , adulterium, venefidium , lenocinium , scrvi corruptelam , caedem dolo saetam . falsum testimonium e aliox violentos , ut flagellationem . vinsula , mortem, rapinam, con- vitium, contumeliam. Palam est ealum. qnem obiieit auctor, ad hoc genus ακΣυσιον sive invo- tantarium pertinere. Potumht addere vir D ctit simus , ro Συνα-- - , apud aristotelem, nontisnifieare fundamentum Ohligationis ex hae Justitia oriundae. sed tantum rem ipsam . circa quam versatur Iustitia , u.e propterea dicitur Δν-.οσυ,κ vel se ειον, του - τοῖς σ-- άγματι δαρλ
-- c. cap. 7. Sed parum refert, quid lenserit Stagyrita, cujus divisio non accuratὸ respondet divisioni Auctoris nostri , Ω a plerisque iam negligitur. vide P m. m. r. r. I. B. J Expletrix J uti e alia x comitiivasiva seu tam recima , Ω respicit illud sitim. G R o T I T. g In res Immiorum martis es riminium retis I
ta quin preti a vita apud subditos 'aiuntur, eorum qui remant manis fiant num p dentium.
Plinius Panegyrico: eap. 'r.3 eu tu est quidquid
est omnium, tamam ipse . quautum omnes. habet.
s reniensis qu iam re comparatio fiat, quibus pluserimum tribuensum incit. principes sint, a ria, Nparentes, quorum beneficiis pia me obli tisimus ;proximi liheri , totaque domui, quae Oeelat in uis solds, neque aliud ullum potes habere perfurium . deinceps bene conveniretes propinqui, quibuscum etiam communis pleramque fortiuna es: laam rem neces
185쪽
stricte iustitiae nomen obtinet, συναλλακοκη ' Aristoteli . 4s nimis Φ
ancto vocabulo , ' nam ut possestar φ meae rei eam mihi reddat , mnon est A eυνεε έγματος, ' & tamen ad eandem hanc jultitiam pertinet i' itaque sa ἔ, νουθωτ κην idem selicius dixit. ' Aptitudinem respicit sy attri hutrix ' quae Aristoteli διανεμητι n. ' comes earuna virtutum, ' quae aliis hominibus utilitatem adserunt, ut ' liberalitatis, ' misericordiae, ' providen tiae rectricis. a. Quod vero idem Aristoteles ab expletrice ait respici sε ' proportio
nem Ss simplicem, quam αριθμητικὴν Vocat; ab attributrice autem so comparatam . quam ' γεμμιτρμην appellat, quae sola apud Mathematicos 3 nomen
habet ' proponionis ; ' ex eorum genere est quae saepe locum habent, non semper i neque vero per se justitia expletrix ab attributrice ' dii ea tali pro portionum usu, 'sed materia circa quam versamr, ut jam diximus. ' Itaque& contractus societatis expletur proportione comparata , & 37 si unus tantum aptus inveniatur ad munus publicumsone attributio fiet.
soria pr fiata vita Mentin eis maxime, quas intedixi. Vita autem metusque communis, milia, fremossus , cohortationes . consolationes , interdum etiam obium iones in armotis virent maxime. Vide
Quae infra direntur libro II, cap. Vll. F. lX, &X. Seneca de Beneficiis libro IV. e. II. ubi de testamentia avit : suinimul dignissi mos, qvrbus no fra tradamis; ipsum locum vide. Adde Aurinianum de Doeirina Christiana lib. I. cap. XXVIII.
i Nomen habet proportionis 3 Hahitudinis comparationem vorat causis ν-. cus instat in I ih. De mulatile. pag. 4os. M. Paris. Is 9. In pr voratone , inquit, non es smilitudo rerum , sed quadam HABrTUDINIS COMPARATIO.
I. B. Est hnjus proportionis, qua Iustitia alia tributrix uti selet , non incommoda apud Homoram descriptio. Iliad. XIV. 38 a. uti ἐδελὸν εδι , χ Mox v ratiori οἰ-tν. Pras ιi dabat his praesintia , vilia vi LG x o N o v I I. 48 Συ-aλακτική J Quasi diceretur eo trafuria 49 Nnnis xiati I duali non lassiciat denominaiationes a potiore sumi. 3, 3, a. 'so. Meae rei a Qui meam rem me inscio, qu
zunque siccas ove, possedit. s i Non es in omisin mino J Imo ex contractu 1κωσίω, ut appcllat Misoteus s. Eth. . non voluntario fortuito. R . M Jc. loquitur, ex quasi cor tractu. Dein est dieitum paruim omnium homi num rost inventa dominia privata , ut cuique maneat & restituatur suurn. Eπακαθωσι,-ν J ωρο---.
' non alia quam simplici commem
eum numeri distant patibns intervallis, ut duo, quatuor. sex, octo , vel tres . sex, novem, duodecim ι nam illic ubique duo, hie tres numeri in tersunt. Compinatum Geometricam , eum quotie primus numerus in secundo, toties tertius in qua to : ut tria, sex, duodecim e nam quoties tria sunt in sex , toties sex in duodecim. contractum s cietatis fieri proportione eomparata Aristotelic rum filii non e cedent ei, nisi sit societas , quam Icti vocant Leoninam ex Assiopi fabula. Princeps Arausionensis de mille aureis eollatis in Iudicas foetetates. in distributione redituum, non terun-eium accipit ampIius quam privati. duum vero in locietate alicui maior pars lucri datur propter eximiam opcram, aut artem, quam adfert ad tu cium quaerumltim, non tamen intervenit Geometrica proportio. quia non habetur res mis pers nae , ted rei quam in eommune eonfert, idque accipit ex pacto. Itaque ibi quoque Arithmetiacum par fro pari datur hostini raraim, opera Pro Pecunia . ut loquitur Pilia,sm. Vide nisubuislib. 3. Ethic. eap. Ir. num. 24. s At vero Au tori nostro rationem ritis. quod dicit, constare,
in Notis Gallieis osteniliami I. s. Is s Simplicem J Cum distant numeri paribus
intervallis. ut 4, 6, g. vel 3. 6, 9, 12. Proportio Arithmetica.ss Comparatam 3 Cum quoties primus num rus in secundo. toties tertius eontinetur in qua to : ut tres his in sex. sex bis in duodecim, quae proportio est Geometrica. 7 Ω ωηus tantum J Ponit rasum impossibilem
nempe omnes civem praeter uniam esse aequales , quod tum eveniet, quum omnes eundem nasum,
186쪽
S. VIII. IX. Quid Begum, quia Iis p
3. Neque magis Verum est quod a nonnullis dicitur, ' attributricem versari circa res communes, expletriceni circa sy res singuli ritin. ' Contra enim siquis de re sua legare velit , attributrice justitia uti solet : ' & civitas quae de communi reddit, gg quod civium quidam si in publicum impenderunt, nonnisi expletricis iustitiae ossicio fungitur. ' Recte hoc discrimen notatuma Cyri magistro: nam cum Cyrus puero minori minorem tunicam, sed alienam , attribuisset, & majori contra majorem, docuit eum magister : ort
rus esset arbitrator ejus quod cuique conveniret, ita agendum esse ; at ubi judia
candum cst utrius esset tunicat id spes an ii ν utra posse la justior, eumve reus habere qui vi abditidisset, an qui feci fiet aut emisset.' IX. I. Eit & i ' tertia juris significatio , ' quae idem valet quod lex, ' quoties vox legis a lardissime sumitur. ut sit ' regula actuum mor lium ' oblinans ad id quod rectum est. - Obligationem ' requirimus et' nam consilia , M) & si qua sunt alia praescripta, honesta quidem, sed non obligantia, ' legis aut juris nomine non veniunt. cs Permissio ' autem proprie non actio est legis, ii sed actionis negatio, ' nisi quatenus Uium ab eo cui permittitur obligat ne impedimentum ponat. Diximus autem , ad rectium obligans, non simpliciter ad justum , quia ' jus hac notiove, non ad solius justitiae . qualem exposuimus , ' sed & ali
ref - . s LDeus mionis legitur in Lib. De Imaniis, pag. 7ao. M Par. Apud Xenophontem vero , quod hue faciat . nil reperio. nisi quod vudere poteris cap. II. Libri indicati, g. Io, II. U. Orim. I. B. Jl Tertia iuris senistatio quae item Ualee quod Dae J Hoe lenia dixit Horatius c . sati III., a II. Iura inventa xneta injusti suare necesse G. Et alibi : Ara uerat sibi nasu. Art. Poeti versia . Ubi Seho,iastra : serum si contemtor. m Ius hae notione . non ad solist Iustitis. qualem exposiι-m , sed εκ aliarum virtusum maιeriam pretinet J Exemplum sit in ZaIeuei loge, poenam irrogante ei qui contra Μedici praeeeptum vinum hibi iset. Habet ex AELIANO. Var. IIN. II. 37. Adde Notam PeriΣ-ii in Lib. m. c. 34. ejus dem Auctoris. I. B. Gllo Novi I.
co D publicum I Exemplum est apud Liviam
I. I . eorum qui in publieum quid impenderunt. st ori maei ibo J Apud Xenopiamem in Cyria paedia, c Lib. t. cap. m. 6. I . U. Ox-. sa Largissime J Ne quis decipiatur, ut in titia. Institi Vult dicere . ne quis putet , eodem sensu Laeris vocem heie usurpari , ac sumebatur apud Romanos, ut patet ex S. 4. Titi Inst. Iaudati. I. B. 63 God rectum est I Oiseiorum regula Sen. 1. de Ira a I. m. hen. ia. legem iusti injustique Tegulam esse. 64 Oblitationem J Reddit rationem quare obliis gans dixerit. & non consulam. 6s Permisis I Reddit rationem quare abliginudixerit, & non premittem. Ad rectum a Nam Se bouesse Moere inter iuris praecepta est. 67 Sosius justula, qualem J Particularis. quae vel συναλλκκrικῶ vel xxνιι rocia. i. e. commuta tiva vel distributiva. tq) Respieit heie Auctor ad loeum aristo elis. Ethie. Nicom. U. 7. pag. 6a. Ε. Edit. Paris. de quo in Notis Gallieis egimus, ct in eo Philosophum non latis rectὲ ratiocinari, ostendimus. I. B.
Gent. Lib. I. cap. VI. ,. I. I. B. ii Permissumens non esse meram actionis niagationem . a parte Legis . ostendimus ad P u ν 1 N-D O R F. Lib. I. cap. vI. f. Is . Not. a. &de ea replenius egimus in Notis Gallicia ad hune Gratia nostri iocum. I. R.
187쪽
in virtutum materiam pertinet. ' Attamen ab hoc jure, M quod rectum est, laxius jultiam dicitur. a. ' Juris ita accepti ' optima partitio cit , quae apud Arutotelem exstat, kh ut sit ' aliud jus naturale. ' aliud voluntarium . ' quod ille legitimum vocat, ' legis vocabulo strictius posito : interdum & 'o ri I, ου l. . constitutum. ' Idem diserimen apud Haebnaeos reperire et Il qui
cum dilli iuste loquuntur, jus naturale vocant R 7 nixu , jus constitutum ' 'pri. quorum illud ' διαν hoc ' -ιτ solent vertere . a Hellcnilhe'. N. I. ' ' Ius naturale est 73 ' dictatum rectae rationis, indicans actui alicui, 7 ' ex eius convenientia aut disconvenientia cum ipsa natura Is rationali ac min) sociali, ' inta. monalem 76 turpitudinem, ' aut 77 necessitatem moralem , ' uc consequenter ' ab auctore naturae Deo talum achum aut Veturi , aut piraecini.
a. ' Actus ' de quibus tale exstat dictatum. 73 ' debiti sunt aut ' illi citi b* ' per se nil ' atque ideo a Deo necellario praecepti aut vetiti intel
Adde ciceronis locum de Republica ira . quem adducit Lia anιim VI. s. Praeclara sunt quae in hane rem hahel chras omin XII R XIII. de satilis. Nec spernemia quae Thomas secunda Secundae LVIL a. & Seo tis III. dist. 37. G O N O V I I. να vellauisa J Interpretes LXX. Bibliorum. 3 Didio tum rectae rusionis. J Lex mentibus ii, sita hene natis. Admonitio intestina conscientiae. Instinctus, insita notio. 4 Lx Utis eon eniensis J Propterea quod recta rationi. vel ingenitis homini veri S aequi prinei- piis congruat aut repugnet. Pres sal. s, M. Masconfra ruιio eu i metam rannis in aurem , M serar facere id . quod quis vitiaris agendo. dis Rasionesi 3 Plumana. νε Turpis inem 3 Ad aritin dum, vel e
esstatem, J Ad satiendum, vel praestanis
a D/bui 3 cum inest neeesstas moralia. 9 Ahetii J cum inest turpitudo. go Per se J Etiam nis accedente iussu Dei aut
kk In F ιhic ad Nirem. Lib. V. cap. o. Sed utrumque . secundum philosophum . partem facit Itiris civilis. quoil voeat A vitio, neλιαχον , ut ea, de quibus agitur, Δίκλον Φρο, ιν, & Δμχαήον Nemve,. Adeoque palillo at ter diuisio Au-boris nostit sese habet. I. E. il Moe discrimen non semper observari . ipse Auctor fatetur. in Adnotat. ad Itie. I, 6. vi de & CIar. cI Victim, in Genes xxv I, s. I. B. mm) vores illas , oe Iociali, quamquam in omnibus Edd. ιlelint, considenter addidimus, Au torem ipsum ducem sequiiti, qui infra g. a. nam εs stiod OA- M 3 Laudabile ne probandum es Δινiesim J Non pro lege seripta , aut probustu imperantis. o 'E, etiD 3 i. ordinatum. constitutum.
praeeepta, 'pn statuta, leges, a pri ius. Ab
altera ta rueedri. ἐρῶ H eίκουον in σίτη συμβῶ---. Hs. AItγμα 1. 3 - 'I. eas habet, & helea Typographis omissas faci-u potuit non animadvertere ἔ ut in aliis locis , ubi res maioris adhue momenti erat, id ei acci- .disse, ostendemus I. B. nn verum quidem est, Delim non potuisse, salva sapientia tua. actus, qui heie voeantur de biti, vetare . aut Pontraritis praeripere. Attamen vinculum ipsum Obiscrimis, qua quis tenetur illos exercere, ab his abi inere , non ex ipsfi natura actuum oritur . sed a voluntate Dei. qua enus est Λuctur naturat rcrum, & summiis Η
188쪽
liguntur: qua nota ' distat hoc jus non ab humano innaem iure. ' sed Aa divino voluntario , quod non ea pr ipit aut vetat ' quae per se ac suapte natura aut debita sunt, aut illicita, ' sed vetando illicita, praeci piendo debita facit. 3. Ad iuris autem naturalis intellemini, notandum est, ' quaedam diei ejus juris non proprie , sed ut 3 scholae loqui amant, reductive, quibus
ius naturale non repugna , sicut justa modo diximus appellari ea quae 37 ii justitia carent i ' interdum etiam per abusionem ea, quae ratio si honesta.' aut oppositis meliora esse indicat, etsi non debita, solent dici juris naturalis. 4. Sciendum praeterea, jus naturale 7 non de iis tantum agere ' quae estra voluntatem humanam existunt, sed de multis etiam ' quae voluntatis humanae actum consequuntur. ' Sic dominium , quale nunc in usu est,
voluntas humana ε' introduxit : ' at eo D introducto ' nesis mihi elle id arripere te invito quod tui est dominii, ' ipsum indicat jus naturale ; 'quare P furtum ' naturali jure prohibitum dixit ' Paullus O Jurisconsultus, ' natura turpe Ulpianus, ' Deo displicere Euripides his in Helena ver
Namque odit ipse iam Dem : nec Aisites. Nos e se rapto, sed probe partis crapit.
co in h. XI. tibit . eomam longam maturn dedecere virum. i. e. honestate morum, quae in ter homines. Apostolus voectulum etiam adfiihet.
et a Seseia I scholastici. et 4 R dtitiise J Per applieationem aut interpro
8s Imtistitia careisl J Ut quae nullius sunt eed re eupanti : quod per se naturae nis est, sed
ις 3. Exempla aptiora, ex mente Auctoris nostri. vide infra , ei rea Con binarum, Drmnium,Pobgamiam. I. a. s. nam. I. Adde Il. II. n. a. III. g. s. n. R Ii I. 4. a. num. I. I. R. J87 Non de ii. ιunttim agi reJ i. e. su biectam ha here materiam non modo ea , quae ipsa natura
comparavit sine disputatione aut constitutione' humana , sed etiam res . ut sese habemt. postulam in eis id. quod natura erant . iudieium humanum x consuetudo. aliquam partem mutavit. 88 cousqti tur 3 ubi homines serere quod
quale nunc in usu , quo unusqitis ille sui rei est dominus; nam natura omnia Leit communia. so Aiodiati J Postquam hoe placuit, ut omnia non essent amplius communia. si GVipi ι J Vide similem lueum in rusti Pr dig. Rudent. v. I . U Irqq.
189쪽
Speruenda, si non jure veniat , copia est Communis aener hominibus , tellus quoque , In qua ampliare cuique sic fas es domum, Ut ab alienis rebus ac vi temperet. s. ' Est autem jus naturale adeo immutabile, coo) ut ne a Deo quideminutari queat. Quanquam enim immensa est Dei potentia , ' dici tamen quaedam possunt, ad quae se illa ' non extendit; ' quia quae ita dicuntur, Py dicuntur tantum, sensum autem qui rem exprimat nullum habent, sed sibi ipsa F4 repugnant. ' Sicut ergo ut bis duo non sint quatuor 's ne a Deo quidem potest essici, ' ita ne hoc quidem, ut quod γε intrinseca ratione malum est, malum non sit. ' Et hoc est quod significat Aristoteles , cum dicit r pp yy ἔνδει AΘυe συνειλημμενα μετὰ της φαυλοτητο. ' Nam 98 ut esse rerum postquam sunt & qua sunt aliunde non pendet, ita & proprietates, quae esse illud necessario consequuntur; ' talis autem est malitia quorundam actuum, comparatorum ad naturam sana ratione utentem. ' Itaque& Deus ipse secundum hanc normam de se judicari patitur, ut videre est Gen. XVIII, 2 s. Esai. V . 3. Oech. XVIII, as. Jerem. II, 9. Mich. VI, a. Rom. Π, 6. III, 6. 6. ' Fit tamen interdum ut in his actibus, de quibus jus naturae quid constituit imago quaedam mutationis fallat incautos, ' cum revera non jus naturae mutetur , quod immutabile est, sed res , de qua jus natum constituit , quaeque mutationem recipit. Exempli gratia : si creditor quod ei debeo acceptum serat, ' jam solvere non teneor , non quia jus naturudesierit praecipere solvendum quod debeo. sed quia quod debebam deberi de
E . coian. non si ficit ut debeatur pretinia datam esse mutuam, sed oportet ' ut G inaurat Π ad c iudissoluta multii obligatio. Ita si quem Deus occidi praecipiat, si res alicujus acierri, ' non licitum fies homicidium aut furtum, ' quae voces vitium
G o N v 1 r. Ut rest, ex quo semel extiterunt. speeiemque &habitum acceperunt, non aliam sumunt causam. sa μου relandita ova, si ita licet loqui, Deus & quod sunt, non precario, sed iam per se 'non possit. Ob suam materiam sunt ἔ neque ut sint, alienunis; Di utar lautum J Quasi sint aliquid, men- heneficium exspectare . aut aliunde pendere nete eoneipiuntur . & efferuntur tantummodo ae eesse habent : ita & affectiones . quae illis natu- pronuntiantur ἔ ut Centaurus, Chimaera, Gorgor ris materiisque necessario adhaerenti effectiim autem habent nullum . & existere ne- r. Imago J i. e. videatur imprudentibus 2 miis queunti Phil. Entia ratiouu. nus intentis aliquid mutari . ubi tamen jus con-- Repugnarit 3 Hoe est, ut seholae dicunt .eon- stat , Ω ejus mutatum nihil est. radictoria sunt. a Meeptum ferat I i. e. se accepisse scribat aut ps Me is Deo quid/m potest Pi J Quia Deus testatum saeiat. semel aliter statuit. 96 Intrinseca J Per se ae sua natura. vide Purg Nno . De Iure μι. exv Erix J Quaedam statim nominantur eo iun- Gent. Lib. u. Cap. III. g. s. Mi eum vitio malitia,) vel, quadam statim ut ii pp) Loeus est Ethie. ad Nicom. Lib. tr. minata sunt, iunctam pravitatem prae se ferunt. cap. vi. Sed tu inspice, Ω non satis apte helest O si rerum , posq-m sunt, εν qua sunt I aciem animadvertes. I. B.
190쪽
b. XI. Quid Bellum, quid Ius ρ rivitium involvunt, sed 3 non erit homicidium aut furtum, ' quod vitae &
rerum supremo domino auctore fit. 7. ' Sunt & quaedam juris naturalis non simpliciter , sed pro certo rerum statu : ' sic communis rerum usus naturalis fuit, quamdiu dominia introducta non erant; ' & jus suum per vim consequendi Φ ante positas leges.
M. I. Discrimen autem quod ' in Juris Romani libris exstat, qq 'ut jus immutabile aliud sit ' quod animantibus cum homine sit commune , ' quod arctiori significatu vocant jus naturae ; ' aliud hominum pr prium , ' quod saepe jus gentium nuncupant, s usum ' vix ullum habet.' Nam juris proprie capax non est nisi natura praeceptis ε utens generalibus, quod recte vidit Hesiodus :
Humano generi nam lex datur ab Iove si nihilo : uippe ferae, pisces , avium geum altivolauimus tua se vertunt iii pabilia , juris egentes. Iustitia ut vobis, γ.e res es optima, resis. D equis , in leonibus justitiani non dicimus , inquit Cicero de ossiciis = pria' mo. Plutarchus ς in vita Catonis majoris iam. in και ανθ -
ους γρῆσΘM πεφυκαμιν' lege G justitia adverγus homines tantum natura
timur. Lactanctius lib. U. In omnibus enim videmus 7 animalibus , quie sapientia carenι, conciliatricem sui esse naturam. ' Nocent enim aliis ut Hi pro ut nesciunt enim quia malum es nocere. Homo Ἀτο, quia scientiam boni eg mali habet, abstinet se a nocendo etiam cum incommodo suo. Polybius , cum narras-
ώ - I enerabile soli Soraui interium divinorumque capaces, Atque exercendis capiendisque arιιbus apti , Sensum ὸ eaeissi demissium traximus er e , cujus erent prona re terram θectantia Mundi Principio indui it eommunis conditor lyu ,
Tantum anima , nobis animum quoque , muι- ut nos
ectis praere auxilium N praesare juberet, Dis' os trahere in populam , Κ c. o fossomm ait VII. Rom. Homil. vIII. p g. II 8. Tom. III. M. Don. - τό, res δικαίου Q αοίκω λόγον 9;ὶ πινι is δεῖ επὶ τῶν M. κνήμη n. Id est , iusti & injusti regulas , Neque adversus inanimata L sensu carentia. movendas aut negligendas. Quod igitur innuere p0- linx videtur. ius aliquod esse Brutis eum Η mine commune. I. B. γGao No v I Nom eru homicidiumJ Non magis quam si morbo
hominem solvat ἔ si naufragio aut alio casti , vel mortalitatem ejus finiat, vel rem familiarem aut imminuat . aut ad alium transferat.
lix ad telectos judices translatum est. ς Gum viae xk-J Neque enim hrutorum i ter se, neque hominum eum brutis societas est rtantum turpiores facit homines id non servantes. ε mens generali, in J Quae cirea similia limillia ter axere novit, ut dixit in Prolegomenis, S . . 7 animesibus , quae Iapientia carenι J Omnia animalia muta & ratione desecta quaerere sua