장음표시 사용
321쪽
is quod lege permissum erat, sustulisse le-M gem. His respondet, inter permissiones,, illas legis, & praerepta Christi non esseis repugnantiam, sed diversitatem. A At r. postis principiis Auctoris, omninori vera est repugnantia : Si enim admitti,, tur. Servatorem ea , quae lege Mosis peta,, missa suere, prohibuisse . i. e. jus ex lege,, mihi quaesitum sustulisse, necessario sequiis tur, hoc praeceptum repugnare legi M is sis, quae jus mihi quaesitum esse voluit.,, 2. otiosum plane est hoc dubium: Negari mus enim , lege Mosis quaedam permissa is esse , quae servator suis praeceptis sustuleis rit, quod ex sequentibus mox exemplisis magis apparebit. Cons. Dus proaem. III., , S. 46. u. I.
- Res ita se habet: Jura naturalia qum,. dam respiciunt homines inter se, quaedam flum Deum: priora continentur sub rem gula, qtae jus cuique hominum quaesitum ,, tribui vult: posteriora autem pro objecto,, habent cultum Dei, qui piaecipue con-ri sistit in eo, ut ius suum cuique tribua- ,, mus amore justitiae ; & ut perlaetiones,, divinas imitemur, i. e. virtutes exerce
Prior pars juris naturalis est objectum, , , uti omnium legislatorum, ita & Mosis.,, Illi securitati civitatis prospicere volen- tes, in id saltem intenti fuere ut jus suum
., cuique tribuatur, sive id metu poenae, stam ve ex animi puritate fiat. Alteram autem juris naturalis partem, is nimirum puritatem animi circa actus justiis tiae, & persectionum regulas , non legum is praeceptis comprehcndebant, nedum poe- ,, nis muniebant; sed eam arbitrio civium, relinquebant, & merito, quia nemo de ,, recessibus his internis judicare potest. Cm, , terum non approbabant vitia, & peccata :ὐ sed ideo Doctores publice constituebant, is qui regulas persectionis populo inculca. M rent , puritatem animi ei commendarent, & poenas divinas negligentibus minarem
- Ηic status rei publicae per adventumia Christi mutatus non fuit: Leges eius tem. ,, poris pariter saltem securitati rei publicae, , consulebant; at praeterea Doctores publi-M ce constituti erant, qui persectionum re . , gulas, quae sub praecepto non compre- , hendebantur, nec comprehendi poterant, M populo inculcarent, praemia, & poenas diri finas, virtutibus, ct peccatis destinata enis plicarent, adeoque alteram iuris naturalis ri partem populum docerentiri Quia vero Doctores illi hanc partem is insuper habebant , verbis, & rigori legis,, inhaerebant, sola legis opera populo commend.ibant, adeoque ea, quae persectionis ri sunt, quasi ad salutem non necessaria , is negligebant: ideo Servator hanc phariari saeorum negligentiam , & ignorantiam im- probat, ac populo declarat, non lassicereis legis opera perficere, sed praeterea requi- , , ri, ut perficiantur amore justitiae : sedis nec virtutum actus mereri, nili accedato puritas mentis &G. Vni. supra ad S. 6. u. & u. 4. - Εx his igitur aperte apparet, verum non
,, esse quod Servator quaedam prohibeat, is quae lege Mosis permissa fuere. Praeteri rea ex dictis constat, diversitatem inter se permissa legis, & praecepta jam obtinuisse se ante Servatorem : Nam aliud itatue-- bant leges Molis, aliud praecipiebant Pr o phetae, & Doctores: Leges prospiciebantis soli securitati civium , earumque regula, , erat, ius suum cui ne tri ere : hi praeciuis Pue puritatem mentis populo inculcabant, ,, eorumque principium erat , coiere Deum, ,, imitarique ejus persectiones.
Idem igitur obtinuit tempore Servato-- ris: aliud statuebant leges illius temporis, is aliud praecipiebant virtutum Doctores . se quorum ossicium Servator in se suscepit. M Atque hoc sensu verum est, quod diverri sitas si inter permissa legis, & praeceptari Servatoris.
Ante Christi temptu 3 - Ubi legis periti, - & Pharisaei populum instituebant.
Stet e quoad iminuisatem externa a J o Quo,, Auctor refert dimissionem uxoris ob qua-- lemcunque ostensam. & ultionem injuririae: Viscf. h. l. a. c. s. f. 9. N. 2. V 3.
- & l. 2. c. zo. IO. v. Σ. celebrationemri nuptiarum cum Pluribus sceminis. L. 2.is c. s. f. 9. u. I. exactionem usurarum abis extraneis: I. 2. c. I 2. a . u. 3. & cap.
M 2 o. f. 42. & concubinatum. Infra S. 8. π.is T. I. a. c. 2O. S. 42. Impunitatem autem ii. se iam tantum in ea permissione locum tra- is bere, ait, quae minus plena est. Viu.D- pro c. I. I. I . u. a. Nos in praecedentibus
, probavimus , lege Mosis nihil permisitimri esse , quod non plenum ius det. Quod suo
is loco in singulis exemplis demonstrabimus. sive etiam qnoad animi puritatem J - l. ,. e. quoad alteram illam partem legis ,
322쪽
m mi Gratii tib. I. Cap. II. g. VII. I I
, , quam legisperis, & pharisaei, insuper habe-
,, bant. Viae Iupra S. 6. n. 4. Nimie erum isa disiuintis exquirere nec ,, ππι, uec otium es I se Saepius dictum est,
is lege Mosis nihil permitti quoad impunita-
,, tem, sed id verum jus esse. De disseren- tia inter ea quae licent, & quae impunit , , tem saltem habenis item, inter ea quaeri licita sunt, etsi sorte aliud quid fieri possit, , laudabilius; & quae circa illas differentias
., notavimus, Vide L. I. c. 4. f. z. l. a. c. ri f. 28. Z I. c. I I. f. I. Proles. i. 4 I.
Mui Christis licere uoluit. Sed nec Do-- ctores veteris testamenti licere voluere. Ideoque utroque tempore affectus vitiosiis illiciti fuerunt, etsi praeceptis civilibus,, non fuerint comprehensi, nec poena in
O G qua emcunque Usensam normi d mittere 3 Lege Mosis id nunquam perminri sum suit, nec uxor nisi ob jultam causam is dimitti potuit. Vid. 2 a. c s. f. 9. Di-
,, vortium igitur neque pugnat cum lege , ,, neque cum puritate mentis , indeque ha-o ctenus neque diversias, neque repugnan-- tia est inter legis permissionem, & praece. ν, pia christi. Ab eo, qui Uerit, is iudicio exigere rasti nem J se l. e. vindictam explendi doloris.
Uiu. l. a. c. 2o. f. s. u. I. Hanc enim vuritiosam esse. Auctor ait ibid. f. 43. n. I. Atri haec ipsa vindicta aeque vitiosa suit anteis adventum Christi , Se omnes moralium , Doctores eam improbarunti Idem postea ., secit Servator, adeoque hic quoque non ,, est repugnantia inter permissionem legis,s, ct praecepta Servatoris. Diversias quadam usu rem mansis J - Si se principia Auctoris admittimus, vera su is esset repugnantia: Diversa autem omninois sunt, quia permissiones legis tantum sta- , , tum civilem respiciunt, non attenta ani-ὐ mi puritate ; praecepta autem Servatoristi animi puritatem injungunti Nam qui uxorem retinet, inhia facit contrategem J - Si Servator praecipit ut quis uxoremis retinaat, non solvi legem, ait; unde con- , , cludit, inter permissionem legis,& praeceptari Servatoris non esse repugnantiam. At in is praecedentibus demonstravimus , omninosi subesse te pugnantiam si dimittere non p test , sed eam retinere tenetur ; tollit enim ,, libertatem, quae juxta legem marito cointi petiti
um ultionem Abi pripvita debitam remi tu J - Ηic nihil contra legem taciti Sed si
is Servator praecipit ut remittat, arbitriumri remittendi ei hoc praecepto aufertur, quod is omnino pugnat cum libertate, quam lexis marito concessit. o hoe facit, quod lex maxima vult d,, Inio lex id non vult, sed rem arbitrio ma ri riti, vel laesi relinquit; quod si praeceptori auferretur. id omnino pugnat cum legis is permissione. Cui lex non permittit, sed imperat ut b micidam morte puniatd risensus est . quod is christus, si ea saltem . quae permissa suntri prohibet. non tollat legem, sed tunc de- ,, mum cum prohibet ea, quae imperatari sunt. At priori quoque casu tolli legem. is sublata quippe libertate agendi, dictum
ni it legem J., prohibet enim ne laciat, id , , quod vi legis necessario facere debet. Ade is que hic non est diversitas, sed repu-M gnantia.
A Petro monitur, non legitur J A Quod s,, tamen fieri debuisset, si bellare licitum non se fuisset. Ita nec Servator alium centurio- in nem , cuius fidem miratus est, hortatur ut is militiam deserati Maro. VIII. ν. 8. seq. c. VII. v. 2. IN. Simia censeri debere insiti tuni de militia deserenda I Bene his respondet Auctor. , , verum id fore si talis lex de deserenda mu, , litia extitisset; at cum talis non fuerit, is merito ait, Servatorem in specie prohiberi re eum a militia debuisse, quod cum nonis secit, concludendum inde est , rem per seo illicitam non suisse. Tum Actor. XIX. J ,, Ubi conversionemri recenset eorum, qui halitabant Ephesi. &o de iis ait , quod facta conversione, adeoque , , mutata priori vita , libros magicos combus-
Nullum es indicium ejurari. magi a sJ i. - utari magistratus Latinis ideo dicitur, is quia abeuntes a Consulatu pro concione ju- rare solebant , se nihil contra leges secisse. se Vid. Cron. h. Sic Plinius loquitur in Epi-- stolis. ejurato magistratu privisum se faceres , seu U eiurare imperium apud Tacitum I. se his. c. 68. V ejurare militiam apud Plauisse tum invenitur. Bod antem non 'Min. cum nareari
maxIme utineas, tu me factum censendum Io Si enim Paulus magistratum rem illicitam is credidisset. debuisset hortari proconsulem , ,, ut a magistratu abiret. Neque
323쪽
τι Neque trisulum , aut milites monuit JA Uti monete debuisset, si Deo non placeretis ut vis vi repellat ut, legitur historia Actor. A XXIII. D. 24. Aut omitti ab aliis o EM J ,, Ita enim hor. se latur Timotheum . ut nullam praedicandi, is monendi, minandi, Scc. occationem prae- te rinittat. ra Tritata ut Damus hovisum es J . . Ratio. o nem juris gentium explicabimus infra c. I. , , , 6. u. 2. Stil. ex medii nece ilitate , quia ,, aliter salva respublica eme nequit. Atque etiam praecepimn couscientiam Gli- eaus J , , Nam subditi jure naturae tenentur, , opera, & opibus defendere civitatem: Via. inst. c. g. I. Anymius explieat J ,. AEt R'M IJ. N. 7. , , Ipse Servator quaestus . an Imperator jureri censum exigere possit Τ respondet, danis dum Caesari quae Caesaris sunt Matth. e. 22.
de sumtum caesa ut ad kouos tueudor, Et coerceudos maior I ,. Finis ergo tributo. rum honestus est , tendit ad salutem reipu- , , blicae, quae nota nisi juliciis , ct armisa, Procurari potest.
Sed uou do erat in animis homium eam
relinquere visionem 3 6 Uti reliquisset, si is morti se obtulisset, cum id non liceret. Simul probatum arbitror , θρὶδει M aliquod licite geri , prata adversus νι centes plures, fearmatos, qui ut rei ut, acie vimen isti it JAuctor ait, positis judiciis capitalibus , ,, i. e. jure puniendi unum , poni quoque , , bella, i. e jus puniendi plures, qnia plures,, πο eutes, id resinentes nou uis acie victi,, rei sunt: adeoque bella sunt iudiciolum ,, capitalium species, quia acie victi rei fiunt. , Atque haec vera ratio est, cur bello capti; non tantum servi fieri, sed & occidi possint,
utpote cum in eos tanquam in reo3 anim. , , advertere liceat. Unde Auctor alibi hostes,, inter eos reseri, qui mori meruerunt. I. I. M e. 4. g. 4. U 11. Cous i. a. c. az g. 3.
Iu prudenti deliberasione sitim hasere ino. νnentum potes J ,, I. e. potentia nocentum ,, movere aliquando laesos potest, ut delistantis potius a jure suo , quam ut exponant rem
is publicam bellorum discrimini; sed hoc adri politicas rationes pertinet. O . proleg. 9 s . set L. 3. c. 32. S. I. u. I.
Ita de iure ipse nihil in iussit J o Nimi-- rum de iure puniendi eum, vel eos, quiis injuriam fecere. Vid. Dus. Pro . III. f. 4 .christi uae 3 si Dixi, Christum legem non I 4
uua genter ab Hebrais separabaν J - Imo non sustulit legem, quia derogare legi elise legem statuere, in quo non consistebat ,, officium Servatoris. Sed vetus lex ceremo o nialis desiit , quia usque ad adventum, , Christi saltem durare debuit, quo existenteis vis legis exstinista fuit: adeoque recte notat, , Gronovius h. g. Servatorem legem cerois monialem , non tam sustulisse , quam im- ple viile. Idque patet ex iis , quae Auctor, , d xit supra M. T. Qua autem uatura honesta sunt, Ouleo nou IssusuPtJ , , Honesta a natura non potuit tolis iere Servator , neque per modum legis, is quia legislator non est; neque per modum, , consilii, quia ipse est honestorum norma, is S doctor. Et bene moratarinu gentium consensu I, , Imo talis honestaq . si non a natura est. est mere civilis : adeoque Servator potuissetis quaedam praecepta his moribus contraria D absque imperfectione tradere. Ut sub generali praecepto omnis honesi, aevirtutis comprehenderit J is De honestis natura, , id verum est, at de quibusvis honestis ex , , usu gentium id negamus. Criminum paeua J ,, I. e. iudicia capitalia. Et arma, qua tu urram arceut J A I. e. justa
se bella. Natura habentur lati Alia 3 is Quin aliis quando absque injuria omitti non possint.
Et ad fusilia 3 - Quia per judicium, &
,, per bellum homines obligantur, ut suum H cuique tribuant. Et ad heuscentia I ,. Quia poenis, &, , armis ciscitur, ut quilibet tutus sit contrais iniurias aliorum. Obiter usandus es eorum erreor 3 ., Qui- dam Anabaptillarum contendunt, sola bellari jussu Dei suscepta justa esse , exemplo bel- lorum ab Israelitis gestorum ; omnia aliari bella esse injusta.
,, voluntas Dei, terras has Israelitis conceis dentis , sufficit ut bellum secundum voluta se talem Dei gestum pro licito habeatur. Ne , , que iniquitas hic subest intuitu Numinis, , , quod sibi jus disponendi de rebus humanis, ,, easque possessoribus per mortem , per mari nus impias , per varios casus auserendi,
324쪽
vi resemvit ἔ adeoque dum aliis ea bona ., tribuit, suo jure utitur, quod exemplori Israelitarum apparet, quibus Deus jussitri vasa Egyptiis auferre. Via Dig. Proclem. I.
F. fio. Sed non intra . nam N ante ea tempora
pii rationis Geta bella gesserint 3 - Adeoqueri Israelitae non tantum hella gessere ad aequi-M rendas terras a Deo datas, sed S alia : quo reserti debent exempla Abrahami , &ὐ bella Israelitarum cum Amalecitis, de qui- bus supra S. 2.
Ut moid ob violatos legatos J o II. Sam. Io. o De justitia bellorum ob violatos legatos ,ri Vide L. a. c. I 8. f. Iin confsuP. f. a.
stis humano iure quisque possidet J ,, L e.
A ex dispositione hominum. Non minus ejus sunt, quam s Dem donasset J , Deus enim cuivis hominum facultatem ,, concessit de re sua disponendi, eamque in is alios transferendi. Si proinde jus aliquod
si ab homine in hominem translatum est , se creditor ius ex voluntate quoque divina, , consequitur . quod tueri armis potes . Id autem ius per Gangelium non tollum J- Quia Servator jura quaesita subditis Roma.
norum nec auferre potuit, nec voluit.
QUI Rus argumentisse 'stias adversertia
sente ista J o Sest. Anabaptistarum , aliorum-m que , qui ct judicia capitalia, & bella pro se illicitis habent. Vaticinitim EDDI Respondet Auctor ad hoc vaticinium. pacem fore, sciL sub conditione, si omnes Chiliti legem suscipiant . & Chrustiane vivant : vel si pure intelligendum
esset, expectandum esse illud tempus, quod nondum venisse experientia docet. Ade que Auctor supponit venturum aliquod tempus, quo licita non sit defensio juris necessarria. vera responsio est, vaticinia non esse leges , & p cepta, sed narrationes futuri: aliud igitur est futurum praedicere . aliud futurum praecipere. Auctores fastorum praedicunt tempestates , non iaciunt, non jubent: raedicuntur bona, mala , haereses , & indi D:rentia; non tamen ideo leges sunt , verba sunt narrativa, non dispositiva. Sed & porro Promittitur pax, scit. homines se invicem Tom. L
suros πplius non esse: non vero prohi-hetur illo vaticinio, ne si aliquis hominum pacem nolit, contra eum se defendere
liceat Si omnes populi Chri legem suscipiant, atque impleam 3 o At tunc non desinet ius belli, is sed iniuria , S sic defensio non erit, non ,, quia ius non est se defendendi, sed quia is nemo est qui offendit. Cretum aritem es, si omnes AH Christimni , U Chrisiane vivant , mιlla fore bella dis Ius belli quidem tunc mansurum esset, sedri actu bella non gererentur . quia nemo
is injuriam facturus esset. Caeterum Esaiam non respexisse ad talem statum vel exindeo apparet, quia idem quoque de gentilibus,
is & eodem jure dici posset; s Omnes gentiles
,, uxta leges nasuse viverem, utilla hella
is fore. Idque probat Laetantii locus abis Auctore allegatus. Hoc negari nequit, , , Plures Patres vaticinium id intellexisse de pace, quae orbi contigit beneficio Romaniis Imperii: ut ex Chrysostomo, & Eusebio ob - , , servavit Auctor. Tesmarus illud resert adis tempora Augusti , ubi cunctis humaniri generis pacem exstitisse . & ideo Iani tem. ,, plum clausum suisse, testatur. Vii Elari
is L. 4. c. I 2. n. 64. Stire. in Aug. c. ari
, , Idem illud refert ad pacem spiritualem , is quae inter dissitissimas ecclesias fuit ante ,, Constantinum. De qua Eras . in vis. Const. L. I. c. 6. U T. Sed & Junius, & Tre.,, mellius huc tempus exponunt de tempo-
,, fibus novi testamenti , quibus scit. gentes se inter se alienissimae conciliabuntur adductaeis ad unum Deum, unam fidem , unum se baptisma . unum corpus , S unum spiri- is tum , L e. ecclesiam unam. Z l. o. Unde
se Origenes, Basilius, chrysostomus. Hie-
is ronymus, ct Gregorius completum jam esse se vaticinium in novo testamento, statuunt ,
,. testante oriandro in obf. h. Aut instillendum es pure J I. e. talem Astatum suturum esse, absque ulla condu
uno modo A aeripiamr , Meet res ipsa --pletum hoc nondum esse, sed implemem tum eius B c. ad c expectandum 3 - Ex' rientia docet, statum hunc nondum exstiari tisse , quia quotidie videmus vim abis,, inferri. Ut se' eo resonis generatis δε orum Iri De hoc mysterio vide Meudelin. tu Ph is Da. a. c. I s. I. U Zel. tu aetas. h. Alii T . ,, hoc
325쪽
r 6 Henrita de cicerii Commentarius
, hoc merito in dubium vocant;tim quila illamis universalem conversionem gentis Judaeo. , , rum impugnat maledietio illa gravissima , se de qua Ps. XCV. D. M. Sc Ps. cim v. 17. , Matth. VIII. II. R XXIV. et s. tum quia se consistere non videntur haec duo: genera. o lis Iudaeorum converso, & tanta raritas is fidei in ultimis temporibus, de qua Oc. XVIII. 8. tum quia ingressus gentium cumis consummatione seculi immediate nectitur. c. XXI. 24. as. DIL Osand. in Osis. I.
Nihil hine inferri potes aduersu hellarum insitiam, qu/υudite sum qui pacis amantes pace frui nou Aui ut d , , Non si sis conditio-
is ne vaticinium illud intelligatur, quia conditio nondum existit, nec omnes sunt, , christiani, nec omnes Christiane vivunt: se Non si pure; quia cum alii aliis quoti- , , die vim inserant, certum est casum vaturi cinii nondum exstitisse.
E Ex quinto Matthaei eapite plura deso, usolent 3- Quibus scit. tam hella, quam judicia capitalia improbari videntur : Auctoris his reponit I. Servatorem, si voluisset ea ,, tollere , id facturum suisse verbis expres.se sis ; a. loqui eum de iniuriis minoribus, ,, quas bello, vel per judicia capitalia recuri perale non liceret. Verum dictum sepius et . Servatorem , nec legem tollere, neque legislatoris vices, , agere. Exponit quatuor virtutes homil ,, escas, quas adeo pro legibus non vendiri tat, ut ea potius juri Hebraeorum oppo-
nat : nam t. patientiam commendat, eam ., que opponit vindictae, quae jure exerceri potest : z. mansuetudinem opponit actio- ni. quae ad rem ablatam recuperandam, , nobis competit: 3. ossiciositatem opponitis iuri, quod cuique competit in suas actio- nes: 4. liberalitatem opponit juri, quod is quis habet in res suas. Cons. Dpra b. 6. I. Hae Oppolitiones non inierunt conisse trarietatem , nec inVicem pugnant; namia alterum ad ius pertinet. alterum ad per- , , sectionis regulas. Qui jure agit impune,, agit, sed nihil meretur; ex perfectioneis autem selicitatis exspectatio oritur. O . ,, Dyr. S. 6. n. 8.
Si Chrso id non dum fuisset, omnia
inuicia capitalia tollere 3 Servator thoc jus , magistratibus Judaeorum lege mosis quaesi. tum tollere nec voluit , nec potuit. I uotio uni id sisSe verbis quam maximae expressis 3 ,, Auctor usus est hoc argumenis
Q in s. prac. u. 6. Eo magis, quod nemo Judaeus aliter omis gitare poterat J H Imo nec ipsi Christiani, , aliter cogitare potuerunt: Respublica D-- daeorum , ac lex Mosis subsistebat . Servari tor privatam agebat vitam ; ipse officium se judicis sibi oblatum respuebat . simulque
si declarabat. regnum suum non esse tempo- , , rate. Via. S. pra .c M. T.
Oculum pro octilo, dentem pro dente J 3,, uo sensu id veteribus dictum sit, ex- plicabitur infra L. a. e go. Interim videis ore. B. Par. de SL mre talionis. S. 3mo vero dico vobis, ne GSiue iniurioso dis servator nun improbat legem Mosis, ne. M dum eam tollit, nec tollere potuit : sed - laudabilius esse . ait, injurias remittere , o & patientiae exemplum prodere : Adeoqueri haec referri debent ad ea, quae injulla non ,, sunt. sed quae oppositis mesiora. Vid.
ot. l. r. c. r. f. IO. I. 3. Scu carinti te m dextream maxillam a teram quoque obvertes Haec verba comparate sunt intelligenda, ut potius perferenda sit alapa. quin & altera maxilla obvertenda, quam vindicta sumenda. Res ita se habet : Christus ponit doctrinam virtutum in excellentissimo gradu. hnes vero non praescribit, utpote qui ex natura virtutum ultro sequuntur: Si ergo per talem patientiam augeretur malitia laedentis , vel alii ex unius impietate exemplum sumturi essent . patiemtia non foret persectio, sed imperfectio.
Memmius populum Romanum monet, ne ignoscendo malis honor perditum eant, Salisse. Iugurth. cap. 3I. & mOX ait: bouris laut maia
Certum igitur est , servatorem hie nihil
aliud agere, quam ut virtutem patientiae commendet. Unde ex Hebraeorum dicendi more, maxillam obvertere, nihil aliud signibficat, quam patienter ferre. Od. Grol. iu
Nive euim inferunt quidam J is Scit. An se baptistae, & jam olim Essent. Sue piissice , - L e. per magistratiam, velis per arma.
Sive privatim J o I. o. jure necessariae dois sensionis. Neque enim magis, Mus his taloquitur Chrisui 3 se Adeoque magistratibus nihil praescri- ,, bit, sed iis qui laeduntur : hinc de vina dicta
326쪽
PSela publica intelligi Servatoris ellatum
Me de pumis agis injuria, sed de tali . qualis es alapa 3 is imo Servator de quavis, , injuria agit. Sane live in magna, sive in ,, leviori injuria, perfectius est ignoscereis laedentibus. S Deo vindictam committere. Sequentia enim verba rediti guus pracedem tum generalitatem J ,, imo ratio utrobique is eadem est.. stri oetu tecum litigare tit tunicam acci pias , dimitte illi etiam pallitim 3 Hic Servator inculcat alteram virtutem. n mirum manis
suetudinem. Legibus enim statutum erat , unicuique jus esse rem suam via iuris repetendi ; sane nulla injuria fit ei, qui rem alienam tenet, si eam restituere cogitur. At magis persecte . ait, agere eum , qui am re pacis juri suo non tantum renunciat , sed & beneficium addit, pallium concedendo ; atque hoc ultimum non praxipit, non iubet, sed commendat Servator. Eandem quoque distinctionem invcnire licet in iure civili, nam ibi quoque pro regula statuitur , neminem debere jus suum indefensum relinquere L 4o pr. f. pet. hered. & tamen in L 4. R. de aciem tua. vitii. cail. Ulpianus ait, vere rauda cogitasio eius . i lites execrPIur , qui scit. omittit postessionem. 9 tanti habet re Carere, ne propter eam saepius litigaret non es vituperanda, Sed hic quoque repetendum est, servatorem non loqui de qualibet remissione juris sui, quae aliquando in vitium degenerat. Servator ponit regulam virtutum . sed uti dictum est terminos non praescribit , adeoque intra terminos saltem persectionis mansuetudinem commendat , non ergo ii imperfectio . vel scandalum publicum inde oriturum esset , si v. g. ipsi, vel nostri re illa indigeremus, vel si alii inde exemplum sumturi essent. Quando vero addit Servator , praeterea pallium quoque dandum esse, figurata, & comparata Eec est locutio, scit. pallium potius dandum, quam actione instituta tunicam vindicare. Patito interprete, Ut lues non omnes prin. labet J . Sed & alibi ait, gentilem quoque
se magistratum a Deo constitutum esse. Rom. I 3. Paulus coram magistratu gentili mu- , sam suam egit , Act. XXIV. quin ipse adi, caesaris tribunal provocavit. A i. e. XXV. v-2Q. V ar. e. XXVI. D. M. Sed & Chri is sitanos primae ecclesiae contra vim illatam,ta agi metuus auxilium implfrasse, patet ex
,, tas, ae privatas Desro a violentias a pol se satius ordinatis mitionem petunt. Nonis qua vos persequaantur, sed qtia se defru-
Sed vetat Christianos iu propiavis auditoriis inter se litigatis 3 - Ιmo nec id vetat; si christus enim non vetat, sed tanquamis virtutum . & persectionum Doctor saltem is commendat. & monet, ne inter Christi nos id fiat Cceterum ipsos Christianos,, quoque in profanis auditoriis coram gen-- tili magistratu litigasse, observavit Osia1ris dire. b. strii adducit negotia Israelitica ad extrarieor. polluit uomere Dei J ., Servator non respicit se ad exemplum Iudaeorum ; sed laudabilii is esse . ait, plane non litigare , sive in Chri-- stianorum, sive in extraneorum auditoriis. Au exercendam patientiam morani J A, , , ducit ergo homines ad persectionem , non se per modum legis, nedum novae, sed peris modum commendationis i uti praecedentes se Doctores & Prophetae fecerunt, salva c. A terum lege.
De robur, qua facile sunt recuperabises J,. Imo ratio Fervatoris generalis est, ct ad se res quoque pretiosiores pertinet; persectius,, enim est non litigare de qualicunque re. Sia quamvis optimo iure n tantur omitti iuris persecutionem Modo patientia illa, non degeneret in vitium: atque hinc vi- ., demus. PauIum jussu Ananiae colaphois percuitum , objursasse jubentem. eique se maledixisse : Actor. XXIII. pr. seq. quia se causam Dei defendebat in concilio, quam , , deserere sine vitio non potuit. A Bonitis Thrauans J ,, Cujus vitam scri-- psit Philostratus. Fabulam hanc temporu,, bus Claudii subornatam suisse ad dimi-- nuendam fidem miraculorum Christi ,
De pecuinota litigare I , Epicharmi dictum
, est apud Ata nasium 2. Var. 34. Optimi viri, , , qui mutuo contenditis V litigatis de pam , cis dicti δὲ & Cicero z. olf P8. ait : mis, , ta multir de iure suo cedenda; a litibnsis vero qtiantum liceat, V nescio an paulo,, pitti etiam quam licetit, aphorremhιnn, vid. o Tei . h. Idem quoque in bello observanis dum monent omne , ne ob rem mini-- mam bellum suscipiatur. Via. z. c. 22. A l. s. 6. Georgii Pachγmerii dictum est . si injustum, atque ahsurdurn es tot ac ιιν
327쪽
1 3 Hemsit de coecesi commemmius
Noe Christis imperiit J ,, Imo Christius nonis imperat , sed hortatur saltem, commen,, dat, Sc.
Egeus praecepto n suorum maseriam 3 o Vruo rum est, dogmata Servatoris ex rebus ho- , nestissimis desumta esse , quia ossicium is ejus in docendo, & p dicando regulas per- , , lectionis consistit. Caeterum Auctor passim, i repetit, quod hic ait. praecepta Servat is ris ex eis quae honesta sunt, non Praecepta,
A desumta esse. Uid. Dis . Prouem. II. S. 44.
At non hiae recte colligas , etiam paremi,
Giouai tutori nefas fore in. 1 Adeo igituria actio , & juris amissi vindicatio non et il-- licita, ut potius tutor teneatur vindicare , ,, & vitium esset, si omitteret. Aliud enim es tunica , pallium ι aliud totum illud unde vicitur 3 , , Cum enim pri , , res res facile sunt recuperabiles . posterius, autem dissicilius. atque ideo eius persecu- , , tionem concedi debere, ait. Nos utrobique, eandem rationem esse putamus: quo pr o tiosior enim est res, eo major est pers is et io. Det opera γι ut transigat. etiams quid itui
vi accipiendum It J is consilii hoc est , &- laudabiliter agit qui tranfigit : quod is etiam in bellis commendat A uctor L. 2.
u conspere in puncto , sed habere surim avdam latitudinem J - De latitudine mori rati agetur L II. e. I. s. s. Confsupra
stui angaria hit te ad milliare ravum, alite ι eo. duo J ,, Ilaec tertia virtus est , chari.
- tas scit. seu ossidiositas: ex ratione jurisse enim quilibet jus in suas saltem actiones ha-
, , bet, non in actiones alterius: adeoque inju- ,, ria agit, qui me invitum angariat, i. e. cogit ad milliare unum , indeque actione intent is in tepelli potest. At virtutum Doctor , Chri-- stus generosus esse, ait, potius ultra id quod M alter exigit, sacere . indeque duo potiusia militaria cum eo abire , quam injuriamri vindicare. Nodo haec charitas non deflectat, in vitium, sed maneat intra fines perseri ctionis, quos jam notavimus. Non dixit Domititis de centum milliariseus Iri Tunc enim negotia propria negligeremus, o vel nebulonis malitiae indulgeremus , quori casu charitas in vitium degenerat. In his, qua uobis nou multum sunt incum-niociaturas is Imo maloris generositatis est,ea is quoque agere, quae nobis incommoda pi
in te patientia, V seminitas nostra innotescat 3 is At haec patientia , ct benignitas , magis innotescit in his, quae nobis multum
is sunt incommodatura. Petenti abs te dato . N volentem a te mu- οmo sumere ne rejice I Haec est quarta virtus , quam Servator commendat. shil. liberalitas.
Ex regulis juris constat, mihi soli jus in res
meas competere, non alii; adeoque nemo
eleemosynas a me exigere potest, neque mutuum invitus dare cogor. L II. F. R. I. Servator autem ex perfectionis regulis docet, generosum esse de suo aliis benefacere; inde que maxime commendat liberalitatem, Se praemia promittit ejusmodi actibus virtuosis destinata, adeoque non ex necessitate legis, sed ex virtutum regula Uec facimus. Ubi tamen itidem notandum , ita liberalitatem exercendam esse, ne in vitium degeneret, uti si in indignum beneficia conseruntur. Si in infinitum Me prodi eas, vibiI
ritii J Imo in infinitum hoc produci potest ,
,, modo intra fines persectionis maneat, nec se in vitium degeneret. sui domestieretim euram non agit, infidelies duerior 3 - Non quia multum dat, sed
, , quia tunc desinit esse virtus, ubi familia is damnum inde sentiti Nou, inquit, in aliis D laxa neutram , vobis rei angusa 3 o Nam tunc esset vitium, & imis perfectio. In re non dissimiai J ,. Omnes gentiles is liberalitatem non aliter pro virtute habent, D quam si quis ita erogat ne ipse egeati Vid.
Seu L. Muef. I s. Cic. a. oss. 1s. U IR., , Sadi Rofar. Pers. c. I. p. 99. vid. Te . b. Si uni aquitatem adhibeamus interpretam
do praecepto J , , Scit . ut petenti demus , sed , , non in infinitum , & ne ipsi egeamus. Ino genere dicendum, petenti dandum intra se fines perfectionis. Lex Nebr a cuti dioistii libertatem in L Igebat, ut solita maritorum m uxores Occumreret J is smo haec non est ratio legis. Nam is divortia ipso jure naturae licita sunt, quate, , nus vel fiunt communi consensu , vel exri justa causa. At quia divottia plerumque vel, , ex lubricitate , vel ex alio vitio contingereri solent, merito improbantur a Servatore, is non tamquam juri. sed tamquam virtutio contraria e de quo plenius infra L. a. Dc. s. l. 9 n. 2. IN. νDa esiam priuata ultioni J is Quam A uctoro jure
328쪽
Ad Hur Gratii Lib. I. cip. II. g. VIII. I '
a jure naturae licitam, Caini exemplo restri' o Add. nec in Iul. Cas. e. 67. in Vesraf., istam, mox iterum permissam , & lege ,, c. I 4. Seu. de ira L. I. c. 22.
, , tandem Noae data reiteratam. at institutis AFecium esse, ais, quem humilitas antri postea judiciis in magistratum translatam moveat J is Contumelia est omne id quo alu,, esse, ait. Hi supra F. per tot. ,, quis fit contemtior, & haec in specie injuria Ad quam gens illa valde prona erus J Vide is dicitur. L. R. pr. de . f. par. praes. Via.
Non manu sua I ,, Quod tamen naturae Gutrahentisse J ,. I. e. turbantis se. , , iure unicuique privato licere,Auctor i latuit. In tali ergo circumsainta J A Scil. in in- g, i d. f. s. ,, juriis tolerabilibus. Sed apud iudicem J ,, In quem privatos ius Patientiam Chrisses praecipis 3 - 1. Verum se suum puniendi transtulisse, ait. Vid. Prol. non est, christum praecipere patientiam peris F. 41. . D modum legis. z. Verum non est, christum
Exigere talionem J M I. e. exigere ut alter is saltem commendare patientiam in injuriis is tantundem mali patiatur. Vid. l. a. c. 2 o. se tolerabilibus: major enim persectio est in Si membrum rupit, testo edito J Omnibus se tolerantia atrocium injuriarum , modo is, , , sere gentibus , etiam barbaris, haec tali qui patitur, fines virtutis non excedat. , , nis lex cognita est. De cujus vero sensu Veterem serendo iusteriam invitas nouam 3 is agemus L. a. c. 2O. is Tritum hoc appellat Auctor , quia passimas ciris patientia magister J Qui proin- ri apud Scriptores Occurrit. Vid. Geli. Ν. A. de persectionis regulas docet, non leges is l. II. c. I 4. Cic. I. O . II. IN M. L. 4r. , statuit. H pr. Adv. Te . b. Atictor. infra L. a. Injurias quasdam ne arceri qnidem otiis is c. a P. f. 8. a vi , aut judicis J - Imo non prohibet id Potius etiaru Jerendam esse asteram ium. se fieri; neque enim leges Servator statuit, rimis, quam propulsandam priorem I ri Hocis sed hortatur, suadet, commendat, ne i verum est , S persectioni conveniens , se juriam quis vindicet. is modo non indulgeatur nebulonis malitiae.
At quales injinias Τ tolerasiles soli. J ,, Imo , , & is ad aliis male faciendum invitetur. - in genete de omnibus injuriis id asserit Ser. A Hoc enim casu patientia degeneraret i α,, vator. etiam de gravioribus : quia eadem is vitium. ,, utrobique est ratio, & generosi animi est Quia scia nihil inde ad nos mali pertimis Iis contemnere quaslibet injurias , modo non is imo etsi malum inde ad nos perveniat :ν, in vitium degeneret patientia. is quia tum eo major est persectio atrociorem Sed quod redi rictiore quadam patientia eou- is remittere injuriam , modo intra fines virtu-eentus stJ D Imo in infinitum patientia Deo si iis patientia maneat. ,, grata est, at intra fines persectionis. Nisi quod tu stulta persuasionestum se IIdeo exemplum posuis in alapa 3 ,, At ea- A Uti si qui accepta alapa eum, qui impegit,
, , dem hic ratio , quae in atrocioribus injuriis , , occidat ad honorem recuperandum ; per. obtinet ; imo major est persectionis gradus is versa enim ejusinodi iudicia nec rem. , ignoscere et , qui membrum mutilavit , M. nec rei aestimationem immutare, ait Gres. quam qui alapam dedit. Idque centiles is I. a. c. I. f. Io. n. a. ubi opinionem hancri quoque agnoverunt , ct magnas injurias is examinabimus. . remittere inter virtutum dogmata posum Ma illam obverterrim Hebraismo est patinco runt. Vid. Sallus. Cat. 9. Sev. 1. de Clem. ter Ierre 3 ,, Ut proinde sensus effati Serva- , e. N c. a . GHI. N. A. c. I. S. I. M toris sit, non saltem prunam, sed &rei is rivianus II. Var. 1 F. aliique apud Tom. h. D teratam injuriam patienter ferendam esse: utii vos vibilo dueriores facit J ,, At jus se sed intra fines persectionis. se nobis quaestum , perinde ac in atroci Diliger proximaran tuum ia odio dissobis s,, ribus criminibus aufert. inimicum tuum 3 Εquidem hoc ultimum Biriniam a contumelia J., Imo in sensu iu- non additur Leo. XVIII. 18. Sed Judaei ido ris iniuria , & contumelia sunt sinonima : supplebant ex praecepto divino speciali, quod pr. DV . de injur. ubi injuria in specie dem septem damnatos populos odio haberi jubet. , , nitur, quae in alterius contumeliam com- Hoc Praeceptum dudaei nimium extendebant,ri mittitur , a comtemnendo. dict. pr. & cum saltem foedus, ct amicitiam contrahi
Quam exequi possisnus J ,, Vid. γω. b. prohibuerit Deus , ipsi personas intrinseco T 3 pros
329쪽
1so Henries de Cocceii commerianus
prosequebantur odio. Merito igitur hoc improbat virtutum doctor, & ossicia humanit iis non esse denegadda personis damnatorum, ait. Neque enim pypuli illi injuriam fecere Israelitiet, neque hi suam causam agebant, sed causam Dei, a*oque personas diligere, iisque bene cupere potuerunti Sed & porro Judaei a contrario ex illa lege DO XI III. ita argument9bantur : Si diligete debemus amicos, sequitur odio habendos inimicos :hoe recte mprobat Servator, non quod con. tra leges, adeoque injuria, age cnt odio habendo inimicos . sed quia id pugnat cum . serfectione , . cujus regulas inculcat Ser
Ego vero ita vobis 3 o Adeoque ex rationeis legis impune odisse inimicum licebat, ne- que enim lex de puritate intrinseca animi , , sollicita esse solet. Huic licentiae jtitis' er- ,, vator opponi Hrtutis regulas , quae. Odium ,, illud, utpote perfectioni contrarium , im. is probant , idque merito At idem docuere,, Hebraeorum Doctores veteres , dilectionem ,, enim inimici etiam in voteri laedere p ae- , , ceptam fuisse . Gronovius probat ex Deos
. exemplum in Elis o asserti Vtic a.
- Neque hoe dogma de diligendo inimico is incognitum gentritum philosophis suit, qui
se aeque subditis persectionis praecepta in ul. M cabant. Hi quoque docebant, multo latius M patere ossiciorum,quam juris regulas. Hi qu , , que legem, quete odisse la dentes permittit, se non sequendam esse monebant, sed lauda- bilius , & generosius esse dicebant, inimicis, , benefacere. Senec. L. 4. heues e. ait: M, , Deos imisaris da Dignatis, benefiisi; uam
is maria , quae ipsi quoque ratio Setratoris eli,4 Matth. V. Vtu. Aug. ep. . Putilagoras, , Cleobulus, Atalion, Chion, Marcus An. , toninus &c. maximum vindictae genus esseis tradunt . inimicus sibi amicos reddere': , Verba eorum vide in tractatu Anonymi,
amare , sed etiam maleficium, m.RDqrae is indicio impra sire, quam commodo. Consu--, cius suam sententiam esse, ait, eo γ' i re-
re odia ι hoc enim vero es perampli pectoris is virtus, V pietas.' Pugnare tum iudicia tapitalia, tum bella Jo Quia non videmur diligere eos, quos morte is assicimus.
Id facile id refellum J is Auctor ut hocis evitet argumentum : diligere proximtim r het Servator, ergo nee hella, nec iudiciari capitatia in proxi/mun exercere licet: responis det a. legem loqui de prox. mo Hebraeo, , , & tamen eandem legem judicia capitalia, o & hella statuisse ac permitisse. u. 9. a. Etsi Evangelii lege vox proximi ad omnes homines extenta sit eo tamen non Im-
, , pediri, quo minus nunc in omnes homines . , liceat, quod antea licuit in Jud eos u Io. , , fui quoque maior gradus dilectionis iari Evangelio praecipiatur, tamen id intelliis genduin esse, nisi major ac justior dilectiosi impediat, uti si nocentem punio ut ,, innocentem salvum faciam d. u. Io. 4. Juino beri nos diligere inimicum Dei exemplo, se at Deum malos punire. Neque s. id pu- ,, gnare cum lenitate Dei, Servatoris , &M Apostolorum, quia haec juilitiam non ex-- cludit. n. m. At dubium his rationibus is non eximitur. Vera responsio est, Servari torem velle ut personam proximi, ctiam, , nocentis, diligamus, non Causam , nec , , Crimina ejus. Commendat Christus , ut jusis nostrum remittamus, nec laesi vindictam, , quaeramu , non autem vult impune scelerari committi. Sane magistratus dum . crimina , , punit, non suum jus vindicat, non suamis injuriam ulciscitur, sed causam Dei agit., , legum violatarum poenam poscit vice Dei, ., cujus auctoritate leges divinas cxequitur. o Tantum igitur abest, ut pollit magistratus is remittere talem iniuriam, ut potius tene, tur causam Dei vindicare , etsi perdit illi meis diligat nocentem. Equidem ex his scitiso patet, magistratum non peccare contra imis ges dilec ionis puniendo crimina, i. e. exequendo iura divina : at privatus omnino se contra regulas dilectionis , contumeliam , sibi illatam vindicando , agere videtur; se adeoque hactenus quidem merito improbatis Servator hanc impotentiam animi, utpote, , persectioni non tegi contrariam , sed , ex eo non insertur, judicia capitalia, vel se bella esse illicita. I libraunihil. 3 is Ita explicavit hoc effatum sup. f. 6. N. I. Equidem proximi nomen, i satis late alias patet, ct pro toto humano
330쪽
genere sumi solet. Vid. μοι f. r4. Usip. o. u. 3. Sed hic de proximo Hebraeo,, intelligi debeti
Comma II. eollatum cum commare I 8. I,, Qui enim priori commate proximus , &,, frater appellantur, in posteriori vocantur
,, cives , nou memineris iniuria civium tuo- rum. I id. ς v. b. At uon eo minus imperatum erat magistratibus Occidere homicidas J , Adeoque praecep- ,, tum de diligendo Hebraeo, non pugnat cum, , praecepto de tollendis homicidis &c. Mu es mitis tribus undecim ob delicti s , atrox ivso bella persecutascit Uc. J - Equib, , dem verum est, non pugnate dilectionemo proximi cum jure belli gerendi ; sed eo, , scrupulus non eximitur. quod odium Ju- ,, daeis quali iniunctum fuerit. Nos diximus. , , id ex perversa interpretatione praecepti de , , exstirpandis gentibus damnatis ortum esse; quarum causam damnabat Deus , non vero se ossicia humanitatis singulis denegare jubet. Nun eo minus recte J I. e. non Ob. . ., stante praecepto de diligendo proximo. φ . Sit ergo Munc porrecta latitu proximi Ari
scasio ad homines quoris 3 is Adeoque dc adis gentiles ; ita ut nunc omnes homines aequaliter diligi debeant. Licebu ta neu J V Non obstante illa extem,, sione vocis proximi. In -Mes J V Sc. homines in communem is gratiam receptos. Quod tune tu Israelitia limit J ,, I. e. somotes punire . & iniuriam armis repellere.
Qui diligi aeque mare iubebantnr J ' Cum, , supplicia licite exercerent , & bella iure,1 gererent.
Ut nune quivis homines J V certissimo in--, dicio, supplicia, ct bella non pugnare cum is Praecepto dilectionis. stuod si etiam D.lis, in lege Eoa elica maiorem dilectioiris erit dum imperari , csucedatur U Me J V Non dari legem Evangelicam, , , neque ea aliquid imperari. saepius dictum , est. Sed & id negavimus , dilectionem in ,, novo scedere majori gradu imperari ; dile.
, , ctio etiam in veteri testamento a Prophetis , pei sectissimo modo commendabatur. Seu magis patrem tim extraueram : J ' Iinis uxorem praeferendam parentibus , Servator, a docet. Luc. I9. v. q. Religionis socios ,, extraneis praesert paulus GL VI, io. Pa. D triae potius, quam liberis consulendum qis ait Justinus lib. II. c. ct magis quoque is quam amicis Sophocl. tu Antig. v. 18 7.
is Add. Vopisc. c. 6. Tae. Amt. I. 42. cinis I. in. 17. Gest. s. II. apud Teo h. Eouo noc entis 2 ,, At dictum jam est. Ser- , vatorem non velle ut causam, ut crimenis inimici diligamus , neque ut causam Delis & reipublicae deseramus , sed ut injuriam, , nobis illatam remittamus. Ordinata dil/ctionis lege J V I. e. politari quoque lege dilectionis rite ordinatae. Ex desectione aratem inuoeentium nata suus mdicia capitalia, B pia bella J V uia ides,, pinnas nocentibus infligi existimat, ut tutiis sint innocentes : At hic finis est mere cui, vilis; vera & unica poenarum ratio natum, ratis est reparatio injuriae, quae fit instigem, , do reo tantundem mali , quantum secit. a extat prodere. xxiv. J ' Verba haecis sunt: Eripe raptor ad mortem si nam a deesti , Nautius ad necem au cohiberes te Verum ,, non loquitur de magistratu puniente , autis bellum gerente : nec criminis reos mortiis eripiendos tradit, sed eos, qui injuria a pri-M Vatis violantur. Vid. U. 82. v. .. Ipse enimis commate piaee. 6. hella probat, ct com- mare 2I. hortatur, ut metuant regem , nec
, , se iungant rebellibus. Nis maior, ae iustor dilectio impediatJ V LM mo puniri debent crimina a magistratu , se etsi magis diligat nocentem , quam inno. D centem. Venam rationem jam allegavi , scit . quia de jure Dei agitur, cujus magiis stratus saltem executor est , qui proinde in- juriam Deo illatam vindicare tenetur. stuod inimicos diligere μὴ ur Dei exemisplo J Nam unica, ct sola virtutum ratio comia sistit in imitatione persectionum Creatoriis.
- Viae Dus prooem. II. S. 3o seq. Ex in hae oua me sumit, ser olim sumet gravius in J V Adeoque dilectio non pugnat
Bis de leuitate Chrissa 'praecepta ad hane rem asseret Plem J V Vena responso, est, praecepta haeς esse virtutis, quae nonis impediunt quo minus quis lenitatem illamis negligere , ct ius suum vindicare possit :,, neque tunc injuriam alteri facit, sed prae-- mium perdit virtuti destinatum : quod deis privatis extra dubium est. Intuitu magiri stratus autem lenitas praescripta adeo non impedit poenas, ut nec remittere illas ma--lgistratus possit; quia non ejus jus, nec elusti causa est, sed Dei, unde minister irae du,, vinae Vocatur. Rom. XIII. 4. Nisi sint M tales pinnae , quae ex arbitrio magistratus