장음표시 사용
181쪽
Unde de vi bonorum raptorum hoc titulo agendum & ex antiquitatibus pauca quaedam monenda sunt. I. Mulium interest inter furem & raptorem . Fur ignoranti domino , & clam 3 raptor scienti & invito xi&palam bona sua aufert.
L. S. g. .F. D. de in eud. ruit. naufrag. . Inde
apud Plaut. Epidic. I, a. servui nequam :TH. Minus iam furticus sum, DAm antehac. EP. Guid ira TH. Rapio propalam. Rapi vero dicebantur res mobiles. Immobiles' non rapi, sed i adi dicebantur. Unde nec actione vi bonorum raptorum, sed interditio unde vi , .ut & utione ex consti uitione L. I. C. unde vi experiebantur, qui vi possessione rerum immooilium auerant dejecti. ' IL Actio υι bonorum raptorum , quie adversus raptorem datur , e Praetoris es icto est, in quo Praetor : SI CUI DOLO MALOMOMINIBUS COACTIS DAMNI QUID FACTUM ESSE D: CETUR , SIVE CUIUS .BONA RAPTA ESSE DICENTUR ;IN EUΜ, QUI ID FECISSE DICETUR; EI INTRA ANNUM. QUO PRIMUM DE EA RE EXPERIUND1 POTESTAS FUERIT , IN QUADRUPLUM, POST ANNUM IN SIMPLUM IUDICIUM DABO.ITEM SI SERVUS FECISSE DICETUR UN
182쪽
actio dabatur contra eum , qui dolo malo rapuerat, non qui errore , putans scilicet, rem esse suam. g. I. QU. h. e. Sed Ela hoc divalibus constitutionibus eatenus mutatum est , ut qui vel rem mobilem vel immobilem, licet suam, alteri . vi rapuisset, dominio ejus rei exciderat, aestimationemque praetς ea , si alienam pro sua rapuerit , praestare
teneretur. L. exstat. I 3. D. quod mor. c. s. gest. L. 7. C. unde vi. Poena rapinae erat quadrupli intra annum: nam annua erat Prae
toris jurisdictio , post annum in simplum
dabatur actio. Quadruplo vero quum etiam rei persequutio contineretur ; revera poena tantum tripli erat, pr. Inst. h. i. g. I9. Insi. de act. Petinde quoque erat, siqe liber homo, sive servus, vi rapuitIe diceretur; napa contra hunc quoque pr*tor dabat noxale judicium , ut vel noxae dederetur servus, Vel
damnunt a domino praestaretur. III. Quum vero facile ipsa quem HS natu- m. Leiara doceat perniciosius, mul o esse crime , Impius quam furti ue merito mireris, praetorem i. tam levi poena illud voluisse castigare. Pona- mollismus sane. , l.tronςm viato: i vi extorsisS au- ις. - . rei ly3 quam: rnolli quaeso brachio punietur, Lisi quatuor aurcos reddere iubebitur λ Hoc delictum ita comparatum est , ut ad dolum potius & laetum secgritatem publicam, quam ad actum damnumque datum, respiciandum videatur . Sed male forsan consultum tu itat
magistratibus Romanis , & maxime qui in II 6 prciis'
183쪽
I. Quid damnum injuria datum In. Leges de damno iniuis ria dato Aquina antiquioω
so Am Rom. Ad Instit. provincias quotannis mittebantur, si severius .indicari rapinas placuisset. Τ I T. III.
I Ertium delieium privatum est damnum
injuria datum, quod ex lege Aquilia vindicabatur, de qua hoc titulo erit agendum.
iniuria datum , Qv netit. Declam. CCCLXXXV. item damnum injuria . L. I. D. ad L. Aquil. 9L. I. D. de i uri nec non damnum injuria. L. 9. s. uir. D. de ruf. ct rori distr. L. 3 o. D. ad L. Falci Cic. pro P. Cuinct. Cons Barn. Brisson. de Verb.segnis hac voce p. m. I 6 l. Injuria autem
fieri dicitur, quod cum damno injuriam adfert . r. 49. g. I. D. adleg,Aquil. Vel, quod eodem recidit, damnum non jure, id est d lo vel culpa facientis datum. L. I. g. s. D. eod. GlosIae Nomicae: Δαμ.νιι ικουρο α ἡ ἀδι
te legetia Aquiliam multas alias exstitiste leges, satis adparet ex loco Ulpian. L. 1. D. ad L. Aquit. Lex Aquilia omnibus legibus , eira ante se de DAMNO INJURIA loquuta fune, derogavit, sive Mi. rabulis , sive qua alia lex fuit ζ -
tum fuerit fide damno injuria , hodie vix constat. Festus in voco Rupitlasp. m. qIs. Rupitias, ait in XII. si nimae, damnum dederis. Et
184쪽
Lib. IV. TD. III. 18r Et paullus ibidem : Rupitiar damnam dederit significat. Ex quibus locis colligere quidem licet, fuisse in XII. Tabulis legem de damno dato proditam, in eaque decemviros usos esse voce RUPITIAT ; nisi forte cum Scaligero in Annoti hoc vocabulum plane explodere& pro RUPITIAT Ur rescribere malis. Ast quid cautum ea lege fuerit ex his testim niis non adparet. Alio vero loco idem Festus
explicaturus vocem Saretro p. m. 423. Sarciro ,
inquit, in duodecim Semius Sulpitius ale signia scare damnum, sistro, prastato. Verosimile itaque est, a juris naturae simplicitate hic non recessisse decemviros, adeoque nudam damni dati restitutionem exegisse . Quare ita Conceptum fuisse arbitror illud Legum XII. Tab. caput: QUI RUPITIAT, SARCITO. a Quemadmodum eamdem legem restiis
tuendam etiam arbitratur Iac. Raevard. ad Leg. XII. Taλ Cap. XXIV.
IV. Quae post XII. Tabulas usque adlatam IRotItaleetem Aquiliam de damno dato vel praetores legis A- 'edixerint, vel populus sciverit, nos quidem qμ ikR scimus cum ignarissimis. Celeberrima vero est ipsa LEX AQUILIA, cujus de auctore non
eadein a) Equidem Gothostedus Fragm. YII. Fab. Tab. VII. distinxilla pucat decemviros damnum in juria datum ab eo, quod casu illatum sit, adeoque ita eoncipit leges. Si iniuria LUPITIAT . .
sed hujus distinctionis nec in Festo, nee apud alium auctorem ulla fit mentio, & casum quem- suam proeliare debuisse, vix vprostrula est.
185쪽
382 Ane. Rom. Ad Instit. eadem est omnium sententia. IIIp. L. I .g. I. D. ad L. Aquil. ita eius historiam verbis pauci usimis complexus eli: Qua lex Aquilia plebis,
um est quum eam Aquiliμs, Tribunus plebis ,.
plebe rogaberit . . Sed quis sit ille Aquilius , ad' i
huc sub iudice lis est. C Aquilio GaIlo, celeberrimo illi iurisconsulto, stipulationis A
quilianae inventori , .eam tribuunt nonnulli ,. ω in his etiam Ian. Vinc. Gravina de Orig. iur. ciυ.
LX p. 97. D Sed praeterquam quod an Aqui ius hic unquam Tribun qs plebis fuerit non adeo expeditum est j ite temporum quidem
Xatio concedit, ut eum . hujus legis auctorem fui ne exilii meimus. .Sane eius legis iam meminere Q. Mucius Scaevola L. 39. princ is Brutus, ID. 27. g. Q. D. μμ L. Aquil. quos C. Aquilio G llo. antiquiores ivide, certissi inim est. Io. . Bertrand. viii Jἷior. II, 9. 9 Accedit quod Ci- Mero in Bruto XXXIV. ictabit, se L. Cifulenum,
occusatorem de plebe , jam senem sγdivisse, quum Ad L. Sesellio multiam lege Aquilia de justii ia ο) petivissem QM quum ita sint, Verosimillima vi tur Steph. Vin. Pighii sententia qui in
b) At idem Gravina de Leg. o Sc. X. p. 7 2. ea de re dubitare videtur, incertusque haeret , huicne- iuriscon ulio , an alii Aquilio adscribenda. sit lex Aquilia se) i Hotomannus de Leg. p. 62. L mbinus 3c P. Ma- nullos.& alii legunt de damno a furia , sed invitis Cod. MSS. qui lectionem vulgatam semper praeserunt. cons. Ian. Grui. Uοι. ad h. l. Nee tamen adsentior. viro .emiditissimo Antonio Augustino qui in lib. de . 'm. prop. Pand. p. 3Ol. ThessInν. Tom. i. hanc. legem, cuju&Cicero me in
minit . . a nostra diversam suilla statuit. l
186쪽
Lib. IV. Titi III. I 83 in Annal. Rom. Tom. II. p. Uo. legem hanc Ia- tam putat a L. Aquiho P. F. L. N. Gallo, qui
A. U. C. DL II. Aribuniis plebis , o. DLXXVII. Pr;etor Siciliae fuit ut adeo lisclex antiquissimis videatur adnumerarula. V. Ceterum hujus legis tria capita comme- morantur. d) Primo cavebatur de Occius huiu, te. quocumque modo servis aut animalibus , quae gi GPi- dorso & cpllo domantur , quaeque gregatim δ' pascunNr, ut actio dasςtur adversus eum qui damnum dederit injuria , ad id, . quanti rointra .annum proximum plurimi fuit. Verba cimii legitima capitis haec fuerunt: QUI SERVUM primum.
SERVAMVE , ALIENUM ALAENAMVE, ADRUPEDEM VEL ὸθ PECUDEM IN RIA OCCIDERIT. QUANTI ID IN EO ANNO PLURIMI FUlT , TANTUM IES D in E DOMINO DAMAJS ESTO
vl. VLia catur erso hoc primo c pite xque vi. usita ac reliquis , damnum INIURIA datum , id damnume it dolo vel culpa . nocentis admissum. Unde ri.'s'
finiosi Se infames, in quos culpa cadere non Vi- tum γdebatur, lege Aquilia non tenebantur. La. g. I.
d) Plura capita fui ila non immerito existimae Ger. Nood. ad Leg. AH r. cap. I. 'uo I Sc ante euin suspicatus est Balduin. ad L. A uit. p. 122. salie 'de poena dupli adversus inficientem nihiI in orbis legis Aquisae proditum est , nec de nox ali actitae , de qua g. 4. Inst. de nox. acto e) Hic quoque Hotomadisiis l. Jesere mavula' u adrupedein re pecudem , quam conjesturam prubat .Grr. 6ood. ad G lj7.
187쪽
re Ant. Rem. Ad Insis. D. h. t. Hinc & qui occiderat adgressbrein , adversus quem se telo defenderat, nec justae defensionis modum excesserat, incidisse haud videbatur in Aquiliam, quia non injuria, sed
indulgente iure naturae, Occiderat. L. 4s. g. q. eod. Nec magis damnum casu datum hac lege vindicabatur, g. q. ct s. o h. e. dummodo se quis inter officii limites continuerit , nec in re illicita locoque inconsueto sit versatus. Quo pertinet casus mirabilis L. II. D. AJ. Culpa vero hie praestabatur omnis, etiam levissima, quod secus in aliis delie is , quae non nisi concurrente dolo vindicantur. g. 3. rast. h. r.
VII. Damnum porro hoc caput vindicat , quod sf) Casus est de servo, cuius gula, dum tondetur,& novacula super gulam est, adjecta pila praeciditur . Solebant enim sonsura artem suam in publico exercere, quod primus inhibuit Domitianus. Martiat. Epig. VII, 6 I. Absulerat totam temerarius instisor urbem , Inque suo ntillum limine limen erat. Iussisti tenues, Germanice , crescere vicos , Et modo quae fuerat semira , facta via est . Vulla eatenaris pila es praecincta lagenis ,
Nec Praetis medio essitur ire luto. String tur in densa nec cor a novacula turba rsccupat aut totas n gra popina vias. Tonsor, caupo, coqisus, tantur , sua l.mina fruant. Nunc Roma est , nuper magna labrena fisita
s) Tamen etiam libero homini vulnerato, itemf uctuario, creditori ut & bonae fidei possessori dabatur actio utilis ex hac lege L. II. g. 10. D. b. t.
188쪽
quod domino υ insertur, SERVO SERVAVE, ALIENO ALIENAVE occisis. Nam
& servi tanquam res cadebant sub dominium , adeoque iis occisis quaedam fiebat Patrimonii deminutio . Servis autem. &
Lex Aquilia , & eas quidem , quae gregatim pascuntur. g. I. Inst. h. t. QUADRID PEDES enim sunt , quae dorso & collo domantur , id est , quae sarcinas vehunt &trahunt . UIR Fragm. XIX, 1. PECUS autem , ut ait Varro , ab eo dicitur , quo perpascar . Cons & Serv. ad Virσ. AEneid. IV, v. Is 8. Reliqua animantia vocabantur BESTIAE. Isidor. Orig. XII, a. Add. V. Ampl. Corn. van Bynkersh. de Reb. mancip. ct nec mancip. Cap. VI. pag. 3I9. ferti. Interquadrupedes an & sues habendae essent , dubitasse oportet Romanos iureconsultos , quia alias tanto molimine argumenta testi. moniaque ex ipso Homero non corrasissent Marcianus L. 6 s. g. q. de leg 3. & Imperator g. I. IUD. hoc titulo. Forsan Romae
non gregatim pascebantur sues , ut alibi locorum , sed includebantur stabulis , ceu suspicatur Huber. Pralea. ad Inst. hoc rie. p. 3 o. Immo si gregatim pascebantur , du- bitari potuit , an sint, quadrupedes pecudes , quia dorso , & collo non domantur . Vide
Elementa nostra Iur. Civilis secund. Institui. g. MLXXVI.
VIII. Occiso autem servo vel pecude damnum aestimabatur, quanti res eo anno plurimi fuerat, quantumq; adeo domini referebat,
189쪽
IX. s icundum legis A. quiliae caput.
i Is Anti Rom. M os in res ill intra annum non perii sie. Is vero annus retrorsum computabatur ex tempore, quo quis fuerat occisus. L. 2I. g. I. D. Ad L. Aquit. Quamobrem s eo anno servus heres institutiis aliena culpa vitam amiserat ue etiam hereditatis commodum in inimationem veniebat. L. 23sprisc. D. eod. . Observandum quoque , poenam
hujus legis inficiando clavisse in duplum .
f. I. D. eod. Pauli. Ree. Sent. I, I'. a. h 'Secundum Legis Aquiliae caput in usu esse negat Imperator g. I a. Inst. h. t. idque jam tempore Ulpiani in desuetudinem abiisse oportet , si genuina sunt verba L. ς. g. q. D. K t. Hinc nusquam ejus ullum exstat vestigium. Cujacius Paran D is C. ad Z.Aquli. egisse illud existim ide intercepta nobis utilitate quadam, re nostra illaesa , veluti si quis, nullo jure servitutis imp sto , vicini luminibus contra formam veterum
h) Mirum in modum fallitur Ahianus , qui mnes poenas, quae per inficiationem duplicaba tur, e Lege Aquilia esse existimat. Ita enim ille in Interpretatione ad loeum P ulli citatum . m. 2S9. Aliqua quae cum ab his , quibus suns debria,repetuntur, si a debitoruus negata fueriar, duli satisfactione redduntur, 1d est, res iudicata regati per damnatione relicti , id est , si quid heres legati titulo isare iussus est,=pexitum negaverit ; et si damnum alicui ρεν injuriam facti. qui amcire nolueriar vel de modo agri, cum a vend/xore emtor tueris circumscriptus, ut minus inveniaturiq*am probatur scriptum. suae omnia supersus comprehensa seeundum legem Aquiliam duplicansur . .Quem errorem iam . animadvertit laudatissimus Bynhershoech. Obs I. I 3. Eundem tamen cuin Aviano errat Papian. R θοns. XV. p. m. 337,
190쪽
Lib. IV. Tit. III. aedificiorum ostecisset, quale est Hemptum Petronae, damn*ti ob hanc rem a Theomito Inv
que φddidit Liscianus spini Pisa. O Claud. Chisnexius, Eqrcitu dejure pari. I UI 'Pu tat de servo corrupto fit; ne actum hocc pye, idque ideo psse abrogatym, quia eqsteλ pliciter praetor deservo corrupto age'ti duplum proivisissςt , quum in lege. Aqiutra in duplum non nisi post i 'probam infici M one in
condem0atio . Voer. ad 3. I 2. Inst. h. t. Scru In Exerc. XIX o. seqv. xt sane non parum Vero-
similis bin h*c .c0niectu a Chii fleti 1 . Nam L. Praetor in actione de fervo Foxrupto constituenda iisdem paene verbis urus eli, qui vis utisset uctor legis Aquiliφ: i QVI SERVUΜ, SERVAM, ALIENUM . A LlENAM , R CEPISSE , ΡERSUASlSSEVE QUID EI DICATUR DOLO MALO, QUOCUM EUM EAM DETERIOREM FACERET ,
s s) Sed illum Plinii i qm liue non 'pe tincre, tuisculenter ostendit Ger. Noodi. de L. Aquit. I. p.