장음표시 사용
211쪽
H AGenus de duobus iuris obiectis actum,
puta de personis Ela rebus: iam de tertio, quod actiones complectitur , disserit Imperator . Totus titulus varias init actionum divisiones & ditarentias , quae quum intelligi vix possint, nisi quis veterum judiciorum rationem, seu ut hodie vocant, processum Romanorum probe intelligat; dabimus operam, tit post Sigonium, Pollatum, aliosque qui de iudiciis commentati sunt, in quo numero &rarissimus Caroli Bretti libellus de oνdine antiquo iudiciorum , rectisus a clarissimo Salen-gre An igiti Rom. Thesauri Tom. II. totam liti
gandi judicandique rationem paullo adcura-1 iuata xkιλε ζ anti luitatibus Romanis exponamus. 4uo is ' ' Quemadmodum ius aliud prima um est, stilia λ aliud publicum ita & iudicia apud Romanos,
. alia privata, alia publica erant. Utraque bre- iter, ast adcurate hunc in modum diltinguit
Cicero pro A. Cacinna II. Omnia judicia aut di- prahendarum controversuram , aut punienae rum maleficiorum caussa reperta sunt. Privatis
ergo iudiciis quisque , quod sua intererat , Persequebatur 3 publicis vel ipse populus ea, quae reipublicae detrimenti quidquam adferre potuissent , vel accusator populi nomine crimina publico dedecori futura vindicabat. De publicis infra ad Titulum XVIIL de pria vatis hoc & sequentibus titulis agemus. II. Pri-
212쪽
Tu δμαωΘἐν υπ ἐκείνων τουτο νομος la. olim quamdiu regnarum est in urbe , Regum arbi-rrio disimeban rur lites , ct quod iustum illi judicassent , id erae pro lege. Idem auctor Liabro II, Antiquin Rom. p. 87. ubi Regum iura muniaque describit, id quoque iis datum est se negotii ait, ur legum pueriarumque consu rudinum haberent eustodiam , omni ue iuris , quod vel natura diιlieae, vel pasta is tabula
IΠ. Eiectis regibus , iurisdictio haee ad α
consules delata est . Qua de re idem Dionys. sules.
Halicare. X. p. 61 . YZς 9 ἐπαυσαντο μοναρ τοῖς κατ ενι-ον υπ-ἀειν ἀνέκειοπιά τε βααλόων εργα, η του δικα is διαγνα -ς'. τοῖς αmpισβητουα προς αMουλους υπερ ουδη τινος, ε κεινοι τα δικπια οι διωξου - τες ησαν. Translato deinde a Regibus ad anonuos consules γmperio , inter cetera incia r gia , iuris quoque dicundi munus ad eos devenit, ita ut quacumque de re orta esset inter cives controversis, illi deiurer sponderetir, Vel
potius , jus dicerent. Idem docet Livius II, a . ubi de Appio Claudio : Appius consul
de pecuniis ereditis ius quam asperrime dicere .
Eadem jurisdictio etiam penes alios magistratus fuit, qui consulari potestate praeerant rei- publieae, quales aliquamdiu decemviri & trui uni militum, nonnunquam etiam dictatores
213쪽
V. Quid imperili aio Ant. Rom. Ad Inme.
erant. De decemviris sane id cIas ssimum est ex Livio III, 33. qui eos decimo quovis die ius populo reddidisse testatur. IV. Postremo juris dicundi potestas in urisbe ad praetorem delata est, qui anno V. C.
CCCLXXX i X. primum creari coepit . Inv luit postea , ubi duo praetores creari coeperunt, ut praetorum alius civibus, alius peregrinis, ille ex jure Romano, hic ex jure gemitum, uterque ex Edicto suo jus diceret. Erant quoque provinciales Pra tore ruralaro, si ι- commissarii, &c. Sed de eorum origine , ac
iurisdictione iam supra abunde dictum est ad
Lib. I. TD. II. g. I, XXIII. Attamen O
quamdam jurisdictionis partem sibi vindicabant AEdiles . Hi vero de paucis rebus ius dicebant, inprimis autem de venditione manci- fPiorum, de mensuris, de foro venalium, de iis quae in viis urbis publicis contigerant, de quibus etiam edicta proponebant, ut supra l. c. . g. XXIV.seqv. ostenditivis. In provinciis Proconsules, Praetores, Praesides eadem iuris dicundi potestate gaudebant . Municipalibus magistratibus iurisdictio; non item imperium
competebat. L. 3 2. D. de injur.
V. Magistratibus ergo , qui Iudiciis praeerant, IURISDICTIO tribuebatur & IMPERIUM, quae etsi nonnumquam idem significare videntur, ut prolixe ostendit Ger. Nood. de Iuri . I, 2. distingui tamen solebant ab accur lioribus, non quidem ab eo demum tempore, quo edictum perpetuum magistratibus municipalibus notionem quamdam , id est, juri L ductionem sine imperio dedit ; ut eidem visum est
214쪽
est Ger. Noodi. de Iuris A 3, p. 1z3. led Mtemporibus antiquissimis. Scilicet quum risdictio cuivis iure magistratus comoeteret; imperium proprie sic dictum non nisi tege curiata, adhibitis auspiciis dari poterat. Liv. V, 4 6. Unde nee dictatori nisi praemilla lege curiata equum adscendere licebat. Liri XXIII. 1. Aliud vero erat imperium magistratuum taliud militare . Illo accepto pro diversitate imperii dictatores 3 coss. praetores; hoc vero
dato etiam imperatores Vocabantur. Magis stratuum quatuor jura erant apud Romanos, quorum unum in imperando ; alterum in iura dicundo , tertium in referendo , quartum in auspicando positum exat. Duo posteriora Ju, a , quum in curia & comitiis sese exseruerint, huc non pertinent. Ad imperium quod artiuet, illud jus edicendi, vocandi , prehendmdique complectebatur. Edicti vel iurisdictionis suae se
mulam initio magistratus proponebant , Vel ea , . qua polIebant , auctoritate , quod visum erat, imperabant, id quod saepius factum esse accinsulibus, praetoribus, dictatoribus, censoribus, reliquisque magistratibus novimus . Vocatio ius vocandi prehendendi que absentes, prehen-Fιο denique ius abducendi prasentes complectebatur. Unde qui vocatione gaudebant, ii , etoribus, viatoribus, servisque publicis, qui
Drehensione duntaxat, ut Dibuni plebis, viatoribus tantum cum servi S publicis utebantur. Geli. Noct. Att. XIII, 1. Qui neutro jure seu bantur , veluti Quaestores ii servis tantum
publicis stipati prodibant in publicum , Mium non imperium, sed potestatem , habere
215쪽
diri lane. Rom. At In r. cdicebantur. Car. Sigon. de anariquo iure civis 1
VI. Quid VI. IURISDICTIO vero duabus consta- itii. , ' bat parti bus , decreto scilicet & iudicia da lane is Nam praetores aut ipsi, causis cognita , dete nebant, aut iudices, qui cognoscerent, d-bant, iisque certam praestri bebant iudicandi, formulam, cujus moris originem ab ipsis rogum temporibus repetit Ger. Nood. Iuri . I, i6. p. 117. Neque vero, quod multi existimant,
. in praetoris positum erat arbitrio, velletne j dicem dare ordinario iure, an mallet ipse e tra ordinem cognoscere: sed edicti habenda erat ratio, & ipsius, de quo disceptabatur, negotii. Si enim de jure disceptabatur, ipse Pra tor jus dicebat extra. ordinem ; sin de facto, judex dabatur: Unde sermuIa: SL PAR ET 'CONDEMNA. Cons. Seneca ἀe Benef. III, Ger. Noodi. deIuri . I, 8. p. Is . sequisvII. Lo. VII. Ad Praetorem ergo veniendum erat
cus ubi eis, qui ius suum persequi cupiebant, & quiadem in loeum juri dicundo destinatum, qui Mipse tui dicebatur. a L. I. D. de justitia is iure. Hic
αὶ Olim omnes lites agitatae in comitio Plaut.
Pan. III, 6. I I. cras mane quaeso in eomitro estote
obviam. Postea privata quidem iudicia instituebantur sub tecto in basilicis, quales erant Opim inia, Iulia, Porcia, publiea vel in comitio, vel
in foro. Polleti For. Rom. I, 2. O seqv. Quod ut eo eommodius fieret, Marcellus, Octaviae Augusti sororis filius, totum forum velis obumbraverat, ut scilicet tanto salubrius litigantes consisterent. Quanto prudentius Cato ilIe Ce sorius forum muricibus sternendum censuerat e Vid. Broidari coroll. ad Pollet. For. Rom. p. Φ8.
216쪽
υb. m Tit. I I3 Hic vero Iocus veI superior erat, VeI planus. Efuperiore loco jus dicere dicebatur praetor , quoties pro tribunali sedebat. Tribunal sn erat nibis. locus amplissimus&spectabilis incomitio, fe- na .re hemicycli specie introrsum curvatus, in quo sella curuli ι praesidens Praetor, posita hasta, caussas cognoscebat. Vitruv. Architect. V, I. Unde latera vel extrema hujus curvaturae' cornua adpellantur Tacito Ann. I, II. Hinc Martialis Epigramm. XI, 99. v. I .squ. Non te cucullis adferet caput te ium , Leaica nee te ruta pelle, veloque, Nec mindicabit fella sapius caussa. Rimas per omnes basiator intrabit: Non consulatus , ipse non eribunarus , Senique fasces, nec superba clamosi Liἱloris abiget virga bassarorem: Sedeas in altoi tu lieet tribunalia ' . Et e curuli iura gensibus reddas .
Adscendet illa basiator atque illΩ-Idque tribunal adeo proprium erat magistratibus b Tribunal iam Romulum terroris incutiendieaussa invenisse , testatur Dionys. Halicarn. Antiqv. Ram. II, 6. e Augustum astecta valetudine in lecti ea e tribunali ius dixisse, testatur Sus. Aug. XXXIII. Forma sellae curulis in numis innumeris conspieitur. Erat ea communis magistratibus major,bus, praeterquam quod praesectus praetorio earpento pro sella curuli uteretur. Uopi . Aur Iian. 7. Cons Petri Fabri Semestr. I, 3. . I 1.Iam ante Messalinae permiserat senatus, ut carpent uteretur. Suet. Claud. XL X IL & Agrippinae,
teste Dione . Olim & virginibus vestalibus id jus erat, tesse Lips. de Us. XL
217쪽
i I -t. Rom. Ad Ins se. bus Romanis maioribus, ut ab eo plane abstinendum esset magistratibus municipiorum , quin & minoribus magistratibus Romanorum, veluti tribunis plebis, triumviris, quippe qui in subselliis tantum ius dicere solabant, 'Plutarch. Pracepra reip. gerend. p. 8I3. Tom. II. unde & municipales magistratus pedanes pudices vocautur a Paullo L. 38. g. I . D. de pom.
Ex quo simul adparet, pro subselliis accipiendum esse tribunal, ubicumque illud municipiorum magistratibus tribuitur. 9 VIII.
uJ Suer. de clar. Rhet. G. c. Alburius Silus, o variensis , quum adilirare in patria fungeretur a quum forte jus diceret, ab As, contra quospronunciabat, pedibus A TRIBUNALI detractus es . Lapis apud Reines. Inse. cιas. II. 89.
CURATORI VICETINORUM, - APPARI REs ET LIMOCINCTI
HiBUNALIS EIUS . . - .a nia hare abusive dici videntur, & munieapali bus magistratibus simili ambitione tribui, qua . curia eorum Senatus, decuriones senatorer, duumviri, Dictat oras, coss. Pratores subInde a pellati sunt. Cons. Ger. Nooti. deIur Id. Me. 12 3. U. C. Eri otio de a. lib. municis. O diis de consulibus extra Romam.
218쪽
'Lib. IV. TD. VI. 2Is, unc Τribunali opponebatur planuν , Vel vin. ut Cicero vocat, a reus locus Cic.us. ad Fam. Locus γ ΠA 8. Senec. de clemeare. I, s. Saepe enim Pl nu ., Praetor e tribunali descendens, in plano retii nebatur, saepe ei domi, aut in via desiderium; exponebant cives. Dum ergo in aequo conm stens solo procedensve audiebat, dicebatur
D. de osseio preeons L. 6. D. de accusaries talis est plenaria illa ρnterpellaeis, cujus mentio fit L. q. C. de dilari editionis Haloandrinae, quum in vulgatis falso legatur plenaria. Qui de plano postulabant , magistratum per libellum adi-hant, ει praetor postulanti respondebat per subscriptionem. L. I s. D. de inius voc. L. 29. D.ad T. Corn. defata. At, quae decretum & cauta co gnitionem desiderabant, nec libello, nec alibi , quam pro tribunali , poterant expediri. L. 9.f. I. Lλ. de essici procons L. I. g. 8. D. de bon. possessL. I. g. 8. D. ad SC. Tumit. Quae vero caussae
pro tribunali definiendae fuerint , passim exponere solent jureconsulit. e IX. Pro tribunali quoties coenoscebat IX Jς
p - silium. ε) Cave tamen existimes: idem Romanis suisse, de plano O summaetim cognostere. Multa sane, quae summatim eognoscebantur, pro tribunali tamen erant expedienda , ceu patet exemplo deeretalis bonorum possessionis ex Carboniano edicto, vel ejus exemplo datae, quae quum sue ' rit summaria L. I. L. 3. g. q. F. de carbon. edictos
219쪽
praetor, inconsilium adhibendi erant ad sectares . L. a. f. 29. D. de oris. iur. Suet. vid. Tabar.
XXXIII. Adsessores isti praetoris a tergo sedebant. Ammian. Marcell. XXIII. extremo et M quamvis ipsi non jus dicerent , praetorem tamen ius dicentem instruebant. Et ita intelligendus Plinius Epist. I. 2 o. Frequenrer egi , frequenter iudicavi, frequenter in consilioni.
Depe tamen & ipsi adsessores iudices dicuntur
in jure nostro, veluti L. I 6. D. de manumisC. vind. L. a. C. de vindicta is apud censit. manum. Vid. Savaron. Annot. ad Sidon. Appollin. Epist. III, 3-.Ger. Noodi. de iurad. I, II. p. 13 Iis Adsessores praetoris in urbe erant equite quinque totidemque senatores, Ulpi .Frag. , 23. qui iidem erant cum decemviris silit bur iudicandis , quorum meminit Pompon. L. 2. g. 29. D. de ore.juri Ceu Ostendunt Iac. Rar- vard. Pνοι ribun. X I. ct XIX. & Ger. Noodi.
.e iuri . i, i a. p. 137. Sed hi non confundendi cum Adseubribui , de quibus in titi D. de .sse. adsessorum agitur. Hi enim non Erant magistratus, sed iuris studiosi , qui in
magistratuum consilio erant , eosdemque instituebat de jure L. r. D. d. tir. Iis ordinarium sipendium primus decrevit Alexander Imp. Lamprid. Alex. cap. XLVI. Erat & centumpia
rota judicium , cui ipse quoquo praetor una cum decemviris praeerat. Dio Cas . LIV. p. 3 o. Hinc has, iudicium idem est ac centumvirale apud Valer. Max. VII, 8. q. quia duabus defixis hastis exercebatur . Q uineti-sim. Inst. V, 2. Unde & hastae iudicium vo- synt Omponiu* L. t. S. χ', D. deo. . Val.
220쪽
VII. 62. Hunc miratur adhuc centum gravis hAst
Iam ergo in proclivi est , intelligere, cur , cen-rumviralem hastam cogere dicantur decemviri apud Suet. Aug. XXXVI. & cur Plin. Dis. V. ulciscribat: Sedebane judices; Detemviri veneraue, observabantur advocati, si leneium longum , t dem a Praestre nuncius , dimittuntur Decemviri .
Ex quibus locis patet, & decemviros & ipsum Praetorem centumviralibus iudiciis praesuine.
Caussas centumvirales recenset Cicero de OranI,3 8. eoque refert usucapionum, tutelarum,gentilitatum , agnationum, alluvionum, circumluvionum , nexorum, mancipiorum, pariezum , .luminum , stillicidiorum , testamentorum ruptorum, aliaque hujus generis jura. Ipsum vero centumvirale judicium in basilica Iulia haberi consuevit, & quidem publice, ut densa ci
cumstantium corona latissimum iudiciu multiplici circulo ambirer, uti loquitur Plin. Epist. VI, 3 3. quumque illud initio ex XXXV. tribubus de quidem terni ex singulis legerentur, c Fest. voce centumviri adeoque CU. postea centum odi ginta viris constaret, ista adsessorum frequentia in In hae basiliea quatuor consilia centumviralia
conjunctim sedebant, adeoque plures ibi causi sae eodem tempore non sine strepitu audiebantur. Uid. Quinct. Inuit. Orat. XII, s. Plin. Epist. II, 3 4. Conferri etiam de hoe centumvirali Judieio meretur Sibrandus Tetardus Sieeam a libro singulari, quem Tomo II. Ant'. Rom. in fetuisset Io. Gr. Graevi . Helv. Avi. Rom. T. N. Κ