장음표시 사용
191쪽
IN EUM, QUANTI EA RES ERIΤ , IN
DUPLUM IUDICIUM DABO. L. I. princi D. de ferv. eorr. Ut fere inde colligas , praetorem legem Aquiliam ante oculos habuisse, eiusque caput voluisse emendare. II. Ex lege Aquilia quoque actionem datam de servo
corrupto, luculenter patet ex L. A. is L. s. g. 2.
ea . ubi digna notatu videntur Ulpiani verbarme ostio praetoria de servo corrupto etiam Adversus fatentem in duplum est; quamvis Aru dia infriantem dumtaxae coercear. Ubi Ulpi nus discrimen, quod inter Lectionem ex L. Aquilia & actionem de servo corrupto praetoriam intercedit , exponere voluisse videtur.
III. Diserte Anianus Interpri ad Paulli Recepi. Sent. I, II. 2I. Ha dua secundum legem Aquialiam simitim poenam habenae , ut cum his, qui
animo vel corpore corruperune , alia mancipia
hujusmodi prasumtores exsolvant. Ubi quidem in describenda legis Aquiliae poena errat Αnianus: sed id tamen procul dubio ex Paullo suo hausit , quod L. Aquilia non modo eum , qui corpore , sed & qui animo se
Ab utroque discedit U. A. Corn. BynherS-hoech. Obs. I, I 3. qui secundum eaput legis Aquiliae de dejectis & effusis egisse putat, ob L. 3I. D. ad L. Aquit. sed quamvis res clara sit , legem Aquiliam etiam de dejectis &effusis egisse r plura tamen fuisse legis Aquiliae capita, jam a Ger. Nood. ad L. Aquil. I. ob. servatum est . Adeoque posteriores istas sententias conjungi posse arbitror.
192쪽
ri; mTD. III. . t ' .X. Dupliciter ergo disterebat actio legis Aquiliae ab actione de servo corrupto . Illa
culpam ; haec dolum malum vindicabat. L. q. D. deserv. corr. Lex Aquilia non nisi inficiantem ue Praetor etiam fatentem , servum a se corruptum esse, dupli damnabat. L. s. g. 2. Od. Quum ergo pinguior fuerit praetoria actio , maxime quum non anno exspiraret, sed instar aliarum actionum, esset perpetua III 3. pr. D. de ferv. corrupi. haud profecto mirandum ex illo legis Aquiliae capite neminem amplius agere voluisse , adeoque iulud abiisse in deuietudinem. XI. Tertium caput conceptum erat in eOS, qui non occidissent servum , aut gregalem quadrupedem, sed eum eamve aliquo modo laesissent, aut occidissent, vulnerassentve animal, quod pecudum numero non erat, aliave ratione rem alienam reddidissent deteriorem urendo, frangendo, rumpendo. Ipsa legis verba servavit Ulpianus, L. 27. S. D.
ad L. Aquit. CETERARUM RERUM PRAETER HOMINEM ET PECUDEM OCCISOS , SI QUIS ALTERI DAMNUM F XIT , QUOD . USSERIT , FREGERIT , RUPERIT INIURIA. QUANTI EA RES ERIΤ IN DIEBUS TRIGINTA PROXIMIS, TANTUM AES DOMINO DARE DAMNAS
ESTO.. Ad quod caput quum commentari soleant doctores, nobis iam actum agere non
193쪽
rpo Ant. Rem. Ad distis. . Τ Ι Τ. IV. De Iniuriis.
OUartum delictum privatum erat iniuria,
i. e. contumelia, qua aut pulsatione tam pus I aut convicio aures, aut rurpitudine vi am cuiuspiam .licujus violat. a) Ita enim iniuriam definit Auctor ad Herennium Tib. IV. Cap. XXV. 1. Lex I. Iam leges XII. Tabularum ulciscendas
sui uti putabant injurias O quas decemviri tu levio-
in. a) Distinguunt alias injuriam a contumelia veteres , veluti Augustin. confess. III, 8. & expliea- . tius seneea de constant. Sapienti vel quod is sapientem non cadaι injuria . X. contumelia inquit, minor s injuria, quam queri maSis, qu- exsequi ossimus, quam teges quoque nulla dignam viadi ha putaverunx. adfectum movet humilitas animi , eontrahentis se ob factum dictumque inhonorificum . Eodem libro cap. XVII. exemplum addit senatoris , qui a Corbulone in s fiatu, appellatus stluthioeamelus depilatus, mare fleverit sed philosophiea magis, quam. Jqridica, videtur ea distinctio . siquidem etiam ex quavis contumelia, dolo malo illata, laseitur. injuriae actio L. F. g. I.. De ad L. APR. . bib) Unde Paulsus apud Auctorem Collati Leg. χMos O Rom. II, y. Iniuriarum aEπο aut legitimas, aut honoraria . Legitima ex Lege XII. Tabularum. Et in Sentent. Recepi. q. 6. Injuriarum actio , aut lege , aut more, aut mixto iure introduincta . LUbi per legem XII.Tabula per mores'intoris edictum, per ius mixtum legem Corneliam
intelligit, quum in priore loco etiam actionem ire lege Coraelia legitima comprehendat. l
194쪽
res & atrociores divisisse videntur. De Ie-vioribus prodiderant legem SI QUI INIURIAM ALTERI FAXIT , XXV. AERIS POENAE SUNTO. Pauli. apud Auet. Collar.
Leg. Mos. 9 R .ios. Gel l. I. Att. XX, r. Hoc caput non de injuria tantum petulantis convicii agit, sed de omni iniuria etiam reali , quae non cum membri cujusdam fractu.ra aut ruPlura erat conjuncta . Idque lucu lenter discimus ex illo L. Veratii , vel N ratii exemplo , qui etiam depalmationem Iiberorum hominum , qua inprimis delectabatur, luebat XXV. assibus , teste Gellio , Noct. Attic. XX, I. eumque in finem pedi si
quum allibus onustum , sequi se iubebat , ut statini solvi possent XXV. asses . Poena
vero illa , ut in magna veterum pauperta te, satis grandis postea crescentibus Romanorum opibus admodum levis fuit . Assestum erant totius librae sive librales , ut observat Plin. Hist. Nat. XXX, 3. Unde imminuto assium pondere vocabantur aes grave. Post ea enim ob aeris alieni multitudinem ex singulis assibus libralibus sextantarii , deinde unciales ac denique lege Papiria semiunci les facti. Plin. uia. Hi in stipem dari solebant, & non multo plus valebant quam tres numos Mitacos . Decem asses constituere denarium, quatuor sestertium . Fefellit ergo Paullum memoria , dum loco supra ex Αuctore collationis Legum Mosaicarum & R manarum allegato pro XXV. aris posuit XXV. stertiorum. Quamvis enim vulgo exillimenteruditi , auctis Romanorum facultatibus ,
195쪽
Ant. Rom. Ad disti assibus substitutos esse sestertios: Uid. Cuiae.
Obsere. XIX, 3 I. Salmas de mod. Mur. VI. is XVII. Gothoseed. Ad Leg. XII. Tab. 2I9.
nec id tamen fert Veteris pecuniae ratio . Si lenim intelligas XXV sestertios , summa non aueti, sed imminuta est, siquidem asses, utram dictum , eo tempore fuere librales: sestertius vero non nisi quartam partem dena- , hii valuit . Sin Paullum accipias de XXU sestertium ; immodica erit summa , id est DCXXU Philippicorum , qua vindicatam esse levissimam injuriam nemo sibi temere perluaserit . Cons. Schulting. iurisp. iust. p. 74 Q.
apud August. δε συit. Dei II, 6. 9 Ia. Ro-rat. Serm. U, I. Epist. II, r. & ibi Porphyrion In Scholiis. Cornuti Schol. in Pers Sari L PApulum est convicium, a pipitu pullorum di- etiam , idemque denotat , quod in Praetoris
edi cto convicium a prius bonos mores , item eonvicium cum vociferatione L. I s. g. 2. , I I. D. do injur. Pipulo itaque occentare erat convicium alteri facere publice. Curmen vero λλά
rosum est quaelibet scripta injuria, quaelibet saatyra , vel epigramma, quo alicujus famanoinmatim arroditur. Paull. Senr. V, . Is . N Iebant enim Romani honestorum civium famam poetarum licentiae petulantiaeque esse obnoxiam, neque probrum quemquam audire ,
nisi ea lege i ut respondere liceret, & in iudicis
196쪽
defendere. e Cicero de Repub. IV. apud Auis gust. de Civit. Dei II, 1 a. Si quis ergo tam insignem iniuriam cuiquam intulisset , fuste feriebatur. Qua de re Horatius Epis. II, 1.
Poenaque lata, MALO qua nollet CARMIANE quemquam Describi verrere modum, formidine FUSTIS Ad bone dicendum delectandumque redacti. , Ad quae Horatii verba Porphyrion : Fusiuaritim supplicium conseriturum erat in aullorem carminum infamium. Et Cornutus ad PersSae r. I. Lege XII. Tabularum cautum est , ue
fustibus feriretur , qui publice inveheretur :Fustigatio vero facile ad necem usque prOCedere poterat L. 7. g. I. D. Ad L. Aquiliam. Ic g. 17. D. ad SC.Dian. quamvis id improbent leges nostrae L. 8. 6 I. D. de men.
Unde non mirum , quod capitis damnatos injuriosos ejusmodi homines resert Cicero apud Augustin. de Cis. Dei l. c. III. Ad atrociore in injuriam pertinebant in. N. e etiam leges de membro rupto, vel osse sin- non decto, quae tales fuerunt: SI MEMBRUM
RUPSIT, NI CUM EO PACIT, TALIO 'l' ESTO. QUI OS EX GENETALI FUDIT LIBERO CCC. SERVO CL. AERIS POENAE SUNTO. Ita verba legum exhibet Gothosta
. Secus ae apud Graecos, ubi& honestissimi ubri, ipsique reip. proceres, durante adhuc c moedia antiqua, in s cenam protrahebantur, &earminibus injuriosis differebantur apud populum . Uid. scalig. de Art. Poet. I, 8. p. 29. seqη. Hein. Ant. Eom. T. II. I
197쪽
I- Ant. Rom. Ad Inst e. Leg. XII. rub. Tob. VII. Et membri quidem rupti talionem fuisse diserte testantur Festus voce Tationis p. 46 I. Tribonianus g. 7. Instit. h. e. Geli. Ara. xx, I. qui.tamen talionem
istam, ipsus divinis legibus admissam, exagitat paullo acerbius. At, quae de osse ex genitali fracto agit, lex paullo obscurior est, nec levis est dubitandi caussa , an M GENITALIquod post Pithoeum hic posuit Gothostedus, genuinum sit. Id certum videtur, ob seactumos liberi hominis CCC. servi CL aeris poenam
filisse. Collar. Leg. Mos. θ Rom. II, s.
Iv. Cur IV. Hae sunt leges, quas in XII. Τabulis hae leges latas fuisse de inauriis accepimus. Sed mirum tib usu prolacto non est, si illae omnes sensim abusureteste- recesserunt. XXV asses erant paullo levioris .rii τὸ injuriae poena . Quantilla haec mulcta erat
divitibus p An impediisset, quaeso, illos ab inserendis injuriis 3 Cui ignotus quaeso paullo
ante in scenam productis L. Veracius , homo egregie improbus, cui ea lex adeo erat ludibrio, ut obviorum os palma percuteret animi caussa oblatis continuo XXV. assibus per servum, quem pecunia onustum ideo secum circumducebat Geli. Nos. Atri , I, Idem de ultima lege , quae ossis fracti vindicavid injuriam, sentiendum est . Nec fustiarium supplicium, quo convicium carmenque inju- .riolum ulciscendum putabant decemviri, locum amplius habere videbatur G civibu4 Iomanas , postquam lex Porcia a verberum fustiumque contumelia corpora eorum exemerat. Denique & talio ita erat comparata, .ut
in irroganda illa poena facilius posset, quam
198쪽
ZἰL IV. Th. R. in exsequenda , aequilibrium observari . vid. Geli. Nos . Au. xx, a. V. Unde de emendandis inutandi 'ue istis Iegibus non semel cogitatum est. Et primo stimefit quidem praetor, tesse Labeone apud Gellium de ἐκ-- t. e. ob insignem illius Veracii petulantiam l viorem XII. Tabularum pinnam abolevit, &aestimationem injuriae induxit edicto suo. Pγ
Pterea , inquit, ararares postea hane poenam ab Ieser e , O relinqui rensureune , injurii ue ESTIMANDIS γecupenardyes se .isturos , MAxerunt. Et haec est actionis aestimatoriae oti-zo, quam Praetoris iurisdictio invexit. Edixerat Praetor: OUI AGlT INIURIARUM
FACTUΜ SIT. L. 7. prino. D. A. r. Iniuria scilicet vel verbalis erat, vel realis, ad quarum illam & forina, ad hane pii quoque iniuria referri potest. δενιHis erat, quae fiebat Coninvicio, omnique dicto contra bonos mores iaalterius invidiam sparso . Realis, s quis ver
heribus vel illo ouovis facto vel gestu indigne esset adlaetus , si cujus bona tamquam debit ris essent possesia, qui nihil debebat, si quis
puel o praetextato praetextataeve puellae, abducto comite vel corrupto, stuprum persuasisset,
4 si quis .in alteriis invidiam veste lugubri
d Est hoe en plum g. i. Inst. h. t. Solebantpr aetextati & Praetextatae non nisi cum comiteve 4 eustode prodire in publitum, ut tuti essenta iversus illorum insidias, qui pudori illorum vi olebant illudere. Calain. ad Pers Saur. ν .3o. Hos custodes impudiei vel vi vel pecunia a movebant, & tune dicebantur abduxiue e 3 nites . Ulpiam a. 44. s. h.
199쪽
usus, barbam promisisset, vel capillum submisisset. e Litteratis vel scripta injuria, si
quis carmen famosum in alterius iniuriam, vel alia quaelibet antica, vel psalteria composuiuet cantassetque, immo & proposuisset. Picto, denique, si quis pictura obscoena vel infami alteri illusisset. Deinde injuriae vel co pori inferri dicebantur , vel dignitati, vel fama I. I. f. a. D. h. t. Corpori. quidem, velutiquum quis pulsatus; diguitati ,. quum comeS
matronae abductus; fama, quum attentata eL fit pudicitia. Porro vel leυior erat iniuria, vel orrocior. Haec vel persona, vel rempore, Vel r
ipsa aestimabatur. Pe ona, ut quum magistratui; rempore ut si ludis; g re, ut quum Vulnus illatum, os percussum, &c. L. 7. g. 8. D. h. r. Paullus tamen recte addit Deum, veluti si quis in theatro intulisset iniuriam. Recepi. Sent. V, 4. O. Ad se sordidum habitum sumebant eognati reorum: capitis, ad movendam misericordiam. Cujae. Obs VI, s. D. Gothosted. ad L. I s. D 27.1 n. r. Videntur ergo eognati cognatis aegre facturi
lugubrem hune habitum sumsisse . M. Seneea
f) Psalterium instrumentum musicum erat, quod 'seurrae urbiearii praeferebant in scenam, proludiique loeo ea eanebant ridicula quae δεικτ0ια vel dia .ria adpellata. Unde & dicterium pro maledicto, & psalterium pro ipso dicterio ae .cipitur. Ios. Sealig. ad Man l. V. In d. L. 7. g. 8. verba sunt: Eam M praetoris conspectu, an in selitudine injuria facta sit, multum interas . Sed legendum t is populi Romani eo pectu . Solebant veteres figulis uti P. R. unde Praetorem exsculpseruiasseribae. Cujae. ON IA. 1ε - 4 i
200쪽
iniuria eonera bonos mores, quae extraordinarie puniri solebant. De his Pauli. Reci Seue. V, 4. 3. &L. I. g. I. D. de extri crimis. Fit injuriacon ara bonos mores , veluti , si quis xmo eorrupeo
aliquem perfuderis , rano luto oblinierie, Daquas spurcaverit, fistulas, lacus , quidυe aliud ad iniuriam publicam eontaminaυerie. H Deniaque vel pae semetipsum alicui , vel per alterius latus fiebat injuria. Unde & pater liberorum quos in potestate habebat; vir uxoris; socer nurus nomine agere injuriarum poterat. g. a. Inst. h. e. Et licet servis quoque nulla fieri intel- Iigeretur iniuria; tamen atrox injuria servis illata in domini vergere contumeliam videbatur, adeoque a domino poterat vindicari. g. 3.feq.Inst. Me. Quum ergo tam varia sint injuriarum genera; actionem ita institui jussit praetor, ut hecies illatae injuriae accurate exprimeretur. VI. De iniuria verbali aliud exstat edicti v vhe praetorii fragmentum : QUI ADVERSUS in edicti
BONOS, MORES CONVICIUM CUI FE-:2 V- xx CISSE, CUt USUE OPERA FACTUM speeio ESSE DICEΤUR, QUO ADVERSUS BO-bus
NOS MORES CONVICIUM FIERET , IN I 3 EUM
b) Est lixe singularis iniuriae species , quam
Graeei τι vel π mi λακίων adpellarunt. Vid. Salmas. ad ius IX. ἰ) Dictum hoe delictum aquae per insurἰam corru- . piae apud senecam III, eto. Aiuria stu iaapud Tertuli. adv. Prax. XXIX. Ueteribus ejusmodi homines dicebantur Olexare aquam. Vade lex vetus apud Frontin. de Aquad. II. NE QUIS