장음표시 사용
231쪽
218 Ant. Rom. Ad Iustinqua usurus esset, actione, certam sermulam ejusdem recitaret, U L. I. g. I. D. de edendo. Jac. Raevata. Protribunal. IV. p. 88s. In quo tanta adhibenda erat.ab actore cautio, ut si vel plus intentione sua complecteretur, quam ad eum pertinebat, vel in actione recitanda aberraret , mentemque lingua praecurreret,
caulia statim caderet. Cic. de Invent. II, 19. Ira ius civile habemus constiturum, ut caussa eadar is, qui non, quemadmodum oportet, egerit. Auci. ad Herenn. I. a. In pribata aἱiisne caussa cadit, is, qui non, quemadmodum oportebar , egerit. Quinctil. Inst. Orat. III, 8. ct VII, 3. Est etiam periculosum , quum si uino υerbose errarum, rora caussa cecidisse videamur. o xx. va XX. Edita, postulata, impetrataque a Pra dimonisi tore actione, actor porro certa verborum con-
in Omnes actiones adeo formulis adstrictae erant, ut ideo ipsae sormularum nomine veaiant i. Sic damni dati formula dicitur actio Legis Aquiliae apud Plin. Hi p. Har. IX, 19. Formulae de dolo malo mentio fit apud Cicer. de Ossc. III, I . Ode at. Deor. III, 3 o. Idem Cicero prosta Rορ. comoedo i Sunt jura , sunt formulae, de oviuibus rabus constitutae, ne quis aut in genere niuriae , aut in ratione actionis' errare possit . Expressae . sunt enim ex uniuscujusque damno, dolore, incommodo, ea lamitate, rnjuria publicae a Pruet reformulae, ad qMax primara lis accommodatur,
Ο Nonnumquam tamen Praetor eum, qui sormula ceciderat, restituebat in integrum. g. 33. Inst. de Urione . Seneca Epip. XLVIII. uuid enim aliud agitis quum eum quem interrogatis, scientes n fraudem inducitis,quam ut formula cecidisse videaturi Sed quemadmodum ILLUM PRAETOR,
D bo, IN INTEGRUM philosophia restituit.
232쪽
ceptaque formula vadabatur reum , id est, vades sive sponsores petebat, promissuros fore , ut certo die is plerumque perendinus erat,
se in jure sileret, Haec quoque formula
non sine insigni cautione concipiebatur a j reconsulto, ceu ex Ciceronis ad Fr. Eps. II, J q. adparet, ubi negat Caesar, in tantaminxitudine eorum, qui una fuissene , quemquAmfuisse , qui VADI ΜONIUM eo ripere potu rit. Ipsa formula periit. Videntur tamen V des spopondisse pro reo, eum certo die ADFUTURUM: Cic. ργο P. Quinctio VII. ita dias reditur, ut idibus Septembri P. Ouinctium sisti Alpheniιs promisteret. Venit Romam Quinctius: vadimonium sistit. Acron Horatii Scholiastes ad Serm. I. Sat. I. Vadibus, sponsoribus , A v dimonio, quod promittit is, qui au judicium voratur, CERTO DIE ADFUTURUM. Vades ideo di ii, quod, qui eos dederit, vadendi , id est , discedendi habet potolarem . Actor ergo , qui
provocabat, reum vadari, reus vades dare 3 vel vadia i
p) Vadimonii nulla in Digestis mentio est , eo
quod Tribonianus hanc vocem in veterum fragmentis ubique expunxit , ceu luculenter patet ex L. I. pr. F. de Uur. collata cum fragmento Paulli. apud Auctorem Collat. Leg. Mos. O Rom. II, 6. Effugit tamen Triboniani manum L. ult. g. I. C. de easr. O ministerian. q) Alias si vades dare non pol sit reus , in carcerem nonnumquam detrudebatur . Plaut. in
P E. Utinam vades desint, .n carcere ut sis . Guil. a Goes in Append. ad Ularum iudicem. Raevard. ad XII. Tab. cap. V. p. 29, seqκ.
233쪽
23o Ant. Rom. Ad distinvadimoniam promi rere, vas spondere dicebatur. Dies, quo adfore reum spondebant vades , plerumque erat perendinus . Quae Vox adeo sollemnis erat in vadimonii formulis, ut addubitarent prudentes , an DIEM TEM
TIUΜ, ero PERENDINO dici liceret, ut
testatur Cicero pro Murana XII. Quo pertinet etiam locus Gellii Nosi. Aff. VII, ri Et quodam die ius in eastris sedens dicebat, atque ex eo loco ἰή oppidum procul υidebatur. Tum e militibus qui in iure apud eum stabanin, interrogavit quispiam ex more: IN QUEM DIEM LOCUΜ-QUE vadimonium promitti iuberet 8 Et Scipio manum ad 0fam oppidi, quod obsidebatur, arcem
protendens: PERENDIE , inquit, os ant illo
Deo. Non vero Vas spondebat tantum, reum
certo die locoque adfuturum, sed & si haud adfuturus esset, certam spondebat deserti v dimonii poenam , quam tamen ipsa litis
aestimatione majorem haud esse oportebat . Paullus apud Aufiorem Collar. Leg. Mos is Rom. II, 6. Concepto hunc in modum vadimonio, acceptisque sponsoribus e jure discedebatur, reusque vel de transactione cogitabat, vel ad contendendum se parabat in perendinum . Saepe tamen Praetores ex voluntate litigantium Vadimonium in alios dies perendinos disserebant. Epitom. Liv. LXXXVI. Sulla ex fidu-
r Male vero Ant. Contius Le r. I, 9. inde mlligit, satisdationem hane pro litis aestimatione id est, de iudicatum solvi interpositam suilla.
Ipsum quidem vadimonium contrahebatur ob rem, L. IO. f. a. F. si quis eaurionis. sed tantum eatenus, ne reus copiam sui facere deuictareta
234쪽
Lib. IV. Tin VI. 23 Isia tam tarta viἱforia litigatores , a quibus adiba - , vadimonium Romam di erre tu i . Iu enal. Sar. III. -- D ert vadimonia Prator.
XXI. Veniente die, qui comperendinus db xxt cicebatur, aut aderat reus, & tum vadimonium latio uia
se ere, vel obire a aut aberat , & tunc deseruisse priusque dicebatur vadimonium. Hoc ergo die compe bzebhἱ rendino aderat Praetor , & actiones postridie editas postulatasque ex tabulis ordine recitari, simulque actores reosque per accensum citari ιγ iubebat, ut iudicia cognoscendis eorum caussis daret. Quorum illud ricere vadimonia;
hoc addicere iudicia vocabant. Macrob. Sae. I, 26. Comperendini dies fuerunt, quibus vadimonia dicere is iudicia addicere licebat. Si ΟΠ. de Iudici I, 2I. p. 4 6. Citati litigantes, si sese non sisterent, caussa cadebant. Horat. Serma, s. v.3 s.
Centum erat ad Uesta, o tunc respondere vadato
Debebaι , quod ni fecister, predere litem . Inprimis reus, deserens vadimonium, perdebat litem, & praetor, postulante actore, ex edicto Quid, si iubebat eius bona possideri r Ita enim edixerat haud G
Praetor: IN BONA EIUS , QUI IUDICII βς ς' CAUSSA FIDEI USSORES DEDERIT , SI NEQUE POTESTATEM SUI FACIAT,
235쪽
NEQUE DEFENDATUR, IRI IUBEBO. D
xemplum est; apud Ciceronem in orat. pro P. Ouinctio VI. cujus ex edicto bona possessa sunt, quia vadimonium dicebatur deseruisse . . Si tamen reus non exaudiverat Vocem praecinnis , restituebatur in integrum , modo statim . iudicem adiisset . L. pen. D. de in inri rest. II. Iu- XII. Sin uterque se stiterat , tunc ad cita-aiahit tionem prior respondebat reus: Ubi tu es , qui me vadatus esὸ ubi tu es, qui me eitasti λ Ecce ego me tibi sisto, tu contra is te mihississe . Ad hanc sollemnem formulam omnium interpretum consensu respicit Plain. Curcul. 63. v. s.
Provocatus hoc modo actor , ADESSE seriebat. Quor in itidem pertinent illa Plauti, proxime sequentia: ADSUΜ, nam si absim, haud recusem , quin mihi male sit , mel meum . - Regerebat porro reus', QUID AIS λ, Cui adhorrespondebat A IOi: & tum ipta sequebatur
actio, reo intenta, certa formula concepta , ι
veluti: AIO, FUNDUM , QUEM POSSI- lDES, MEUM ESSE: VEL AIO TE MIHI DARE FACERE O PORTER E. Licebit ergo
formulas actionum praecipuarum, eo ordine, iquo eas i in Delator hoc titulo prohosuit, colligere, ut quid singulis actionum formulis pete- l
236쪽
re soliti snt Romani, eo dilucidius adpareat.
Neque tamen aliquis a nobis requiret, ut omnes actiones, quarum Rhetores meminerunt, ex- plicemus, veluti actionem dememtia, inscripti maleficii, rationis, mala tractationis, abdicationis. Earum enim plerasque non in foro,
sed in Rhetorum scholis natas esse, jampridem docuit Cujac. O . IX, II. XXIII. Prima actionum divisio est, quod χχur.
aliae in rem, adiae in personam tendinat, quibus Actiones alii tertium genus actionum mixtarum adji- ee, Ciunt. ν Nonnumquam enim res veniebat in controversiam, nonnumquam in personain intendebatur ex conventione vel maleficio , nonnumquam & res & praestationes quaedain personales simul petebantur. Αιfiones in rem iterum vel ciυiles erant, vel ρratoria. Illae ex
Legibus SC. & constitutionibus; he ex edicto vel jure honorario descendebant. Civiles in rem
actiones erant Rei vindicatio, actio in rem urialis, hereditaris petitio, confessoria , negatoria. XXIV.
) Ipse Imperator tertium hoc genus adjicit g.
2O. Inst. h. t. quem quidem locum a glossis violatum existimat Ant. Faber de Errori pragm. Pari. IV. Dec. 9q. cap. V. seq. sed agnoscunt etiam mixtas actiones Dioeletianus & Maxinii a- nus Imperatores L. 7. C. de petit. hered. & Paullus L. I. f. sin. regund. L. 29. pr. F. comm. di vid. Et certe alias quoque saepe, quae mixtam causissam habent in rerum divisionibus, negliguntur,
' S eonfunduntur cum simplicibus , atque ideo in iure nostro unius ejusdemque rei modo bi. partita , modo tripartita fit distributio , ceu exemplis quamplurimis ostendit Ger. Noode. Probab. I, Iz. p. 33. selη - ' i
237쪽
xxiv. XXIV. REI VINDICATIO -ImI non
Rei vim Dierat, nisi antea certum esset, cujus esse de-pri ehdi 'berent πλήicis, id est, quem possidere , quem
hallis de petere oporteret. Ascon. Pardian. in Cis. Ham indiciis. rin. III. p. I 8 9. Lis vindiciaγum est, quum lit g rur de ea apud Pratorem , evus incerrum est,
quis debeat ess ct ideo, qui eam renees ris p ρνο ρνade litis vindiciarum adversayio suo , illi fatisfaciat, nihils deterius in possessione facturam , de qua iurgium esset. Rursus sponsiouo
ipse provorariar, adversario certa pecunia, Astimarionis, quam amittat , ni suasit hereditas , c res contendis. Prades ergo dicuntur ris rores locupletes pro re , de qua apud iudicem lis est, interea , qui tenet, dissidens caussa , possessionem deteriorem faciae , testa dissiper, excidae
arbores, is culta deserat. Ex hoc ergo quantivis pretii loco satis patet, quo pacto in jure vindiciae postulatae sint. Quoties scilicet incerta erat possessio is , cujus intereat, postulavit a pra tore interditium de possessione vel adipiscenda, vel retinenda , vel recuperanda , de quibus infra ad Tit. XV. Postremum interdictum dab turiis, qui vi ex aliquo loco erant deiecti. Et quamvis id de vera vi esset intelligendum s R mani tamen invenerant vim simulatam, quae in eo consistebat, quod i adter alistri dicis caussa vim inferret in iudicio, tum manus conserendo, tum verbis vindicando. Nam aut servus vindicabatur aliaque res mobilis, aut fundus. Qui servi possessionem petebat, tenens servuin vel manum ei injiciens, in jure apud Prmoremita vindicabat , id est, possessionem per vim
fimulatam postulabat ; HUNC HOMINEM Ex
238쪽
IURE QUIRITIUM MEUΜ ESSE AIO, EIUSQUE VINDICIAS MIHI DARI PO
STULO . Tacente altero, aut cedente , praetor servum addicebat vindicanti, id est, po9sessionem ei decernebat usque ad exitum iudiacii. Ille vero si contra vindicaturus erat, tum& ipse servum corripiens, eique manum injiciens dicebat. ET EGO HUNC HOMlNEM MEUM ESSE AIO , EIUSQUE VINDICIAS MIHI CONSERVARI POSTULO . Tum demum Praetor interdicebat : II NEC VI, NEC CLAM, NEC PRECARIO POSSIDET, EI VINDICIAS DABO . Sugon. de Iudici 1 I. Saepe ad hanc vim fictam alludunt veteres auctores. OVid. Amor. I,
Et Lib. II. Iniiciam dominas in mea iura manus. x Martiat. Epigr. I, s. Et quum dominum vocabie ille, Dicas esse MEOS, manuque missos. 4ervus ad illa Virgilii AEneid. X. v. 4 9. 31NIECERE MANUM Parca , telisque --
addit, Virgilium sermone iuris usum . Nam manus ait injectio dicitur quoties nulla iudieii auctoritate exspectata, id est ante Praetoris deis cretum , rem nobis debitam vindicamus. Paullo alia erat fundum, domum , aliasve possessiones vindic di ratio, si quidem tum petitor eum, unde petebatur, ex iure manum consertum cabat .. Qua de re Geli. Nost. Att. M, Ici. Ex
239쪽
Mnrι quis actronibus, qua quum lege agitur, Θ υλ- a. c a contenduntur, diei nunc quoque apud Prato
Wem seleni . Et paucis interjectis: Manum conserere est, de qua re disceptatur, in reprasenti , ve ver, sive quid aliud est , cum adversario
mul manu prendere,ct in ea re fillemnibus verbis vindicare. Vindicia id est, correptio manus in re utque inlotoprasemei. Id apud Pratorem ex XII.
Tabulisfiebat,in quibus ira scriptum est: SI QUI IN IURE MANUM CONSERUNT. Sed possinquam pratores, propagatis Italia finibus, datis iurisdictionibus, negotiis occupari , proficisci vindia
Garum dicendarum eaussa in longinquas res gra- v bantur , institutum est contra XII. Tab. ractio consensu , ut litigantes non in Iure apud Pratorem mβnum conserere ined ex iure manum consertum vocarent, id est, alter atinerum ex iure ad consere dum manum in rem, de quis ageretur, vocaret. A
qua pro fatis mul in agrum, de quo litigabatur ,
rerra aliquid ex eo, uti unam glebam in ius, in urbem ad Rarorem deferrent,is in ea gleba,runquam in toro agro vindicarent. Ad hunc ergo locum
intelligendum observari decet , ex legibus XII. Tabularum vindiciarum litem semper agitatam esse in loco, atque in re praesente. Praetor expo, in fundum profectus, cum litigantibus , ibique ex iure manum conserentibus ei parti, cui visum erat, vindicias seu possessionem d. bat. Id vero quum paullo molestius vider tur , Praetores non amplius in fundos , de quibus lis erat, dicendarum vindiciarum caussa proficiscebantur, sed litigantes , alter auterum ex jure evocabat in rem praesentem, equa
240쪽
qua redeuntes glebam apportabant quae M ipsa
V Dixeram in priore editione, videri in imaginaria ista pugna litigantes, nonnumquam fessucam in jus attulisse, forsan si de domus possessione
fuerit controversa, idque collegeram ex Geli. Att. XX, I in ubi vis testuearia memoratur. Sollieitavit hanc observantiunculam, qui nonnumquam nodum in scirpo quaerit, B. Branchu. V.C. in Obsdec.II. eap. XV. p. 8 . incompertum sibi esse negans,. unde hane observationem hauserim. Paucis dico, ex Gellio, qui ubi de hoc negotio loquitur, eam vim imaginariam voeat vim festueariam, nee dieit, litigantes semper glebam attulisse, sed id modo exempli gratia profert, quia de agro loquitur. Quetd si ergo agrum representabat gleba ; quidni domum festuca Sane & postea a Francis, qui plerasque sollemnitates juris a Romanis adoptaverunt , sestueam traditionis signum constituebant , & tradere praedium apud eos erat effestucare, uti ex gIossariis abunde eonstat. Nec etiamnum illaeste stu-eatio ignota est in Getria, Drentia & vicinis provinciis . Vid. Frid.a Sande de Gesueatione libet. Ius elegantissimus. Quid vero vir doctus attulit melius λ Dieit vina istam festueariam nomen ob tinuisse a praetoria vindicta, quae & festum dicta sit apud Plautum: Mil. glorios. IV, I. V. II.
Pers. Sat. V. v. I71. Unde non temere conjeci,
ejus festucae , quam in manumissionibus adhi-huerint , etiam in aliis vindieationibus usum fuisse , inprimis quum a vindicando dicta sit vindicta. Sed meliore jure mirarer , unde hanet observationem suam hauserit Clarissimus Bran-chv. nisi res ipsa doceret, eum notulam, quam Τhysius & Oiselius Gellii textui adleverant , bona fide sequutum. Reiicere conjecturam, a liamque substituere, eamque nullo argumento probare , non est errorem Heineceii indicare,