장음표시 사용
271쪽
26I Ant. Rom. Ad Insili. υ A IV. Non Vero proprium & speeiate hoelium no erat actionis cujusdam nomen , sed qualitas 3 lium quaedam duntaxat , quae actionibus ex deli- 040ἰς ors vel quasi delictis adiungebatur . Hinc alia actio noxalis erat furii, ae qua in legibus XII. Τabularum fuerat cautum: SI SEM
DITOR. T. 2. g. I. D. de noxaia action. G thosted. de Leg. XII. Tub. Tab. XII. Alia actio noxatis de dolo , alia noxalis da damno iniuria, alia noxalis arborum furtim casarum . L. 6. D. ad exhib. L. 9. g. q. D. de dolo malo. L. I9. θT. 28. D. de n al. aff. L. pen. ct com os. L. ult. C. de furt. L. 7. g. penc D. arb. surriessar. Eodem modo ex edicto praetoris, de vi hcnonim raptorum & ceteris delictis no xales instituebantur adtiones . Huber. Prat. ad Inst. h. e. p. obd. V. Ea porro hujus .actionis vis erat aerio do is potestas, ut dominus paterve vel aestimati niturae' nem litis sufferre , vel servum filiumve s milias noxae dedere cogeretur : Unde hac sim ilive formula intendebantur actiones s
xales: AIO STICHUM MAEVII SERUUM FURTO, RAPINA, ARBORIBUS FURTIM GESIS, NOXIAM MIHI NOCUIS
SE, ET MAEVIUM AUT AESTIΜATI NEM SUFFERRE , AUT STICHUM NOXAE MIHI DEBERE OPORTERE . Ita enim hanc actionis formulam sese habuisse, magis crediderim , quam quomodo eam concepit Sigonius de iudici I, 21. p. ἀ34. TIT.
272쪽
Τ Ι T. IX. S; Euadrupes Pauperiem fecisse dicatur. Nox iis quoque est autio de pavoria: sitis
quidem di is , cuius quadrupes damnum dederat praeter naturam gςneris sui , vel aestimationem susterre, vel quadrupedem noxae dedere iubebatur. Unde non mirum , Imperatorem de hac quoque actione proxime post noxales agere . is . I. Haec quoque iatio eX Legibus XII. 1 kal. Tabularum descendit , in quibuS cautum qu adem
fuisse legimus : SI QUADRUPES PAU- pedari PgRlEM FAXIT DOMINUS NOXIAE et butia AESTIMIAM OFFERTO , SI NOLIT, est.
QUOD NOXIT DATO. E. I. princi g. I, O 2. D. hoc rit. De quadrupedibus ergo lex agit, adeoque aliquando latius patet, quam lex Aquilia. Quum enim haec pecudes ta tum quadrupedes commemoret, quales sunt, quae gregatim pascuntur . Vide supra Lib. IV. TD. III. g. VII. Lex illa XII. Tabularum damnum etiam ab aliis quadrupedibus da tum vindicat , non tamen a feris bestiis , etiamsi essent in dominio. Hic enim require
batur damnum contra naturam animalis datum: L. I. g. I. D. h. r. bestiarum vero genit lis erat feritas. L. I. g. Io. eod. Damnum vero a quadrupede datum vocatHr pauperies. L. I. g. I. eod. Fest. voce psuperies. pri. 3s 8.
273쪽
quadrupes feritate commota intulit , non siquid depasta. Nam hoc casu altera dabatur actio de pastu pecoris, quae ex iisdem legibus XII. Τabularum descendit. L. IA. M. D. de prascript. verb. ιγ Ceterum actio de pauperie aeque ac de pastu noxalis erat , & adve ius dominum competebat, ut aut damni sufferret aestimationem, aut quadrupedem noxae dederet II, II. Idem speciatim de eam cautum esse ineia d. quadam PESULANIA, tradit Pauli. Reeen. - . ctent. I, I s. I. Sed de ea lege PE SULANIΑ nimium quantum inter se dissentiunt Interpretes . Vir summus, Iac. Cuiacius, qui in vetere
quodam Codice legerat PESOLONIA , prismum suspicabatur, Paullum scripsisse leto Sol
nia . Nam de hoc legislatore scribit Plutarchus iri Salon. p. 9 I. Ε γραψε 1 η - τετραπο -
Fe. Unde non dubitandum existimabat Cui cius , quin ad hanc ipsam Solonis legem Pauu
tat inter pauperrare Opauperiem, ut illa ipsam eonditionem, haee damnum denotet. bin sinultingius ad Pauli. Reeept. Sent. I. I s. I. recte observat, ob quadrupedes alieno agro immissas non datam actionem de passu peeudis , sed instituendam tum fuisse actionem ex lege Aquilia L. ult. e. ad E. Aquil. S hine Iuvenalem Saur. XIV. v. isti hoe delictum voeatai Ariam, id est, damnum iniuria datum.
274쪽
Lib. IV. Tit. IX. 27 IIus respexerit. Hanc Culacii coniecturam deis inde magnopere probarunt Ant. Augustinus&Com. Rittershusius, adeo, ut hic eam lecti nem in ipsum textum admittere haud dubit rit. Sed sane vocabuli terminatio magis Romanam, quam Atticam, legem videturandic re. Quis unquam Solonis leges vocavit Sol nias λ Et cur Paullus in libro , quo prima iuris Rommi elementa complexus est, legem quamdam Graecam adduxisset Si recte se habet serruptura, ac non potius Pastiliana vel alio modo
scriptum fuit ; verosimilius est, risulanum quemdam, quisquis i s demum fuerit, tribunum plebis, speciatim de cane sanxisse, quod lex XII. Tabularum generatim de quadrupedibus sanxerat , adeoque legem PESULANIAM
plebiscitum quoddam esse, cujus tamen au liorem aeque ac aetatem scimus iuxta eum ignarissimis. Hotomannus de Leg. Rom. ρ. 88. Sane ob damnum quoque a canibus datum
competebat noxalis actio, si canis solutus fui fet, L. ML a.- ς, quod procul dubio Pesulania illa lege primum invectum est. III. Eodem hoc titulo Imperator meminit
EDICTI AEDILITII cs , quo non licebat
Recepi. Senti'. m. 2s2. negans, canes his actio.
nibus contineri, eo quod illi inter peeudes non sint. me enim de actione ex lege Aquilia v rum est, non de actione quadrupedaria . L. 2.
id) Praetori hoe edictum tribuit Paullus Meept. Sent. I, Iesa. partim, quod de iisdem rebus, de
275쪽
χ72 . - . Rom. Ad disse. canem aliudve animal sive soluturn , sive ligatum in plateis viisque publicis habere . Si adversus ea factum esset , & homo liber ex ea re periistet, solidorum CC. sin alias libero homini nocitum esse diceretur , quod aequum bonumque judici videretur , tanti
condemnabatur dominus e ceterarum vero rerum, quantum damnum datum fuerat, d
pli. Ο g. 3. ost. b. e. 9 L. 4 o. T. qr. L. 4 a. D. de aria. aril. ubi ipsa legitima AEdilis verba habentur . Extra locum publicum fas erat Romanis, quaevis habere animalia, veruuli canes, ursos & huius generis alia . Ea solebant interdiu vincta alligataque habere et noctu vero dimittere libera : Varro G Re Rust. I, 2I. Hinc canis apud Phaedrum
Quin videor acer, alligant me interdiu. Nonnunquam etiam epigramma addebant et
CAVE CANEM , ne quis praetereuntium
propius accederet, & a cane latitante invaderetur. Exemplum exstat apud Petron. Λrbi tr. Saor. Cap. LXXII.
Qi si his ergo facile patet, quibus formu-z:ἴi. lis eliam hae actiones intendi consueverint. Sinvin. quis enim actionem quadrupedariam institue.
quibus aediles, praetores quoque ius dicere sol hant. Cuiae. O . VIII, 28. partim quod edictum aedilitium in Praetores transfusum videtur. Ian. a Cosa ad g. 2. Inst. de divis. stipulat. ε) Immo tempore Paulli etiam extraordinaria poena habebant locum. Vid. Pauli. Rec. Sent. HI s. I 3. Id quod nee mc Praetoris, nec ex AEdi- . livio ed sto est.
276쪽
Te vellet , ita intendebat : AIO , BOVEMMAE VII SERVUM MEUM STICHUM CORNU PETIISSE , ET OCCIDISSE , EO E NOMINE MAEVIUM MIHI AUT SERvi AESTIMATIONEM PRAESTARE , AUT BOvEM MIHI NOXAE DARE OPORTERE . Sin ex aedilitio edicto esset agendum , formula erat : AIO URSUMMAEVII MIHI VULNUS INTULISSE, ET MHUIUΜ , QUANTUM AE IUS MELIUS , MIHI DARE OPORTERE, vel :ΑJO URSUM MAE VII MEAM MIHI VE-SΤEM DISCIDISSE, EUM QUE DUPLUM , UANTI VESTIS EST , MIHI DARE OPORTERE. Sigon. de iudici I, 2I-
De iis, per quos agere possumve. Uum omne judicium litigantium d O sideret praesentiain , neque omnes t meri promiscue ea prudentia atque lacu dia esse soleant , ut ipsi pro se agere acti Memve excipere possint, inventi sunt a Romanis COGNITORES & PROCURATORES, qui alienas caussas in iudiciis agerent . De his ergo hoc titulo paullo adcuratius agendum . . I. Iam a Romulo inventum suisse ius patronaius, iussosque esse patricios lites pro clientibus plebeiis iuscipere, jam supra ostendimus Diov. Hal. IL p. 84. ubi etiam observatum a
277쪽
a=4 Ane. Rom. Ad Institi fiobis est, sequente aevo, ubi iam istud Imstitutum exoleverat , natum inde esse aliud p tronorum genus, quod se totum forensibus eontroversiis consterarit, opesamque litiga tibus aut commodarit aut Iocarit. Ritterilius. ad XII. Tab. p. 8 a. si M. Brummera ad Leg. Cine. II. p. zo. Ceterum huic forensi operae dare se solebant adolescentes nobilismimi , quibus primum hoc erat industriete specimen, primum honorum rudimentum. Nee temerario impetu ruebant in forum, sed plerum-rue a consulari quodam deducebantur, Ceuocet Plin. Hist. II, 14. qui etiam sua artate hune molem sensim exoleicere dolet , quamvis ipse eum in usum rivocare conatuS sit , ceu patet ex eodem vist. VI, a3. Est haec origo a ocarorum , qui superesse dice- stantur negotiis, cuia Geli. Noa. Art. I, 22. quamvis tunc nondum fas esset litigantibus , abesse e iudicio. I. N.- H. Nam ne fieri quidem poterat ex a asterius iiqiii iuris Romani principiis , ut alterius nomine quisquam ageret. Primo enim g toti . nera lissima eras regula iuris. PER EXTRA
Quum ergo etiam per sententiam iudicix iadquiratur , Consequens erat , ut extranea persona alieno nomine agere haud posset ἀDeinde paullo ante ad titulum de acti-bus observavimuS , omnes actione& atque Exeeptiones in stipulationem esse deductas rstipulari vero aliis nemo poterat ex triti ει-
278쪽
Lib. IR TD. X. 27sma Romani iuris regula. L. 38. s. II. D. de verb. oblig. Unde & ob hanc rationem nemo pro alio agere eoterat in judicus. Denique eodem loco diximus, actiones omnes certis formulis sollemnibusque verbis tuille
conclusas. Iam hae sormulae omnes ita conceptae erant, ut unusquisque, quod Iuum ei- se , petere posset. Ut vero peteret quis , quod alteri deberetur , nulla erat prodita iure civili actio: Ger. Nood. Comm. ad Pand. III, 3. Ia 6. Ut paucis dicamus, actiones erant assiones Iegis L. a. g. 6. D. de Orig. iur. actiones autem nutusmodi, nec diem nec conditionem , nec procuratorem admisisse juris erat certissimi. L. I 13. pr. D. de R. I. Ex quibus omnibus non poterant non colligere Romani , necessariam esse litigantium praesentiam, nec posse quemquam alieno nomine vel intendere litem , Vel e cipi. B. III. Enimvero , quum hoc molesummum III. Quid
esset illis, qui subtilitates iuris forique -- cor xx bages parum intelligebant , inventi demum phoeusa sues COGNITORES & PROCURATO- tores RES, qui aliorum lites susciperent . Quale inter eos discrimen fuerit, quibusdam Daullo
a Iam ab antiquissimis tamen temporibus exc piebantur actiones pro P ulo, pro libertate , pro pupillo. Quum enim nec totus populus, nec servus, nee pupillus agere ipsi possient: convenienti simum erat, his casibus admittere proeu
ratores . Excipiebantur etiam absentes reip. eaus
sa aut si apud hostes essent , pro quibus surti agi potera ex lege Hostilia pr. Insi. b. t.
279쪽
eta 6 Ant. Rom. Ad Iustinvidetur obscurius . Utrosque suisse caussarum ministros & suffragatores, docet Imperator. T. uir. C. Theod. de eognit. procurar.
Ast in eo diversam illorum conditionem fui Lis animadvertunt , quod procurator absentis litigatoris ; cognitor praesentis eiusdem caunsam egerit, idque colligunt ex Festo &ACconio Pardiano. Sed non dicit Festus , cognitores egisse causi as dominis praesentibus, Verum caussas illis a dominis praesentibus fuisse commissas. Quod ubi fuerat facitum, domino deinde licebat abesse , ut patet ex
Ciceron. pro Ros. Comae . II. & Horat. Serm. I, s. 3 s. ubi poeta: Ire domum , Argit' Pelliculam curare iube, si cognitor ipse .
Quare dicere malim, in eo positam fuisse differentiam , quod I. cognitores praecipue in stitus controversiis 3 procuratores in reliquis caussis civilibus locum habuerint. II. quod cognitores cum sellemnitate aliqua a praesentibus e procuratores, sine ejusmodi sollemnitate per mandatum ab absentibus fuerint constituti .
Prius docet Donatus ad Terent. Eunuch. IV, 7. 'v. 3 s. ubi, quum dixisset comicus: Principio eam dico esse liberam, civem A
addit Donatus: in tria divisit osscium des si avis sua , in ΑDSERTORIS : Principio eam dico esse liberam di tu COGNITORIS : ciυem Atticam: in FRATRIS : meam sororem . Posterius vero erudite suo more demonstravit Iac. Gotholaedus ad d. L. Mir. Cod. Theod. .e cognit. is procurat. Inde est quod vocar
280쪽
Lib. IV. Tit. X, 27 tur prae lentium cognitores L. ult. C. Theod.
Me cognit. θ ρνώcurat . qui litem alterius suscipiunt coram eo , cui dantur , Fest. cognitor, qui praesentium caussam norunt, iatuentur, ut suam. Ascon. Pard. ad Cis. Di'. cap. IV. Qui cognitores ella potuerint , di Lquirit Pauli. Rec. Sent. I, 2. Atque hinc se Pe oriebatur disceptatio forensis : n licea sibi agere mecum ; cognitor enim fierὶ non potuisti . Inst. Quinct. Orat. III, 6. Ordinarie cognitores permittebantur senioribus , & aegrotantibus, de quibus Ausi. ad Herenn. II, 1 Ex aquo oe bono est , quod major nnnis . IX. is cui morbus caussa es, cor ut rorem der . . Sed quum formulae sollemnes sensim ab usu recederent: obsolevit etiam nomen cognit rum, adeo ut Τribonianus illud ubique expunxerit, b) ceu ex L. 28. .f. p. L . de pae nis comparata cum Paulli Recepi. Sens. V, 2 s. Io. ad oculum patet.
IV. Ne tamen inventis cognitoribus & Iv. Cur procuratoribus vetus illud juris Romani principium , de quo num. II. diximus , plane id fictum rejiceretur , neque procuratores alieno no- dominiamine agere viderentur 3 finxerunt suo more lN t
Iurisconsulti DOMINIUM LITIS , in pro
b) Meminit adhue cognitorum Paullus Rec. Senta 2 s. Meminit Codex Theodosianus, sed Tribonianus ubique eos expunxit, non quia putavit, alioquin derogatum iri dignitati cognitorum, qui erant iudices a principe dati, ut existimat Iac. Guthex. de Ossc. dom. Aug. I, 2 F. Sed quia Iulliniani aevo cognitorum opera aeque ac ipsum uomen in foro non amplius audiebatur.