Iusti Cnutii Compendium vniuersae medicinae iuxta doctrinam Hippocratis, & Galeni

101쪽

citius expectanda crisis. Quando autem - ibus in summa sy mptomatum vehem ita consistit quod vigorem adesse denotat c permanet, ita ut nulla mutatio depraehendatur, tunc crisis in procinctu est. Tunc, si signa coAionis apparuerint, ad salutem futura est crisis: n mo enim unquam mortuus est,qui, praeamb Ionibus coctionis signis, crisin habuit: si vero cruditatis plena fuerint omnia,sine dubio, tria, hac symptomatum vehementia, aeger succum-het, ac diem suum obibit. Coctionis autem, &crudit iis signa ex urinis, Acibus,& sputis,c gnoscuntur; ut postea declarabimus. Oportet quoque aegri vires ponderare: siquidem eae, si valide fuerint , calamitosas morbi notas ioter dum eludere, & crisin maturare possunt: ubi vero ad cruditates, accedit virium imbecillitas, nihil praeter mortem sperare debemus: ad virium notitia ex pulsu habetur, v t mox doce- . Prscipuum imminentis crisis indicium est, si nox crisin praeceden aegro valde molesta, ac

dissicilis fuerit,inquietudine, & inordinata per Iectum iactatione,difficili anhelitu, summo angore,dolore,delirio, & vigilijs: quae, si morbo

crudo conspiciantur, indubitatam citamqueis mortem portendunt: si vero iam cocto appareant, certam salutem, breuique futura crisim, pollicentur.

102쪽

De signis modum futurae crisis reuesantibus. Cap. 6.

OVomodo futura sit crisis, ex natura morbi

optime coni j citur: nam sanguinei morbi per haemorrhagiam terminari solent; pituitosi, per sudores , abscessus, aut crassam albam quo urinam; biliosi, per biliosum vomitum, secessum, aut sudorem; melancholici, per Aculentum alui fluxum,vel subnigram urinam. Quam autem viam natura affectet,& quomodo humorem morbi ficium exclusura sit, proprijs signis praeuidemus. Fluxurum enim per nares sanguinem indicant,camis grauedo, faciei rubor, oculi scintillantes, Macrymantes, Venae temporum turgentes,& pulsantes ; nares quasi obturatae, unde spirandi dissicultas: at si nasus pruriat, iam, iam erumpet sanguis. Dein dosi die indice aegro stillicidium sanguinis e naribus fiat,coctione elucente, tunc die iudice proximo futuram per nares haemorrhagiam certo credendum. Instantem vero vomitum declarant cardialgia, hoc est stomachi dolor, nausea, plurimae, ac tenuis saliuae ex ore defluxus, inferioris labri tremula agitatio,capitis dolor, ve tigines,& caligines. Sudores vero futuroS Certo scimus, si, imminente crisi, aluo ac Vrina praeter rationem suppressis, rigor aegrum inuaserit: at si totius corporis habitus su bii umido

103쪽

Ivs YI CNvTII aestu caleat, tunc in procinctu sudores esse,&Protinus erupturos,eredere debemus. Alui futurus fluor ex propriis quidem signis non cognoscitur,attamen si crisis indicia apparuerint, nullaque, vomitus, fluxuri sanguinis,aut sudoris, signa conspiciantur; tunc omnino venter Perturbabitur,& per alui deiectionem crisis subsequetur: maxime vero si, detenta urina, liberius quam ante consueuerat, aluus fluat. At si per menses futura est crisis,eam dolor, & tensio lumborum,pudendoruque quasi pondere obru

torum grauitas, praenunciant. Haemorrhoides

vero quoque lumborum doIor, sed pondus sedem grauans,indicat. Fiunt quoque cristes quγdam in morbis pituitosis,per abscessum, materia morbifica a parte nobili ad ignobilem translata: uuare si in his morbis circa aliquam par tem dolor tensio aut inflammatio persentiatur, ibi futurum abscessum iudica; nisi copiosa urina crassa,& alba superueniens morbum soluat.

De diebus criticis. cap.7.

OΜni quidem die mala crisis fieri potest;

bona vero non, nisi die critico, conspicitur: propterea quinam illi dies sint,nunc doc

re aggredior : & quia nihil per crisin iudicatur, quod non ante indicatum fuit; fit ut dies alij 'sin Lindices, ali j iudices. Indices,quid die luduce futurum sit, indicant, suntque quartus, α

104쪽

-CoM P. MED. LIB. IV. suvndecimus. Iudices, qui etiam decretorii v

Cantur, morbum Iudicant, ac terminant: sun

que septimus,& decimus quartus. Quartus,est

index septimi: undecimus,decimi quarti quod pulcherrs me HippocrateS a. aphor. 2 q. expressit, inquiens. Quartus dies est index septimi: octauus, alterius septimanς principium existit: est autem, & undecimus contemplabilis, ipse enim est quartus secundae septimanae, & index decimiquarii. Hunc terminum acuti morbi, hoc est,qui statim ab initio velociter,& summa

symptomatum Vi mouentur; non excedunt: omnes enim intra quatuordecim dies iudica tur. Quia autem nonnulli morbi motu lentio- .ri feruntur, ita ut ad vigesimum usque diem. extendantur, quos acutos ex decidentia vocamus , propterea tertiam quoque septimanam cum Hippocrate addimus, dicentes,decimum-

septimu quoque contemplabilem esse, eo quod sit quartus tertiae septimanae, & index vigesimi: Hippocrates eum quartum a quartodec mo,& septimum ab undecimo vocat: & sic d inceps, quarernarij septenariorum sunt indices. Cqterum obseruandum, nos dies indices no omnino a crisi excludere; siquidem & illi ad iudicandos morbos potestatem quandam habent. Si enim primo die signa coctionis apparuerint, ut in morbis acutissimis euenit,tunc quarto die crisis erit: sed decretorij multo sunt ad crisin

Validiores. Galenus sexto etiam die posse fieri G i sal

105쪽

'oo Ius YI CNvTII salutarem crisin existimat: sed hoc intelligendum de morbis, qui paribus diebus accedunt: alias enim ipso etiam Galeno teste perpetuo funesta est crisis illa, quae sexto die in conspe- mim prodit: eo quod, non a natura triumphante, sed ab humorum indomita qualitate naturas imulante, procedat, ut etiam euenit, si alio quam dixi die crisis fiat.1 Me signis mortiferis . cap. 8.

VII signa coctionis, & aegri robur, certam

salutem pollicentur; sic humoris morbi fiaci cruditas, cum virium imbecillitate, indubitatam mortem portendunt: sed de signis salutaribus iam satis actum est, quare illa,quae mO tem praesagiunt, paulo accuratius enarrare operae pretium duxi. Signa itaque lethalia potitumum in facie aegri elucent: illa enim, si sanorufaciei, & praesertim sui ipsius dissimilis fuerit, mala; & quo longius hinc recesserit, eo peior.

Pessima vero, si ei fuerint nares acutae, oculi concaui, tempora collapsa, aures frigidae, co tractae, & inuersae: haec enim tota cadauerosa est,& aegrum morti proximum testatur. Adde frontis ari ditatem, quam sudor frigidus, ac vi scidus, primigenii roris effluentis index, pra cesseri t: & totius faciei colorem pallidum,lividum,vel subnigrum. At obseruandum,aliquandra faciem hanc lethalem non em; ut si aeger copioso

Corale

106쪽

Co M p. ΜΕ D. LIB. IV. IOIeopioso alui fluxu, vigilijs, vel inedia,exhaustus fuerit: quare de hijs diligenter inquirendum . Ex decubitu certissima quoque mortis indicia desumuntur; is enim, si multum a sanorum . decubitu variat, ut si aeger supinus, brach ijs , collo, & cruribus negligenter extensis, nudis,& hinc inde inaequaliter dispersis, decumbat, id malum est. Perniciosum quoque, ubi aeger pedes nudat, licet non admodum caleant. Pe niciosissimum vero, si seipsum in lecto sustinere nequiens, subinde ad pedes delabatur; & si extrema,pedes nimirum, & manus, duro frigore rigeant: siquidem hoc facultatis prostratae, caloris extincti, mortisque iam inuadentis,certissimum est praeludiu uia. De tempore mortis. cap.9.

V Eluti nunquam crisis fit in declinationeis,

quicunque enim morbi vigoris tempus se. mel transierint, hi sine crisi paulatim soluutur; sic nullum etiam mortis periculum est vigoris tempore elapso; siquidem nullus unquam mO tuus est in declinatione morbi, nisi noua super ueniente affectione, aut vitae errore. Omnes igitur moriuntur in augmento, vel in principio morbi, vel etiam in vigore: tunc autem indice obserua; qui enim bonam crisin praedicit , is quoque malae crisi mortisque portentum prae, bere solet. Sed mortis magis determinatum

107쪽

nox Ius T r C NUT I Iprodigium ex particulari paroxismorum tem- pore depromitur: quo enim die paroxismus inuadet,eodem aeger morietur: & si obseruaueris qua hora paroxismus vehementius aegrum affligat, facile etiam scire poteris, qua hora moriturus sit: eadem enim hora, qua molestiora, grauiora' mplomata superuenire solent, morietur. Adde quod, qui sanguineo morbo moribundi decumbunt, ad meridiem expirare co-sueuerint ; qui bilioso,ad vesperum; qui melancholico, ad mediam noctem; qui pituitoso, ad

auroram: rationem ex physiologia nostra pete. De urinarum subnantia cap . Io.

O Mne ut saepius monui) de euentu morbi

praesagium ex eius coctione, cruditateve, ac aegri viribus, elicitur: quapropter unde haec coctio cruditasve cognoscatur, unde hoc viriurobur deprihendatur, nunc docere tempestiuuest. Cum itaque naturalis facultatis robur excoctione eluceat, coctio vero in excretIS COnspiciatur, inter quae urina primas tenet,merito de urinaru examine primo loco agam. Gnuis

itaque urina ut ab earum substantia exordiar )S instar aquae limpidae pellucida, & alba; nisi

manifestae in venis, renibusue obstructiones fuerint, unde eam colari, ac destillari conij cere Possimus, summas ceuditates, & morbi princi-

Pium denotat. Haec in acutis febribus deliriu

108쪽

COMP. MED. LIB. D . portendit ; unde phrenitici tales urinas ming re solent: cum enim in ijs bilis ad caput fluat, urinam suo colore defraudat. Ηqc inquam in acutis morbis lethalis est:quod si paulo post im-ctionem crassescat,& conturbetur,non quidem ita exitialis, attamen periculi plena est: in non acutis, illa maximam,haec paulo minorem cruditatem, vel obstructionem significat. Crasi urinς,cratarum humorum in imo ventre abundantiam, Indicant: suntque vel clarae,vel obscurg, vel turbidae. Clari,ut quas visus acies facile Penetrat, perpetuo coctionem demonstrant. Obscurς, ut quas visu vix penetramus,cruditatem denotant. Turbidς vero, si aut sponte,aut igni apposits clarescunt, principium coctionis arguunt: sed si nec sponte, nec igne clarescunt, morbi maligni indices sunt. Urina subiugalis,

qualem iumenta mingere solent, magnam humorum perturbationem declarat; propter qua Cerebrum vaporibus oppletur, unde capitis dolorem prςsentem, vel imminentem, loquitur. De urinarum color . cap. II .

A Liud ex urinarum colore prssagium desu

109쪽

uo, uti partes, calore extincto, livescunt: hae quoque vel erunt tenues, vel crassς. Alba it quera tenuis, summam cruditatem obstructi nemue, at in acutis morbis ut dixi) mortem pr nunciat. Si vero, alijs signis salutem pollicentibus, mingatur; abscessum criticum in partibus infra diaphragma prςs agit. Alba,& cran sa, pituite crudorumque humorum abundantiam , atque inde morbi longitudinem portendit: nisi critice excernantur; tunc enim ab imminente abscessu fgrum liberat. Nigra, si tenuis fuerit,lethalis est; quia calorem naturalem summo incendio extinctum, suffocatumque , arguit. Ob eandem causam viridis ac liuida, Iethales sunt. Sub nigra tamen,& liuida, si crassa fuerit, interdum melancholicos morbos te minat . Flaua, citrina, aurea, & russa, flavam bilem, & coctionem testantur. Rubra urina, si tenuis pellucida flammea, ac splendens fuerit, bilem adustam ., & inde febrem ardentem , i corisque immodicum feruorem significat. Rubra Vero, & crassa, qualis in synocho reddi s let, sanguinem torridum, ac adustum, den tat; nisi a permisto languine crassa fuerit, at tunc linteum immersum tinget, alias non . . Urina foetida, nisi ab a sla mptis foetorem con

110쪽

Co My. MED. LIB. 1 v.

De urinarum contentis. Cap. I a.

Ex contentis urinae certum etiam coctionis

vel cruditatis, salutis vel mortis, prodigium habetur: ea autem distinguenda sunt, in sublimia, media,atque infima. in sublimi uri na,datur, nebula; in medio, suspensurn, quod ἐναιώρημα vocatur; in fundo, sedimentum, quod υπόραπις dicitur. Nullum horum in aegrotantium Vrinis apparere, periculosum est: at si apparuerint, sciendum, infima sublimioribus semper meliora esse. Nubecula, in su bl i mi pendula , impotentem calorem denotat; at si tenuibus urinis superuenerit, coctionis principium aperit. Si

vero materia quaedam tenuis in media urina

suspensa conspiciatur, melior quidem est, atta men imbecillum quoque calorem arguit: p tens enim calor, temtiori parte consumpta,& in Vapores resoluta, coquit, incrassat, & in imum deturbat. At si in tenui urina primo nubecula, dein tenuis quaedam materia suspensa , postremo vero sedimentum ad ima detrusum appareat, salutaris erit mutatio , naturaeque trium phantis, & coquentis argumentum . Porro no tandum , quod in morbis biliosis nubecula, aut suspensum abunde coctionem indicet: hi enim absque sedimento iudicantur . Sedimentum non idem est sanorum, quod aegrorum: in sanis

enim, fit a crudiore alimenti portioner in aegris