장음표시 사용
61쪽
lis, atque Alexandrinis Galeni a. aptior. 2 o. re linquendi,quod si vero triticum,ex aequis partibus, illis misceatur, laudabilis fiet pauperum
panis. Panis azymus,ne obstructiones eueniat, omnibus vitandus est: atque eo etiam nomine, omnia placentarum, ac liborum genera .
ΡRimum Romanis cibum , non panem, sed
pultem fuisse, Plinius lib. I 8. cap. 8. auctor est : cuius, hac tempestate,in pueris educandis ;ac primis etiam mensis,frequens est usus. Conficitur autem, ex aqua, & farina probe cocta: sed melius Belgae,ex lacte,& farina, parare pultem solent. Laudabilius multo est pulmentum illud, quod ex iure carnium, pane fermentato bene trito, coquitur; Itali panatellam vocant: cui aliquando additur caro capi, minutim contusa,ad corporis emaciati refectionem,uiriumque restaurationem. Tertium pulmenti genus, non minus aegris, quam sanis utile,ex cremore hordei, aqua, aut melius iure, cocti, &per se taceom redacti, conficitur, addito sis charo; febricitantibus valde accommodatum, moderate refrigerat, humectat, abstergit,&plurimum nutrit. Alij autem illud, ex farina hordeacea, iure carnium, & saccharo, praeparant: hoc pulmenti genus, propriam Hippocratis pii sanam, esse volunt, aliqui, non praeter rationem
62쪽
COMP. MED. LIB. H. tionem, amigdalas adiungunt. Pulmentum origae moderate astringit;& ex lacte coctum, dolorem lenit: unde dysentericis magno cum fructu praebetur;at frequens eius usus, crassos humores producit. Ab oleribus, quantum fi ri potest, abstinere debemus , cum nullum eorum,teste Galeno a.de alim. fac. a. sit boni su ci. Pari ratione legumina, auctore Hippocrate A. de lat. acui. 7. vitanda sunt: eo quod omnia parum nutriant,& prauos humores, flatusque copiosos, generent. Attamen decocto
eicerum, ad mouendas Vrinas, euocandos menses,& renum calculos frangendos, feliciter via solemus: facto praesertim ex ciceribus nigris, vel rubris, cum polio montano , a nomde, radi- Ceapy, graminis, eringij, faeniculi, & hismaluae . Huic etiam proposito, aqua florum fabarum, utilissima est: sed renibus exulceratis,caute ab illis abstinendum. Sic quoque ex farina labarum utile emplastrum conficitur, quod praeclaram detergendi, & refrigerandi vinia habet. At nihilominus, nec ciceres,nec fabae esui conueniunt. De lact . cap. 13.
LAc nihil aliud est, quam matri.
mis dealbatus, ita ut facillimo rursum iri sanguinem conuerti possit: quare insantibuNVtero egressis familiare hoc alimentum suma
63쪽
ma naturae prouidentia destinatum est. Sed nunc etiam adultis , tam in medicamentis, quam in cibis familiaris est lactis vlus: eligendum autem id quod perquam album , & dulce est; nam acidum aegre digeritur , Obstruit,
ac parum nutrit. Humanum iac omnium temperatissimum est: cui succedit caprinum ; licet aliquanto siccius videatur. Ouillum crassius est minus serosum,& praepingue. Vaccinum
caeteris longe pinguius, & crassus habetur. Asininum vero alijs pinguedine cedit sed tenuitate, & seri copia superat quo nomine indefectu humani lactis utiliter tabidis, hecticis
ac praeter rationem emaciatis propinari solet. Nam cito per venas transit, plurimum nutrit moderate refrigerat,ac humectat; unde ipsorum febriculae proportionatum est remedium. At asinini lactis inopiam caprinum suppleat: ouillum enim,& vaccinum,propter crassitiem,& digerendi molestiam, sanis potius quam B gris conuenit. Animaduertendum autem quod illis, qui intemperie valde multum calida, aut admodum frigida, laborant, nullo modo lac dandum sit: Nam propter intemperi m Callindam Hippocrates, multum febricitantibus, si utandis ac bilios a dycientibita, lac prohibuite ego hi mnegpsh amniatione alicuius visceris ariectos,su, reel rigi velim. At propter intemperiem frigidam , illis quibus multum sanguiuis ei fluxit, lac denegat. Et ratio est quia in
64쪽
intemperie calida, serum a caseo separatur oest laci chiston a χio vel ductum; Belgis
schis emelc: hinc lento igne lac coquere mulieres didicerunt) tenuiorque pars, propter elixationem , ad caput ascendit, cum ex se lac fla- tuosum sit, saepeque sanis caput inflet: vndo, etiam caput dolentibus a lacte absti nendum . . Crassior vero pars in stomachΘ relinquitur, v de flatus natura enim lactis flatuosa est & obstructiones proueniunt: quare hypochondri cis, & quibus borborygmo ilia murmurant, Mocent. In intemperie frigida, lac in stomacho acescit; cum calor,quo coqui, & digeri deberet, desit: unde infinita nasci possisnt incommoda . Quare ne quidem tabidis, hecticis,em,clatitae, lac conuenit, si ullum 1upradictorum signorum adsuerit . . De lacticiniis, cap. I q.
SIcut in sanguine quatuor humores reperiri diximus, sic quoque quadruplicem in lacte
substantiam consideramus. Illud enim quod serum dicitur, bili respondet: caseus melancholiae , quam atram bilem nonnulli perperam nunquam enim humor tam malignus, in tam benignum alimentum conu er teretur appellant : butyrum ex sanguine,& pituita temperatum est. Serum teste Melaea leniter aluum
subducit , bilem educit, sitim restinguit, ait
65쪽
nuat, abstergit, bilemque non solum flavam,
sed etiam atram temperat, earumque acrim
niam obtundit: quare utiliter febricitantibus,& obstructionibus affectis praeberi solet. Caseus utile quidem alimentum, si modice sum, tur: prima mensa, aluum cohibet; postrema vero, laxat, & coctionem adiuuat: attamen propter lentorem, ac visciditatem, obstruit, aegreque digeritur. Melior est recens, nam v tus , licet gratior sit, eo quod linguam parumper vel licet, tamen multo dissicilius concoquitur, vehementer obstruit, & frequens eius usus crassam pituitam, tophos, renumque calculos, gignit. Butyrum ita temperatum est, ut nulli non sit utile: laxat, aperit,atque emollit; unde emplastris maturantibus, ac dolorem sedantiabus, merito immiscetur. De ais. cap. I s.
O Va,inter omnia ciborum genera, primas
tenent; ita ut nec sanis, nec aegris, qui quam praestantius dari possit: multum, & cito nutriunt,& breui tempore vires restaurant, proli ficumque semen augent. Gallinarum oua caeteris sunt praestantiora; deteriora vero,anktum; & his quidem,anierum; pessima denique, Olorum, & pauonum: haec namque praui Od ris saporis sunt. Recetia veteribus longe sunt praeferenda; di si Horatio credimus 2.satyr. -
66쪽
COMν: MED. LIB. II. 6r: Longa quibus βcies ouis erit,ιlla memento, Ut succi melioris, ct νι magis alba rotundis, Ponere: namque marem csbibent callosa vitellum. Vitellus quoque album ine laudabilior existit: nam albumen, frigidum est,aegre concoquitur, Parum nutrit, ac pituitam generat. Coctione triplicem oua differentiam sortiuntur; ita ut alia sint dura, alia tremula, alia vero sorbill . Dura,aluum cohibent,difficillime digeruntur, obstruunt,crassos humores producunt, & multis modis nocent. Tremula, quae instar lactis semicoagulati tremant, omnibus antecellunt; probe nutriunt, & sacile digeruntur. Sorbialia etiam laudantur; sed quia velocius subducuntur tremulis, minus etiam nutriunt. Coquuntur denique oua, vel cum putamine, vel extra: cum putamine, maxime probantur eli-Σa , minus,quae super prunis assantur; minime vero,quae sub cineribus feruentibus decoquuntur. Extra puta mina, ea caeteri S longe praestant, quae integra in feruentem immerguntur aquam; deteriora sunt,quae ex oleo, aut butyro , sartagine friguntur; pessima vero, si ad
duritiem torreantur. - De Carne . cap. I 6.
Conueniens admodum, ae salutare humano generi ali mentum praebet caro: at non omni eundem bonitatis gradum obtinet. Melior
67쪽
enim est volucrum, quam quadrupedum caro: praestantior etiam.faciliorisque coctionis, iuniorum, & pinguium, quam senum, & macrorum animalium. Quare alimenti bonitate priamas tenent,phasiani, perdices, alaudae, attagenes, pipiones, merulae, turdi, turtures, & passeres: hi enim exsiccandi, attenuandi, atque ape- riendi essicacia,ingenio prodesse dicuntur.Non multum his inferiores sunt, capi, pulli gallinacei, & iuuenculae gallinae: & forte temperatis sma hinc caro petitur. Ex quadrupedibus, vutulina,hoedina,& agnina ex peflenda est: bubula enim, & suilla, licet bonum quoque succum enerent, dissicilius tamen coquuntur; quare aiulis, agricolis,& Alexandrinis, qui salsa mentis,& porris vesci consueuerunt, magis conueniunt. Si enim potenti ipsorum calori stenellas pipionum, perdicum, carnes obtul ris, fieri non potest, quin adurantur Horrea tur,ac corrumpantur; consuetudinis itaque hie etiam non immemores esse oportet. Ex pamtibus animalium quoque praeferuntur, mam-millae, testes, iecur, renes, alae, collum,& cauda. Foemellae denique masculis, utpote pi guiores, antecellunt: illorum enim carnes,
materia pinguedinis, propter feruorem libidinis, in semen mutata, strigosae fiunt. Nisi forte castrati fuerint; tum enim foemellis
longe sunt meliores: hinc capi, gallinis; boues, lVaccis praestant. Carnes elixae facile coquun- ltura
68쪽
COM P. MED. LIB. II. O tur, plus humectant; ted astae aegrius coquuntur , & plus nutriunt. . De.Piscibus . cap. II.
SIcut nulla fere caro insalubris, sic nullus se re piscium salubris existit: omnes enim plurimam pituitam gignunt, & facillime in stomacho putrescunt. Quid λ ergo ne piscium esum Plane prohibes λ minime: ted quando cibum aliquem vitiosum esse dico, de frequenti eius usu, intelligi velim . Attamen aegris omnino piscibus interdico: sanos vero vi,quantum fi ri potest, rarissime ijs vescantur , admoneo. Meliores sunt illi,quorum substantia quodam modo dura, & friabilis est; qui odorem , & s Porem gratum habent: molles vero, viscidi, &glutinosi, quique tetrum olent, fugiendi sunt. Laudabiliores etiam sunt pisces, qui in bonis aquis degunt; ut in fluuijs limpidis, qui rapido curtu feruntur: sed ab ijs, qui in stagnis capiuntur, absti nere oportet. Marini, ut plurimum boni habentur. Assandi potius, aut frigendi sic enim mal g ia eorum humiditas alia quantulum absumitur quam elixandi. Condiendi aceto, quia vim habet incidendi, abste gendi, putredinique resistendi; aut alljS, quae tali facultate pollent, qua eoru malitia aliquo
Modo corrigatur, v t est sal, piper, ainZiber.
69쪽
D Raeclara Hippocratis sententia , sanitatis It studiu in duobus consistere, docemur, nu quam videlicet satiari cibis, ocimpigrum es, ad laborem: de priori membro abunde acturi est; quare ad alterum nunc transferenda oratio. Laborem itaque potius, quam exercitium, diaxit Hippocrates: non enim de quouis motu intelligi voluit sit quidem leuiter deambulantes ab otiosis nihil differre Galenus scribit) sed de illo, qui laborem, & conturbatum anhelitu hconci tat. Hic nisi adhibeatur,corpus nostrum, otio refrigescens, copiosam pituitam, & acerr quos excrementorum,congerit. Modica autem exercitatio, vapores, S excrementa meatuum ,
discutit,calorem innatum auget, intenditque; quo expeditius omnes nostrae actiones permciantur; non solum inquam naturales,sed etiam ivitates atque animales. Varia inueniuntur exercitiorum genera; uniuersalia quidem, quae t ltum corpus, atque artus corroborant; ut ludus sparuae pilae,& luctatio. Particularia,quae pamtem tantum confirmant , ut cursus,& concia ala deambulatio crura; pugilatus, brachias Qquitatio, stomachum,intestina, totumque ab domen; vociferatio, cantatio, & alta locutio, 'Pulmonem,& uniuersum thoracem. His etia' L
frictio annumerari potest; quae in illis,qui pro
70쪽
COMΡ. MED. LIE II. pter virium imbecillitatem , exercerI non possunt, exerciti' vicem supplet.
De exercendi tempore, ct modo. cap. I9. Empus exerciti; ineundi est,non ab assumpto cibo, siquidem hoc valde noxium firet; tum quia coctionem impediret, eo quod cibus per ventriculum fluctuaret, ae instrumentis cinioni dicatis adhaerere non posset, tum etia quia calor ad exteriora prouocatus, instrumenta coctionis frigida relinqueret; tum maxime quia crudus, &. indigestus cibus in moesani malis partes raperetur. Quare Opportunum exercedi tempus erit,cum hesternus cibus probe digestus fuerit, hoc est, cum iam denuo cibadi tempus instat : quod Hippocrates innuero voluit,cum hortatur, ut labor cibum praecedat. Verumtamen ab assumpto cibo stare, aut ped tentim obambulare confert, ut cibus in funduventriculi facilius descendat. Exerciti' modus, mensura, & terminus, sit faciei floridus color,& primi sudores: neque enim ad extremam Iassitudinem fatigari conuenit; sicut enim modoratus ille motus calefacit; sic immoderatus, lido humidoque naturali exhausto, re gerat . At non omnibus eadem est exercitis mensurata:
nam pituitosi,quia frigidi,& humidi sunt, multum exercendi; si quidem exercitium calefacit,&desiccat: biliosi vero,parum : immo illis,qM