장음표시 사용
41쪽
pemue duxerit in ritum Iudaicum,uel paganicum: cum dispendio fortunarum capite plectitur,ut C. eo. l. penuit. Quippe plus est persuadere,quis compellere,ut de senatusconsuli. NEMINI LIcERE SIGNUM SALVATORIs cHRISTI humi uel in silice, uel in marmore sculpere aut pingere. TIT. VIII.
SAluatoris Christi salvificum signum,crucis uexillum, salutis nostrae saluta
re signaculum , ab omnibus est uenerandum , ab omnibus est adorandum: huie signo, si manibus gestatur, omnes debemus assinuere. Sic ut institutum est cum deuotione honorem debemus impendere. Enimuero humi non debet imponi,inue aliqua materia humi posita, no debet insculpi, aut depingi,ne ualeat pedibus conculcari. Ergo siquis ita posuit,itaue poutum protinus non
AVdiuimus supra de his qui diuinam religionem plenissime coluerunt, id
est de christianis: nunc audiamus de coelicolis, & de Iudaeis, qui semiplene, ec ad literam dominum reuerentur Sc colunt. Videamus qualiter Iudaei premiis invitentur, ut Christum di in Christum credant:& qualiter terreantur, ut Christo adhaereant, sed primum de coelicolis aliquid dicamus. Coelicolae dicuntur qui coelum colunt ec coeli lumina. Hi nisi fana habere desierint, tanquasummi haeretici astringentur , ec aedificia in quae suae doctrinae peruersae gratia conuenerint,ecclesiis applicabuntur. Quicquid enim a fide christiana discrepat
ei contrarium est,ut C. eo. l. coelicolarum. unde dominus ait: Qui mecum non
est,contra me est. Nec Iudaei uel pagani credere cogendi sunt,& deus montaneam non coactam comprobat fidem. Paulum tamen Christus coegit,ci furiosi ligantur, nequid mali in se , uel in alios moliantur. Inuitandi sunt Iudaei ut credant. Ecce enim eorum synagogam, utpote religionis domum .habitandi uel stabulandi gratia ingredi non licet,ut C. eo. l. in . Item causas pecuniarias inter Iudaeos,alii Iudaei terminare permittuntur, ut C. eo. l. Iudaei. Item Iudaei per Christianos compelli non debent res suas uendere alio pretio,quam quo uelintuendere,ut C. eo. l. nemo. Item in sabbato,uel in aliis suis festiuitatibus, periudices nostros uel per eorum apparitores Iudaei conueniendi non sunt, ut C. eo. l. die. Item nullus Iudaeus,eo quod sit Iudaeus,obteratur a iudice pubiste,si sit innocens: sed nec nocens per quencunq; opprimi debet, idcirco enim iudex in medio constitutus est ut nemo ubi ultionem praesumat,ut C. eo. I. nullus. Co trarium intellectum non admitto, ut si nullus iudex sit in medio,valeat sumi ultio. Interdum tamen licet uindictam sumere,ut noctiirnum populatorem occiadere, furem quo , si non patiatur se apprehendi, ac debitorem fugientem capere: Compertum item in adulterio maritus potest occidere. item aquaeduetii tricitra seruitutem in domum tuam traiectum tua autoritate poteris intercidere, sed ec uicinas aedes ex horto deponere: sed Sc merces alienas exorta tempestate
in mare iactare licet,ut C. quando lic. sine iudi. se uin. N Tad leginquit. l. ita γα l. quemadmodum,di de his quae in fraud. credi. l. Ait Praetor, ec ad I. Iuliam de aciuti. ec de praescript uerb. l. qui seruandarum. Item Iudaei tributa debent ut C. eo. I. Iudaeorum I ff. de muner. Praedictis modis inuitantur ludaei utcredant,terretur quo , ut ad fidem Christi ueniant. Ecce enim siquid fuerit udaeis
42쪽
relictum.& maxime Iudaeorum uniuersitati: etiam a christiano, peti non pote. rit.item Iudaeus concrematur, qui in Iudaeum saeuierit,qui ad Christum se coiis tuIerit. item Curialium munerum immunitas a Iudaeis adempta est. Item nec Iudaeus christiana,nee christianus Iudaeam habebit in coniugem: si de facto habuerit , adulterium erit. item Iudaei in diuersa coniugia eodem tempore conuenire non debent. Item si Iudaeus christianum,uel christianus Iudaeum de quocunoe negotio conueniat, uel duo Iudaei criminaliter litigent. apud iudices nostros tantum contendere debent. Item nullum honorem in repub. Iudaeus sertiri de
quod Iudaei ueteres synagogas permittuntur reparare aloe fulcire non nouas fabricare,ut C. eo. l. ult. NE cHRIsTIANUM MAN cIPIUM HAERETIcvs. vEL
Iudaeus,uel paganus, habear,uel poissideat,
paganus ,nem haereticus .christianiim mancipium postmaere debebit: si pollederit,bene mancipio erit, quia in libertatem eripietur γ praedictus dominus tale mancipium libertate frui non permiserit.nequis dominus capite plectetur. Sand & paganus. & Iudaeus. & haereticus.
mancipium non christianum possidere poterit, nec quidem ex eo punietur,sed si circumciderit,decapitabitur,ut C. eo.l .i.6c C. de epis. I. ult. DE PAGANIS ET SAcRIFicus ET TEMPLIS EORUM. TIT. xl.
diuimus suprad his,qui dominum ubicunc excolunt, nsic audiamus
de paganis,id est idolatris,qui deos innumeros,deasti; imo daemones uenerantur, adorant. Imperant Imperatores templa deorum, delubra daemonum in perpetuum claudi, oc licentiam delinquendi perditis abnegari. Prohibent templa aperiri,facrificia fieri execrandis simulachris, honorem pristinum reddi templorum impios postes sertis redimiri: prophanos ignes aris Iouis uel Apollinis accendi, thura in his adoleri, pateris uina libari, uictimas caedi: futura execrabili costultatione exquiri, in speetione iecoris,extorumq; praesanio .uanae Ipem promissionis assumi. Siquis contra haec fecerit ec substantiam amittet ecanimam t C. eo.l .i.&ij. .ult. publicorum operum tantum ornamenta seruamus, c. Icitos conuentus ciuium, & populorum uoluptates: & festa conuia Mia.α communem Omnium laeticiam non submovemus, ut C. m. l. in . retin.
Item in eo puniuntur pagani, quod omnia loca, quae sacris execratus ueterum error deputauit in rem reipub. forciantur: exceptis his quae uenerabilis ecclesia christiana resigio ab Imperatoribus impetrauit: ut templum, quod uocabatur Pantheon,quod inqua a Phoca Caesare beatus Bonifacius, qui quartus e titit a beato Gregorio, impetrauit. In summa sciendum est, quod si pastant in praedia etiam Christianorum conuenerint dominis consentientibus pro sua idolatria celebranda,illa p=dia fisco addicentur,ut C.eo. l. ult. Item nedum Led ne paganis nihil turbulentum tentantibus. legibuso contrarium christianus audeat manus inferre. Porro si contra fecerint. 5c Iudaeorum uel paganorum bona rapuerint,actione ut bonorum raptorum conuicti in hoc ca-tia duntaxat in duplum restituere compellentur,ut C.eo.I. christianis.
43쪽
i inter caetera priuilegia, quae ecclesiae sunt concessa, hoc excellit ut ad ecclesias confugientes, temere abduci non debeant: de his qui ad eccle-bniugiunt, di ibi exesamant,audiamus. Exclamant,ut admittantur,ues tamant, ut non extrahantur , uel exclamant, ut in ecclesiis conclamationia
aus utantur, moueanti tumultum: hi linqua . nisi a tali strepitu iniuriaq; diuini numiniscessiverint,ultimo supplicio subiacebitnt,ut c. eo .f. iiij. Pagani uel Iudaei si ad lares ecclesiae ueniunt ut intrent: etiamsi christianae legi se uelle iungi simulent . admitti non debent: multo tartius si criminibus fuerint irretiti,uci mole debitorum grauati, etiamsi irte denuo uellent christiani fieri: nisi prima innocetiam suam purgauerint, uel debita utipuersa reddiderint. Quae dicta sunt
oportet intellieti,nisi larte creditor ues accusator sua autoritate, non ex iuris uelo iudicis permistione,paganos uel Iudaeos persequatur,ut occidat: Quippe tunc debent admitti, nunquam tamen ut aesti ino si admissi suerint, uel inopinato irruerint,extrahi debent: nisi forte in ecclesia fecerint, etiamsi fuerint pagani uel iudaei,multo minus si fuerint christiant,ut C. eo. l. ulturisi maliciose causa creandae in alios inuidiae coiugerint, tunc enim ultrix sentencia in eos dabitur, ut imna de his qui consuci. ad statuas. uel iste hi non punientur, quia ad dominum confugiunt: nam re alias , hi qui per deum deierant. npuniuntur: licet per Principem,ut T. de iureiur. l. si duo patroni. Haec de non christianis. In chustianis distinguitur, fuerint serui ues liberi qui ad ecclesias confugiunt. Serui qui confugiunt non sunt admittendi ,sed dominis persequetibus eos sunt relinquendi: nisi forte dominorum sentenciam fugiunt,tunc enim uidebuntur bonis conditionibus eos uenundare, uel si serui maluerint redire,iurabunt dominis quod propter hanc meam nihil eis mali uelint insorre. Idem est, si admissi fuerint uel alias iurauerint. sane si serui redire noluerint, licet eorum dominis, uel eos atqs possidentibus, uiribus quibus possunt extrahere: etiamsi contigerit seruum in concertatione configi, nulla erit eius noxa , nec conflandi criminis relinquetur occasio,ut C. eo. l. ii . liberi christiani si admissi fuerint in ecclesiis, ues alias intrauerint, siue merint criminum rei debitoresue, siue non fuerint, extrahi non de-henita illi qui extraxerunt, tanquam rei maiestatis,capite plectentur,ut C. eo. l. h. 5 ult, nisi so rte sanguinem in ecclesia secerunt. Quid ergo siet si debitores fuerunt certe si in locis sacris se quaeren ibus coueniendos publice obtulerunt, ibidem sub iudice competenti,per se,uel per procuratore,respondebunt. Si latitent in finibus ecclesiae, ues in domibus clericorii detenti: etia sine ullo incomodo,ut respondeant ab oeconom si deducantur ad lares ecclesiae: enimuero si nec uenire uesint, nec se paciantur abduci, iudicioru legumc, solitus ordo seruatur hoc est primo loco mobilia, secundo immobilha,tertio loco incorporalia eorum na, occupabuntur, ut creditoribus satisfiat. Idem in his,qui eodem animo debent,obseruabitur, si criminaliter accusentur,requirci Hur ec a notabuntur, ut infra de requir. reis. In summa sciendum est,quod non conuenit libertos aut ser iuos adscriptitios,qui ad eςclesias co fugerunt, in ecclesijs diuinis communicari: ne patrono oc dominis per eoru absentiam iusta obsequia denegentur,di ne clerici quod aegrὰ ferunt grauentur in expensis. Item illud sciendum est,quod ad oeconomorum officium pertinet ut consu8ientiu ad ecclesias persenas causas
incessanter inquirant, id est qui sim,di unae uenerint, di quMe coniugerint.
44쪽
CLim ciuitatem Romanam, seruus qui manumittebatur, non acturi iuris qui apud iudicem ciuilem manumittebatur. Porro hoc ecclesiasticae praerogatiuae , siquis manumittitur in ecclesias sub aspecti ec antistite,ciuitatem Romanam consequitur. ita tamen, si uice actorum , qualis scriptura processerit,in qua manumissione ipsi manumittentes uice reum signent. Ergo in casu sine testibus 5c sine ciuilibus iudicibus, seruis a dominis sitis: forte etiam minoribus quindecim annis,ciuitas Romana tribuitur. . Amplius hoc idem clericis seruorum dominis conceditur. ecce enim si in postremis iudiciis suis libertates reliquerint directo semis propriis,competunt libertates, etiam ante haereditatis aditionem: sed post uoluntatis publicatioem factam etiam sine aliquo iuris teste uel interprete sorte hoc in casu etiam fidei commes ima libertas sine praestatione haeredi competet,ut C. eo. I. ult. Ergo etiam inter duos poenalia iudicia quae Iaicis dominis dantur, in ecclesiis manumittentibus
conceduntur. DE LEGIBUS ET cONSTITUTIONIBUS PRINcIPUM,
α edictis. TIT. xiiii π posv Inus insuperioribus de rebus diuinis, reliquum est ut
loquamur de rebus humanis: quia inter res humanas excellunt sacratissimae leges, & quia inter leges omni praerogatiua gaudent Imperiales, de his dicamus: quia Imperialium legum quaedam sunt personales, & hae dicuntur Constitutiones, quaedam siunt senerales ec uocantur edicta,& de his omnibus persequamur. Videamus ital quot modis lex dicatur,ec qualiter describatur,& qualiter hic accipiatur,uuare seges sint conditae, quae sit potentia legum. qualiter sub hoc titulo tradatur de legibus. Uerum in primis quaeri potest quare de legibus prius in titulauerit, quam de Constitutionibus responderi potest, quia populi censura lex specialiter appellatur, populust primo habuit potestatem condendi legem Item quaeri potest quare post uerbum de legibus in titulo, subiecerit de edictis ec constitutionibus respondeo. quia etiam generaliter loquitur de legibus, ecspecialiter de edictis uel constitutionibus. Item supra in titulo de haereticis. item in l. Aquilia, ibi enim primo ponitur hoc uerbum ruptum, quod generale est, postea subduntur specialia fractum. scissum, collisum. Item quaeri potest
quare hic titulus ponatur de legibus, licet per totum legatur de legibus, instatamen non agitur de legibus gratia legum, sed gratia negotiorum. Sane hic agitur de legibus gratia legum ud est ut leges istae dicantur leges legum, caeterae leges quae leguntur in sequentibus tituli, , dicuntur leges' caluum S itinosiorum lex dicitur stricto modo proprie censura,sex uocatur largit limo inodo quarusis lectio, ut lex Iuliana r dicitur largo modo quicquid sancitur de Iusticia, secundum ν hanc exceptionem lectio est sanctio sancta, iubens honesta, prohibens contraria,uel lex est commune praeceptum ece. Item strictissimo modo lex dicitur, sicut in hoc titulo, Imperialis sanctio. Conditae' sunt leges propter duo uitia
repellenda, puta ut humana restaenetur audatia .ec ut expellatur ignorantia. Potentia legum ea est, ut uetrent, perimittant, punianti si fiat quod uetant, si prae tereatur quod imperant. De legibus tractetur duobus modis, de condendis reconditis. De condendis exponitur a quo debeaot condi, ec dicitur ab Imps tore , uel ab eo tantum cui Imperator permiserit. Quando id est cum
45쪽
nouum negotium emerserit. Et quare,id est quia iura prodita non sussciunt Et qualiter, ia est ut negocium notium introducatur in consistorium .& de eo inter Iroceres disputetur, di cum fuerit per disputationes discussum, dictetur,& po- ea scribatur: oc si omnibus uel pend omnibus placuerit, tunc denuo collectis omnibus debebit recenseri, si omnes uel pene omnes consenserint, tunc demum in sacro nostri nominis consistorio debebit recitari: di si nostra maiestas annuerit,lex erit, ut C. eo. l. humanum. Sane leges mirati agantes, id est rescripta extrauagantia, etiam alio modo confecta,ualebunt: si tamen purpuream scripturam,diem p insertam habuerint, ut infra de diuer. praescrip t. Leges praefato
modo debere condi non praecipit, non enim potest utpote par pari praecipere, sed suadet 5c consulit: ac si aperid diceret Imperator , sicut ego facio, ita aliis faciendum consulo,ec ut faciant ita gestio. De legibus conditis tripliciter agitur de legibus intelligendis, interpretandis,obseruandis: ut ab omnibus inquam intelligantur praescribitur,ut C. eo. l. leges sacratissimae. Ab omnibus inquam intelligi debent etiam a rusticis,etiam a foeminis, a clericis,a militibiis, licet quandos parcatur praedictis: hoc ita si leges possunt intelligi. Siquid ergo in legibus
obscure dictum inueniatur, ad principem reseratur ut dilucidet, siquid durum similiter ut mitiget: haec ita si principis sit copia. Caeterum id accipiatur quod pro lege est,ic caret uitio,ut lex sit institutio. Porro si is qui contrahit ambigua quid dixerit, contra eum interpretandum cst. Enimuero in iudiciis pro actore non pro reo iit interpretatio,ut T. de uob. bbligat. l. inter stipulantem. Agitur de legibus interpretandis dupliciter, de obseuro in lucem , hoc iani expositu iri est,ec de iniquo ad aequum,ut C. eo. l. i. Ecce enim ius sit minum inique statisit soluente alii non liberari, postea etia per principem, oc per interpretes,ex aequitate statutum cst, per exceptione quandoq; liberari,ut in institu. manda, puta si ex errore probabili soluatur alii, qua cui debeat solui. Est ec tertia interpretatio . Lde occulto in publicis,de qua dictu est, fit cu noua lex conditur. Has in prae dictis interpretati oes scilicet de iniquo ad aequii,de obscuro in luce, de occulto in publicu, solus Imperator iacit, isue cui Imperator permittit: hoc ita, ut intc pretatiores sintrbabiles, necessariae, generales,ecscriptae. Qilippe est interpretatio probabilis,& no. Non probabilis ut hominis fatui. Probabilis alia necessaria. Necessaria alia non generalis ut iudicis, alia generalis. item generalis alia non scripta ut consiletudinis, alia de scripto patet,ut lenum xij. tabularum populi Romani,senatus,praetorum, di iurisconsultorum. Porro hodie ut puto, ecalias distinxi solus Imperator,uel is cui Imperator permisit, potestatem habet condendi iura,ct interpretandi. Ergo hodie nec populus Romanus, nec Sen ius. Item cessante omni antinomia sicut 5c alias distinxi leges scriptas abrogare solus Imperator potest. Hactenus de legibus intelligendis, interpretandis nunc de obseruandis. Inquit Imperator leges obseruari debere a Qbiectis ex necessitate, a principibus ex uoluntate: hoc y Imperator dicit suadendo , digna uox inquit occ. Suasionis causa ponendo cum dicit quia de autoritate legis, pendet autoritas regis. item c6mendatas fieri cupit cum dicit. Et re uera maius c. Sui quom exemplum tribuit dicendo, quod nobis licere non patimur indiscamus. Obseruandae autem sunt leges tribus modis,hoc est nequis faciat uel iubeat contra formam interpretandi nequis faciat contra legum uerba, ct mentem nequis faciat contra uerba tantum. Contra formam interpretandi fit, puta siquis anit uel ait, ne pro pupillo decernatur infra pubertatem cui status moueatur quaestio Quod enim fauori quorundam constitutum est per Iegem ut dicta in contra eos detorquendum non et L Item dico si per contrahentium uoluntatem,puta si permisericci Uitore debitotastpost mensem possit pignus uendere:
46쪽
p LAcENT IN Us IN LIBRUM prosecto non minus uenditor poterit debitum flagitare, ut T de pignorat atri l. quamuis . fauore autem constitutum oportet intelligi si sit iuste α salubriter constitutum , Ut ff. eo. l. nulla. Nempe siquis iniquum ius impetrauerit eodem iure utetur, Et uerba legis ec mentem ostendit is . qui credit pecuniam filiolam. mentem tantum legis Ostendit, qui uerba legis seruat, ac sententiam legis circumuenit: ut puto is qui speciem uendendam filio iam .estribuit Daude excogitata: nec huic absimilis est, is qui loco patris litis pecuniam subministrat. Hi inquam omnes, siue alter , siue uterm hoc admittat, easdem poenas sustinebunt: silex aliquas imposuerit tacitas,id est infirmationis N irritati onis.& si lex quod faetium est tantum prohibuerit. Ecce enim lex prohibet fundum etiam dotalem uendi, ac matrimonium cum sorore contrahi: haec inquam
siue principaliter, siue primo loco fiant, quia lege prohibentur, iure irrita di inutilia sunt,& pro infectis habentur. Item siquid eorum , eo quod interdicente lege factum est, inutile est, subsecutum inutile est ut fundi dotalis traditio, sororis in coniugem ductio. Sed ec si quod, ob id quod sequitur prohibitum est. inutile est: ut pignoris datio, fideiulibris praebitio, sacramenti praestatio: ergo
stipulatio contra ius tacta,puta ut liber homo praestetur, nihil valet. Item mandatum interdicente lege factum, puta ut sacra domus expolietur , inutile erit. Opponitur in primo articulo de his quae geruntur loco primo. Maleficia lege interdicente perpetrantur,ergo punienda non sunt, sed pro insectis habeantur Item opp itur, nec enim lex de malefici js loquitur, scd de his,quae sunt negotia, uel quasi: quae aguntur,ta agenda sunt, ut negotia, elogia ultima atqui maleficia licet fiant, fieri non debent, quia non de iure fiunt, sed contra ius. Item opponitur,curialis factus sacerdos non retrahitur,nec sententia lata sub conditione retra a ture Respondeo haec non sunt prohibita sed non admissa uel non sunt perpetuo prohibita. Item, de matrimonio cum praeside contracto post praesidatum sit ualidum. Item opponitur quod donatio in urbanum magistratis inutiliter collata post confirmationem, si post administrationem depositam specialiter in scriptis donator eam ratam habuerit, uel quinquennium sine querela transierit fit ualida Idem respondeo quod in praedictis. idem opponitur di respondetur in uenditione praedii minoris sine dccreto. Idem in donatione coniugali, sed amplius potest dici,quod non moribus, scd legibus est prohibita. Item
oeponitur muneratio sceneratoris in filium fam. collata, parit actionem, licet inelticacem Respondeo, sed non perpetuam causam prohibitionis seruat, ut T. de uerb. obli . l. si stipuler, quia inutilis est numeratio tamen operatur exceptio. Idem respondeatur si stipulatio per metum dolumite extorqueatur. Quippe nihil refert quoad enectum ipso iure quis tueatur sese,uel exceptionis ope. Item durius opponitur in sacris ,religiosis,sanctis,ac liberis personis, harum emptis nes actionem pariunt efficacem Respondere de his Imperator intelligitur, ut os aureum dicit, in quibus utem non delinquit. Ergo non sit absurdum sirin praedictis actio detur ignaris, uel potest dici quod inutiliter agitur ex praedictis rei ratione, licet fidei bonae. In secundo articulo, id est in eo quod sequitur,exeo talis sit obiectio. ex doloso contractu transfertur dominium,ergo ex eo subsecutiuum, ualet imo non ualet reuocatur enim nilutq; resert,cum id quod agitur, inutile sit ipso iure, ut matrimonium cum se rore: Et per exceptionem. Ut actio inserentis metum uel per reuocationem ut in praedicto casu. Item opponitur id quod iure interdicitur, non repetitur: Respondeo,quia non tribuit, equia accipit lege interdicente, uel turpiter agit. Item durius opponitur, ubi turpitudo contingit tantum Rccipientem dominium transit c Respondeo iam responsum est. Repetitur enim per mi dictiooem ob causam turpem. Itera
47쪽
PRIMUM co Dic Is. durit si me obiicitur,quia si uteri turpiter agit repetitio non competite Respondeo. fistus sorte aduocabit, uel etiam hoc suadet aequitas repeti: licet dator non repetat,quia uitio laborat consimili. Aliquando tamen contingit, quod licet is qui turpiter dedit non condicat,alius tamen, propter que calumniosduexanda datum eli, per actione in factu repetit,utis. decalv. l. iiii. In eo quod sequitur,ob
id scilicet confirmandu qd interdicente lege fuerit factu.opponitur in hunc modum. pignus datum propter uenditione praedii minoris sine decreto ualet, si su- erit curatoris c Respondeo, hoc non est perpetuo prohibitum , vel non prohibitu ut curator non minoris pignus Obliget,sed suum. Item opponitur quod fideiusses datus a pupillo contrahens sine tutore tenetur Respondeo,quia nec hoc perpetuo est prohibitum,uel quia melius dici debet,non admissium, quam
uetitum. Item sortiter opponitur, quia si minor praedium uendiderit. eiusue curator etiam sine decreto, ec iurauit se non moturu controuersiam non auditur
Quippe sicut iam dictum est id propter quod iurauerit,non debet dici prohibitum, uel si est, non est perpetuo prohibitum: item hoc iusiurandum non turpe est nec turpiter est octum sed derelictu ec honestum, ideol permistum. Ex his quae dicta sunt colligere possumus, quod negotia quae cotra leges fiunt inutilia
sunt, tribus modis: aut ipso iure ut matrimonia cu sorore, aut per exceptione ut actio quae nascitur ex metu, aut per repetitione, ut ql repetitur ab eo qui solus turpiter capit. Q id ergo dicemus,quod dominiis pecuniae filios creditae apud eum irrevocabiliter perseuerat: Et quid dicemus, quod res per metu cauta postea sponte tradita, non reuocatur uespondeo,ut primo calu contingit propter sceneratoris odiu: Licet enim foenerator delinquit intercedendo, filius tam e nopeccat in accipiendo. In secundo casu, turpitudo proxima per spontanea solutionem aestimatur sublata. Sed Θc compendiosius adhuc determinare potissimus. Quae contra leges fiunt inutilia sunt, non dico priuatiue sed negative, id est nuliam utilitatem delinquentibus sunt ablatura,ut isnaris rerum, ec fili istam . cr ditarum pecuniarum acceptoribus. Secundum haec quae dicta sunt, non obloquitur,quod de pecunia filio tam . credita opponitur. quamuis enim utilitas obistingat filiosam. qui non delinquit, iactura tamen non repetendi afficitur creditor qui peccauit. In metu respondeo,licet lucrum asseratur inserenti metum n6 hoc contingit eius fauore, sed propter renunciationcm partis aduersae. Sed ecpraesumitur donatum, quia sponte solutum est, ec ex ea forte exceptione . quae introducta est propter odium. Sed nec furtum aleatorum sis sceptorum factum.
est prohibitum: imo laudabile est ec permissum,ut st. de aleato. in . In summa sciendum est, quod si princeps iudicauerit, quod similiter in similibus iudicandum est ab aliis iudicibus: licet enim principis sententia propriὰ non sit lex, se uatur tamen pro lege,ut C. eo. l. ult. Nam ec secundum ea quae perpetuo sunt iudicata,iudicari debet,ut ff. eo. Item notandum est, quoa leges non specialiter proditae sed generaliter constitutae debent intelligi, si uoluminibus nostris insertae inueniantur,ut T. co. l. iura: hoc tamen ita, nisi legislator expressim dixerit , se uelle leges aliquas in uoluminibus legum positas personales fore. Quippe etiam Imperialium sanctionum quaedam sunt personales,ut C. eo. l. q. quaedam sunt senerales ut C. eo. l. iii. hoc autem dignoscitur sex modis. Si uocentur generales. Si uocetur edicta. Si mittantur ad senatum uel populu. Si iunsae sunt ad omnes pertinere. Si iussae sunt per populos iudicii programate diuulnari. Si dicatur quia id quod principes censuerunt, similiu quom causaru uoluntracta quoq; componere. Amplius in summa illud sciendum est,quod si lex personalis,oc non iniqua fuerit impetrata,nec personam transgreditur, non proda. citur: secus si lex suerit iniqua,uel si ius iniquum fuerit impetratum. ut T. quod
48쪽
- PLAcENTINvs IN LIERUM quita tui & C. delit; ex. l. uIt. Amplius illud praetereundum hon existimo. quod ex his quae dicta simi colligere licet, ea quae contra leges fiunt ab initio sunt inutilia,postea tamen propter uim subsecutam totum elliciuntur utilia: ut in pecunia credita filiosam. propter creditoris odium, ut in m ctu propter soluentis consensum , ut in praediis minoris uenditis, re in his quae donantur mastistratibus, propter donatorum silentium,ut C. de contra udicum. i t
Λ It Imperatori mini credendum fore, ec si magnos honores iactitet i niu
literas Imperiales attulerit, uel nisi apices sacros exhibuerit, quibus contineatur secum mandatis nostris uenistic secretis. Sed & siquis clericus ad Imperatore uenerit, inter uilissimos idiotas deputabitur, si literis episcopi sui munitus non accessierit, ut sirpra de cpis. l. siqua. Sed nec quis agere uolens absentis nomine agere poterit de iure regulariter, nisi prbbauerit mandatum intercessisse: nisi is qui conuenitur actorio sterenti contentus sit cautione, ut C. de procurato. l. exigendi. In sinama illud sciendum est, quod mandata principum non sunt constitutiones, sed ponuntur loco constitutionum,ut T. de requitarcis. l. mandatis.& st. de colleg. illic. I. in . sed oc ex eo probatur mandata non esse iura, quia mandatis prohibetur matrimonium inter priesidem di si biectam, ut C. de ii cest. nupt. l. qui contra, Postea dicitur constitutio.
DE SENAT PS co Ns VLTIS. TIT, NULSEnatusconsulta fiat iura, quae senatorum consulto, id est consilio sunt con stituta,ut Macedonianum, Velleianum. Quamuis autem Senatusconstata per se ualeant, ea tamen poena irrogatur: quia siquis contra senatusconsultum eligat rescriptum , etiam tertia parte bonorum multabitur, & damnatas de crimine ambitus perpetuo erit infamis. forte erit dicendum, idem siquis contra alias partes iuris scriptas, impetrauerit rescriptum. De senatusiconsultis ideo post constitutiones ad ne itur, quia etiam ante principem senatus habuit per populum omnem potestatem. Nam & senatu uetante, sicut& Imperatore,de flumine n uigabili uel non nauigabili,nonricet aquam ducere, ut T. de flum. l. ant penult. Sed oc senatui ille honor exhibetur, ut ab eius sentencia Imperator non ualeat appellare, ut ima quibus appellan . non li. l. i. DE vETERE IURE E NUCLEANDO, ET DE AVTo Ri TAYEiuris prudentium,qui in digestis leguntur.
Λ Udiuimus supra de duabus partibus iuris scripti, id est de Iegibus princia
. xpum, de statutis senatorum: Nunc prosequamur de alias partibus , id est de plebiscitis, edictis praetoris, oc de prudentium resiponsis, sic ' de uetere iure enucleando,& de autoritate prudentium, qui in T. referuntur. Omnium autorum, qui in digestis responsa constituunt,par est autoritas, S nemini prorogatiua seruatur. Nec enim omnes in omnia, sed certi per certa deletiores uel mel
ores inueniuntur. Item unius etiam minima sententia maiores uincit autores.
Quippe omnia quae in digestis scribuntur inquit Iustinianus perinde habeat tur,ac si nostro fiterint ore prostisa. Nempe qui non subtiliter factum est, di laudabilior est eo qui primus inuenit. In digestis iura uetera enucleaesin sis est
49쪽
PRIMUM eo DI cIL M 2Ianquam extra nucleum in lucem producuntur : ecce enim in nuce postquam perueniatur ad illud dulcissimum , & saporiferum quaedam pellicula amara inuenitur, similiter etiam in iure fuerant amara: ec ut in nuce inuenitur testa dura.
se oc in iure fuerant acerba superflua. Iussit ita , Iustinianus Triboniano , ecxvn. aliis prudentibus, ut libru digestam conficerent ex duobus pene millibus libroru ec tricies centenis millibus uersitu, ec redigeretur totus liber digestorum centu quinquaginta millia uersuum, id est resbonsem ues paragraphorti. Ite iussit ut omnia cotraria demerent δε similia, & superflua exceptis illis similibus
ec superfluis,quae excepimus. Item inhibet Imperator comentaria fieri. item imhibet per malicia signoru libros Iegum eo scribi, si cotra fiat conscriptoribus,allegantibus .& aduocatis, poena fessitatis irrogabitur. Ite talis libri dominus scire debebit se inutilis libri dominum fore, agere tamen poterit contra scriptorem coditione ex lege in duplu: s dominus tamen ignorans talem comparati erit uel confici curauerit,ut C. eo. l. tanta. Iaesumma notandum est,quod libri digestorum , digesti sunt in septem partes, secundum numerorum naturam oc artem. Quippe lepties septem quinquaginta uno minus faciunt. Sed ad unitatem omnia referuntur, hoci forte eo factum est, quia homo propter quem leges omnes factae sunt ex septem formatus est,id est ex quatuor elementis,& tribus animae proprietatibus. Sed di septenarius Iaudabilis re celebris numerus est. Ecce 'enim septem sunt uirtutes. septem liberales artes. septem climata. septem beatia tudines. septem dies. septem uitia. septem charismata. septem candelabra. septeganetae. septem circumstantiae. Amplius illud sciendum est,quod leges norae tribus uoluminibus legum, id est in Codice, in ff. in Institu. Romanis, id est latinis literis sunt compositae,ut C. eo. I. tanta penuit colum.
. IN titulo superiore de legibus legitur, leges ab omnibus debere intelligi: oc
quia saepe contingit oc in causis oc in aliis negotijs ius ignorari, factic, ignorantia saeptissime allegatur in causis .de iuris di facti ignorantia audiamus. Audiamus quid sit ignorare,quid nescire,quid errare, quot modis dicatur quis ius ignorare,quot modis factu: in quibus praetcrea datur ignorancia, ex quibus .ec per quae ab ignorantibus petatur auxilist . di propter quae, ec qualiter distinguatur utrac, ignorantia, di quando no subueniatur uel subueniatur ignorantibus
uel scientibus ius factitue. Ignorare est id nestire quod sciri debet inde est quod qui ignorat ignorabitur. Nec scire latius patet qua ignorare: quippe omitis qui
ignorat nescit sed non conuertitur. ita enim haec duo uerba copulantur ignoro di nescio, ut C. per quas perso.l. ult.L. t Errare aliud est,quam nescire uel ignorare, hocq; ex eo arguitur,quia talis argumentatio legitur, si possessio ignoranti
potest acquiri, ergo Sc erranti. ut aede acquir. posses a. si me. Ignorare diciturius quis duobus modis, puta siquis non nouerit haereditatem abintestato deseseri sibi posse.hie prorsus ius ignorat: si uero istud nouerit, ignoret autem proxiamiorem consans uineum debere esse potiorem, is quidem ius ignorat, sed non prorsus. Item factum quis ignorat duobus modis puta,siquis ignorat decessisse cognatum. Sed 5c ius ignorat qui titubat oc errat,puta qui animo incerto soluit ut C. de condi '. inde. l. ult. In duobus praetendisur ignorantia in damno, lucro. Ex duobus praetenditur ex faciendo, oc omittendo. Tria sunt genei per quae ignorans petit auxilium,per exceptionem, ut C. m. l. i. per actionem. ut C. eo. l. iiii. per iudicis ossitium. ut C. si aduer. solui. L ult. propter res duas ignorantia auegasur,ut quis illaesus conseruetur,ac destitutus releuetur. Ign
50쪽
pLAcENTINvs IN LIBRUM rantia distinguinarita . alia est facti, alia iuris . facti alia est piobabilis alia iniusta,crassia & supina. dusta non in damno, nec in lucro obest. Siquidem error facti probabilis re probatus nemini nocet,negotio necdum deciso hoc inquam uerum est, si erretur non in facto proprio, sed in alieno. Nam in alieni
facti ignorantia tolerabilis erroresteoexcepto iudicio meo quod errorem adsvocati corrigere licet duntaxat infra triduum. Enimuero causis decisa sit b or textu emoris non reuocatur,nisi fiat propter priuilegium militis,uel odium sin-neratoris,uel falsi patroni,vel aduocati, uel instrumenti propter rei aequitate ut C. de re iudi . l. huel propter remediu restitutionis, uel appellationis,uel corruptorum testium,uel falsiorum sacramento; a iudice delatoru: hoc Gc alias distinxi .lulta facti ignorancia est,siquis ignoret trans mare constitutum decessisse ecsi magistratus prior quid decreuem cum nondum cognouerit aduenisse sic sol em, ut fide ossi. praesi. I. si forte. Iniusta facti ignorancia est, ut si fullo permutauerit pallium,irenditor Iocatorve,uendi aerit uel locauerit uas uitiosum: idem lanimal morbosium, idem si uires re emolumenta propriae rei innorauit. ut si T. e a 2. emphi tenetur. ec C. de rei uindicat. l. siquis. oc T. de aedilitaediet. I. l. Ignorancia iuris: alia est iuris naturalis, alia iuris gentium, alia iuris
praetorri, alia iuris ciuilis. Ius naturale ignorat, qui non nouit se debere patrem Pauperem procurare,captiuum redimere,hic non excusatur: dummodo perii
nerit ad annos discretiosus. Ius gentium ignorat dominus, qui non nouit semuum esse seruandum, sed existimat quod sine delectu possit occidere Ius n&etorium ignorat qui debitam reuerentiam 5c in faciendo. 8c in non faciendo patrono non exhibet. Ignorancia rurisciuilis, alia est legum xij. tabu. alia est senatustonsultorum,alia Imperialium sanctionum. Has inquam nec ignorare nec distimulare permittimus quenquam. Quippe siquis in eas deliquerit punietur. etiamsi ignorauerit, ut C. unde ui siquis.&I. cum quaerebatur. Siquidem sacratii limae leges, quae sacra uocantur humana, ab omnibus sciri atre intellici hent: ut uniuersi earum praescripto manifestius cognito) uel uetita declitient uel permissa imperata sectentur. Quid enim legum prudentia melius est quae homines impune malignari non patitur, & ad bcncfaciendum priemiorum ex hortationibus inuitat, hori Iur,& allicit. Item quid legum autoritate sanctius quae res duritias humana scp bene disponit,omnem iniquitatem expellit, lites sedat oc dirimit, mores bonos informat di instituit,ignoranciam depellit. Cuncto inneius nostrum sit stabile certis quippe finibus es auditur conuenit,ut siquis E ric ciuilli Vi scius in Frmat,saepissime destituatur auxilio. Vnde sit ut
si tibi falcidiam per e rem no detraxeris, omitteres quod facere potueris,as iuuari non debeas. Sed Sc si putares tibilicere, rem tuam poli et Iori abstuleris faceres quod non debums,rei dominio priuaris,ut C. unde ui. Idem in omnis' generis iure reperies,si feceris omiseri A. Ecce enim iure pra torio si seceris Dura per iuris errorem patronum scilicet temerd in ius uocaueris, in quinquastinis solidos punieris. sed si omiseris cubi deliberis esses ut insta anniim bonorum possiessionem non petieris, uel insta centum dies , cum esses non parens non filius, priuaris auxilio, ut Inst debonbrum possessi. M. cumieitur. Eo saluo quod filius, unde liberi omittens, ad sequentes honorum possesssio unde legitimi pertinet. & unde cognati admittit, v ff. de succes. edict.d. i. Contra ius gentium quoci seceris, si festinans haereditatem adhuc uiuentis coagnati donaueris,uel alias super ca contraxeris, facies quae non debueris co to etiam mortuo forte ab eo institutus, eius successione carebis, ut T de donatat haereditatem. Sed di si iuriisentium inscius laceris quod non debueris , ut si belli ducem non adiuuetis,uel deserueris nisi cito reuersus fueris punieris,ut si