장음표시 사용
61쪽
ω , PRIMUM eo DI cIs. 31 praesidatum abdicare, nec executorem specialem iudicem se poterit dare, ut T. eo. l. praeses.& l. penuit. Item non esculentum neq; poculentum a prouincialibus accipere debet, nisi solum quod intra dies proximos prodigatur, ut meo. l. plebiscito. Sed obseruandum est praesidi ut in adeundo se facilem praebeat, sed tamen contemni se non patiatur. ,ed nec in ulteriorem familiaritatem prouinciales admittat. Nam ex conuersatione aequali contemptio nascitur dignitatis. sed ec in cognoscendo, neq; excandescat aduersus eos quos malos putat, nemprecibus calamitosorum illachrymari oportet,ut T. eo. s. obseruandum. In summa sciendum est, quod is qui prouinciam regit non debet fines eius excedere. nec etiam abnoctare, nisi causa soluendi voti, ut is eo. l. illud. Sed nem urbem
augustissimam sine augusti iussione adire debee. Sed ec illud sciendum est, quod sicut iustissimi iudices collaudari debeat a subiectis , ita si fuerint iniqui ocinalefici ab eisdem poterunt accusari,ut C. eo. I. iij.
PRaefectus uigilum ut puto propter seriem titulorum clarissimus est, sicut Npraeses prouinciae de quo proxime diximus. Inde est quod miror quod spectabilis dicitur T. l. iij. Huic a principe iniungebatur ut tota nocte, ac si esset noctiia, uigilaret, ic calciatus caligis ferreis incederet, ec iuberet ut unusquisq; propter incendia aquam in domo haberet. Huic osticio primo triumuiri praeerant qui ec nocturni dicti sunt. Et his aediles suffragium praestabant, postea praefectus uigilum constitutus est per Augustum,ut eo. l. i. ec n. Hic cognoscit de incediariis, cosa punit, si fiant incendia per culpam, nisi persona ec atrox 8c nobilis de famosa fuerat,quae incendium per culpam admiserat. Talis enim persona ad praefectum urbis remittetur punienda. Sicut oc omnis ea persona cuius dolo factum sit incendium,ut Teo. l. iij. Nam cum in hoc casu capitalis sentencia sit promenda praefectus uigilum non iudicabit, sed praefecto demandabit. ut C. eo: Contra campiarios quo* , id est contra eos qui accepta mercede uestimenta custodiunt praefectus iste iudex est constitutus, ut T. eo. l. iij. .ult. Manistratus iste meo iudicio non honorem gerit, sed onus , quia de nocte non dormit. Idem ut puto magistratus iste non tantum in urbe constituebatur, sed etiam in municipiis. DE OFFI cIO cIVILIUM IUDIcUM. TIT. πLI.
DE officio ciuilium Iudicum istud legitur, quod honorati qui litigant Ii
nori suo nihil detrahi putare debent, si his temporibus, quibus causarum suarum merita, uel fata panduntur,cum iudicibus non sedeant,ut C. eo. l. i. DE OFFI cIo nILITARIUM IUDI cv M. TIT. XLII. DE OTeio militarium iudicum hoc habetur, ne in negotio priuatorum uel tuitio uel executio militaris adhibeatur. Item curialis uel alterius conditionis homo. ad militare iudicium ut agat respondeatue compelli non debet. ut C.eo. l. q. NE REI MILITARII co MITIBVs VEL TRIBvNIa lauacraptaestentur. TIT. VMIL
62쪽
ant compelli non debent,ut C. eo. DE OFFIcIO DIVERSORVM IVDIcv M. TIT. NLIHI.DE ossicio diuersorum iudicum legitur, quod nem iudex nem eius ossicialis
matrem fam. inuitam, ut iudicium subeat, de domo extrahere debet: si contra fiat decapitatio imminebit, ut C. eo. l. i. Nempe nec mas extrahi debet, sed nec uerbo tenus uocari debet,si lateat. Porro si consipiciatur ex publico,ut si sedeat in mentano,uel si alias ad se aditum praestet uerbo tenus uocaripoterit, sed extrahi non debebit, ut T. de in ius uocan. In summa sciendum est, quod singuli iudices celsioribus uiris, 5c maxime his quorum iudicio prouehuntur. honorificentiam debitam debeant praestare, nec in substriptionibus suis eos Datres audeant nominare. Sed 8c celsioribus uiris iudices licentiam ingrediendi ad se,& secum cum iudicant aditum praestare debent, eos p cum reuerentia salatare,ut C. eo. l. h. ec iij. v T OMNES IVD Ic Es, TAM CIVILEs, YAM MILITARES. post administrationem depositam, quinquaginta dies in ciuitatibus, certis locis perma
I et Imperator ut per quinquaginta dies in prouincia remaneat, qui prouincias rexit post honorem depositum, ut omnibus contra se uolentibus actionem uel accusationem proponere,ualeat respondere. Et quidem si ciuiliter conuentus fuerit terminata lite abire poterit: sed oc si intra quinquaginta dies ciuilis causa non fuerit sopita,relicto procuratore abire permittatur. Sane si fuerit eausa criminalis tandiu in prouincia morari debebit, quandiu causa coepta infra quinquaginta dies postea terminata fuerit. Porro si magistratus aufugerit etiainuitus per sex menses detinebitur. In summa illud sciendum est, quod uiginti dies praefixi sunt, in quibus causa debeat terminari, in decem libras alioquii aut iudex cotra priorem iudice,uel priori iudici iudicaturus multabit, ut C. eo.
IS qui a iudice alterius iudicis ut praesidis constitutus est, praesidis more ludia
care potest,& decernere in causa quae ad rempub. pertinet. Sane resipub. Ueluti semper pupilla restitutionem poterit flagitare. Simili censura forte 5 ecclesia. Nec moueat quod supra titulus inscribitur de uica 's, qui ordinarii magistratus erant, hic inscribitur de ossicio eius qui accidentaliter & temporaliter uicem ordinari j iudicis obtinet.
DE ADs EssORIBUS, ET DOMESTI cII. ET cANcE lariis Iudicum. TIT. XLVII. STudiorum labor meretur, ut spe praemiorum Sc honorificencia sua,no motu terribili ec necessitate libertati incongrua prudentes uiri ad obsequium iudicum prouocentur,ut C. eo. l. i. Hi inquam siue fuerint adsessores ordinarii.
ultra quatuor menses adsidere non debent, ut C. eo. l. in consitatijs. Item qui semei
63쪽
ο ΙΜΥΜ coDIcis, 3 semel adsessor ueI cancellarius constitutus est amplius idem omium accipere debet,ut C. eo. l. liceat. Sane praesides per se non per assessores libellis subscri- here debent, ut C. eo. l. q. Item ad stilor in prouincia assesssione functus per quinquaginta dies ibi remanere debet. Ergo pro confesso tenebitur qui accusatus huiusmodi personam subtexerit, per asses Iorem quoq; nequiter ablata in quadruplum restituantur, ut duplum spoliatus accipiat, duplu fiscus noster acquirat,ut C. eo. l. iij. In summa sciendum est, quod siquis fuerit aduocatus in
aliquo negotio,in eodem amplius iudex esse non debebit, etiamsi iudex ordinarius fuerit. Tunc enim licet iudicare possit, urbanius tamen fecerit si demandauerit. Sed N primo iudex in aliqua causa, in eadem non aduocabit nisi forte tutor curatorve alterius litigantium fuerit costitu tus, sed pro alterutro quondam aduocatus contra eundem ob necessitatem aduocabit. Sand regulariter facile credendum non est duabus rebus etiam necessarijs, aduersus cundem furuere poste, ne dum in utrumq; festinat neutrum bene peragat, ut C. cO. l. ulta DE ANNONIS ET cA ITU ADMINIsTRANTIVM , VEL adsessorum, uel aliorumve publicas sollicidii tines gerentium,& eorum,qui aliquas consecuti sunt dignitates. TIT. XLVIII.
IN annonarum prebendis solacijs hic fixus ac stabilis seruabitur modus , ut
ea pro annonis, & capite, id est magistratus debita sibi consequantur pretia. quae in particularibus dignitatibus , id est singulorum descriptionibus cauta leguntur,ut C. eo.
DE coNTRAc TIBVs IVDIcVM, VEL EORUM, QUI SUNT circa eos,& inhibendis donationibus in eos faciendis, di ne administrationis tempore proprias aedes aedificent. TIT. N LIX.
l istinguitur emat uel per donationem accipiat magistratus urbicus a pro.
- uinciali. Et quidem magistratus urbicus non rite emit mobilia uel immo bilia,nisi paterna uendantur,uel nisi Imperator permiserit: sed nec domum ex truci,nisi principe permittente. Sane per donationem nihil accipiet etiam principe permittente. Sand alias collata donatio in magistratum urbicum non habebit robur, nisi specialiter in scriptis donator candem donationem confirmauerit Mel quinquennium sine querela donatoris . uel eius haeredis transierit: secus in donatione quae ab ingrato reuocatur per donantem uel eius haeredem. Sane emptio facta per magistrata urbicu nec per speciale uenditoris assensum co firmatur, nec per quinquennale silenciis. Porro praesides prouinciam nec domos aedificare in prouincia possunt, etiamsi sacri apices hoc permiserint, nec per emptionem, nec per donationem, uel per alium titulum accipere possunt mobilia uel immobilia: nisi uendantur paterna, uel nisi ea quae pertinent ad esculentum uel Poculentum,uel indumentum. Sed nec alias in praesidem collata tradentis speciali confirmatione taci quinquennali taciturnitate confirmabuntur, forte te pore longo aut saltem largissimo confirmabuntur. In summa sciendum est,
quod haec omnia in domesticis ec consiliariis iudicum locum habent. Item iu- cicio meo illud notandum puto, quod licet magistratus passim emere oc petdonationem accipere non pol sunt,uendere tamen ec donare permittuntur. Dissili
64쪽
DE MODO HULTARUM, QUAE A IvDIci Bus infliguntur. TIT. L.
D Hemimus supra de omnibus magistratibus, nunc disiputemus de modo multarum. Videamus ita* quid sit multa,& quis possit multare di qui
non ,α quis sit modus multarum,& quibus multae praestentur. Multa est poena pecuniaria extraordinaria. Siciihi ergo i matur quem multari incertam pecuniam lege statutam, improprie dictum intelligariir, ut C. de episcopa. au. l. i. ec
C. ne lice. potent. I. ult. Multare non possunt defensores ciuitatum,ut C. dedefenso.l. defensores: nec procuratores fisci uel Caesaris,ut C. eo. l. i. 5 ij. Multare
rossunt illustres . spectabiles , clarissimi. Illustres usip ad quinquaginta auri liras. Spectabiles alias usi ad sex uncias auri ut proconsul, prie sectus Aegypti, Comes orientis alias usin ad tres uncias ut spectabiles. Alias usip ad duas uncias ut praesides. Si magistratus praedictum modum excesserint, in duplum tene-huntur,ec alterum simplum multato restituetur, Sc alterum fisco dabitur,ut C. eo. l. ult. Id quom in multando obseruandum erit,a moderatore ut in correptione unius personae si ad id peccati cotinuatio impulerit trinae tantii modo in anno condemnationis sub praestituta summa seueritas exeratur: secus siquis fugitiuum alienum saepius susceperit. Tunc enim toties punietur, quoties Dusceperit ut C. deser. fugi. l. siquis. Multarum seu cra compendia fisco applicantur, nisi multator aliud statuerit,ut C. eo. I.v. uel nisi aliud lex sanxerit, ut C. de episco. aud. l. i. In summa sciendum est, quod multa infamiam non irrogat. Item sicut dictum est multa imposita ob paupertatem imminui poterit, ut C. eo. l. ult. DE DEFENSORIBVs cIVITATUM. TIT. LI.
DEsensores ciuitatum eligi non debent nisi catholici,ut C. eo. I. viij. Item
anno administrabunt, hodie autem hiennio, ut authen. eo. Sed olim per quinquennium administrabant,ut C. m. l. iiij. Item defensores olim duntaxat pecuniariam causam us p ad quinquaginta solidos audiebant, ut C. eo. I. i. Hodie us p ad trecentos, ut in au inen. eo. defensores rusticos tueri debent,& plebi Dicem parentis exhibere. Sed nec agricolas, suburbanosq; descriptionibus adfligi pati debent, ut C. eo. I. iiii. Debent enim curare ut id faciant uere quod
dicuntur esse,ut C. eo. l. v. Caveant tamen defensores ne criminaliter accusatos puniant, uel in criminibus deprehensos , sed accusatoribus mox sub idonea persecutione ad iudicium ordinarii dirigant,ut C. eo. l. vii. Item prouideant defensores ne iniquis falsis mensuris pol sessores a susceptoribus & peraequatoribus grauentur, ut C. eo. l. penult. item apud defensores quasi acta confiiciuntur. Item nulli defensorum liceat sine principis astatibus ante tempus iniuncta ab officio defensionis se liberare,ut C. eo. I. ult.&PenuIt. DE MAGISTRATIBUsiΜVNIcIPALI B vs. TIT. LII. DEcuriones ad gerendum magistratum, ad exactionem annonarum, ante quam subeant per tres menses uocandi sunt: ut si eorum querimonia uideatur iusta, alios in absoluendi locum ualeant subrogare, ut C. eo. l. i. forte simili
adcivitate in alijsmagistratibus eligendis idem dici potest. magistratus municipales rite acta coniiciunt, ut C. eo. l. ult.
65쪽
ALexandria propter sui conditoris, id est Alexandri pueri magis praerogatiuam,licet non iudicem habeat. Apud hunc donationes conscriptae pu-hlicantur,legitimi actus celebranturιut C. eod. ec Teod. forte ec testamenta apud eunden insinuantur .
Iectione, librum Secundum Placentini summa. BE EDENDO. TIT. i. πPLIcAVI' Us in superiori libro de magistratibus
per quos iura prouehuntur, iurgia sopiuntur, iudicia terminantur. Ergo de iudicijs dissieramus, uel de iudicibus exposuimus, nuc loquamur de iudicηs. Et quia iudicioru quaedam sunt praeparatoria, ec multa praeueniunt iudicia tanquam quaedam praeludia , ut actionis editio,in ius uocatio,de his inseramus. Et quia secundum ordinem naturalem prius est edere, quam inius uocare,prius de edendo, id est de actione edenda tractemus. Exponamus ital quid sit edere,ec unde
dictu sit edere,ec quare debeat quis edere, ec quo iure compellatur quis edere,di sumpta occasione ab actionis editione, quis cuilinstrumenta c6pellatur edete . Nihil aliud est edere quam speciem uel formam litis futurae declarare: hoc autem ita fit, si actio sit edenda specialis, puta siquis ait, intendo condictione certi ad centum quae dedi mutuo, uel actionem ex uendito ad centa quia pro centum tibi uendicii duo mancipia. Porro condictionem certi generaliter intendendo, actionem non edo. Quid enim refert siue nullam quis edat actionem siue malitiose id est perfunctorie obscure,id est generaliter. non specialiter uti nihil interest,ut Teo. I. ubi. Nam di qui non redhibet, nec exhibet sicut debet,n5 exhibet,nec redhibet,ut T. commodi l. in . et Tad exhib. I. Iulianus M sed siquis. Sed di is qui rem uenditam tradidit,sed non ut oporis tuit tradidit,ut T de uerb. oblig. l. Iulianus. Sed ec non dicitur actum quod non
est rite actum,imo nec male, sed nihil dicitur actum, ut T quando dies usu seu 2. Iega. ced. Accedit his quia Teo.1. i. legitur, actorem debere cedere actionem,eroo specialem actor editurus est, ut proinde sciat reus utrum cedere an contendere debeat. Quid ergo dicemus,quod fide excepi. rei iudici l. si mater an legitur,vindicationem generaliter intendi possie Respondeo non obloquitur tum quia in rem actio non proprie dicitur actio,ium quia non copellit causam agendi exprimere. Nam cum in rem generaliter ago nec causam generaliter exprimo omnes causae appraehendentur. ut T. de excepi. rei iudi c. l α an . Sed ec sitis
perioribus accedit quod in st de interroga. acti legitur,nihil interest an inten
66쪽
gatus non resipondeat,uel sicu i debet non respondeat idest incertum dimittat interrogatorem. Est autem dictum edere quasi extra dare uel dicere, ut exhibere extra habere. Edit autem quis multis modis si describendi copiam facit, si in libello complectitur & tribuit, si roganti dictauerit,si reum ad album ducit et demonstrat ei quiddicturus est ibidem id dicendo quo uti uelit,ut ii .eo.l. i. Edere debet actor actionem ob hanc causam ut actione edita reus deliberet an cedat Dr contendat.& si putauerit desistendum,cedat, ut ride interrog. l. no alienum si putauerit cotendendum instructus ad reluctandum ueniat iudicio meo) sicut
nemo cogitur agere ita nemo praecise actione uel ossicio compellitur actionem edere. porro si actor uelit reum respondere causative necesse habet actionem specialiter edere. actionem aute editam specialem emendare licet Sc mutare. Emendare ut si prius intenderit in minus,postea intendat in amplius, di contis. Sedec mutare potest actionem dum modo intendat coaequeva idest ut beneficium editionis reo sit fatuum hoc est ut peraec, sit instructus respondere secadae, sicut fuerat instructus iespondere primae: ergo non diuersam actionem postea debe-hit intendere,ut s primo intenderit nesociorum gestorum actionem, non debehit postea intendere de deiectis 5 effusis. Quid ergo si hoc fecerit iudicio meo,
reus respondere non cogitur,nisi ei nouum-tantum tempus id est xx. dierum detur,uel sicut alii dicunt resipondere compelletur,sed actione in factum ex hoc cdicto ad intercise reus contra actorem experietur .ut ff. eo. Sane' si actor primo intenderit actionem furti,& postea mutauerit di intenderit ut bono. rapto. reus respondere compellitur omnino,quia editi6is beneficiti ei relinquitur saluum. His dictis quae ad editionis actionem pertinent,inde accepta occasione de edendis instrumentis differamus. Instrumenta hic dicuntur quae scriptis cotinentur. Instrumentorum alia sunt publica ut acta, alia communia,alia priuata. Privatorum quaedam sunt petentium,quaedam sunt eorum a quibus petitur. publica a quocunq; Sc cuicunm etiam actori a reo,& ab actore reo exhibenda sunt. Sed etsi ossiciales ea possideant exhibere debeat uel per ossicium uel per codictionem ex lege,ut C. eo. l. it. Simili modo et communia exhibenda sunt etiam a fisco minori cohaeredi,ut C. eo. I. procurator. Simili modo priuata instrumenta petentis prorsus propria,cuicunq; S a quocunq; edenda sunt. porro reus sua instrumenta actori edere idest exhibere non cogitur ut C. eo. l. iiij. Quippe odiosum est impugnare, fauorabile defendere. Sane cita id ex causa idest sua instrumenta reus edit actori, ut C. eo. l. i. dicunt quidam etiam ad actionem fundanda argumento legis l. siquis ff. tit. eo. Atqui iudicio meo illud intelligatur ubi argentarius conuenitur,uel ibi legitur no de edenda actione sed de alia ratione. Item iudicio meo id ex causa dic. ad replicationem debet intelligi. Quippe aequum est actorem replicantem utpote factum reum, ab actore actionis instrumeta postulare. Sicut enim reus fit aetor cum excipit, quia probat licet sit reus cum excipit, quia se defendit: ita e couerso actor cum replicat fit reus, quia se defendit. liceat remaneat actor,& qui mouet actionem,& qui probat replicatione.,Hic reserui quod multum intersit,ut C. eo. l. ult. Sed modicὰ interest, quia qui actor
est principaliter ad actionem findandam ut dixi rei instrumenta non postulat. sed factus reus ex post facto siue secundario, in replicando postulat: hoc pater Antoninus di Alexander edixit,& in rescriptis extra uagatibus meo iudicio statuit non autem ut quidam dicunt C. eo. l. i. Ex his quae dicta sunt intelligere licet,& quod reus semper postulare poterit instrumeta sibi exhiberi ab actore. di quia reus est,uel in eo quod reus est. Actor autem non semper postulare potest a reo,sed di cum postulat actor, non quia actor est , sed quia actor in replis cando reus est iactus. quod enim alias dicitur actore non probante reus debet obtineret
67쪽
obtinere, non dicitur accusatore non probante. Nam sicut accusatori, ita di accusato in criminibus interdum tuta in crimine falsi probatio iniungitur, ut C. defat. l. ult. ec C. de abolit. l. . In summa notandum est,quod regula praedicta actore non probante &c . ita debet intelligi uel quasi probante. Hoc sit duobus modis. per praesumptionem re per religionem. Per praesumptionem alias ratione naturae, alias ex tacto. Ratione naturae puta filius agens de inossicioso . licet
sit actor,non probat se fuisse ingratum, imo scriptis debet probari filiu extitisse ingratum. Simile est quod legitur,ut C. de probat. l. sue. In his enim casibus p- sumptio *bat pro filio. Ex facto praesumitur quasi probasse meo iudicio si prohet se retro possedisse,debebiti actor reportare sententiae emolumentum, nisi Possessior probet contraria. Obtinet quo actor alias ubi no probat, sed quasi
probat,ut si iurat iudice deferente ac reo reserente, tunc reo iusiurandum remittetur. Idem fiet si actor sacramentum reo deferat reus , no iuret nec reserat. DE IN IUS VOCANDO. TIT. II.
FActa editione actionis sequitur de inius uocando,sic loquamur de inius
uocando. Videamus ital quid sit in ius uocare, qui pollin t uocare,& quando, Sc qui uocant,& qui no, oc quae sit poena uocantiu cotra ius in ius. In ius uocare est uocare ad ius,idest ad eum qui ius dicit, siue inter uocantem aduocatumius dicere possit,sive non. Nam ec uocatus ad iudicem alienum ire deber, allegaturus quare apud eum litigare non debeat, ut ride iudi c. l. v. Vocare autem uidetur actor non reus,licet saepius iudicem interpellet, ut uocatus ipse a iudicio
dimittatur. Sed nec ii Ie uocat qui libellum principi uel praesidi aduersus patronum porrigit,ut n. eo. l. libertus. Is ergo domum uocat, qui non uerbo tenus, sed cum effectu uocat,inuitum ad iudicium uenire cogit, sic in edictu incidit. Nam ita demum libertus punitur, si patronus ab eo uocatus ec uenerit, di inuitus uenerit antequam libertus poeniteat,ut Teo. l. quamuis . uocari in ius per se non possunt, sed nec uocare regulariter, impubes furiosus, prodigus. prohibetur autem quis uocari alias ratione personarum, alias ratione negociorum. Ratione personariim alias ex iure publico, alias ex iure priuato. Ex iure publico, alias ex iure diuino,ut pontificem dum secra facit nec extraneus uocabit: alias ex iure humano ut magistratum ordinarium tuum uel alienum constante magistratu no uocabis, Sed nec ipse te uocabit sanct minores magistratus etia eorum officiolo constante conueniri poterunt oc conuenire. Veruntamen nullas personas quibus reuerentia praestanda est sine uenia praetoris uocare possumus, ut T. eo. i. generaliter. hoc ita intelligo,si is qui uocatur sine uenia,uocari petitur. Ite non uocatur quis propter aetatem ut impubes. item propter casum ut furiosus.
item propter iuris interdictionem ut prodigus. Item nec pater filium uocabit ut secum ciuiliter litiget: Nec filius fami l. patrem etiam petita uenia,nisi de castrensibus, sed tamen impetrata uenia,ec niti ut emancipet eum,ut fide in ius uocando, sed si, ec nisi quia eum non exhibet,uel alias male tractet eum, etiam sine uensa uocabit, porro re pater filium 5c filius tam . patrem rite accusabit de crimia ne excepto, alias silius tam . patrem ciuiliter non conueniet, etiam si sit adoptatus ab extraneo auoue. Sanὰ arrogatus ab alio filius tuus uel emancipatus parentem sine uenia non uocabit, parentem inquam naturalem 8c legitimum, sed nee huius parentis parentes in infinitum. Sed ec licet adoptiui patris parentes uocare possis , adoptiuum tamen patrem id est arrogatorem etiam petita uenia non uocabis: sed nec adoptiuum extraneum, etiamsi in eius potestatem non redigatis, eo solo inspecto quod pater tuus est,ut m eo adoptiuum,forte nec post
68쪽
-o P LMENTI NVs IN UBRuri adoptionem dissolutam uocabitur pater adoptiuus quondam,n si impetrata uenia. item illum patrem tantum naturalem quicunm esset qui te genuit etiam I her factus sine uenia non uocabis. Sane alias uulgo quaesitus forte ex concubinatu legitimo patrem talem multo magis indigniorem etiam sine uenia non uorabit, ut T. eod. l. iii. Porro matrem quia semper est certa filius sine uenia impune non uocabit,ut Teo. l. iiii. forte distingui potest nisi mater conceperit ex petasimo Ac danato coitu,uel illustris ex concubinatu, hoc est, ut sicu t his matribus talium liliorum successio non debetur,nec talium matru in tales filios successio transmittitur, ita nec ab eis inter se reueretia exhibeatur. Item libertus nisi sit natalibus restitutus,uel nisi sit patronus indigus in ius patronum sine uenia no uocabit. patroni inquam fiunt per manumissionem, per iudicationem, per iurationem, per legem,ut Teo. l. adoptiuum. Item nec filius liberti etiam ingenuus impune sine uenia patris sui patronum uocabit,alii liberti consanguinei,uel libe ti haeredes extranei, hanc reuerentiam non debent. atqui patrono S patronae Scmultis alijs personis gracia patronorum 8c patronarum liberti di libertorum silii reuerentiam debent, ut parentibus & etiam extraneis haeredibus 5c maritis
patronarum Oc uxoribus patronoru,ut C. eo. l. i. praedicti ergo, si eos quibus reuerentiam debent,sine uenia in ius uocauerint,actioe in factum in quinquaginta aureis couenientur,& haec actio nec datur haeredi, nec in haeredem , nec ultra annum,si uero non possint exoluere luent in corpore poenam,ut Teo. l. penuit.
ec ult. Vidimus supra quomodo prohibetur in ius uocari ratione personariam. nuc uideamus quomodo ratione negociorum. Hoc autem fit tribus modis,ob necessitates communes ut messium di vindematrum, ob publicas ut ob expeditiones indictas, ec ob ferias solennes repentinastae. & ob priuatas necessitates ut siquis uxorem ducit sepelitue. In summa notandum est quod etiam uniuersi tati quae manumisit libertus honorem debet quamuis actorem unu hominem de uniuersitate,nomine uniuersitatis sit pulsaturus, nulli autem libertus iste reuerentiam debet, quia ita est libertus omnium quod nullorum,ut Teo. l. sed Scsi. sane no debet patronus in ius sine uenia uocari a liberto, siue conueniatur nomine suo uel alieno, ut T. eo. I. sed Zc si, Sed ec per libertum duntaxat no suo nomine agentem, ut stiueo. l. quae situ. Quae sit huius uarietatis ratio solicitus lector inquirat. Item in summa notandum est quod filio patroni in ius temere uocato datur in factum actio,ctiam absente patre, ut Teo l. si libertus,ut & alias de uiaticulo credito, ut fissi de iudic. I. si longius. Sed ec innocens filius temere uocandus non est,licet pater nocens sine uenia uocarinotuit, ut fissi eo. l. adoptiuu
Dit. Item notadum est,quod licet sicut dictum est de domo quis uocari potest, sed tantum uerbo tenus, non si lateat sed si copareat, uel aditum ad se praebeat, inuitus tamen non debet de domo extrahi,ut meo. l. sed di si is: multo minus de domo dei nullus debet inuitus extrahi.
AVdiuimus de in ius uocatis,dicendum esset de iudichs sed quia in ius u
cati saepe malunt pacisci oc transigere, quum ad iudicium uenire, quia moticulosa res est iudicium subire, primo trinemus de pactis & transactionibus. ec quia pacta sunt generaliora quam transacta primo de pactis loquamur. Via deamus itaq; quid sit pactum,& unde dicatur pacta,quae sit aequitas pacti, quae aequalitas pacti, quis possit pacisci, quis n6,de qua re liceat pacisci. de qua no. quae sit inspectio mixta, quae sit distinctio pactorum, ec quis effectus quaeue sit
potentia pactorum. Pactum est consensus di placitum in idem duorum uel plu
69쪽
rium. Consensus inquam placitus quia nemo secum sentiendo pacisci potest. imo opus est ut co sentiat idest cum alio sentiat, Erso inter duos pluresue pacta initur ex necessitate. Sequitur in idem,non dicitur in eodem. Nam si duo consentiant in eodem, puta quod Socrates est Socrates, non est pactum sed opus est ut consentiant in idem,scilicet dandu faciendumve ex diuersis motibus animorum, postmodum couenientes in quid unum faciendum uel dandum. Sicut enim scholares ubi ad unum locum ut addiscant ueniunt, ex diuersis domibus
conuenire dicuntur.ita qui paciscuntur couenire dicuntur,cum ex diuersis motibus in aliquid dandum faciendum te decurrunt. Adnecti debet ec subaudiri in idem dandu faciendum te scilicet inuicem idest ab altero alteri, nec enim si duo consentiant,ut quid cui absenti tribuant paciscuntur, sed ita si alter alteri spo
det,hocq; in casu alterius coditio melior est, ut eius cui promittitur,alterius durior ut promittentis, alio modo se habet pollicitatio: Quippe est solius offerentis promissum, ut is de pollicit. iij. Dictum est pactum quasi pacis actum, est btractum a pactione idest manuum percussione detortum. Veteres enim manus ibi percutiebant cum pacta componebant. Sed post palmatam apud montem Pesulanum altero inuito alteri a pacto resilere no licet. Inde est quod uulgo me trice dicitur. Pango sonans pegi uel pactum uel docet ictum, Per pango pepigi componere pacta solemus, Per pango panxi carmen cano significamus. Pactoria aequitas est naturalis summa. Quippe summe aeqvss est paciscentiu pacta, licet non omnium, nec omnia debere conservari. Nihil enim tam cogruum est humanae fidei quam ea, licet non omnia,ea, quae inter homines placuerunt: non tamen quomodo libet,debere custodiri. Tria sunt quae admonent nos ad obseruationem pactorum, fides,ueritas,autoritas. Fidei debemus ut adimpleamus quod proposuimus. Uarii enimWinconstantis hominis est sibi displicere hoc quod ab initio placuit,Stellionis est non agere quod iuste pepigerit. Veritati debemus, sicut diximus ita fore. Autoritas praetoria tuetur pacta rite interposita ic iusticia solidata. Item in pactis distinguuntur alia tria, id quod promittiatur,ut quid dari sieriue causa promittendi, ut uenditio locatioue, qualitas promtissionis,ut cesset dolus et fides mala, sed assit fides bona. Pacisci potest pubes,
mentis compos,iure non uetitus,ut prodigus furiosus, qui sane necdum con
tra se, sed nec pro se pacisci ualent. Sunt aliqui qui aliquado rite paciscuntur, ut pupilli etiam sine tutoribus,contra se minime:nisi cum tutoribus hoc est ut obligentur ciuiliter,nisi locupletiores facti fuerint,vel pubertati proximiores extiterint. Sane pupilli si sapiunt,paciscentes semper uel naturaliter obligantur, nisi
cum tutore contraxerint,ut fide auto. tui. l. pupillus. Porro ex quali contractu etiam infantes ciuiliter obligatur,ut C. de ne8o. l. ij. Item filii fam. licet alias obligentur si contrahant,si tamen mutuum accipiant, regulariter non urgentur. Sed & Deminae intercedendo paciscentes regulariter non tenentur. Item prodiagi,licet possint haereditatem adire,& forte sibi pacisci, contra se tamen minime paciscuntur. Item serui paciscendo nec sibi prosunt nec obsunt,idest nec ab alijs obligantur nec alios sibi ciuiliter obligant. Porro dominus aliis obligatur. serui' ex contractibus suis nes serui manentes. ne facti liberi regulariter poterunt conueniri uel agere, uel excipere: naturaliter tame obligantur etiam si cum dominis paciscantur. Sane si serui deliquerunt in non dominos oc naturaliter ec eia uiliter obligantur,factici; liberi poterunt conueniri. atque si in dominos deliquerunt nullo tempore poterunt conueniri regulariter. Sane seruus institutus haeus nondum haereditate adita si cu creditoribus haereditarijs paciscitur ut
70쪽
PLAcENTINUS IN LI3RVMnus soluatur haeres factus postea utetur exceptione non paeli sed doli, ut T. eo l. sed si. hoc ideo quia cu seruus esset pepigit, & quia seruus manumissus factus
est homo alius. De re licet pacisci quae no sit naturae,iuri,uel bonis moribus aduersa. Ecce enim siquis promiserit hominem immortalem etiam per stipulationem, item homicidium se facturum,corporisue ludibrium, nihil agitur. Sed Scsiquis paciscatur alii regulariter nihil agit uel sibi nec alii. Ergo in pactum uenit id duntaxat quod eli possibile, iustum,honestum, uel non inhonestum. Siquis enim promiserit mihi rem meam propriam,rem sacram, sianctam. religiosam Iibera personam, nulla est pactio ne. agitur ex pacto. Amplius si filius a. uiuente patre cum creditoribus paternis paciscatur, ut minus soluatur mortuo patre, factus haeres utetur non pacti sed doli exceptione,ut ff. eo. l. sed ec si. forte si promitteret ut postea plus solueret non teneretur. Ergo in subsidium exceptionis pacti saepe subrogatur utilis exceptio doli mali ut E. eo. I. rescriptum. Iam in subsidium directae actionis actio subrogatur utilis uel in factum. Ecces procurator contrahit uel in iudicio obtinet utilis actio domino datur. Nam ociusiurandum procuratoris no tantum parat imo etiam parit domino actionem, iit aede iureiuran. l. nam postquam . hoc ita intelligo si procurator paciscatur sia hi,uel impersonaliter. Nam si paciscatur domino, nisi forte praesenti in iudicio, nihil agit, nec sibi nec domino, nec ut dominus agat nec ut excipiat. Sane etiamsi tutor paciscatur pupillo,curator adulto,rius paciscitur occasione ossici j pubis cstalias regulariter minimὰ, ut in summa Institutionum de inutilibus stipulationibus explicaui. Et non tantum pactum procuratoris prodest domino sed obest. Si tame fuerit procurator in rem suam,uel generale Sc liberum mandatum habuerit uel speciale ad id ut Teo. l. nam. Sed di pactum domini procuratori et proderit ec nocebit,ut K eo. l. si cum. Item pactum emptotis haereditatis proderit ec nocebit uenditori. item ec e cotta, maxime si uenditor pepigerit in rem,ut
Teo. l. si cum S l. si tibi. Item pactum bonae fidei possessioris, legitimo haeredir-derit ut fide consti .pecu. Item pactu debitoris fideiussori proderit Oc nocebit. nisi gratis fideiusserit, uel nisi in contrarium debitor egerit ut st. eo. l.&haerediec t. nisi. Sane fideiussoris pactum debitori non proderit, nisi Sc in rem pepigerit,ut no a reo quoq; petatur, ut Teo. l. uidelicet. Porro rei unius pactum etiam in rem cum reo,non oberit nisi sit transactum, acceptolatum, iuratum, ut T de
iureiur. l. duobus. Item filii Bc serui pactum ne a patre dominoite petatur proderit ec in dominicis ec in paternis,sed non oberit. Sam' in peculiaribus etia ob rit, siue paciscatur in rem,uel ut non petatur a domino patreue. Sane filius iam. si paciscatur ne a se petatur, proderit oc sibi di patri haeredi patris,sed tantum uiuo filio,ut T. co. l. acquiret ec I .ec haeredi. Sane si seruus ne a se petatur pactus fuerit,nihil valebit pactum quoad pacti exceptionem, nisi seruo uiuenter sed si in rem paciscatur, proderit etiam domino ec haeredi eius uiuente tamen seruo non pacti sed doli exceptio. Econuerso pater non recte siue directὰ filio paciscitur: quippe nec directam actionem sed utilem, nec exceptionem pacti,sed excestione doli eundem effectum habente, pater filio quaerit, ut T eo. i. ec haeredi.
Itala inspectio in eo spectatur,quando quis pacisci potest,& res talis est de qua pactum fieri potest , di quandoque quis de ea re pacisti non potest , ut de .
ea noui operis nunciatione quae ad publicam laesionem pertinet,ut Teo. l. iuris gentium. Sed di procurator pacisci potest,non tamen transigere curator tranagere,non pacisci,ut fide surt. l. interdum. Item mixta inspectio in eo seruatur
quod quis pacisci debet de re sua,de facto suo,sibi quid dari fieriue , non alium caturum facturumsi nec alii dati fieriue,ut Teo. l. si unus. Haec enim regulari. ter nihil