Elementa iuris ciuitatis seu Politiae Iosephi Bertieri ..

51쪽

rum erga uxores, tutorum, aliorumque ius

habentium cuiusdam mores dirigendi; ac si innotuerit inveniri adolescentes , aut puellas, quae malum Suscipiant educationem , de hoc illi certiores fiant sub quorum custodia ea iuventus esse deberet. Si autem implorent ipsi Regiminis auctoritatem, Optentque prospici ut ad virtutis semitam reducantur qui ad vitia proclives a Ndtura constituti sunt, vel iam ab iisdem coinquinati, hoc probato, opportuna adhibeantur remedia , quorum praecipuum eSt cos a malorum Consortio Segregare; quam ob rem perutile etiam esset primas coercitiones ita infligi, ut consortium illud secum non ferrent, quemadmodum in carceribus publicis uSuvenit. o Corrumpunt, enim, bonos moreS Colloquia pra-M Va. ,, insuper Cogendi sunt pueri, atque adolescentes alicui vacare arti, aut eXercitio, ur sibi victum Comparare valeant, ac ne locus sit perniciosos otii essectus perti-meScendi. Abstineat tamen qui eos corrigit a nefariis rebus nimium explanandis, atque aperte prohibendis, ne qui corriguntur ij Cie de M'. M. Q Plerumque Parentum Prae-

52쪽

tur sibi adsciscere valeant quod dictum est: -NOn Cognovi peccatum nisi per Le- ,, gem. D EX ponantur quae praestanda sint Deo, quae parentibus, aliisque maioribus; pulchritudo virtutis, vitii turpitudo, praemia bonis proposita, poenae quae imminent malis; quique perviCaCes, aut reluctantes reperientur, ii denique amigantur coercitionibus , quas inter valde probatur

addictio militari disciplinae.

Parentes autem monendi sunt ne o caecati dulci commotione sensuum, & dilectionis erga filios nimium vitia eorum perferant, neve contra aegre serentes eos vitam degere quae traditis minime praeceptis respondeat umquam illos domo ex pellant; nil enim esse potest maiori incitamento ad sodalitia cum impiis ineunda, atque criminibus potius, quam labore, &industria vivendo. Neve Semper ad normam educationis quam ipSi quoque parentes susceperint illam filiorum conformare nitantur, sed potius eorumdem propenSionibus, modo innocuae, atque utiles sint,

Obsecundent.

Sunt enim nonnulli qui Patria abutuntur Potestate, nimis asperum natis sui S iugum imponentes, ex quo fit ut isti mali sint animi, atque abiecti, minorem adqui-

53쪽

rant alacritatem, sintque minus Patriae utiles. Nec desunt qui nimia rei familiaris,ervandae, augendaeque cupiditate, aliisque de caussis dura praecipere aut ent filiis quoad statum , ad arteS, atque e Xercitia, ac demum quoad nuptia Sit quae Saepe numero felicitatis, aut infelicitatis totius vitae initium constituunt. Dum Paterua auctoritas in sola imperandi voluptate Con- Sistit, aut pater, nil aliud Sentiens quam abominandum sui ipSius amorem quem v cant Egoismum, triumphos eriget Super deiecti filii in fortunia, aut merito indignata natura ad perhorrendas rapietur ultiones, & patris filii qua audaciam ciens ad pugnam teterrima exhibebit spectacula. Haec omnia ante oculoS Ponantur parentum, ut ab erroribus huiusmodi, in quos prolapsi fuerint, resipiscant; numquam tamen in filiis foveatur erga Patrem SpremiuS, atque arrogantia. Parentibus qui abundant pecunia non ass re erit suadere ut iubeant filios ad exteras regiones itinerari: ita enim erudiuntur, atque utilium rerum adipiscuntur Cognitioilemo Est quidem iuventuti utilissimum scientiis animum excolere, atque RS-Suescere ex ipsis quoque oblectamentis uintilitatem fructumque percipere.

54쪽

De Coniugum moribus plura essent dicenda. Verum satis sit animadvertere quod detestanda quidem, sed tamen Deoquentissima esse ubique videtur coniugalis fidei violatio . Uerendum igitur ne ex hoc ipso deterior fiat disciplina moralis publicae , ne, e qu s innocens a mali exempli corruptela abripiatur . Audiemus Senecam dicentem: Inter Caussas malo rum nostrorum est quod vivimus ad era,s empla, nec ratione componimur, Sed consuetudine abducimur si . Solent tamen quandoque uxores vesana efferri zelotypia, aut credulitate , praeter iustitiam iurgia suscitando, non sine virorum angore, atque honestae conditionis Memianarum magno dedecore ι quod serendum non est; quemadmodum compescendactsune universae obiurgationes& controversiae quibus familiarum quies perturbatur. Nec est omittendum reciprocum esse Ius coniugum quoad sdem, ac tantum viro uxorem subiici in iis quae ad regendam familiam , ac domesticas res admini strandas sunt necessaria Prosequar de honestate publica noti- nulla agere. Huius servandae caussa cohi

55쪽

bendae sunt foem; nae, quae impudentiam ιac turpitudinem prae Se ferunt, prae Selim vero illae exterarum gentium, quaeque in Theatris suam locant operam publicis choracis, atque comoediiS, ne pru, iS estrum moribus cuiquam ruinam, aut detri mentum inferre audeant. Impediantur nuditates publicae, ut in balneis, ubi etiam Conveniens ordo Servandus , neque ullaicon, aut pictura permittatur quae inhonesta, atque Impia oculis repraesentet. lnmoribus coercendis nullus detur loCus publicas admirationi , ac vociferationibus, quae deteriora quandoque esse possent ipsis etiam malis ad quae removenda C ercitiones illae essent institutae. Molles nimium blandique mores Opourbanitatis in cordibus hominum gliscesse res interdum maius adserunt malum quam bruta lis ipsa corruptela; nam initio hae illecebrae non vitium, sed Communem usum redolere videntur; postquam vero his animus adsueverit iam vitiosus sectus est. Ex Ebrietate oriuntur iurgia, tumultus, plura in familiis detrimenta , otium ἡaverSatio a labore, & ab artium exe citio pro se,& familia alendis. Quare tabernae,& cauponae inservire debent publicae 'commoditati, interdum quoque modico

56쪽

' . . . '

populi levamini, non autem habitationi, aevitiis; & interdicendus vitiosi S, rixari So litis, aut quibusdam filiisfamilias ad easdem aditus. Iubeatur claudi horis ad Religionis exercitia, aut ad nocturnam quietem deinstinatis, & ab illis cuiuscumque speciei ludi oliminentur. Avaritia est vitium quod numquam utile esse potest Societati, plerumque au tem illi est funestum , potissimum dum non tantum deleat ex cordibus hominum sensus pietati S erga gemitus indigentiae, sed etiam consistat in coacervanda pecu nia , eiusque circulo ad quem introducta fuit detinendo. Adde quod vitium istud secum fert fraudes, dolos, iniustitiam, atque etiam crimina, essicitque ut homo

in publicis ossiciis facile a fide deficiat ,

Cum pecuniae amore honori, atque humanitati renuncia verit. Si quis contra possessiones a maiori

bus relictas dissipet, atque disperdat distinguendum an sui vel alieni iuris sit. Si alieni, audiantur parentes, aliique qui ius

habent eius mores regendi, modo instent ut cohibeatur, praesertim si videatur esse

proclivis ad vitia; si autem sui iuris Sit, illi quorum interest dirigi possunt ad FO-rum Civile ut prodigus alicuius admini Stram

57쪽

rioni subiiciatur. Demum si in hac re ne psimi ius competat non video Cur impedi-φndum sit quemque rebus Suis aut pecunia

pro libito uri, modo nil agat quod obsit

publico bono, exempli caussa, si extraneas res emens cunctas Ope4 in extera pra duceret regio ires, ahi Si magnificenti abuteretur ut sibi pateret aditus ad arbitria impune coqimittenda, tunc enim ratio communis utilitatis favore populi induceret praesumptam huiusmodi iurium renunciationem. Quare nimis admod in civium libertatem coarstaverunt Romani Legibus latis super prodigalitate, quae nonnunquam etiam prodess* potest pecuniae

circulo , & industriae. Divitibus impedire

emptionem magnae quantitatis esculentorirum, aut mercium est idem ac auferre dia vitias agriculturae, artibus, aut sommercio ut iis serventur qui vitam in otio ge runt, modo tamen huiusmodi impensae non transeant in universalem Nobilium, ac Divitum morem, ita ut verendum Sit ne eorum exempla luxus in populo inducatur. Quid damni adfert Civitati quod familia olim locuples decidat in paupertatem Nonne potius aliquando profuit dignitates, nobilitatem, ac pecgniam non in iis dem diu personis aut familiis mansisse Z ι

58쪽

Cohibendi sunt potius qui filiis a mi

lias. aut prodigi S reS, aut merces Venundant ea conditione ut in diem pretium plerumque iniustum cum gravibus etiam usu ris Solvatur; saepe enim Contractus isti vi tio non Carent, aut Saltem esSe Solent tam quam lethale venenum, utpote vitiorum, S criminum caussae. Operae pretium erit

effcere ut permagna exoriatur in Civita te dissicultas huiuscemodi contractus in-

In iis autem rebus quas Leges in cuiusvis arbitrio reliquerunt non debet Politia se immiscere, neque ulli aures praebere qui instent ut aliquid huiusmodi impediatur, ut fioret suadenda alicui ut matrimonia quaedam, contractus, dispositiones,& similia faciat, vel non; dedecet enim studium o*tendere coercendi civibus libertatem, gique solamen illa quae lubet in rebus honestis eligendi; immo non rctro POSbet Contingere quod quis obsςquendi Caussa ea gereret exi qqibus mala gr vis sima consequi possen . Quoad praeas hominum propensiones non modo coercendi sunt qui crimina in se admittunt, sed etiam qui malam praeseserunt fidem, qui utuntur saevitia, aut mendaciis in aliorum derrimentum,

59쪽

qui otio se mancipant, qui ingratum ostendunt animum, aut iniustum i). Nonnisi per vitia itur ad crimina, pauca vero Sunt crimina quae a vitiis non profluxerint. 1tineratores narrant apud Sinenses levia quoque vitia puniri, adeoque pauca esse inter eos crimina. Nimia tamen in prohibendo

severitas, qua res ad extrema perducuntur, nocere potest; invenitur enim modus eam eludendi, cum quo plura interdicuntur, eo magis augeantur cupiditates. LuXus mores corrumpit; efficit enim ut integra Natio assuescat Supervacanea rem Spicere tamquam vitae neceSSitates, qua rum novae in dies creantur, ita ut iam nemo abstinere valeat a rebuS quarum Pamullo ante nulla illi erat idea. Hoc malum

suum extendit venenum etiam ad infimos plebis, Cum omnibus commune sit Studium maiores imitandi, ac videatur turpe Se pauperem praeseserre . & Caeterorum irrisionibus subiicere. Hinc mutua, fraudes, artificia, mala fides,& crimina. Utilius esset Pauperes, qui luxus ope a Divitibus quodammodo ali dicuntur, ad agrorum culturam potius, quoad fieri posset, quam ad artos luxum foventes Studium,

60쪽

animumque convertere I . Impensarum quantitas, quae hodiernis moribus exigitur plura suspendit., ac Supprimit matrimonia , atque ita civium quantitatem

imminuit. Romanum Imperium Legibus sumptuariis vigentibus floruit, Calligulavero, Claudio, atque Heliogabalo luxum

foventibus funditus eversum est. Optandum esse videtur ut populus quosdam Servet fines non solum quoad veStes, atque indumenta, sed etiam quoad epulas, pompas nuptiales , ac senebros, atque alias quae inutiles adserunt impensas i nisi ta-mon de iis agatur Civitatibus, in quibus artes, & industria languescant, neque eas photegendi alia praeter luXum ratio Suppe tat. Addam nonnulla Cap. VII. de Artihus Mechanicis. Vbi admodum cordi esset morum di. sciplinam integram, inviolatamque ServR-ri, praesertim vero in magnis Civitatibus, non abs re vid0retur illos qui praesunt moribus Onus iniungere hominibus ad denuncianda crimina destinatis, vel aliis ea in

quirendi super populi vitiis quae apud

plures olim celebrioreS Gentes curam es-sormabant Censarum 2 . Hanc in ξtituti D nem

iὶ Vid. Aventures de Telemaque Liv. X.