장음표시 사용
121쪽
quod actio transiens s secundum viam Doctoris Subtilis potest accipi vel pro actione, qua agens formaliter agit, vel tram pro actione, quae est terminus istius actionis formalis, quae sim duplici appellatur actio acta: prima actio habet duas conditiones: tors nitum.
quarum prima est, quod per ipsam aliquid in esse reali pro
ducitur , vel educitur: secunda, quod ipsa transiit in aliud, ut in terminum accipientem esse reale per ipsam, transit quidem terminatiud, sed nonsubiective, quod recipiatur in aliquo extra ipsum agens: sed loquendo de actione acta, actio
ista est talis, quod per ipsam nihil in esse producitur; sed est
terminus productus; transit tamen in aliquid extra agens non solum ut in terminum, verum etiam ut in subiectum . Actio qua agens agit semper est de genere actionis; sed actio ista in omni est praedicamento, in quo potest esse motus, aut aliqua forma, quae possit terminare actionem realiter. quando ergo in primo notando dictum est, quod actio transiens est illa, per quam aliquid in esse reali producitur, uel educitur; intelligitur de actione de genere actionis, quae dicitur transiens, non quod transeat extra agens; sed quia est ad terminum, qui recipitur extra agens: cum vero dicitur, quod actio transiens transit in aliquid extra subiective,& ter. minatiue, habet intelligi de actione acta, & producta, de quando Scotus dicit quaestione 13. quolibetali, quod actio transiens est de genere actionis, hoc habet intelligi secum dum ipsum,de actione,qua agens formaliter agit. - Quarto est Obseruandum, quod operatio, quae est actio operat Aquimmanens, & qualitas, ut visio, &intellectio, habet duas es actio im- conditiones similes illis, quas habet actio de genere actio, manens duas
nis; ratione quarum duarum conditionum dicitur, &nin habet condia minatur actio; una est: quia operatio est in continuo fieri, mones corre& in continua dependentia a sua causa, nimirum ab intelle- sponderes
ctu, de obiecto in esset non tamen sic est in fieri,quod succes deg suh fiat, sicut motus, de tempus: quia cum intellectio sit in diuisibilis, & permanens, tota simul sit, & non successiuE, sed dicitur sic in fieri, quia est in continua dependentia ad causam suam , ita quod dependet in suo esse, quod in primo
instanti accepit,&in conseruaria sua causa: qua circumscripta,ipsa intellectio non esset; sicut creaturae omnes depen- dent in fieri a Deo, idest, numquam habent esse indepen-
dens. Secunda conditio est siquod: operatio dicitur quasi
122쪽
in obiectum transite; non quod obiectum esse per ipsam ac ' cipiat; o obiectum est praesuppositum ad esse operationisi quia caula eius effectiva patii alis est, & per hoc distinguitur
ab actione transeunte, quae est tui termini productiva: unde propter istas duas conditiones, intellectio, M visio, acti nes dicuntur, & etiam significantur gramatice per istud verbum activum, intelligere, videre, audire, amare; esto quoa in rei veritate non sint actiones de genere actionis,'qua denominamur agentes. Potest etiam dici, quod denominai tur actiones, quia quandoque effectus immanifestus nominatur nomine cauta, ubi causa est manifesta; quandoque is
conuerso, circumloquimur ipsam causam per nomen efferictus, sicut charitas est quidam habitus voluntatis sui dicit Theologus) quem ignoramus; M ideo ipsum significamus
per effectum : charitas enim idem est, quod dilectio, ita in proposito: actio namque quae est quaedam forma respecti ua) est formaliter, x fundamentaliter in agente; loquendo de actione, que est genus;ipsam tamen formam res pectivam ignoramus, & quia intelligimus, & cognoicimus, significamus ipsam per effectum, Sc dicimus, quod effectus est actio, quia est effective ab actione: hoc etiam 2. Ethicorum appa ret ubi dicitur, quod actus imperatus a voluntate est electim non quidem ut in formaliter electio; quia actus, qui est tor- maliter ςlectio, est ipsa volitio; sed est electio : quia estectique, S caul aliter est ab ipsa electione: sic etiam Philosophus NM H a de Anima tex. com . t o. dicit, quod actio visus sit ipla vi sio: quia non est actio de genere actionisued terminus eius:
ex his ad formam argumenti dicitur, concedendo, quod Ο- peratio est actio immanens; sed non sequitur ex hoc, quod A non sit qualitas : diuisio enim actionis in immanentem Mirant euntem non est diuisio generis in si ecies,lediouus vocis in significationes;&sola actio transiens est vera actio de Diuisio Mis genere actionis; actio vero immanens est qualitas. N aequi nisis imma- uoce actio propter conditiones praedictas. Ponet etinentem , ct alio modo actio ipsa diuidi, in actionem immanentem, Nirasseuntem transeuntem; ita quod esset diuisio generis in tuas/pe i tes etiam de univoci in univocatas licet non ita ad mentem Arnio esse druisest lis u. ineta physices: actio enim quae est praedicamentum generi i non solum est ad formam inductam per motum in pallum,
specie M aliud ab agente, sed etiam ad sormam inductam pς ix '
123쪽
tionem in ipsomet agente : sicut enim calor inductus in ligno actionem de genere actionis in ipso igne generante pretsupponit, ita volitio,& intellectio squae sunt formae manentes in agente ) praesupponunt actionem de genere actionis. per quam tales formae in esse reali inducuntur ι M tunc illa actio de genere actionis, quae est ad sormam inductam in ip-
solvet agente, dicitur actio immanens: quia est ad termisnum, qui manet in agente, silcut respectu intellectionis, quae est noua, oportet actionem nouam assignare, quae sit ad imtellectionem, M vocatur intellificatio;& quia terminus eius est in intelligente, intellificatio dicitur actio immanens; illa vero actio, quae est ad sormam transeuntem extra suppomtum agens, actio transiens dicitur, velut est calefactio, qua ignis in ligno calorem producit: dc obseruandum est, quod utraque actio de genere actionis tam videlicet immanens, quam transitens, dicitur sic, vel sic, non ratione sui: quia v- Iraoue manet in agente; cum actio, quae est genus, subiecti-ue ut in agente; sed sic, vel sic dicitur ratione termini, ut sinpra dictum est. Et secundum hunc modum distinguendi a
ctionem, ad formam argumenti dicendum esset;quod op ratio non est actio, nec immanens, nec transiens: illa enim
dicitur actio immanens ut iam dictum est in quae est productiva termini in ipso met agente; illa vero transiens, quae est productiva termini in alios utraque ergo tam immanens , quam transiens est productiva, & ideo operatio non est actio: iste tamen secundus intellectus distinctionis actionis immanentis, transeuntis, esto quod sit verus sui docet optime Doctor Subtilis quaest. 13. quolibetali in non est tamen de mente Philosophi sicut primus intellectus primae diuisioms: Aristoteles enim ς. Metaphysicorum distinxit tantum primo dc non secundo modo, ut patet in eius litera , quia actionem vocat opus operatum scilicet intellectione, Ee visionem si&ita Philosophus distinguit ibi actionem Doam in immanentem, dc transeuntem, nihil penitus mem ionem faciens ibi de actione de genere actionis. Ad secundam rationem dico, quod duplex est relatiuum, scilicet secundum esse, M secundum dici: concedo operationes esse relativa, secundum dici, non autem secundum .esse; sicque patet quid sit dicendum ad hanc dissicultatem . Sed videtur, quod int*lligere sit Pati, ergo non est qualitas. :- F antecet'
cundum esse et secundum dici. Insant M.
124쪽
latio. Intelligere non es pati formatiter, sed canc L
antecedens est Aristotelis 3.de Anima tex. 38.dicentis,quod intelligere est quoddam pati. Dico quod intelligere non est passio formaliter, sed concomitanter: nam sicut esse album est habere albedinem tamquam firmam; sic intelligere, vel esse intelligentem, est habere intellectionem sicut sormam unde si obiectum, vel Deus causaret effective in intellectu meo intellectionem, non diceretur intelligere, sed intelloctus, in quo recipitur subiective intellectio; est igitur intelligere recipere; vel habere intellectionem;& licet intellectus causaret totaliter in se intellectionem secundum unam opinionem, si eam in se non reciperet, non diceretur imebligens in eo, quod causat, sed intelligi ficans, seu producens intellectionem. quod igitur dicitur, intelligere est pati, non probat, quod sit per se de genere passionis; sed quod forma liter denominat per hoc, quod recipitur in aliquo subiecibue, ut sit sensus, intelligere est recipere intellectionem, Sc rocipere est quodam pati, ideo ad intellectionem tequitur concomitanter passio; & haec de diuisione entis in abiblutum,&respectulum ducta sint.
CO mitra, quod ens diu obtur in sub lautiam, es accidens , dy loquor de ente finito , mi crea
H AEC est diuisi fentis finiti per quidditates, vel per
ea quae ipsum ens finitum includunt quidditatiue; M. dicit in substantiam, accidens : ia licet Doctor Subtilis s. Metaplaysicorum i diuidat ens finitum in decem praedicamenta; bicuitatis tamen causa Auctor dixit in su stantiam, M accidens: breuior enim sermo est dicere in substantiam, & accidens, quam in decem genera numerando illa, ideo excusatur; potest etiam ratione circumlocutionis excusari : nam dicendo accidens, circumlocutusfuit omnia Mouem genera accidentium ., Ex hac autem entis diuisione,
duo eliciuntur corollariab primitu quod Um solum eiu
125쪽
finitum diuidatur in decem genera quod Deus, ncc liqd id nisi his, i ndictum de Deo est in praedicamento: omnia enim, quae sunt m ., he, e . in Deo, sunt infinita, vel formaliter, vel identice; & hQc CO his A id tollarium probatur a Doctore Subtili S. distincti primi sent, Amri quaest. 3: Secundum corollarium est,quod secundς intentio' et
nes non sunt in aliquo decem predicamentorum: nam cum nos cens finitum sit ens reale, de omne tale sit substantia, Vel ac' se hia imcidens ; intentiones autem secundae neque entia sunt realia, tentiones honeque substantiae, neque accidentia, in nullo erunt praedica' stat is es mento eorum, quae ab Aristotele assignantur. Sed hic ma' qtio genere. xima oritur dissicultas, quae ab ipso Ioanne de Vallonis tan- Di ultas. gitur. Uidetur enim quod hoc secundum corollarium sit et ris emcontra communem sententiam Scotistarum asserenti Ηm, tia rationis entia rationis in praedicamento reponi, cnm inter ipsa, ge' simi in praenera sint, &species, ut patet a Doctore Subtili in suis uni- dicamento . uersalibus : in quo igitur erunt praedicamento Z Non est di- Scotus.cendum, quod undecimum detur praedicamentu: tum quia Scotus in quarto sent. dist. Io. tantum decem ponit praedica- .menta: tum fortius, quia Aristoteles diminutus esset: nam hoc undecimum praedicamelum non posuit: vel dicendum .
est, quod Scotus fuit superfluus;& praedicamentum aliud ad inuenit, quod non excogitauit Aristoteles. Pro huius asta sudissicultatis resolutione notandum est primo, quod con ' di vitutis. munis opinio, &praecipue Thomistarum negat entia rationis esse in praedicamento. Nam ad hoc, quod aliquid sit in Quid requia praedicamento, requiritur primo, quod sit ens,ideo non en- ritur ad Metia non sunt in praedicamento: Secundo quod sit ens reales γω aliquid propterea entia rationis non sunt in praedicamento: Tertio sit in praedia quod silens reale limitatum, habens essentiam distinctam cantenro. ab esse, propter quod Deus non ponitur in praedicamento: Quarto, quod sit ens reale uniuersale, vel particulare, quae conditio ex immediate pr edenti sequitur: Quinto quod sit univocum, ideo aequivoca non sunt in praedicamento: Sexto quod sit incomplexum secundum rem; vel secundum rem, de vocem simul , ideo complexa non reponuntur in obia nisi
Addunt secundo, quod ad hoc, quod aliqua quidditas sit μω alisis praedicamentum , idest genus generalissimum, requiritur idditis
primo, quod sit natura realis extra animam existens actu, praedicarem
126쪽
praedicandi distinctum ι qui modus essendi cum sit illi e gemtialis, sit natus communicari quidditatibus sub se contentis: vltimo quod inter ea, quae consimili modo est endi, & prae dicandi generali participant, sit generalius: ex quibus inseritur primo,quod entia rationis,sive secundς intentiones non sunt in praedicamento; non enim sunt entia realia extra aurimam actu existentia, vel potentia, quod necessario requiri D Ibm tur ad quidditatem praedicamentalem: quare Sanctus Tla mas i n quae ilionibus de potentia quaest. 7. arti c. . inquit, in nullo praedicamento ponitur aliquid, nisi res extra animam existens: nam ens rationis diuiditur contra ens diuisum in decem genera, ut patet s . Methaphysices; si ergo relatio noesset in rebus extra animam, non pateretur aliquod unum genus praedicamenti: Unde licet secundae intentiones scit. i cundum nostrum modum intelligendi, ordinentur idcun
dum sub , & supra i istud tamen non susticit ad coordinationem praedicamentalem.
ob his nisi Sed contra hanc opinionem sic instatur. Quandocum-riam1 - que est aliqua quidditas potentialis contrahi bilis per diffe-m,natis. Lentias ad aliam quidditatem, in cuius ementia ponitur tam se quam constitutivum partiale, semper illa est genus, M. superrius ad illam, quam partialiter constituit in recta linea prindicamentali; & inter illas quidditates est per se ordo quis ditativus, huiusmodi autem est ista quidditas uniuersale; quae respectu quinque uniuersalium est tamquam potentiarie contrahibile ad illa per differentias mediate; vel immo
diate ; ergo talia entia rationis erunt in praedicamento. Praeterea. Quandocumque sunt plures entitates per se
intelligibiles, de definibiles, in quibus manifestum est ess aliquid superius, & inferius, in illis est dare aliquod supremum generalissimum ad illa;& in eis est dare multitudinementitatum; quarum una intrinsece respicit aliam; sicut tintum, vel constitutivum respςcit partem, dc consequenter praedicamentum ue sed in entibus rationis ita contingit, erg9
ghtia resim Dicendum est ergo, quod entia rationis sunt in praedica ius quomodo mento, non quidem reali, sed intentionali: Unde Scotus stat in praedi in Φ. sent. dist. I .quaest.2.art. a. litera I. dicjt. Intentiones lo- cimento. gicales non significant quidditates extra animam; sed tan
127쪽
In Formalit. M. M. Ant. Sirecti Doch Pari.
re definitionem sufficit ad scientiam proprie dictam, alto'
quin logica non esset scientia, in talibus etiam definitionibus inuenitur genus, differentia, Zc proprium, eo modo , quo logicus de genere,differentia, bc proprio loquitur:quia inuenitur praedicatum in quid, &m quale essentiale, &in quale accidentale conuertibile: haec Scotus ibi. Pro Cario- Concrcata seri tamen huius intelligentia, obseruandum est, quod con- cmulara increta secundarum intentionum vel sumuntur praecise pro levi μώ- fundamento, S sic est quidditas ex natura rei praeter opus in p citer si 'tellectus, sicut humanitas, vel animalitas, uel pro formali, --r &est respectus rationis derelictus ab intellectu conserente quidditatem quidditati, quod uniuersale potius sumitur in abstracto : ultimo modo sumitur uniuersale pro aggregat ex fundamento, & tali respectu, quod aggregatum in con
creto dicitur uniuersale. Secundo est obteruandum, quod 'T secunda intentio, siue ens rationis sumitur ut quid, vel ut qmodus: Ens rationis ut quid est ens rationis in suo esse sor hia,
mali derelictum ab intellectu comparante quidditatem, quidditati, vel entitatem entitati, & hoc modo ens rationis ut quid sumitur praecise in abstracto, ut praescindit ab omni fundamento, de termino, & secundum quod huiusmodi imtentiones secunda: non applicantur primis intentionibus , aut rebus, nec ut sic a logico definiuntur, nec ab eo considerantur, scda metaphysico, ut egregie docet Doctor Subtilis in suis uniuersalibus: Entia autem rationis , ut modus ad lingi cum pertinent, & sumuntur in concreto, non tamen a, soluteu ed ut ad sua iundamenta comparantur: quia illo modo sunt rebus applicabilia,& illo modo proprie ab eo dcibniuntur: qualitercunque enim logicus definiat, semper eas,tit modus definit. Ex his ergo concluditur, quod intentio
nes secundae sint per se intelligibiles : quia definibiles, S in eis manifestum eu esse aliquid inserius, &superius, ideo in ipsis est aliquid supremum, illud autem non potest esse aliquod decem generum primorum in se. Erit ergo ens in antima , dc sic erit unum generalissimum intentionum praeter decem genera prima, quae ponuntur ab Aristotele scilicet metaphysices. Et ista est mens Doctoris Subtilis, ut deductum Oiab p
est. Praedicamentum autem secundarum intentionum pin caemetulisse test sic ordinari, ut entitas rationis constituatur pro genere e durῶ imgeneralissimo, sub quo ponatur secunda intentio, quae tan' lentinum.
128쪽
Comm. R . p. p. Franc. Arret. Ord. Min. de ci .
quam genus subalternum per abstractum praedicabilis cum secunda intentione , sicut differentia cum genere, consti tuunt abstractum uniuersalis, tanquam aliud genus subalter num, ita quod abstractum praedicabilis,sicut differentia,cum
secunda intentione velut cum genere, constituunt abstra ctum uniuersalis, velut genus aliud subalternum, quod ult rius immediate descendit tanquam univocum in uni uocata,& ut genus in species, in quinque species specialissimas pecproprias suas differentias, ut per praedicari in quid, aut in quale, ut dicit totum, aut ut dicit partem & c. quae sunt abstractum generis, speciei ,differentiae, proprij, & accidentis, Interscc quibus sunt propria indiuidua correspondentia. Intet με issi υρ tales autem secundas intentiones ut quid, est ordo ementia' lis per se,&quidditativus,&praedicantur de se inuicem in
stiti V primo modo dicendi per se, sicut &in aliis praedicamentis
realibus, ita quod ista est quidditatiua in secundis intentio nibus, ut quid, hoc abstractum huius generis est abstractum generis, sicut hoc abstractum huius speciei est abstractum speciei, sicut ista est quidditativa, haec humanitas est huma
nitas, haec equinitas est equinitas ; Illis autem secundis i tentionibus ut quid, possunt communicari i piem et secundae intentiones,ut modus opposito modo,id est, secundae intentiones sunt communicabiles sibi inuicem in suis modis op
positis , ita ut concedatur, quod genus est species, quia gernus ut quid, est species ut modus: similiter species ut quid est species ut modus: similiter species ut quid est species specialissima ut modus. Obseruandum est tamen, quod quia
secundae intentiones in esse ementiae, aut existentiae quod cunque eme habeant ab intellectu eas producente per colla tionem ad sua sundamenta semper comparantur, nec sine eis aliter existere valerent; ideo tuc non dicuntur amplius in abstracto, sed in concreto,& ut modus,ut genus, species &c.' inter quas tamen ita in concreto sumptas est idem ordo es
sentialis,sicut est inter easdem, quando capiuntur ut quid, 8c in abstracto, cuius ratio est, quod ita per se sit ordinatio praedicamentalis in concreto , lacut in abstracto, nec tales praedicationes in concreto erunt denominatiuae, sed quidditatius. Ex quibus omnibus colligitur, quod omnes defini, Porphirius . tiones a Porphirio assignatae,sunt datae de secundis intentio nibus, ita quod secundae intentiones ab eo in actu signato i& nul-
129쪽
M nullo modo in actu exercito definiuntur, & i unt quidditatiuae, non tamen habent verificari in illis terminis, sed. mptimis intentionibus sed de hoc videatur Doctor Subtilis in uniuersalibus,S Mauritius ibidem, Mea, quae etiam nos ita nisui taexplicauimus. Ad ea quae in oppositum opponebantur, dicimus, quod Aristoteles tantum decem praedicamenta realia assignauit, S similiter Scotus in . tamen ultra hoc Vndecimum datur praedicamentum , in quo secundae ordinantur intentiones. Nec sequitur Aristotelem suisse diminu' Ahise priditum, veIScotum superfluum, quia Arist inelas sufficienter eamevius omnia praedicamenta realia assignauit, nec Scotus aliquod eundurtim in reale praedicamentum addidit supra decem; sed tantum in- tenti 5 ρο- tentionale. Sed dices, hoc prςdicamentum intentionum suis Aristoteles non posuit, ergo diminutus. Dico quod Aristo teles etiam posuit illud. Et si quaeratur, ubit Dico quod in Omni praedicamento reali: In prae dicamento enim substandi . aliς est genus generalissimum,sunt genera subalterna, pectes . specialissimς,quae omnia sunt secundae Intentiones. Verum i Q est tamen, quod secundς intentiones in praedicamento rea Ii sunt denominatiue, Sc non quidditatiue, licet in propria coordinatione intentionum sit ordo quidditativus ,i ut dixi
ΙVxta quod nota, quod sub lautia capitur triIus --nbs ; uno modo subflanti a d citur , quod ea a se , udpe, es per se , it Deus, , sic non capitur hic substantia ; quia ciarum es, quod Deus non enl creatum nec scium : alio modo dicitur substantia, quae e t per
se , stes ad se,sed non a se, ut est subistantia persedia
praedicamentis hiantiae incipiendo a genere gener abstimo et que ad individua inclusiiue . Tertio, modo dscitur
subnantia, quae nec en perse, necas, sae in alto,qui pars substantiae perfecitae, . completae, sicut sunt fom
130쪽
Comm . R. P. F. Franc. Aret . Orae Min. de ORIhbsiantiales. Et d ico, quod sunt in alio , sicut pars essentialis, etes Entegrans Iullantiae en subnau-
Esse a se M. furia sumi. se ster fetri ester su
PRO intelligentia huius literae sunt aliqua notanda . Primo notandum est, quod substantia dupliciter dicitur , vuo modo a substando; alio modo a subsisten do, ut subsistere idem est, quod per li: else primu modo dicitur substantia i eo quod accidentibus lilbstat, ex qua ratio, ne tubstandi principaliter substantia praedicamentalis denominatur, NI hoc modo Deus non dicitur substantia , eo quia Deus nulli accidenti substat: si vero capiatur substantia se . eundo niodo scilicet a subsistere, id est a per te esse, sic Deus
est substantia. i. . in Ita. I. ri Secundo notandum est,quod hoc verbum esse a se potest dupliciter accipi , i lieet positive ae negative, positive illud diceretur esse a te, quod se ipsum produceret, & hoc mido nullum ens datur, quod sit a se; quia nullum ens est, quod gignat, vel producat seipsum, & isto modo Deus non est ens a se, secundo modo scilicet negative, illud dicitur esese a se, quod non est ab alio, & hoc potest esse duobus modis, nimirum, vel quia non est ab alio effective, vel quia non est ab alio productive: primo modo omnes tres personae diu inquinta se nefatiue effecti id, quia nulla illarum emcitur, seu causatur, secundo ueto modo solum prima perso'na est a se; quia solus pater est improditistas, sed Filius, M. Spiritu . Moctus non sunt sic a se negative prodactive quia ab alio producuntur, filius a fure , tili Patre, M Filio Spi
Tettio notandum est,quod per se esse potest tripliciter aecipi, uno modo,ut idem est, quod est e suum est ita,quod il- Iud dicitur esse per se,quod de I e est suum esse, & habet esse peressentiam: techndo modo aedis4tur pet se esse, pro eo qqod est esseseri ψςηs, ae non elis inali', velut substantiaens per se digitur,accidens autem ens in alio, appellariir. Pinstremo accipitur per se esse idem est, quod per se existere . . t aquod per te esse nihil aliusdicit, quain actuale existetiam. - i i Quarto