장음표시 사용
131쪽
rentiam, est in eo per informationem, sed pone conuersonnam formae substantiales sunt in alio per insorinationem ised non per inhaerentiam, cum non sint accidentiat tertio,.& postremo aliquid dicitur esse ii vallo velut pars intςgrali , in suo toto, lais iic notatis ex no iteram Adihor n Expositissi- itaque, quod substantia capitur tribus modis, in modo terae. pro eo, quod dicitur esse a se, per se, & ad te, ut Deus, qui dicitur substantia a se : quia ab alio effective non habet enitritatem: dici thu filbstantia per te, quia de se est suum e lle, Mhabet esse per essentiam 1 dicitur substantiand te: quia for N. maliter,&quid citatiue non est ad aliud, licet suada lud P R . . dentice. Et hoc potust couissimari per Aristotelam Inoe- in totelem
thaphysices, ubi vocat Deum primam intelligentiai ; si Dere est prima intelligentia, ergo habet esse a se, & non abali inam si esset ab alio iam non esset prima intelligentia: qπod etiam Deus sit substantia per se, S ad te, docet Aristotelas
I 2. Metaphysices tex. com. 20. ubi primam intelliguntiam
appellati substantiam, δί nou nisi primam ni bitumiain. . Si , ergo est prima substantia , ergo est per se, Madse: nam sit,
stantia prima est per se: quia non in alio; & est ad te: quia non ad aliud. Sequitur: alio modo sumitur substantia, quae est per se, 6c ad te, sed non a se, ut est substantia per lucta ipraedicamenti iubstantiae incipiendo a genere generali ilimo usque ad indiuidua inclusiuς; Nii R do funiitur ulmstantia uniuersaliter, prout negat dependenuam ad stibMEtiam,&ad terminum, ut excluda ut omne accidens; di
citur substantia hoc modo per tu, ut ly pprie distinguitur iacontra esse in alio per inhaerentiam; Δ non sumitur primo
modo, ut idem est, quod esse tu una esse; nec tertio modo prout dicit actualem existentiain : nam primo modo esse per se solum competit Deo, de tertio modo non competit actualiter his, quae ponuntur in praedicamento : quaecumqs enim sunt per te in praedicamento, abstrahunt ab actuali existentia; ita quod non est intelligendum, quod substantia, hoc secundo modo accepta, sit per te: quia quodlibet, quod est in praedicamento substantiae sit per se existens;quem l enluni
132쪽
saceret si ly per se acciperetur tertio modo; sed intelligendum est, quod substantia est ens per se ; ut ly per se distingui
tur contra esse in alio, M sic etiam accipitur ab Aristotele in praedicamentis, cap. de substantia, ubi ait . quod prima sub stantia neque est in subiecto, neque de subiecto dieitur, Mse est ens per se: quod autem fit ens ad se. patet: quia non dicitur ad aliud: quod autem non sit ens a se, patet ex his
quae habet Aristoteles ia. Metaphysices tex. co m. IS. Vbi.
inest, quod ab eodem principio nempe a prima intelligentia dependet coelum,'tota natura. Tertio modo sinquit Author) accipitur substantia pro illo, quod nec est a se, nec per se, sed in alio, sed bene ad se, & non solum est in alio per informationem , sicut sunt formae substantiales, sed etiam ut pars in toto. Et isto modo substantia inquit Antonius Trombeta in non dicitur de parte substantiae integrali, vel ese sentiali,&subdit,quod quando diuiditur ens in iubstantiam, Bc accidens, quod substantia non capitur primo, nec tertio, sed secundo modo; ita quod duo dicit Antonius Trombeta. Primum, quod substantia non dicitur de parte substantiae integrali, vel essentiali, quod quomodo habeat intelligi, vi' debimus statim. Secundum, quod quando ens diuiditur in substantiam Maccidens, quod substantia capitur secundo modo, non prismo , & tertio modo: quod nobis non videtur verum: quia eum substantia, & accidens ens finitum, de creatum dum dant sub quo membro substantia, tertio modo accepta,con tinetur , certum est, quod non continetur sub accidente:
quia nulla substantia, nec aliquid substantiae sub accidente continetur, & licet substantia tertio modo sit in alio; hoc tamen esse inest longe diuersum ab eo,quod accidenti coimpetit: ut patet ex ipsom et Boetio, dc ex Aristotele Phymeorum: nam accidens est in alio per inhaerentiam, Sc infor mationem ; partes autem substantiae, si sunt essentiales, sunt in alio tantum per insorinationem; si integrales, ut pars in toto; quod patet manifestE ab Aristotele in praedicamentis, cap. de substantia ubi preci se ista habet verba. Non nos vero conturbent substantiaria partes. quiano ira sunt in toto, quas in subiecto sint; ne forte cogamus eas non est e substantias confiteri: Non enim in subiecto dicuntur esse, quae tam quam partes sunt in aliquo.
133쪽
. Dicendum est ergo, qu od quando ens diuiditur in substantiam, S accidensi quod substantia non primo, sed secundo,'tertio mGdo; nempe pro substantia adaloga, quae dicitur de omnibus hi quς aliquo modo in genere iubstan)tiae, siue directe, o ue a latere, siue reductive reponuntuῆ. i. 4ed hoc in loco una oritur dissicultas; quae a Doctore no- stas
stro Subtili in praedicamentis, quaest. Is mouetur; S quae talia, Ctangitur hic a Ioanne de Vallonis: quomodo scilicet sit, is, stantia praedicetur de partibus substantiae, tam essentialibus, opum quam integralibusti, pco cuius dissicultatis sacilis, S plena His iupra teiblutione aliqua primo ponam notabilia; secundo Per ali' dire in de
quas conclusiones ad dissicultatem erit responsio: tertio,& substatinis postremo, quae possent fieri argumenta contra conclusio- tibisti '
Quoad primum notandum est primo, quod partes su, Partia si
stantiae sunt multiplices: quaedam sunt partes subiectivae, ut Itantia nulSortes, S Plato reipectu hominis: quaeda sunt partes quan- tiplex au
titatiuae sicut sunt partes integrales, quaei ivt inquit Scotus j ptio. non sunt substantiae, in quantum substantia est ρ sed in quantum est quanta, & extensa: aliae sunt partes essentiales, de hoe dupliciter, scilicet Metaphysice, ut animal, S rationale respectu hominis; & Physice, ut materia, dc forma.
Secundo notandum est, quod partes quantitat iu ς sunt duplices ; quaedam homogeneae; quaedam heterogeneae: paretes homogeneae sunt illae, quae sunt ciusdem rationis cum toto, & sulcipiunt praedicationem totius, ut sunt partes cadinis , i anguinis, aquae dcc. partes heterogeneae sunt illae, quae sunt alterius naturae a toto suo;nec suscipitit praedicationem , eius : ista enim est falsa, caput est homo, brachium est ho
Tertio notandum est, quod partes integrales, quaedam habent etiam a toto leparatae habitudinem partium, ut caput, manus, brachium dcc.quaedam vero a toto separatae habent habinadinem, im modum totius, Ut corpus, dc anima: hoc est dictu, partes separatae 1 composito, vel a toto considerantur, vel ut habent habitudinem partium; vel ut habent modum totius, adeo quod manus ,-caput possunt hoc duriplici modo considerari, icilicet x t totum quoddam sunt, vel S,Muntia ut habent rationem partis. dupliciter A
Quarto notandum est, quod substantia potest sumi du- mi potest. G pliciter
134쪽
Scotus. Adprimu . Secunda conclusis.
pliciter sui docet Doctor subtilis, cap. de substantia, quaestio. .) uno modo ut ens per se, S sic ens generalissimum: alio modo ut dicitur de principiis entis per se: Se haec distimctio patet ab Aristotele a. de Anima tex. Com. 2. Quinto notandum est, quod lubstantia, ut est generalis smum, praedicatur per se tantummodo de his, quae sunt in recta linea; de his vero, quae sunt collateralia, praedicatur per accidens, licet necessario: rationale namque ideo est substantia, δc hoc accipiendo rationale pro formali: quia est idem ei, quod est 1 ubstantia, ut puta homini ι & ita de alijs ; de ista est sententia Doctoris Subtilis, cap. de substantria, quaest. 3. Verior est igitur praedicatio substantiae, & cuiuslibet praedicamenti de luis different ijs in obliquo, praedicatione dicente, hoc est huius,quam in recto praedicatione dicente, hoc est hoc. Notandum est Sexto, quod uni vocum esse, Sc univoca. praedicari ut infra magis patebit in hoc atticulo differunt: Ad univoce enim praedicari requiritur vilitas vocis, dc ratio nis, & praeter haec continentia quidditativa praedicati, & rationis eius in subiecto: Ad uni vocum vero praedicatum sus siciunt duo prima, scilicet, unitas vocis, Sc rationi S. Septimo notandum est, quod accipiendo aequivocum, ut opponitur uni uoco uni uoce dictos quod praecise logicus Uiuocum.appellat substantia , ut est genus generalisti, mum , est quoddam aequivocum: quia illi quod est per te tate , & illi, quod est per accidens tale, nihil est univocum vni uoce, ut dist. 20. primi lent.docet Doctor Subtilis ; sed accipiendo aequivocum, ut opponitur univoco tantum, Ut si substantia, quae est genus generalissimum , non est aequiuocum; sed univocum respectu omnium, quae iunt illius generis, No coordinationis , non tamen univoce praedicatur,& haec quoad primum. Quo ad secundum sit haec prima conclusio. De partibus labiectivis substantia praedicatur quidditatiue, univoce: nam istae praedicationes sunt quidditatiuae. Socrates est homo . Plato est homo. Secunda conclusio. De partibus quantitatiuis, id est, i tegralibus non praedicatur substantia quiddilataue: nam istae non tam quidditativae: brachium est homo , Caput est hin
135쪽
mo, 3c sic de aliis, ergo nec istae, brachium est substantia,
caput est substantia. Tertia conclusio, in substantiis heterogeneis non quaeli- Tertia em-bet pars substantiae est substantia, ut manus in casu non est Gum substantia, de loquor de manu separata a corpore, S ut habet rationem partis, quia nec est substantia, quae est genus ;nec species,nec differenti a , nec proprium, ergo nullo mo
do est substantia. Etsi dicatur, quod est individuum. Dico quod non: quia tunc una substantia esset ex multis hoc aliquid, quod coalsum. Quaria Concluso, partes substantiae heterogeneae,ut sunt m separatae a toto, & habent modum totius, sue ut sunt quod IN dam totum, sunt quidditatiue substantia ; quia sunt quidditatiue corpus: nam manus a corpore separata, considerata non ut manus, siue ut pars, certum est, quod est quoddam totum constans ex materia, dc forma,& Per consequens corpus, & substantia. Quinta conclutio. Partes heterogeneae a toto sei ratae 3 suritio, sue unitae, ut dicunt habitudinem partis, licet non sint substantia, prout substantia est genus generalissimum quae ut sic, respicit solum quidditatiue ea, quae in recta linea praedicamentali reponuntur) sunt tamen substantia, ut substantia est quid analogum, &de ipsis praedicatur non univoce, sed est ad illas uni vocum praedicatum. Sexta conclusio. In substantiis homogeneis quaelibet is . pars substantiae est substantia, dc est substantia, quae est indi' .liscis uiduum, ut pars aquae est aqua, pars enim aquae sut aqua est y individuum quantitatiuum est pars subiectiva aquae ut aqua est totum uniuersale, dc ut sic, id est, ut totum uniuersale de hac Parte aquae, ut est pars subiectiva, quidditatiue praedis
Septima conclusio de partibus essentialibus physicis, fu, septima constantia non praedicatur quiduitatiue: nam istae Propositio' elam. nes non sunt quidditatiuae . Alateria est substantia. Forma est substantia. octaua conclusio. De partibus essentialibus metaphysi' Octaua comcis non praedicatur substantia per se, dc quidditatiue, tamen clusio.
sunt substantia, quia sunt idem per se ei, quod est per se su hstantia: verior est tamen haec praedicatio . Rationale est su stantia, quaru ista, quantum est substantia,quamuis utraque G a necessat
136쪽
necessaria,& utraque per accidens: prima enim est per incidens, non ideo, quia aliquid est substantia, cui accidit rationale; sed secunda est per accidens, quia aliquid est substantia cui accidit quantum,SI haec de secundo. in IQuo ad tertium, contra secundam conclusionem sic a guttur. Non substantia non est prior subitamia, sed partejsubstantiae sunt priores substantia composita. ergo. maior patet: quia substantia est primum ens. Minor probatur: quia
partes sunt toto priores . Praeterea secundo. Non substantia interempta, non intorimitur substantia , at partibus substantia: interemptis, interimitur substantia, ergo. Maior patet: quia interempta albe dine, quae non est substantia; non interimitur substantia: Minor est etiam manisest , nam corpore interempto, in terimitur homo.
Item tertio pars aquae est aqua, sed aqua est substantia; ergo pars aquae est substantia. Ad primum dico, quod si pro non substantia illud accipiatur, quod nullo modo est substantia, nec directe, nec in directe, maior est vera, δί talla minor: si autem pro non tu stantia accipiatur substantia , quae est in genere directe, Maior est falsa, Sc minor Vera. Et per hoc soluitur etiam secundum: nam interempto eo, quod nullo modo est substantia, nulla sub antia interi mitur, sed interempto eo. quod non est cubitantia directe . sed tantum indirecte, nulla substantia interimitur. hoc est falsum . Ad tertium dico, quod bene concludit de partibus homogeneis. Sed contra. Nullum totum quantitatiuum prudicatur de partibus divisim sumptis: nam haec pars aquae divisim fumpta ab aliis non est tota aqua, ergo. Item in praedicatione quiduitatiua inferius non potest esse sime superiori sicut patet in ista homo est animal, homo non potest esse sine animali, quod de homine quid litat tu praedicatur, tamen dicendo sic , haec pars aquae est aqua, in ferius , id est, haec pars aquae potest esse sine supeliori, A n- ne tota aqua, ergo haec propolino non est vera, de quidditam liva. Ad hoc respondeo, quod in ista praedicatione, haec pars aquae est aqua, concurrant duo tota diuersarum rationum, d similiter duae partes diaersarum xationum nam hoc
137쪽
istum quod dicitur esse quantum homogeneum non praedieatur de aliqua sua parte quantitativa propter rationes prindictas, & secundum hoc militant rationes : sed quia idem
totum quantum homogeneum est similite. tum uniuersale; sic etiam partes quantae homogeneae sunt P Irtes subi ctivae, NI propter concursum istorum totorum in uno, ac istarum partium in uno, remanet praedicatio vera,& quidditat tu ais in quantum tota aqua est totum uniuersale, & partes sunt pates subiectivae, sed non est vera praedicatio secundum hoc, quod tota aqua est totum quantitatiuum homogeneum,& sic patet, quid sit dicendum ad rationes. Ad primum quando dicitur, quod nullum totum quantitatiuum praedicatur de partibus &c. Dico quod est verum quod est solum totum quantitatiuum, S non concurrit cumco totum uniuersale, quod negatur in proposito. Ad secundum quando dicitur,quod inpr dicatione quid-ditativa dcc. Dico quod verum est, quando totum uniuers Ie tantum praedicatur, sed non quando cum toto uniuersali Concurrit etiam totum quantitatiuum; quia licet haec pars aquae possit esse sine tota aqua, prout aqua est totum, quan titatiuum,non potest tamen esse sine aqua, ut est totum vnbuersale.
Contra tertiam conclusionem in statur dupliciter; primo Aristoectes.
auctoritate Aristotelis a.de Anima tex. com. 2.&7. metaphysices tex .cona. 7. & I 2. metaphysices tex. com. I 2. ubi diuidit substantiam in materiam, formam,& compositu tunc
sic. Omne superius diuisum in inferiora per se praedicatur de illis, ergo substantia praedicatur de materia, & forma. Item Scotus in 3.distin. I. quaest. 3. vult, quod ens praedicetur quidditatiue,& per se de materia, & forma, tunc argui ' 'tur sic . Si forma quidditatiue est ens, aut est ens quantum, aut non quantum, non secundum, ergo primum; si quwtum, aut finitum, aut infinitum, non secundum, ergo prismum ; si finitum, aut substantia , aut accidens, non accodens, ergo substantia, ergo erit substantia quiddilative. iAd primum dico, quod materia, & sorma sunt reductiud in praedicamento substantiae: nec sequitur substantia diuiditur in materiam, & sormam, & compositum, ergo praediacatur de eis quidditatiue, & ratio est, quia non descendit in materiam,& formam directe .
138쪽
Adsecundunt dico, quod ens descendit in substantiam analogam per finitatem, & voco substantiam analogam qus
cst communis omnibus,, qaae ponuntur in praedicamentusubstantiae, tam directe, quam indire te, reduchme, M.
talis substantia non est genus generalissimum: quia ut sic est quid Nuiuocum modo supra exposito, ut do et D Oct.Sub tuis in praedicamentis q. I s. q. Io. uniuersalium in solutione ultimi principalis j ad ea, quae sunt in recta linea prae, dicamentali,&ad illa, quae sunt in praedicamento Oeraliter, δί reductive; subitantia postea analoga descendit in lubristantiam, quae est genus per modos intrinsecos, ut dicendo
se . Si est ens sinitum, aut accidens, aut substantia a Jalsega, non accidens, ergo subitantia analoga, aut ergo si bstami simplex, aut compositas non composita: quia illa est genus, aut in genere directe, ergo simplex, quae cisti m praedicanmento reductitae, sime in directe: ii simplex, aut materia, aut forma .i i m i in Apo ita. A ulta lib
ls Et ad Scot. dico quod ens utiq; prxdicatur quidditatiue,& per se de materia forma, M sic iii conceptu enti S non sunt primu diuersa; ted bene lunt primo duieria in realitate, id est, in subitantia, Sc in inferiori I ad tubstantiam, in inserioribus ad substantiam, &ista est iententia Scottania, Ma .sent. diu. I a. quaesit. I. ubi vult,quod materia, & forma si intdum est in realitate subiectiva, sed de iboc insta magis, haec de tertia, sic optio ς patet,quomodo partes sumian iis sintsubstantia. iii In iiD . u
139쪽
isa forte posset concedi , quod propriae passiones entis a cidunt enti, , cuisibet inferiori ad ens capiendo isto mo
do accidens. Secundo modo accipitur accidens pro illo ,
quod accidentaliter' scit iliud, quod existit in se perfectum ς nec necessario consequitur ipsum I sed inest ei conting nter , c sumitur, quando dicitur, quod adest, . abefi praeter Fc.
PRO intelligentia huius notandi, obseruandum est,quod . . .
accidens multipliciter diuiditur a Scoto: primo diuiditur in senten. dis in. I 2. quaest. I. S 7. metaphysices . . e 'quaest. I. sic. Accidens capitur uno modo pro conceptu, qu 'quem formaliter significat, ut pote pro ipsa accidentalitate , dc sic est lynonimum cum inhaerentia; unde accidere diacitur quasi euenire, ut patet ex modis significandi: alio m do accidens capitur pro substrato, seu denominato huius concreti accidens formaliter accepti scilicet pro quantitate, qualitate &c. quod accidens acceptum pro sundamento potest diuidi aequi uoce in accidens reale,& rationis, ut videbimmus itatim. Secundo diuiditur accidens a Doctore in Elenchis quaest. H. sic. Accidens dicitur tripliciter, uno modo quod adii enit rei poli eius complementum csse, B: sic dictimuS, Omnia nouem genera esse accidentia, alio modo dici, tur accidens, quod aduenit rei,& est extra eius intellectum,
istoque modo test dici quodinserius accidit suo superio rimam in intellectu iupe rioris non includitur inferius: temtio capitur accidens pro illo, quod est extraneum alteri,prout ad tertium comparatur, Sc hoc modo non dolum inserius accidit superioci, sed superius inferiori, ut figura triangulo, ut inquit Aristotele5 I. Elenchorum cap. 4. nam ratio ipsius figurae est extranea ratione trianguli, prout competit triangulo lim passio habere tres Δ c. per se, de primo de isto tertio modo accidens in fallacia accidentis accipitur. Tertio modo diuidit Scottis accidens in quaest. 3 3. vlamerialium, in qua qua: rit . An proprium sit distinctum uniuersale ab a qm cidente, sic. Accidens tolet multiplieiter sumi. nam qui aedam accidentia reueniunt ab latrinisco subiectis, quaedam . : u G 4 ab ex-
140쪽
uem genera accidentium , logice loquendo. Accidens ualentionale est etiam a qui vocum, quia,no modo significat idem, quod extraneum, ut in eiciachis sumitur in fallacia accidentis. Obseruandum tomen est, quod extraneum isto modo, non est extraneum , de quo loquitur Author in litera, id est, pro illo, quod est extra quidditatem alicuiuς:quia ut sic est prima intentio; i ed extraneum in pro pusino sumitur, ut capitur a logico, unde dicitur, quod quando
animal praedicatur de homine, extraneatur ab eo ratio generis: Alio modo sumitur accidens intentionale, pro omni eo, quod fit per opus intellectus, vel voluntatis compurantis ;&isto modo, omnes secundae in entiones ἰ&onania entia rationis accidentia dicuntur, M hoc modo quin
que uniuersalia dicuntur accidentia,& QIte quidclitatius: : alio modo sumitur, ut idem est, quod praedicatum non ei sentiale, nec per se, nec cqnuertibile, S sc est quintum uniuersale, id est, quaedam secunda intentio, quae applica tur omnibus accidentibua communibus 2 Alio modo sumitur , ut idem est, quospraedicatum non eisen tiale, S sic est commune proprio, S accidenti tantum, sorte tanquam genus propinqnum . Author tamen uniuersaliter loquendo, dicit, quod accidens accipitur dupliciter, momodo pro extraneo a quid ditate alicuius; alio modo pro eo quod perficit accidentaliter aliquid post suum esse completum; Primo modo accipitur ut plurimum a metaphysico, so Milo modo accipitur, physice, vel logice, de primo facit mentionem Aristoteles in praedicamentis, quando dicit , . quod homo accidit animali P Muniuersaliter inferiora sit Perioribus, cum sint extra intellectum superiorum: dese- . Acundo facit mentionem ipse Prophyrius capite de Aeei Vst p/θ dente, &hanc diuisionem accidentis, quae hic ponitur ab Authore, Ponitur etiam a Doctore Subtili imprimo libio ἔς με
sententiarum distinctione M par. a. quaest. Icin solutione secundi principalis, de dist. 17. eiusdem quaest. vltima,&in aldist a.quaest. 1 . ad finem,& in 3- dist. pr&alibi sale. Π i. .