장음표시 사용
281쪽
pus :& illa sunt multa multitudine generica gener alissima , quae non continentur sub eodem genere generalissimo, ut homo, linea, albedo, paternitas , &c. Tertio sicut illa appellantur unum unitate generica subalterna, quς sub eodem genere, vel specie subalterna continentur, ut homo, asinus, leo &c. ita ilia sunt multa multitudine subalterna, quae sub eodem genere subalterno non continentur,ut animal, planta, lapis, veIasinus, abies, chrysolithus: quarto sicut illa dicuntur unum unitate speciei specialissimae, quae sub eademi pecie specialissima continentur, ut Aristoteles, Socrates, dic Plato; ita illa sunt multa specie specialissima, quae non conueniunt in eadem specie specialissima, ut Franciscus, & Bru-nellus. Postremo sicut illa dicuntur unum unitate numerali, quae in eadem haecceitate conueniunt, ut omnia quae sunt in uno numero , puta in Francisco; ita multa multitudine numerali sunt, quae non conueniunt in eadem haecceitate, ut sunt indiuidua eiusde speciei, velut Franciscus, & Antonius. Tandem obseruandum est, quod unum, & multa sunt opposita, ut docet Aristoteles Io. Meta. tex .com. p. vi etiam hic dicit Auctor, quod intelligendum est, ubi accipiuntur secum' dum idem, S: respectu eiusdem, sed quando unitas,& multitudo non accipiuntur respectu eiusdem, de ad idem non opponuntur: exemplum, quae sunt unum numero, imposibbila est, quod sint multa multitudine numerali, quae unitati numerali opponitur: sed si accipiatur unum secundum genus , aut secundum speciem; talis unitas stat cum multitudine numerali,& hoc quia licet multitudo numeralis sit dispastata respectu unitatis specificae, aut genericae, non est tamen ei opposita, de quamdiu aliqua multitudo unitati non opponitur, illam unitatem haud tollit, nec destruit: quia est ei compossibilis: unitas enim v non tollitur, aut destruitur nisi per eius Oppositum,
282쪽
Uantum ad secundum articulum , sunt septem ρartiales articus declarand . In primo Videbitur, quid sit identitas rationis, eius distintilior in secundo quia es identitas ex natura rei,steius distin ctio: in tertio quid est identitas formalis, m eius disii
otior in quarto quid est identitas realis, m eim distinZtio. In quinto quid est identitas essentialis in eius distinctio. In sexto quid est identitas sublestiua,'eius d stindito. In septimo quiὰ est identiti obieZZiua, my eius distinctio.
Iuxtaprimum articulum sunt aliqua notanda. γ, mo notandum ess, quod intellectus eu duplex incilicet a- .gens , cuius eR omnia facere; T intellicitus passuus, seu possibilis, cuim es omnia feri, ut ait G s.f. , Anima, dico, quod ini duo intel Alus sunt duaeformalitates in
anima, quae ex natura rei distinguuntur: hcet cum anima sint idem reatiter.
ΡRo notitia identitatis, ae distinctionis rationis Auctor praemittit aliqua notanda, Δ primum est tale. Intellectus est duplex, scilicet agens, cavis est&c. Vnde Pro in Intellectu, telligentia huius notandi sunt aliqua obseruanda. quadruplici Primo Obseruandum est, quod intellectus solet capi quater sumituri drupliciter, ut est donum Spiritus sancti. Secundo pro no Intellectus titia principiorum. Tertio pro actu intelligendi. Quarto agens dicitur pro potentia intellectival& hoc gnario modo capitur, cum adtitius . distinguitur in intellectum agentem, & positoilem. ductivus. Secundo obsessiandum est, quod intellectus agens dicitur activus,
283쪽
In Formalit. Mag. Ant recti Doct. Paris r ac
activus,& productivus s activus pro quanto respicit passum. stilicet intellectum possibilem; productivus, vel prout respicit actum intelligendi secundum aliquos; vel aliquam so niam productam in intellectu possibili, puta speciem intelligibilem: Non dicitur ergo intelle S agens. productitius, quia producat intellectum possibile in , sed solum ex ratione praedicta: quia producit aut actum intelligendi, aut speciem intelligibilem: nec dici tur activus: quia agat in actum intelligendi, aut in speciem sed quia agit in intellectum possibilem. Intellectus etiam pollibilis dicitur tripliciter, scilicet Intellectuae passivus, receptiuus, S operativus: dicitia r passivia s in ordi, possibilis diane ad intellectum agentem, quatenus intellectus agens est citur triplia activus ; dicitur receptiuus in ordine adactum intelligendi, citer de ad speciem intelligibilem, quam recipit: non enim intellectus possibilis recipit intellectum agentem, sed specie intelligibilem, SI actum intelligendi, S: sic i ii ordine ad ista dicitur receptiuus; dicitur Operativus pro quanto sorma litet intelligit : dicitur etiam secundum Doct. Subt. productitatis: quia intellectioncm producit ut determinabimus infra. Tertio obseruandum est,quod istς quatuor rationes in in' di essintellectu possibili sic fu ni inter se ordinatae, quod duae primae, postilis e
scilicet ratio passivi. ratio receptiui dicunt imperfectio' asA- anem: quod enim aliquid ab aliquo patiatur, aliquam reci ratisne ponapiendo persectionem, arguit in recipiente imperfectionem: tur in 'Deo,
sic etiam quod aliquod passum recipiat in se aliqua formam 2 sum Garguit impersectionem: nam recipiens,& receptum semper non. distinguuntur essentialiter, &vnum alterum non includit per identitatem; at distinctio ementialis semper arguit im-ι perfectionem, &propterea secundum istas rationes intellectus possibilis non ponitur in diuinis, id est, nec sub ratione passivi, neque sub ratione recepti uir tertia autem, & quarta ratio intellectus possibilis nullam de se dicunt imperfectionem, ideo ponitur in Deo intellectus possibilis sub ratione operatiui,S productiui: Similiter rationes intellectus age tis habent inter sese ordinem quo ad persectionem,&imper ' rictionem nam ratio productivi in intellectu agente dicit perfectionem ; ratio vero activi imperfectionem; primum patet . 'iex communi sententia Philosophorum ponentium, nobilis. sima entia habere causalitatem aliquam productivam respectu istorum inseriorum: ergo esse productivum non arguit impe
284쪽
imperfectionem in eo, cui talis productivi ratio competitysecundum etiam patet : quia activum, & ex parte ipsius in activi, & ex parte passi arguit semper imperfectionem . ex
parte passi est manifestum: quia passum in quantum passiim
dicit imperfectionem: ex parte etiam activi patet: quia actis uum quatenus activum dicit semper essentialem distincti nem, & ita impersectionem. quare intellectus agens sub ratione activi in Deo non ponitur, licet sub ratione product, ut ponatur; & hoc potissime secundum tenetes, intellectum agentem esse productivum intellectionis, ut tenent Comm. SI Franciscus de Mayr. sed tenendo, quod intellectus possibilis causet intellectionem, S quod intellectus agens solum speciem intelligibilem producat ; ut maior pars Scotistarum 1ustinet, de etiam Doctor Subtilis in quaest. 7. collationum, intellectus ages nullo modo ponitur in Deo; cum nulla pol- sit species intelligibilis in i plo poni, ut optime docet Scotus, S communis Theologorum schola.
Quarto pro intelligentia illius propositionis Aristotelis
tertio de Anima tex. comm. I 8. id est. Intellectus agens est cuius es omnia ius est omnia facere, obseruandum est, quod cum duplex sit facere,et quo opinio de causalitate intellectionis, a quo scilicet intellectu modo, effective producatur, an ab intellectu agente, vel possibili ;duplex est etiam modus eorum propositionem exponendi: Nam tenentes,intellectum agentem esse productivum iniebrutellectu lectionis,dicunt, quod duae sunt rationes competentes intel
et D t pq lectui agenti; prima est facere potentia intelligibilia actu in tm M μπο- telligibilia: secunda est facere potentia intellecta actu intel δ' Iecta. Unde obseruandum est,quod potentia intelligibile ap-ves tia i pςd xur illud,quod habet esse repraesentatum in phantasma, Est ibi ci xς γ 'V0d phantasma est improportionatum mouens respo satis. -intellectus possibilis, cum sit materiale, & extensum, δίου i ' intellectus possibilis immaterialis,&inextensus; & ideo talo obiectum relucens in phantasmate non est actu intelligibile, quod scilicet possit potentia propinqua mouere intellectum Obiectumata possibilem, sed solum potentia remota. Obiectum autem ibm intelligi lud dicitur actu intelligibile,quod habet esse repraesentatum Ale quid sit. per speciem intelligibilem; quia ut sic est proportionatum mouens intellectus possibi Iis,& hoc est,quod dicit Commetator R .de Anima com. I 8. quod intellectus agentis ossicium
est transferre obiectum de ordine in ordinem, hoc est, de Orsdine
285쪽
dine materiaIlum, Sc corporalium ad ordinem immateria- Iium , de spiritualium : quia tale esse habet obiectum in repraesentativo, Sc in specie, quale esse habet ipsum reprcsentativum, sed phantasma quod est species repraesentans na-bet esse materiale, S extensum, ergo Sc obiectum representatum per ipsum habet esse sic materiale, & extensum : α similiter dicendum est de specie intelligibili,&obiecto repraesentato per ipsam: nam sicut species intelligibilis habet esse immateriale, ita obiectum repraesentatum per ipsam habet eme immaterial e . Ex quo sequitur, quod ibi cst duplex
translatio; altera realis, & altera metaphorica: realis est,
qua intellectus agens de phantasmate producit speciem in-atelligibilem: huiusmodi enim translatio, seu productio est realis, quia est ad terminum realem, qui est species intelligis bilis: tu quia ei a causis realibus, scilicet intellectu agente , M pliantasmate,.quae sunt duae causae partiales,unam causam totalem integrantes, ut docet Doctor Subtilis in primo lenten.dist 3.quaest.7. Mutaphorica est, qua obiectum transefertur, seu producitur metaphorice, & similitudinarin adesse tale, quale habet ipsum repraesentativum, de ista productio , vel translatio concomitatur priorem producti in nem dicitur metaphorica: quia non terminatur ad ter minum realem,& quia habet terminos ad quem, & a quo non reales, sed habentes esse tantum secundum quid,ut ter- aminus a quo est obiectum fantasiabile, vel intelligibile ux , i r potentia, SI terminus ad quem est obiectum imo ligibile in ... actra , vi sic obiectum utrobique habet esse secundum
quid, de hoc quantum ad primam Operationem mirilactu m. alim, Quo ad secundam siuxta istam primam opinionem quae
est lacere potentia intellecta actu intellecta , obseruandum actu εἴ
est, quod obiectum potentia intellectum dicitur in ud, quod rerum, se est actu intelligibile, &praesens intellectui per speciem ut e daci, telligibilem: obiectum actu intellectum appellatur illud, obibaa ρ
quod actu intellectim est, vel circa quod Operatur intelle' i qm
ius possibilis intelligendo ipsum : talis est enim ordo in in 1d st. tellectione alicuius obiecti, ut docet Doctor Subtilis in quo, me requi
lib. quaestione I s. primo a phantasmate, dc intellectit agem ratur ades
te producitur species intelligibilis, S hac productione il- iussit mlud, quod erat potentia intolisibile, sit actu intelligibile '. Desie e. secundo
286쪽
secundo recipitur species intelligibilis in intellectu possibile tertio ponitur actualis intellectionis gignitio ab intellectu agente virtute species intelligibilis,& hac productione illud. quod erat Potentia intellectum ,-actu intelligibile, fit actu intellectum. Et sicut in prima productione erat duplex transitatio, altera realis, S altera metaphorica, ita in hac secunda operatione duplex est translatio, seu gignitio, realis, de me
taphorica, realis est productio actus intelligendi, quae ideo dicitur realis,tum quia est ad terminum realem, qui est actus intelligendi: tum etiam quia est ab intellectu agente, M sp cie intelligibili, quae sunt causae reses :metaphoricavit,qua obiectum producitur in esse cognito: nam quado obiectum est praesens in spectu intelligibili,non est adhuc cognitum,&intellectum nisi inpotentia, sed per notitiam productam es ficitur actu cognitum,&ista productio, qua obiectum acqui rit esse cognitum, seu intellectum, est metaphorica, α non realis: tum quia tale obiectum non producitur nisi adesse secundum quid, scilicet ad esse cognitum: rum etiam quia termini 1 quo ad quem huius productionis non sunt rea Ies, sed habcnt tantum esse secundum quid: terminus enima quo, est obiectum actu intelligibile, id terminus ad quem idem obiectum, ut actu intellectum: His duabus conditiinnibus intellectus agentis positis, & declaratis, sic exponitur plicatur auctoritas Aristotelsi ab illis deprima opinione , 5 primolpositio quo ad primam operationem, quae est facere potentia inte, HR. intelle- ligibilia actu intelligibilia; potest dupliciter exponi, primo, eius ages est quod de quocunque intelligibili possit abstrahere speciem cuim οβ intelligibilem, ipsum formaliter repraesentantem,& laaec ex cundκ uer positio esset tam philosophice, quam theologice salta: nam ro. Franc. secundum Theologos intellectus agens non potest de quincunq; obiecto abstrahere speciem intelligibilem , ctia quod . illud obiectum sit absolutum. D. enim Thomas prima pata Summae quaest.I2.art. 2. ait,quod non potest abstrahi species, quae sit formaliter diuinae ementiae repraesentativa: imo secundum Scotum a subitanti js immaterialib. non solum is , etiam 1 materiali substantia no potest aliqua species form liter repraesentati v a lubstantiae abstrahi: ratio ptimi dicti est, ii quia species adaequatur obiecto, nulla autem creatura esse i aiae diuinae potestadaequari , S ita nulla species intelligibilis Potest dari in nobis, quae essentiae diuinaesit rePraesentatauaε Tatio
287쪽
ratio sectandi dicti est: quia intellectu si agens non abstrahit nisi a phantasiabilibus, & ex consequenti a sensibilibus ; sed nulla substantia est phantasiabilis, aut sensibilis, ergo S c. Assumptum patet quia nihil abstrahit intellectus, nisi a phantasmatibus; sed phantasmata sunt a sensibilibus ex Arist. 2-
de Anima, tex. comm . I 6 I. Est autem phantasia motus f sectus a sensu secundum actum, ergo phantasia non mCuetur
nisi a sensibilibus I substantia autem siue materialis, siue in materia Iis non est sensibit is ex Arist. a. de Anima, ubi scribita quod sensus non se profundat usque ad substantiam, ergo substantia non est phalasiabilis, quare sequitur propositum' quod ab ea inreli ectus agens non potest speciem intelligibi- Iona abstrahere, & hoc est etiam verum secundum Philosophos: Praeterea a relationibus, & rei pectibus non potest intellectus agens abstrahere speciem intelligibilem, sic psetet, quod secundum istum intellactum non potest propositio Aristotelis exponi: secundo potest exponi sic, quod respectu cuiuscuque Obiecti intelligibi Iis intellectus possit abstrahere speciem intelligibilam, ipsum formaliter, veIvirtualiter repraesentantem;& hoc modo intellectus agens est omnia facere, cuius ratio est: quia nihil intellectus possibilis potest intelligere, nisi per si quam speciem, quae sit sormaliter,
vel virtualiter obiecti repraesentativa ; de hoc modo species abloluti virtualiter continet notitiam respectus relati nis , & species accidentis causat cognitionem substantiar, Per spccie in creaturarum cognoscitur Deus t clarissime docet Doctor Subtilis in primo sent. dist. 3 .quaest. 3, dc sic patet, quomodo exponatur propositio Aristotelis,quo ad primam intellectus agentis operationem, quae est facere de potenti intelligibilia, actu intelligibilia: si vero exponatur quo adsecundam,que est sacere potentia intellecta actu intellecta, potest etiam dupIici modo exponi ; primo, quod de quocunq; intelligibili possit producere omnem actum intelligendi, se sic est verum secudum mentem Philosophi: quia intellectus est totius entis,& secundum omnem ambitum entis; Phi Iosophi enim quantum possunt, naturam dignificant, ut docet Scotus in primo sent. quaest. I. prologi , sed salsum est secundum Theologos, qui defectum agnoscunt naturae ; dc ideo assirmant, quod quo ad multa, & ea nobilissima, necessaria
Lut reuelatio: secundo modo rotest intelligi, quod de quo-
288쪽
cunque intelligibili potest intellectus agens aliquem actum
intelligendi produceret sed non Omnem ; & hoc pacto com cedunt Theologi intellectum agentem csse omnia facer ει laesu= Sςd quoniam haec opinio communiter non tenetur a Scotbnusidis , scilicet, quod intellectus agens causet intellectionem. νυὶ.adauis, s deo aliter exponitur. Intellectus agens est omnia facere, iure stibi. id est, eius ossicium est, eorum omnium speciem intelligibis lem causare , quaestuat phantasiabilia, &per consequens facere potentia intelligibilia, actu intelligibilia, & non pote tia intellecta, actu uatellecta : quia hoc ad intellectum posioilem iure optimo pertinet, ut dicemus sta. m . Sequitur in Explicatur textu. Intellectus passivus, seu possibilis es, 'uius est omnia opositis fieri : quod etiam dupliciter exponitur: primo exponitur abris . intello illis de prima opinione, qui dicunt, quod intellectus possibi Etus pos L lis habet duas rationes, quarum una est ratio receptiui, lis es m. fis altera est ratio passivi: secunda est in ordine ad intellectumcundum agentem, a quo patitur, & a quo recipit speciem intelligibi--ntanac. lem ,& intellectionem; prima in ordine ad speciem intellis
gibilem, & ad actum intelligendi, quem recipit, ita quod duplicitet dicitur intellectus possibidis receptiuus, scilicet speciei intelligibilis a phalasmate per primam actionem intellectus agentis, & intellectionis actualis a specie intelligis bili per secundam actionem intellectus agentis Unde secum dum hanc duplicem rationem receptiui dupliciter exponuetur haec auctoritas Aristotelis: secundum primam rationem receptiui exponitur si intellectus possibilis est, ius est omlaia fieri, id est, potest recipere omnem speciem intelligibis Iem productam ab intellectu agente, ab his quae sunt mantasiabilia,& iste sensus est verisimus: secundum vero secumdam receptiui rationem, potest dupliciter exponi: primo sic.
Intellectus possibilis est &c. id est, potest recipere omnem actum intelligendi de quocunque intelligibili ,&iste intel- lactus est verus secundum Philosophos, sed falsus secundum Theologos: secundo sic. Intellectus possibilis &c. id est, de quocunque intelligibili potest aliquem actum intelligendi
recipere, sed non omnem, & haec expositio etiam a Theodo-gis admittitur: nam intellectus possibilis de quocunque imetelligibili potest etiam ex naturalibus, quo ad conceptus ge nerales , S commune ς, qui sunt a sensibilibus abstrahibiles, aliquem actum intelligendi recipete; licet. quo ad rationcs proprias,
289쪽
proprias,& specificas, S ad respectus, qui terminantur ad Deum sub propria ratione deitatis ex naturalibus recipere aequeat. Et haec expositio non differt abiis de secunda opiacione, nisi quo ad hoc, quod prima opinio dicit, quod omnis actus intelligedi, quem recipit intellεctus possibilis, causatur ab intellectu agente,cuius oppositum lacunda amrmat opinio, quae vult, quod omnis actus intelligendi, qui recipitur in intellectu possibili, ab eodenim et intellectu possibili
producitur. Nam secundum opinionem secundam intellectus agens causat tantum speciem intelligibilem, &intellectus possibilis recipit eam, eaque recepta, virtute illius caus at intellectionem, x recipit eam, S haec secunda opinio est magis ad mentem Doct. Subt.&eam insequuntur Vigerius, Uigerius. Tataretus Bargius, ae plurimi Scotistarum, ad quam etiam Tatamus. declinat Doct. Subt. in quolita quest. is. N expresse in quest.7. Targius. collationum. Primam vero sequuntur omnes Averroistae,& inter Scotitas Franciscus de Mayr. dist. 3. I . quςst 6. Paulus FranciscunScriptor, Trom beta, & etiam Lychetus. Ego autem sum Paulus. cum secunda opinione, S in hoc sequor RR. Patres Praece- Tm .ptores meos Fratrem Ludovicum Mirandulanum cognota Lychetus. mento Flauium, S Fratacin Bartholom una a Iudicaria Scotistarum nostri temporis praecipuos,quos hic honoris gratia
appello; quod autem intellectus possibilis producat intelle,ctionem, posset ut reorὶ hac demonstratione probari. Omnis forma est ratio agedi recipienti eam, dc non agenti eam, sed species intelligibilis recipitur, ut forma in intellectu pose sibili, de producitur secundum omnes ab intellectu agente, ergo est ratio agendi intellectui possibili, & non intellectui agenti. Ex his dictis possumus breuiter colligere conditiones intellectus agentis, Sc possibilis. Prima conditio. Intel- Conditiones lectus agense quod est semper activus, de hoc respectu spe intellectus ciei intelligibilis. Secunda. Intellectus agens est nobilior in- gentis quot, tellectu possibili secundum quid: quia agens, in quantum a- seu gens, est praestantius passis, S producit speciem intelligibi- Ieminatio,&non in se. Tertia conditio. Intellectus agentis est transferre de ordine in ordinem, id est, facere ea,quae sunt potentia intelligibilia, actu intelligibilia. Quarta conditio. Intellectus agens est qui facit uniuersalitatem in robus, id est, producit speciem in qua relucet obiectum abstractum ab hic,-nunc. Quinta condicio. Intellectus agens in
290쪽
actione,qua abstrahit, S causat uniuersale,concurrit pure naThcini ius. turaliter,& agit sine cognitione: Unde Themistius 3. de Anicomment. naa, SI Commetator cona. I9. dicunt,quo u intellectus agens
nihil cognoscit eorum, quae sunt hic: quapropter sicut ignis Conditiones comburit, non cognoscendo, ita dicendum est de intellectu ιtellectus pos agente quantum ad istam operationem. Conditiones intes sebilis quot, lectus pol sibilis 1 unt istae. Prima. Inici lectus possibilis est Da P s - chivus, Sc passivus; activus in quantum causat intellectiones passivus pro quanto recipit eam, & speciem intelligibilem. Secunda conditio. Per intellectu possibilem nos iudicamus: iudicium autem est perfectio iudicis, ut dicit Commenr.re tio de Anima. Tertia conditio. Intellectus polsibilis est absolute praestantior intellectu agente: quia producit notitiam in se. Quarta conditio. Intellectus possibilis primo recipit speciem intelligibilem productam ab intellectu agente; secundo producit actum intelligendi; tertio recipit actima intelligendi; quarto est operativus: quia per ill , m actum op
ratur attingendo obiectum. Sed pro ampliori notitia eoi hi,
tuae de intellectu agente, S possibili dicta liliat, sunt aliqua: issicultates soluendae. Prima dissicultas est. Quae fuit necesse Vita istella sitas ponendi in anima intellectum agentem 3 Ad quam sicctis, aste, seu respondetur iam Aristotele 3. de Anima tex com. 17. & 18. ponendus iis quod cum in aliqua natura est unum, cuius est omnia fieri, necesse est in eadem esse alterum, cuius est omnia facere: unde cum anima intellectiva sit unum entium naturalium, ut notat ibidem Commentator: quia de ea est considerationaturalis, dc in ea sit intellectus possibilis, cuius est omnia fieri, necesse est in ea ponere intellectum agentem, cuius sit omnia facere. Praeterea, obiecta materialia, cum sint potentia intelligibilia, non possunt mouere intellectum possibilem, qui non est corpus, nec virtus in corpore, nisi fuerintactu intelligibilia: necesse itaque est ponere intellectu ageniem . qui de potentia intella gibilibus, faciat actu intelligibilia: Obiectum enim relucens in phantasmate appellatur imtelligibile potentia, non inquam potentia passiua tantum, verum etiam activa, cum non possit intellectum possibilem mouere: Unde Commentator 3. de Anima inquit,quod in tentiones imaginatae non postunt mouere Intellectum , nisi
postquam acta merint intelligibiles, & ideo fuit necesse pinnete inellectum aScrem, qui lpeciem intellligibilem abstra-