장음표시 사용
321쪽
vssiua, sed quod non potest v cre negari G aliquo non pin test esse, nec potest I cce intelligi time illo intellectione Gim
filia. 1equitur quarto, quod in hac intellection cinsistit v ritas vel falsitas r quia iit per secundam inrellectus Operati inem , dc ideo ex intellectione praecis illa inset re diuisivam,' est conuertere intellectionem veracem ira mendacem. Ex his dicitur ad argumcimani. Intelligens rem aliter, quam
sit, fallitur, verum est, si intelliga lintellectione diuisiva, at non si intelligat praecisi ira intellectione. Pro ampliori tamen huius Ibonsionis intelligentia ob- operatio in
seruandum est, quod duplex est Operatio intellectus, cona- tinemud plexa stilicet, &incomplexa, ut docet Aristoteles 3. de Ani' plex .ma i . comm .anincomplexs operationi non inest salsitas, 1ed complexae opponitur priuatiue ignorantia,S falsitas positive contrarie.
Obseruandum est secundo, quod quaedam operatio incωplexa est circa quidditatem simpliciter simplicem , quae non
nabet conceptum resolubilem in aliquem priorem conceptum quidditatiuum, sicut conceptus entis, suarum passi num, ultimarum differentiarum, α modorum, per quos ens'
istum contrahitur: Alia est circa quidditatem non simpliciter simplicem, sed resolubilem in conceptu quidditatiuum,& qualitatiuuna, sicut est conceptus omnium eorum , quae ponuntur in tecta linea praedicamentali. Si loquamur de operatione incona plexa, quae est circa quidditatem, primo nam do intellectus intestigens talem quidditatem, semper est venas , d in ipso non cadit deceptio, neque error, & hoc est, quod docet Aristoteles s. Metaphys. tex. 22.quod intellectias Arist. circa quod quid est semper est veru s,& 3. de Anima tex. comimen. 26. ubi vult,quod intellectus circa quod quid est, est v inas, quemadmodum sensus circa propria sentibilia. Si vero loquamur de qui Ilitate secundo modo,licet intellectius simplici intellestione apprehendens ipsani quidditatem,non siti 1ormaliter salsus, potest tamen esse falsus virtualiter, videli-cet quando intellestiis apprehendit quidditatem sub aliqua ratione sibi repugnante, seu contradicente, sicut si intellectus intelligeret simplici apprehensione hominem irrati nalem, de hoc pacto loquutus est Arist. 3. Metaphys. cap de Arist. i', lex com. 3 . Vbi docet, quod ratio io se falsa est de om-m talia. Sed falsitas istius rationis in intellectu no est falsitas T sormalis,
322쪽
sor malis, sed virtualis, sicut homo irrationalis, non est com plexio formalis, quemadmodu est illa, quae exprimitur cum. verbali copula sum, es, est, ut dicendo, homo est irrationalis : dc ita qualis est complexio falsa, talis est falsitas consequens complexionem. Modo ad propositum', cum in iligentiae simplici, N incomplexae non opponatur salsitas, in , telligere rem aliter, quam sit, intellectione simplici, nulla est falsitas, quae intellectio est solum praecisiua, considerando scilicet v num abstractum ab alio, non considerando illud, a quo abstpahitur, sicut Metaphysic as abstrahit lineam a ma-Exemesam. teria sensibili; sed intelligere rem aliter,quam sit intelligentia compossit tua, aut diuisiva sormali, aut saltem virtuali co-plexione, intellectus est ibrmaliter,uel virtualiter falsus: nec sequitar, intelligo rationem abstractam ab aliquo, ut lineam 1 materia sensibili, non intellecta materiae sensibili, igitur intelligo ipsam sine materia iensib li: nam permutatur abstractio simplex Sc vera in abstractionem diuisiuiam , dc mendacem. Sed melius facit satis huic argumento Doct. Subta MORUM. sent.disti uetaquςst. s. Sc in 3.disit. I quaest. I . quibus in lO
S ci q4 φ eis inquit, quod omnes illae propositiones sunt truncatae, in γ quibus ponitur adverbium sine participio, vel verbo: nam 1μρς ' I cutio, qua ponitur adverbium sine participio, vel ver βηρ tempe tinuuncata, siue incongrua: ita in propolito est si ρ ρ locutio, qui in lethgit rem aliter, quam sit, fallitur: qu ' liaec alteras potest poni vel circa actum intelligendi, de ' 'f' sie est propositio falsa: quia omnis intellectus creatus intel v. ligit rem aliter, quam sit: quia intellectio est accidens,&in- tellectum interdum est subitantia: vel potest poni alietas in intellectione qaantum ad modum intellectionis,adeo quod intellectio una, alia poteli esse persectior & intensior intellectione respectu unius, eiusdemque obiecti, de sub eademr tione formali concepti, de isto modo anima sanctissima
Christi aliter egentiam diuinam intelligit, quam quicnnqueti alius intellectus creatus, hoc est, habet persectiorem, dc intensiorem intellectionem de essentia diuina,quam quicunq;. alius inteljectas creatus de eadem essentia diuina habeat ; Mut sic alietas determinat tantum actum intelligendi, dc dicit modum actus, sed non determinat obiectum in se, de adhuc
hoc pacto prorositio ςst salsa, scilicet, quod intelligens rem aliter, qu1m sit, id est, intensiori intellectione, quam alius
323쪽
talatur: quia stat, quod unus intellectus plus intelligat, es
habeat intensiorem actum intelligendi, quam alius respe ctu eiusdem obiecti. Alio modo ly aliter,potest determinare modum obiecti, & hoc dupliciter, vel sub eadem ratione formali, vel sub alia, de alia ratione formala; sit determinat obiectum sub alia , &alia ratione formali, sic quod unus intelligat hominem sub ratione animalis praxi se;&alius intelligat eundem hominem tantum sub ratione 1 ubstantio vel entis, adhuc propositio falsa est: quia stat ,quod aliquis possit intelligere aliquod obiectum sub una ratione, Statius sub alia ,& tamen ille, qui aliter intelligit idem obiectum, id est,sub alia ratione,quam alius, non sallitur. Si autem determinet obiectum sub eadem ratione, sic propositio est vera : quia impossibile est, quod unum , & idem obiectum sub eadem ratione formali acceptum in se aliter , dc aliter intelligatur, ita quod idem homo, puta sub ratione animalis aliter, & aliter intelligatur, est impossibile N sic intelligitul propositio, quae est D. Augustini 83. quaest. q. 32. scilicet, imtelligens eande rem sub eadem ratione formali aliter, quam est, fallitur. Modo applicantes ad propositum; quando dici. tur, intellectus intelligens rem aliter, quam sit, est falsiis. Dico quod verum est, si ly, aliter Micat alietatem obiecti sub eadem ratione concepti: oc ad Minotem. sed intellectus imtelligens rem distinctam,quae non est distincta a parte rei,intelligit rem aliter, qua nasia. Dico, quod si ly aliter dicit circunstantiam obiecti sub eadem ratione formali cocepti, ista minor est falsa: nam eadem res a parte rei est indistincta secundum rationem formalem conceptus indistincti a parte rei, consideratur vero, vel intelligitur ab intellectu,ut distincta, non sub eadem ratione formali conceptus indistinctia parte rei, sed sub ratione sormali conceptus distincti ex parte intellectus,&ita non intelligit rem aliter , quam iit ex Parte intellectus.
Forte dicet aliquis, negando istam dis iactionem esse
aliam a distinctione ex natura rei: quia ista, quae distinguuntur ratione, di Itinguuntur ex natura rei. Contra T boc
324쪽
- . . Omm. R. P.F. 'anc. Arret. or ZMin. de Ol hoc a guttur sic, si hoc esset verum, sequeretur tunc, quol
isia, quae essent eadem ex natura rei, essent dystincta ex na 'tura rei; patet: quia formo ictam profositionem: ea leno ex natura rei sunt eadem ex natura rei, ibis dissinfitio
rationis, ct prim dictum est: quia idem positum in subi et o distinguitur a seipso posito in praedicato ratione; sed
sequitur per te, quod ista distinguuntur ex natura rei, ergo illa, que fiunt eadem ex natura rei sunt distincta ex natu ira rei, quod claudit contra ictionem . Et haec de pium
partiali articulo huius secundi articuli prin salis .m C O M M E N T. IX
oc argumentum reflecti. posset contra Auctorem: sinu .pliciter enim dicere pollem. , quod eadem ratione linandist mcta ratione, sormando consi leni propositionem, dicendo sic: Eadent ratione sitiat eadem ratione, sed in ista, γ eaden, ex natura rei sunt eadem ex natura rei per Auctorei
est distinctio rationis Urgo in ista erit distinctio rationis, cadentiatione luntariaca ratione: quia Libiectum post tum ante copulam dast uagartur a tei pso ratione, prout poni, tur post copulam a parte praedicati, dc per coiisequens, quae sent eadem,ratione distinguuntur ratione , quod includit Contradictionem 46Sed pro Auctore respondetur sic, quod aliud est loqui in primis intentiortibus, quae si sunt oppositae alij 'primisi, illas denominare minime post mi: mni ista estitalia, Albedo est nigredo, homoesti asinus, & similem & a Sec se' bi id est. loqui in secundis intentionibus, quae amplo priuile 'Πρ'ς π gio gaudem, ita quoiloppositum potest denominare oppo 'μ ρψ suum, accipiendo unum, ut quid, oc aliud, ut modus, id est, se ed denominat uiri.ut quid, M. denominans ut modus: nam ista η- est vera, genus est specie , id*st, genus, ut quid, est species Vt modus, de ista disserentia est species, eodem modo est vera, . quae tamen sunt opposit intentione sucum sint species dispα ratae uniuersalis. Sic dicimus ad propositum, quod ista propositio potest e re vera, eadem ratione ut quid sunt distincta ratione ut modus , quia OPpositum bene potest in secundis
325쪽
latentionibus de opposito praedicari: nam in ista locutioneosadem ratione sunt eadem ratione , est distinctio, de identi as, dc illa, qt3ae sunt eadem ratione possunt bene denomina ri, oc esse distincta ratione: quia iii, his oppositum de oppo' i
sto denominare contingit; imo accipiendo identitatem rutionis ut quid, S distinctionem rationis Iet modus, nonop ponuntur, sicut genus, & species non sunt intentiones Oppo sitae, accipiendo unam, ut quid, SI aliam ut modus,Vt optimc . . . docet Doctor Subtilia in qua si ruuetialium. Sed ita his, quae lunt ex natura rei, si est identitas ex Catura rei, iacia PQ test esse distinctio ex natura rei, neque eadem ex natura rei possimi denominari distinct* ex natura rei: quia intentiones Primae oppositae non denominat se inuicem; ex quo fit, quod in ista propositione, eadcm ex natura rei sunt cadem ex nae . tura rei, in distinctio rationis: quia bene te cunda intentio potest denominare Primam, in asta vero, eadem ratione sunt eadem ratione, est distinctio rationis, S ii dentitas rationis. nec Oppositum praedicatur de opposito: quia identitas ratumnis ut quid, dc cistinctio rationis ut modus non opponuntur, de sic responsum est ad argumentum, patentque etiam, qua habet Auctor in isto articulo minus principali. Pro cuius tamen ampliori notitia obseruadum duxi,quod totum praedicamentum entium rationis, omniaq; in eo contenta a se inuicem, de ab aliis pcitdicamentis solum ratione, licet non aequaliter distinguuntur. Est enim diuisibilis distin- ctio rationis habens gradus, ut docet Scotus in praedicabili Scottu. bus,& praedicamentis, S etiam in. . Meta.& ient. Identi Identitus G. tas itaque rationis est duplex, una quam distinctio rationis nis dupla destruit, quae sibi opponitur, de est non alietas alicuius quid ditatis, aut sorinalitatis, vel emitati si a seipsa concepta peractum rationis; cuius extrema non sunt duo, nisi per considerationem rationis, iuxta quod comuniter solet dici, identitatem rationis esse absolutissimam. Alia est identitas rationis , quam distinctio rationis praesupponit, quae sibi non
opponitur, de est non alietas extremorum, in aliquo conue nientium per actum collativum rationis inuicem compara
torum. Ubi pro intelligentia identitatis primo modo dictae est obseruandum, quod sundamentum identitatis eiusdem ad seipsum est unu numero, ut egregie inquit Scotus S. Me Scotus. Q. dc est relatio,eo quod est habitudo ad correlatiuum,quod
326쪽
est de ratione relationis, siue illud correlatiuum sit aliud rearliter, siue non; est quoque relatio aequiparantiae, cum utruqς:rer se extremum sit aliquod nominatum, eodem nomine, . quod requiritur ad relationem aequiparantiar, ut scribit Sco tus in Praedicamentis: idem enim eidem idem,& non est re latiuum, ted est ratio reserendi idem. sibi ipsi, ideo illa rei tio, ut talis, non est eadem.sibi, nec diuersaaed est ratio,qua . idem sibi est idem,ut inquit Scotus s. Meta. quςst. o. est quo Ie relatio rationis: quia est omnino rei, inquantum consi
eratur, Λ per considerationem alteri comparatur, quod re quiritui ad relationem rationis ex Scoto.ibidem derelinquitur namque identitas rationis, qua do intellectus utitur uno,. ut duobus: ex quibus patet primo , quod licet ad distincti nem rationis requirantur ambo, vel alterum extremorti eme eas rationis, ut patet ex Auctore: ad identitaternamnen rationis illi distinctioni oppos iam susticit ambo extremanorucise duo, nisi per considerationem rationis. Vnde Scotus intri aedicamentis.cap. de ad aliquid quaest. i. in solutione secundi argum . principalis inquit: Raetatio dicitudens rationis,vel quia utrumque extremum , vel alterum est solum mndo ens: rationis , vel quia extrema eius. non sunt duo nisi secundum. rationis considerationem, ut est in identitate eiusdem ad ist ipsum. Secundo, licet identitatis ciusdem ad seipsum, utru P. extremum sit aliquid rationis Temotum; tamen fundamen tum est reali Sunitas esstentialis: prima pars patet, quia de ra
tione huius, quod est idem inqia antum ideiri, est aliquid attributum sibi a ratione, sicut esse lapidis non est idem sibi, nisi per aliquod attributum sibi ab intellectit. quo mediante
erit ut fundamentum, &vt terminus: secunda pars declaratur : quia liqua unitas sie essentialis illa est unitas simpliciter, . quae ethnumeralis , haec autem est indamentum proprium identitatis eiusdemrad seipsum. intantum quodnihil potest esse sandamentum identitatis eiusdem ad se, quin in quan in in tale sit unum.vnitaxe numerali; imo si est unum alia viaitate. quam numerali, hoc illi accidit , ut fundat identitatem eiusdem ad seipsum . . Terti piari uiis identitas numeralis. sit relatio realis ratione fundamenti, non est tamen relatio. realis proprie. Et in hoc imitaintelliguntur verba Doctoris. Subt. S. Meta. quaest. I I . dum. Inquit: Vbi magis concedenda: est unitas, quam diuersitas, ibi magis concedenda est relatio.
327쪽
xealis fundata super ilia unitate, sed unitas numeralis, quae Diadat ident statem, est maxima, de realis, ergo identitas simpliciter est maxima,&realis: secunda pars declaratur: quia ad relationem realem proprie requiritur extrema ad aliud se habere, idem autem numero non potest ad aliud se habere, quam ratione, in quantum intellectus simpliciter utitur no, ut duobus. Quarto, ne idem sibi ipsi est idem per aliquod diuersum; probatur: per se ratio referendi idem sibi ipsi, est alietas , ex hoc quod intelle tiri a liquid rationis utriquetermino attribuit. Vnde omne idem elidiueiso idem secundum rationem; ibi enim est identitas simpliciter, &diuersitas secundum quid, quae non sunt opposita. Quinto, identitas rationis derelinquitur.ab operatione intellectus secunda, quae est collativa,quod probarur: quia talis identitas est comsideratio rei, in quantum consideratur, & per considerati nem alteri, saltem secundum rationem comparatur,quq con
sideratio est cod latiua unius ad aliud : Non enim derelinquitur identitas rationis actu intelligendi spectante ad primam operationem intellectus : quia ille non est collativus, nec actu intelligendi reflexo, sed derelinquitur per secundam intellectus operationem directe, & non reflexe comparantis extremum secundum rationem alteri extremo secundum ra tionem; quando autem reflectitur intellectus intelligendo
Comparationem unam, Vt obiectiam, tunc non causatur relatio rationis, sed consideratur , & est consideratio logica, ut docet Doctor Subtilis quinto Metaphysic. quaest.vndecima. Scotus. Secundo obseruandum est pro intellectu identitatis rationis secundo modo, quod cum necesse sit omnia extrema distinctionis in aliquo conuelaire, alias essent primo diuersa, cogimur praeter identitatem numeralem, oppositam distinctioni rationis assignare aliam identitatem illi distinctioni. prauuppositam, quae etiam est relatio rationis, non solu,quia extrema sunt duo per considerationem rationis, quod sum- ciebat ad identitatem primo modo; verum etiam,quia viru-que extremum, vel alterum est ens rationis: Ex quibus' χ-Mitur primo, quod praedicatum, de subiectiam propositi nis, in qua idem de seipso praedicatur nunquam proprie di
stinguerentur ratione, nisi in aliquo conuenirent: praeluppo nunt ergo conuenientiam, & identitatem in aliquo, quod cessario, ut sic, habeat minorem identitatem, dc unitatem
328쪽
initate numerati : comteniunt enim in ense rationis velin, secunda intentione,&haec identitas est rationis noni oppo sit a dii tinctioni rationis, sed ab illa praesupposita. Et si quaeratur, in quo conueniunt ens male, & rationis, inter quae aiasignata est distinctio rationis; poitquani quaelibet distinctio rationis praeliapponit unam conuenientiam, vel identitatem rationis. Posset dici quod ambo illa extrema in quantiim ex trema illius distinctionis praesupponunt conuenientiam eo rum in ente,quod est obiectum intellectus; quod secundum neruae: BOnetum', qui ponit ens univo m ad ens reale, & rationis, emet conceptus entis in communi, sed quia positio Boneti communiter in via Moti non admittinii ,Dicimus,quod con ueniunt adhuc in ente,qaod est obiectu intellectus, ad quod etiam reducitur ens rationis per iandum a tributione, non sicut pars subiectiva sed sicut ens secundum quid enti simpli- .citer, δά diminutum perfecto, & negationes, & priuationes, ut habetur 4. Meta. secundo sequitur, quod licet omnis identitas eiusde ad let plum sit identitas rationis, non tamen omnis identitas rationis est eiusde ad seipsum, ut Patet ex dictis..
Q Uantum adsecundum articulum, qui est de ident
tale ex natura rei, m eius distinction sunt aliqui notandata . Primo e l 'otandum, quod res, m eus, quan tum ad praesens spectat, consideratur dupliciter: Irimo modo pro βmni positivo, quod ex natura rei est extra nihil, isto modo, modi iuri insci, 6, disserentiae ultimae Aicuntur res, vel ense alio mo is magis strie pro isto, quod est praecise ens et res quidliatiue, oesic ens, vel res dicitur praecise de Deo, des creatura, de absoluto , reste-
Obuo, stes de illis, quae sunt in recta lineapraedicamentali
329쪽
In Formalit. Mag. t. Sirecti Doct. paris r Ade materia, sty forma, it distum est superius ex intentione Scori, sist isto modo nec Iasiiones entis, nec modi in
trinseci, nec disserentiae ethirae dicuntur res, mel ens, sed solum dicuntur aliquid rei,'non res, secundo modo ca
EXplicata distinctione, ac identitate rationis, nunc explicat Auctor identitatem, ac distinctionem ex natura rei, Pro cuius explicatione nonnulla notabilia praemittit, quemadmodum fecit in superiori articulo. Pro ampliori tamen intelligentia primi notabilis obseruandum est ex Doctore Mitriplicia Subtili quaest. 3. quolib. artic. I. quod res capitur tripliciter, ter capitur. id est communissime, communiter, & strictissime I communissime autem accipitur, prout distinguitur contra nihil; vnde sciendum est, quod nihil dupliciter sumitur, uno modo Nihilsum illud dicitur nihil, S: verissime; quod inclut it contradictio- tur duplicinem, ut hominem esse asinum, de ut sic, nihil excludit omne teri extra intellectum, & in intellectu, quod enim est ficinckidens contradictionem, sicut non potest esse extra animam, ita non potest esse intelligibile, nec aliquod ens in anima diquia nunquam contradictorium cum contradictorio constituit unum intelligibile, vel aliquod ens in anima: neque si-Cut obiectum cum obiecto,neque sicut modus cum obiecto. Alio modo illud dicitur nihil, quod nec est, necessc pol cstens extra animam, dc illo modo entia rationis, siue intentiones secundae dicuntur nihil: quia nec habent, nec habere pot-1unt esse extra animam, habent tamen esse in anima obiecti-ue,S de tali, quod illo modo est nihil bene potest esse 1 cientia: logica enim est scientia, Mest de secundis intentionibus adiunctis primis; de illo autem quod est nihil primo modo, non potest este scientia,ut de Chymera,& Hyrcoceruo: nam haec, quae contradictionem includunt, intelligi nequeunt intellectu non errante, vel intellectione assensilia, & iudicatiua, sicut notitia quid rei, bene tamen intelligi possunt intellectu errante intellectione apprehensiva, & notitia quid n minis unum tamen obseruandu est, quod quando diximus, quod ea,quae sunt nihil secuta modo, non Possunt esse extra
330쪽
animam, quod hoc intelligendum est de esse obiectivo, Scnon subiectivo: nam secundae intentiones habent esse extra animam subiective, quia subiectantur in re, ut egregie docet Scotus in uniuersalibus quaest. s. vel non habent esse in re extra animam, ut rem considerat metaphysicus, nimirum inesse quidditativo, velut rem considerat Philo1ophus, scili- 'cet secundum eme materiale, sunt tamen in re, ut rem consi Aderat logicus , scilicet secundum esse cognitum , S ideo secundae intentiones habet esse in intellectu mediate. quia sunt in re , quae habet esse in inrellectu immediath, &per conseqquens non habent esse praecise extra intellectum, sed quid quid sit de hoc, satis est, quod res primo modo communissis me accePta, sumitur, ut se extendit ad omne id, quod distin-gnitur contra nihil, siue contra nihil, quod implicat contra dictionem, siue in anima, siue extra animam, siue contra ni hil, quod implicat contradictionem, quod sit solum extra animam ; dc illa res,vel ens hoc modo acceptum, extendit se ad quodcunque,quod non inclurit contradictionem,sive sitens rationis . hoc est praeciseliabens esse in intellectu considerante; siue sit ens reale habens aliquam entitatem extra considerationem intellectus. Secundo modo res accipitur communiter, ut scilicet distinguitur contra modum rei, Mcircumstantiam rei, Sc sic sollini praedicata absoluta, quae di cunt rem, & non Circumstantiam rei, sunt res; alia praedicamia, dccircumstantiae rei non sunt res, de isto modo dicimus, quod illa,quς important habitudinem S respectus,non sunt.
res, dc ens, α ita ens, de res hoc modo conuertuntur cum
absoluto,& sic substantia, quantitas, & qualitas dicunturres, de ens, caetera vero septem praedicamenta dicuntur aliquid, &hoc modo loquiturBoetius ilib. de Trinita. cap. ID. dum dicit, patet, quae sit differentia praedicationumquia alis quidem rem monstrant, aliae quasi circumstantiam rei: quia ista praedicantur sic, quod secundum se rem aliquam mon strant, illa vero ut non esse sed potius extrinsecus aliquid apponunt : ubi vult , quod illa, quae important habitudines, ocrespectus, non praedicant esse, isto modo sumendo esse, sed solum circumstantiam, de modum entis, unde habitudines ipsas, circumstantias appellat. Ex his sequuntur tria coria' laria, primum, quod hoc nomen ens in hoc secundo sensa acceptum, dicit praecise aliquod ens absolutum, distinctum icontra