장음표시 사용
341쪽
praeter ea, quae diximus supra articulo primo, duo obseruanda sunt, primo obseruandu est,quod nominum, que de Deo 2 omlaum, dicuntur sub propria ratione, triplex reperitur differentiar quae disti fur quaedam enim sunt essentialia quaedam personalia, S quaeda de Sco sub notionalia: essentialia sunt,ut trinitas, deitas,& similia: pcr- propria rone sonesia sunt in duplici differentia, nam quaedam sunt com- triplex e lmunia, & quaedam propria: communia sunt, quae de omni- di sirent .
bus personis in plurali, &de qualibet earum in singulari dicuntur , ut persona, suppositum, hypostasis, & huiusmodi:
quaedam vero sunt, quae non dicuntur de omnibus, sed tantum de duabus, ut spirator, quod praecise competit paret, M . . . filio in diuinis: quoniam ambo spiritum sanctum spirant; M ii te terminus spiritus sancis, procedens, tantum competits Di ritui sancto. Nomina vero personalia sunt, pater, filius, Mspiritu flandius, siue donum: Nomina etiam essentialia sunt Nomisa min triplici discrimine: nam quaedam sunt per modum substa- sentialia Diatiae, ut Deus, essentia, substantia, spiritus,ens, S similia: quς- diuinis sunt dam per modum quantitatis, ut immensus, aeternus, &hu- i triplicidi ius modi: quaedam per modum qualitatis, ut sapientia, scien- ferentia. tia, bonitas,& similia. Nomina notionalia sunt,paternitas, Hominan innat cibilitas, filiatio, communis spiratio, &processio, siue timalia indispiratio activa,& passina: duae primae notiones, scilicet pater- uictus , praenitas,dcinnascibilitas sunt patris, non filii: tertia fili j: quarta svu- patris, de filii,&quinta spiritus sancti; unde tres sunt proprietates personales proprie loquendo, paternitas, filiatio, S processio, siue spiratio passiua: personalis enim proprietas, ea appellatur, quae unisoli personae conuenit, & eam ab omni alia persona realiter distinguit. Relationes sunt quatuor, Relassones
prima est patris ad filium, scilicet paternitas: secunda est fili j sunt quatuor ad patrem, scilicet filiatio: tertia est patris a fili j ad spiritum in diuinis. sanctum, scilicet spiratio activa: quarta spiritiis sancti ad patrem & filium, videlices sturatio passiua: ex quosequitur, Tomnis tuo relatictet ea non e conuerso: nam ista notio
innascibilitas, quae patri conuenit, non dicitur ad aliquid, eo quod pater a nullo est. Secundo obseruandum est, quod notiones multa habent 2 otiones iis
nomina: dicuntur enim notiones, eo quia personas noti si diuisis, vitiiacant:distinctiones saepe vocant tu quia personas distinguunt; tu habu n relatiopes etiam appellantur: quia eis perionae aduriucem mna , . reseruntur: n ipamur proprietates: quia sunt propriς pet- V 3 sonis,
342쪽
Nntio, pro- sonis, quibus insunt: differunt tamen proprietas, notio, de pruin, O relatio quoniam dicitur proprietas in quantum uni iesi colu, relatιο is uenit: appellatur notio, in quantum est principium cognorum. icendi, de nominatur relatio, prout dicit habitudinem ad alterum; omniumque notionum sufficientia silc haberi potesti Na omnis periona diuina aut est Deus de Deo, aut est Deus a quo D us, si est Deus de Deo, hoc est dupliciter : PQ vel nascendo, de sic est nascibilitas, vel filiatio, vel produco Au,& sic est processio, vel spiratio passiua: si Deus a quo Deus, hoc dupliciter, aut per generati Cnem, F sic est paternitas, aut per i pirationem, & sic est spiratio Ex his notandae sunt aliquae regulae, quarum prima est talis. Nulla notio de alia praedicatur affirmative: ha. enim est falsa, paternitas est filiatio: iecunda. Q iesibet notio est illa persona, cuius est notio: nam haec est vera. Pater est paternitas, .uccon τὸ fia. uerio, ii militer filius est filiatio: tertia regula est, qaod quaelibet notio est idem cum essentia diuina di haec namque est vera, Paternitas etl essentia diuina; similiter,siliatio est ellem Rharia. tia diuina, dc sic de ali is: quarta regula est, quod omnes iam Lumra. tion sitiat una essentia: quinta. q io d omnes notiones litam piae a straclitae, praedicantur de essentia ; unde bene dici: ur. Estentia diuina est paternitas: sed concreti vh sumptae, non: nam ista haud admittitur. Estentia diuina generat, M sic de sexta. ali js: sexta regula est, quod omnis notio importat diuersita, SUO M tem: septima regula eli, quoci non quicquid dicitur de notione, dicitur de persona: quia aliqaid dicitur, stu conuenit notioni, quod non perionc notioni conuenit proprie diitim guere, ted personae distinguuntur.
TErtio notandum est, quod accipiendo ista proprie, si luet substantiam,' turam, essentiam , quid litatem, seu foematitarem, habent ord nem inter se: nam omnis essentia st quid intus vforma litaks, sed non e com ira, ut Iares vi dFumis, d, o nis natura est essentia ,
N e comκ so: quia multae sunt decies, quae sunt essentia,
343쪽
eum definiantur, stes tamen nonsent naturae, cum nonsint
principium productivum alicuius formae absolutae r uni
restectus: omnis substantia es natura , sed non e conuerso: quia qualitas est natura, er tamen non est substantia proprie accipiendo sibilantiam . Circa quod es notandum , quod quid stabsumpta cum modo dicitur proprie essentia; denudata a modo, dicitur qui id M. COMMENT. IIII.
PRO liuitis literae intellectu obseruadum est primo, quod ideo omnis estentia est quidditas, seu formalitas, de non omni, essiae contra tum quia quidditas est magis abstracia,quam essen' tia inquid-tia, tum etiam quia si cssent idem conuertibiliter, multipli- disui. Cato uno, multiplicaretur & aliud S ita non pos et multipli, cari quidditas in aliquo, quin multiplicaretur essentia, cuius opposivum patet in Deo: nam in Deo multae sunt quiddita- 'tes, ut entis, substantiae, spiritus, de omnium attributorum, dc tamen in Deo unica est tantum essentia: nam quidditas proprie summa, est essentia sumpta sine modo intrinseco, . :- qui est cxiacentia ue essentia autem est quidditas,cum illo mo- udo accepta. , Secundo obseruandum est, quod ideo omnis natura est Omnis uatis essentia, & non c contra: quia multae sunt species, quae sunt ra est esses quidditates, cum definiatur, dclamori non sunt natur cum tia , ct non non sint principium productivum alicuius formae absolutae, io ues. ut sunt respectus: respectus enim si propter minimam entitatem actionem realem terminare haud queunt, cum ad re lationeni non sit per se motus,ut docet Aristoteles 3.Physic. - tex. comm. I . multo manus poterit per se principiare actioneni realem, dc tamen relatio est essentia, α quidditas, cum
per se ponatur in praedicamento, S sit definibilis . VTertio obseruandum est , quod ideo omnis substantia est Omnis A natura, S non e contra quia qualitas est natura,& tamen non stantia est est substantia, proprie accipiendo substantiam, hoc est su, tura, o non stantiam praedicamentalem, quae dicitur substantia a per se ἡ conra . incndo, vel potius a per se substando, ut Deum a genere ex- ὶ cludamus,& non pro essentia: primum patet: quiaMaturale . a
344쪽
Comm. R. P. F. Franc. Arret. ard Min. de Obs
cundo Physic. tex. comm. Io. dicitur tam deforma quam damateria: quae sunt substantia: Secundum probatur; quia certum est, quod qualitas est aliqua natura, cum sit forma acti-.ua alicuius actionis realis,& tamen non est substantia Duae dij cal Sed hic duae insurgunt dissicultates, prima est, circa linatares. quod dicit Auctor, quod omnis natura est essentia, δc non QPrim. contIa: nam hoc videtur esse contra Doctorem Subtilem ita quo lib. q. I 6. art. I. ubi vult, quod omnis essentia est natura
stiis in Sccunda dissicultas est circa illud dictum Auctoriis, quo ι
omnis substatia est natura: quia hoc videtur esse contra Aristotelem a. Physic. ubi supra mam tubstantia dicitur de materia , de sorma, de de substantia composita per Arist. 7. Meta. EL te com de a. de Anima tex .com. - . . sed natura secunda Philosophum a. Physic. dicitur de materia, S sorma,& non . de substantia composita: quoniam substantiacomposita apti pellatur naturatum, seu hybens naturam, ut loquitur COmmentator ibi comm. r. falsum cst ergo,quod onmis substan
soluitii dis HV dissicultates facillime diluuntur , de ad primam dicin. Aulia, stri Scotus loquitar eo loci de natura large accepta: inquit
. enim ibi , quod accipiendo naturam extensitae, prout se ait Natura μ Omne ens extendit, omne quod est, potest natura dici: sic mi potest tu cnim dicimus iraturam voluntatis, imo extendendo ad nonpliciter. ens dicimus naturam negationis, de sic verum est, quod omnis n xu ra est ellent ia, de e contra: alio modo accipitur na tura stricte, ut distinguitur contra agens per libertatem, d adhuc magis stricte potest sumi natura prout est principium motus, de quietis; Sc sic non omnis elleluia est natura: nam voluntas est essentia,&tamen non est natura stricte accipiendo naturam, & hoc modo locutus est Auctor
. Ad secundam dissicultatem dico, quod natura sui dictuna est sumitur dupliciter, large scilicet, de stricte, large dicitur de materi a , forma , de cona posito, sed stricte dicitur solum de materia, d forma: primo modo locutus est Auctor, s inglia Diuia cundo modo Arist. Vel dicas quod alio modo definitur na iis . tura a Philosopho, dicente, quod est principium motus, Mquietis: dc alio modo a Scoto primo sent. de communiter 12 urbis Theologis, quod est vis insita rebus ex similibus similia pr. Deiel demi creans: penes hanc secundam assignationem locutus est Au
345쪽
Quarto obseruandum est, quod omnis subsistetia est sub- omnis si stantia,& non e conuerso: subsistens enim est suppositum in sententia ea genere substantiae ; vel si transseratur ad diuina, est suppositu substatia, in natura diuina: unde breuiter stabsistentia est incommuni- n ne n. tricabilis existetia, de ut quo,& ut quod, in natura intellectuali, Substriciuis vel substantiali: ex quo sequitur quod non omnis substantia definitio. est subsistentia; quia sorma substantialis est substantia, Sc tamen non est subsistentia, vel subsistens: quia non est incommunicabiliter existens: nam communicatur materiae v. quo hi ratione sormae informantis: simili ter omnis quidditas est omisi id forma itas , dc non e contra, dc hoc illinendo quidditatem; dit. ij ses &sornralitatem stricte, S proprie: primum probatur: quia multos, O omne illud est sormalitas, quod est distincte, S seorsum coia' non ἰ eoi re .ceptibile, ita quod est conceptibile per se perseitate tertii modi; sed omnis quidditas est huiusmodi, cum sit per se obiectum intellectus 3. de Anima tex.cOm. 9. Secunda pars probatur : quia certum est, quod differentia ementialis est quaedam formalitas, Sc tamen non est quidditas quantum ad modum praedicandi: quia non praedicatur in quid, sed in quale
Quinto est obseruandum, quod quando Auctor inquit, , Duid tu quod quidditas, sumpta cum modo, dicitur proprie essientia, iubabdenudata vero a modo, dicitur quidditas 3 quod dictum Au- οῦ nisi .hiactoris potest duplicem intellectum habere: nam vel permO- Σdsudum intelligit praecise existentiam , &tunc est sensus, quod /quidditas concepta cum existentia, est Mentia,& in hoc sen- , su non sequitur, quod in Deo sint plures ementiae, licet in Deo plures sint quid ditates sub propriis modis conceptae: quia cum in Deo sit tantum unica existentia , ita unica essentia ; vel per modum intelligit indifferenter quemcunq; modum , dc in hoc sensu, esset maxima difficultas, de vix euadi posset, quin in Deo essent plures ementiae: Dicendum est ergo , quod in Deo una est tantum existentia realis , dc radica- . .
lis, sed sorte sunt ibi plures formales: & hoc modo oportet exponere hic Auctorem: si enim de modo, qui est existen- tia, loqueretur, contradiceret sibi ipsi aperte infra articulo .iquarto, ubi vult, quod quidditas, ut quidditas, non habet existentiam per se,&quod existentia non est modus, sed mugis de quidditate essentiae, docet in isto articulo: dicendum est ergo, quod loquitur de modo indifferenter , scilicet de quocunque modo.
346쪽
QVarto est notandum , quod forma litas capitur triabus modis;primo modo large, tunc sic desinitur.
Formalitas e i aliquid repertum In re ex natura rei, quod
non Fortet semper intellidium mouere, dummodo Iollis intellidium terminare, dicitur repertum in re propter figmenta ; dicitur ex natura rei propter relationes rationis; et dicitur,quod non semper oportet mouere intellistum dummodo possit terminare propter relationes reales,qirae dicu tur formatitates, tamen intesi tum mouere non possunt,
cum idcm fit mouere intellictum, causere partialiter intellictionem pers eciemsuis modo dictum est nunc,quod relationes non sunt protidiluae alicuius formae absolutae, quare oec. isto modo capiendo formalitatem, omne illud, quod est extra nihil, dicitur formes tas, cui mo Asunt modi intrinseci, disserentiae ethimae, sic de alijs,m sic formalitas est communis adreatitatem, oe quiddi
CIrca hanc definitionem sormalitatis primo modo acce- - ptae, Obseruandum est, quod Auctor hic aliqua dicit, Morem . si 'ae vera minime videntur: primo dicit,quod formalitas est Utru secum aliquid repertum in re ex natura rei, & hoc dicit propter tedae intratim lationes rationis; ex quo videtur inferre, quod relationes nesset for- rationi S non habeant sormalitates , quod est contra Omnes malitates. scolistas, maximeque contra Franc. Mayr. in primo sent di st n. 8.qucst. s.& expresse contra Doctorem Subtilem in viis uersalibus quςst. s. ubi vult,quod entia rationis habeant pro priam intelligibilitatem, ut thbtilissili4E deducit ibi Mauri ius, & nos etiam hi expositrone nostra clarissime explicaux Trumbet . mus. Antonius Troiubeta hic exponens hanc λ alitatis . Let definis
347쪽
definitionem, inquit, quod intelligibile est duplex, aliud ex
se, δc ex natus. ι sua: quia habet esse reale non dependens ab actu intelligetidi in esse, & conses uari, sicut sunt omnia entia realia extra animam: aliud est intelligibile causaliter ab intellectu; quia producitur in esse ab actu intelligendi,& qependet ab i pio in esse,-conseruari, & sicut habet emitate, dc eme per actum intelligendi, ita habet suam comprehensibilitatem, S non dicuntur ex se comprehensibilia, sed ex alio, scilicet ab intellectu. Auctor autem hic describit formalitatem respectu eorum, quae habent esse, & intelligibilitatem ex natura rei, dc non eorum, quae sic dependent ab intellectu, sicut sunt intentiones secundar, α Cntia rationis. quae tam diu habent esse, dc intelligibilitatem, quam diu intelliguntur ab intellectu in intentionibus primis; quo acta intelligendi cessante, eorum esse cessat. Sed haec expolitio Troilibet v non est multum Scoticae doctrina: consentanea: nam Scotus quaest. s. uniuei latium docet apertissime; uniuersale est e per se intelligibile; licet enim entia rationis habeant esse praedicab: le, dc de consideratione metaphysici, reducti-ue ad entia realia, de per consequens intelligibilitat cm tota liter motiue, reductitie ad fundamenta, terini native tamen,
ut entitatem,ita intelligibilitatem formaliter habent. Item, licet intentiones secundae habeat esse effective ab intellectu, de per consequeas intelligibilitatem ab intellectu effective, tamen formaliter ex se habent suam propriam intelligibilitatem: aliud eli enim intellectu aliquid producere, dc aliud est, quod eo producto, detur sibi aliqua sorinalitas: genere namque producto ab intellectu, siue alia intentione secunda ex natura sua habet in se realitatem sui generis, de differentiae, eo pacto, quo realitas ibi reperiri potest,&per consequens est ibi formalitas ex natura rei. Praeterea, quando dicit Dona beta, quod intentiones secundae tam diu esse habent, quam diu intelliguntur, ex quo dicto vadetur inferre, quod intentiones iecundae eodem actu producantur,quo intelliguntur: falsum est; nam in decimo signo secundu Ioamnem Anglicum quaest. s. uniuersaliti est actus comparativus intellectus comparantis duas, vel plures intentiones primas ad inuicem in o. est productio ipsius intentionis Iecundae conlurgentis ex ipso actu collativo: in I a. est ipsa secunda intentio cautata cu sua causatione palliua: in 13. est receptio eius
348쪽
eius in obiecto cognito: in I . est actus reflexitius simplex, Tonctus. quo talis intentio secunda intelligitur: nam ut probat Aonetus in Praedicamentis cap. de Relatione, non eodem actu intelligendi producuntur intentiones secundae, & intelliguntur: ex quibus pater, quod inter causationem secundae intentionis , x eius intellectionem mediant tria signa; quia pro ducutur in decimo, Scintelliguntur in quartodecimo signo. Praeterea. Intentiones secundae sunt desim biles, ergo sunt quidditates; sed omnis quid litas per Auiliorem est formalitas, ergo intentiones secundae sunt formalitates, subinde ne- gationes, dc priuationes squae formaliter nihil sunt habent
sermalitates; ut docet Ant. Andreas . Meta. quaest.2. ergo Msecundae intentiones, quae formaliter sunt entia rationis, Mde ipsis est scientia logica, habebunt formalitates: videtur ergo Auctor in hoc loco defecisse, Sc cum ipso Ant.Tromb. misi diceretur, quod cum intentio Auctoris in hacquaestione sit loqui tantum de formalitatib. in entibus realibus, stic etiatantum sorinalitatem definit,quς entibus realibus competit; absolute tamen non negat, quod in entibus rationis non sint contra Am formalitates. Aliud etiam valde dubium, imo manifeste fal-ctorem. sum ponit Auctor in hac definitione formalitatis, nimirum Vtrum mo- quod modi intrinseci sint formalitates. Vnde obseruandum di intrisfieri est, quod duς sunt rationes obiectates in obiecto alicuius pomiformalia tentiae, quaru una est ratio mouendi, alia est ratio terminantares. di actum ipsius potentiae, & hoc potest colligi ex Arist. 3. de Arist. Anima tex.comm .s . ubi scribit,quod obiectum se habet ad Dupis est potentiam, ut motivum ad mobile, vel ut terminatiuum ad ratio obiecta terminabile. Ratio prior scilicet mouendi competit obierilis in obie- cto, pro quanto potentiae imprimit aliquam formam: nam M. quandocunque obiectum causat in potentiam aliquam speciem ipsius, aur aliquem actum, illud obiectum mouet pintentiam. Ratio autem posterioris, scilicet terminandi,competit obiecto pro quanto est illud ,circa quod versatur operatio potentiae, vel sub aliis verbis, pro quanto potentia tendit in obiectum ipsum, & ad ipsum habet respectum tendentiae, Irsio m & attingenti ut in terminum ; prima ratio non est essentia, uendi no est lis obiecto; tum quia non competit Omnibus Obiectis: nam. essentialis sunt multae potentiae activae respectu obiectorum, a quibus. bis D. nullo modo ipsae potentiae patiuntur, aut aliquid recipiunt, sicut nutritiua,S augumetativa respectu alimenti: tum etia
349쪽
quia relationes sunt obiecta, tamen nihil causant in intellectu neque speciem intelligibilem, neque actum intelligendi,& hoc propter earum minimam entitatem tum demum, quia ratio mouendi potest competere alii ab eo, quod est potentiae obiectum , ut sit Deus alicui intellectui infunderet habitum Geometriae, Deus moueretillii intellectum recipientem talem habitum,& tamen Deus non esset obiectum geometricum cognitum, &MAtectum per talem habitum infulum : ex quo sequitur, quod ratio mouendi est accidentalis obiecto; ratio vero terminandi est ei essentialis;quia nul--te tum est obiectum potentiae, quod potentiae actum haud ter- iandi eri minet, vel in quod potentia non tendat, ut in terminum : ex Φecto essem quibus omnibus concluditur,quod formalitas est illud, quod Mali potest per se terminare actum intelligendi, δc non oporter, quod moueat intellectum : hincq; excluditur error aliquoruScotistarum,& etiam Auctoris, affirmantium, modos intrin Modimi, msecos esse formalitates: nam neque hoc est bene dictum,ne- Ieci non suntque ad mentem Doctoris Subtilis quia formasitas etiam lar formista ge sumpta est ratio per se ab liuellectu coceptibilis, sic,quod te . ex se potest actum intelligendi terminare ; modo gradus intrinsecus quidditatis non est per se conceptibilis rine quid-ditate, cuius est gradus, ergo ut sic, non habet formalitatem: exemplum huius 3 non potest intellectus serri, de terminari Exemplum. ad intensionem albedinis, quin ad ipsam albedinem termi-, netu r,& hoc est, quod dicunt aliqui, definientes modum imitin tecum, dicentes, quod modus intrini ecus est,qui non ha in ibet conceptum praecuum a sor malita e cuius est modus, deest inconceptibilis per se: dicendum est ergo, quod formalitas primo modo accepta competit omnibus entibus per se, distincte conceptibilibus, non illis , quae sunt tantum cum alijs conceptibilia.
SEcundo modo capitumo alitas proprie, cfornu
litas icitur de omni eo, quod est ens quid litatiue, im de omni eo,quod est aliquid entis, praeter quam de modis i trinfecis, cy isto modos alitas conuertitur cum realis
350쪽
6omm. R P. . rant. Arret. U.Min. decis te obiectiva, nec communior est ea,sed realitas obiectio, o formalitas isto modo sunt communiores quid litate, . sic accipimus formalitatem, cum loquemur de distinctione
PRO intellectu huius literae obserua dum est, quod eo modo , quo distinguitur res, eo modo distinguitur realitas,' docet Doctor Subtilis in *. dist. s. quaest. 3 . in responsion σε ad primum argumentum , ubi scribit, quod non oportet ex H ponere res per realitates, vel formalitates quia eadem distinctio est rei,& rei, realitatis, de realitatis, sor malitatis, & for- Re litis malitatis. Res autem qua dam est essentiae, quaedam existen vox mρ -- ita realitas, quςdam est realitas ementiae,qusdam existen
ς φ t prima realitas appellatur obiectiva; secunda subiecti ua: prima diciturobiectiva ex eo, quod potest esse obiectum intellectus, 3c ideo eo modo, quo res potest esse obiectiam ii tellectius,&intelligi, importat realitatem obiectivam, ita
quod si est per se obiectum intellectus, &per se intelligitur,& non per accidens, S cum alio, seu saltem potest sic intel- ' ligi, sic per se importat realitatem obiectivam. Realita S vero subiectiva ex eo dicitur: quia naturae, &quidditati qui seditatiue subiicitur: ideo cum singulare, ut singulare ut i biectum quidditatis, res, seu realitas subiectiva vocatur;&ex opinio al, hoc aliqui Scotistarum concludunt, quod formalitas est cO' quorum Sc munis ad realitatem obiectivam, S quidditatem , volente ,
tim in , quod realitas obiectiva, sit quicquid potest distincte concipi,& intelligi sine alio, cui competit aliqua unitas ex natura rei: formalitas autem competit cuicumque, quod habet esse ex natura rei extra nihil, siue sit conceptibile per te, siue cum alio, & hoc modo diceretur, quod modus intrinsecus sor malitatem habet i quia est conceptibilis cum alio, sed non importat realitatem: quia non potest per se sine alio moue
contra hoc re, aut terminare intellectu: se aec opinio non est ad men opinion . tem Scoti, tenentis, modos intrinsecos non habere aliquam formalitatem, sed coincidere in eundem conceprum forma
lem cum re, cuius sunt modii; adeo quod sicut non habent realitatem, nec quidditatem praetericalitatem,& quiddita tem rei, quam iniequuntur, sic non habent aliam formalita