장음표시 사용
441쪽
cit: forma partis, id est forma , quae est pars. Vnde duploetest constructio,nimirum transitiva,& intransitiva. Construm 'dictio ctio transitiva est, quando constructibilia non pertinent adcitdup x. idem, ut ego amo Petrum, liber Arist. &c. Constructio autem intransitiva est, quando constructibilia in ea posita pertinent ad idem, ut Benedic Domine hanc creaturam salis, id est hanc creaturam, quae est i al; vi de ista sorma partis secit mentionem Aristoteles inultimo prima physic. & 7. 5 8.
Λ Lis modo potest accipi forma, pro forma totius, et a delicet pro tota ipsa natura abstrauetiue sumpta, f
eret humanitaue dicitur forma totius , non per info rmatio
1, in materiae , se' luas positum ea quid litatiue homo: frma primo inrdo didia, est per se terminus formalis generationis , sed forma sicundo modo dista, ea terminus Ier se primus, . assequatus i u et generationis.
PBuo explicatiost huius literae obseruandum est, quod sor ma tantus nihil aliud est, nisi tertia cntitas, ut docet Do- , . bs, ctor Sub ilis 3 .sent dist. a.quaest. 3.&in primo distin. . quaest.
vltima vult , quod citantia clurina non iit forma informans, sed sit forma, qua mediante aliquid eli tale. Secundo obseruandum est,quod sicut datur forma totius, Materia te M sorma partis , ita datur materia totius, S materia partis: rius tamate materia partis , id est, quae est pars, est ipsa materia, quae via1ria partis cuin forma partis facit compositum: materia autem totius quid sit . est principium indiuidui, quod dicitur materia, non quod proprie sit materia,sed per similitudine: nam sicut materia, quae contrahit totum,appellatur materia partis; ita differentia indiuidualis,quae contrahit totum, appellatur materiat ius. Est autem materia totius primo diuersa a sorma totius: quia materia totius nec de aliquo praedicatur quidditatiue, nec includit praedicatum quidditatium ι forma vero totius, re prae
442쪽
d praedicatur quidditatiue, S praedicatum quidditatiuum includit . Et de hac torma totius, quae dicitur quidditas, locutus est Arist. 3. yic tex.comm .a 7. ubi inquit, semper existi inabitur aliqua species mouens. Vnde obseruandum est tertio, quod quicquid est ratio a- Rati Q gendi, vel actione reali in materiam, vel intentionali in sen- di a pen-1um, aut intellectu,de necessitate est actus,& forma ;&ideo tuuis tide actione reali dicit Aristoteles, ubi supra, quod semper existimabitur aliqua lpecies mouens, id est agens: quia illa forma totius est, qua mediante, agens agit, S qua agens assimilat sibi passima, & tale, in quo assimilat, est ipsa natura,& sorma totius: de actione etiam inretionali probatur ex s. Meth. tex. comm. 2O. Vbi habetur, quod omne icitum, S cognitum
cognoscitur secundum quod est in actu: cum igitur quidditas sit principium agendi, & principium formale totale, quo agens agit, sequitur, quod, ut sic habeat rationem sormae: quod autem sit principiti formale agendi,apparet: quoniam secudum omnes, illud est principium firmate, in quo agens assimilat sibi palliina, tale autem in quo assimilat, est ipsa natura : quia ignis generans sibi ignem genitum in natura assimilat, qua agit, ita quod licet assimilet in sorma partiali, tanquam in principio partiali quo; assimilat tamen in natura, tanquam in principio totali quo , δρ ita sequitur, quod recte tale principium forma appellatur; hoc idem etia habet Ari- ost Ot. S. Me in t cx. comm. a. 5 in cap.do partibus definitionis,
uniuersaliter ubicunq; loquitur de sorma, eam quod quid
erat esse, appellat. . Quarto obseruandum est, quod ista forma totius non di- Forum t citur esse totius, ex eo, quod persectius constituat totum, tisi cur sic
quam forma partis: quia tunc in homine esset alia forma con dicatur. nituens hominem, quae esset persectior anima intellectiva, quod est absurdum: nec dicitur sorma totius, eo quod sit aliquod medium vniens materiam sormae ad constituendu perie viaii:quia quaereretur de ipsa,quomodo saciat per se unum icum materia,S forma partis: quoniam non est dare aliquod inaedium, sed vel ipsa ex se unitur, A sic standum fuit in pri-mO,vel erit processus in infinitum: nec dicitur sorma totius; quia sit aliqua forma ultra formam partis, quae sit persiciens . materiam, de formam: quia omne quod perficitur ab aliqua
lamia una,habet rationem unius perstatbius, sed materia,
443쪽
- forma partis non sunt unum persectibile: tum quia sunt alibrius rationis ; tum quia unu est proprie persectibile, de aliud est actus persectivus,& haec est ratio,quare faciunt unum per - fe. 4. Meth. sed sorma totius est ipsa natura tota, siue quidditas constituens totum essentiatiue, ita quod non est forma informans, sed forma, qua suppositum dicitur ens quidditatiue, non quod formatotius sit causa ipsius totius id est, causans totu cum materia, & forma partis, sed est ipsum totum praecise , &absolute consideratum, eo modo, quo loquitur Auic. 3. Meth. quod Equinitas est tantum Equinitas.
A Lis modis dicitu orma de omni Iussantia immateriali eo modo, quo Dem, stes intestigentia dicuntur si e . Alio modo accipitu orima pro forma accidentali. C O M M E N T. III.
PRO explicatione huius literae obseruandum est,quod sorma immaterialis est duplex, scilicet creata, ut Angelus,& daemon,qui sunt formae substantiales completae: quia non sunt sormae partis nam licet Angeli,&daemones corporibus possintvniri, motumque in illis progressivum possint causare, tamen illis tantum uniuntur, sicut motor mobili,non au-
te per insorimationem. Et increata,vt Deus,&dicitur Deus forma substantialis,non ut forma de genere substantiae,sed ut forma substantialis sumitur transcendenter, sicut etiam substantia quandoque transcendenter sumitur: & tunc omne illud, dicitur substantia, quod no est natum inhaerere alicui su- hiecto; vel dicitur substantia a per se essendo,&vt sic etiam Deus dicitur substantia; nec nurum videri debet,si Deum di- Boetius. camus sormam esse substantialem: nam &Boetius primo de Trinita .vocat Deum formam, dicens: Forma simplex subi ctum esse non potest, & loquitur ibi de Deo: nam licet Angelus sit forma simplex, potest tamen esse subiectum accidentis; imo habet actu multa' accidentia; &de sorma hoc modo accepta, scilicet pro substantia immateriali locutus ristoteles. est Arist. ia. Meth. tex. com. I. In his, quae materiam non habent,
444쪽
habent, id quod intelligit intellectus ipse, non diuersum erit, . M loquitur de intelligenti js: has igitur dicit materiam non
habete, ergo sunt sorinae. Idem habet Commentator primo commenta- Physic. cona. vltimo, ubi scribit: Formae aliae in materia, aliae tor. non in materia, Sc hae sunt,de quibus considerat scientia,quae Ioquitur de ente simpliciter. Ide habetur Ia. Meth. coiri. 3O. ubi vult, quod principium siti tale, cuius substantia est actus. Secundo obseruandum est, quod sorma accidentalis sumi Foma acciatur dupliciter, stricte scilicet,& large; stricte ut scilicet est ex. dentali D-terior dispositio rei animatae, ut decens lineatio membrotu, mitur bifin &sic parui homines dicuntur formosi: quia sunt decenter li- ''neati; homines vero magni sunt pulchri,& proprie loquendo, non sunt formosi: tamen quandoque unum sumitur pro
alio, ut ibi. Speciosus sorma prae filijs hominum, hic Pro. 71 M'pheta loquitur de Christo, qui tamen suit vir magnus, δί sorma speciosus, fuit ergo sormosus, hoc est pulcher ; large pro iomni accidente , quod potest inlim ere subiecto aliciat, illud informando,vel perficiendo illud in esse secundo, S: hoc modo capitur forma transcendenter: quia conuenit omnibus praedicamentis a substantia, & isto modo definitur sorma ab Auctore sex principiorum. Forma est compositioni contingens, id est, componi bilis cum aliquo subiecto, .sina plici, &inuariabili essentia consistens, id est, non composita ex materia, & forma, & ut sic, superficies, linea, albedo, nigredo, similitudo, aequesitas S c. dicuntur formae, & de hac sorma
Iocutus est Arist. s. Physic. tex.com. Ia .ubi inquit: Alius vero modus, ut sit aliud subiectum, cui accidit transmutatio, SI transfertur ad aliam formam, & dat exemplum, ut homo de nigredine in sanitatem . Idem habet Commentator 2. Phys. Comm. I 3. ubi scribit: Formae accidentales licet sint acei dentia in corporibus naturalibus, tamen constituunt res artificiales , secundum quod sunt artificiales.
A Lio modo accipitur pro quacunque ratione, sus quin ex natura rei aliquid potect concipi; o' ab ista forma ultimo modo sumitu ormalitas, de qua hic intendi-mii: unde licet ab utraque forma proportionaliter nomi-
445쪽
comm. 3 P. F. Franc. Ami. U. Min. de obfnetu ormalitas, non tamen sic intend mus hic de ea: id of malitas hic intenta nihil aliud est, qua m ratio obieci.
iis, si ' qua unas eque res consipet potest ex natura res,
dicitur formalitas a forma isto modo, propter similitudia ncm, quam habet cum forma, primo modo, secundo modo dista: quia sicut forma, illis duobus modis capta, est ratio cognoscendi rem, cuius est, ita etiamforma, vel formanias hoc et bimo modo dicit .
Latiat pa tis neque I tius a Formalitas nou vehit a
inmutilus dicitur a forma, ta γ
τοῦ X hac litera Auctoris insero aliqua corrollaria. Primusnu . corrotarium: sormalitas non dicitur a sorma substan- i ali, neque ao illa, que dicitur sorma parus; neque ab illa, quae est forma totius: quia in Angelis reporiuntur formalitates, qui tamen non habent sormam partis , cum non sint, compossiti ex materia, de sorma; neque habent proprie sormam totius,cum etiam talis sit composita ex materia,& fornaa: item in diuinis multς sitru formabitates, ta tamen ibi nulla compositio adest. Secundum corrotarium formalitas proprie loquendo,non venit a forma substantiali completa sina plici: quia ibrinalitates reperiuntur in accidentibus, quae ta men non sunt formae substantiales. Tertium corrotarium: formalitas non dicitur a sorma accidentali: quia formalitas repet itur cita in substantiis: quae non sunt aςcidentia. Quas tum corrotarium, formalitas non dicitur a forma pro sor ma in cognoscendo aliud quidditatiue, eo modo, quo supertatis ducit incognitionem essentialem inferioris: quia pro pilae passiones tormalitates dicuntur, dc tamen non sunt ra tiones cognoscedi sua subiecta essentialiter, & quiddilative. Quintum corrollarium 3 formalitas dicitur a forma, pro visorma est ratio obiectatis, sub qua unaquaeque res ex naturariei concipi potest; adeo quod omne id, sub quo aliquid c5cipi potest, formalitas appellari fas est,dummodo actum in telligedi per se terminet, siue illud habeat cisse ex natura rei, hoc est, sit ens reale, siue sit ens rationis. Et de forma hoc pacto, a qua sc i licet dicitur iocinalitas, locutus est Aristot. 9. si tarii,
446쪽
Metaph. tex. cona. 2O. ubi scribit, quod unumquodq; agens agit in quantuna forma : sed quoniam illud, quod intelligitur; agit intentionaliter, hinc sit,quod ratio, sub qua aliquid intelligitur, sorma appellari potest .
T E X T V S. SEcundo ess notandum, quod haec dictio, formaliter,
est modulis distis adverbians, m determinatiua, oesumatur quinque modis , ut ait Franc. in primo distin. S. primis tribus modis sumitur, mi duit determinationem copuia propositionum primi modi per se, mi cum dicitur primo modo, homo formaliter est animal secundo modo, homo formaliter ect rationalis: tertio modo, iamdi formaliter eu animal rationale: quarto modo sumitur formaliter, ut notat formam, vel determinatiouem alicuius per denominationem intrinsecam ipsum denominantem, etis o formaliter ect ris ibitis; homo formaliter est albus, sic de alijs: quarto notat adium, vel operationem, quo, vel qua quis agit, vel patitur, vel operatur, mi cum dici- tur . Petrus intellicIione formaliter intelligit; visione formaliter videt, sis sic dea's. C O M M E N T. V.
ΡRo huius literae explicatione duo sunt obseruanda. Est , primo obseruandum, quod haec dictio modalis formaliter,aliquando determinat inhaerentiam, aliquando inhaeres: nam praeter essentialia propositionis, quae sunt materia, &forma eius, adduntur propositioni accidentalia quaeda, quae adi μή determinationes vocantur, ut ly sormaliter, per se, per ac- 7 m' με cidens,&c. Materiam propositionis appello, subiectum, &'. '' Praedicatum, & loquor de propositione,de subiecto, prς ''. dicato Prime intentionaliter: Formam vero propositionis V ς -
Qςo coruum,utly esu de licet praedicatu in ordine ad subie- 'ctum
447쪽
cedente: exemplum secundi. Lapis dicitur visus a forma terminata ad ipsum: visio enim,a qua dicitur visus,non inhaeret Iapidi, sed est sormaliter in potentia vidente, sed bene ad lapidem terminatur. Ex his patet, quod ly formaliter, primo,
iecundo, & tertio modis, inhaerentiam determinat; quarto vero modo quandoque inhaerentiam, quandoque inhaerens;
determinat inhaerentiam, si est propositio secundi modi, ut ly formaliter idem est, quod esse idem essentialiter, Sc neces ario, sed non quid litatiue, S de essentia, ut dicendo, hinnio sormaliter est risibilis, determinat inhaerens, si sit praedicatio accidentalis denominatiua denominatione intrinseca. ut dice do,homo est sormaliter albus: ex quo shqu itur,quod in plus est ly, formaliter, prout denotat sormam alicuius per denominationem intrinsecam, quam ut determinat inherentiam secundi modi: nam omne determinans inhaerentiana secundi modi, determinat etiam sormam alicuius per denominatione intrinsecam, sed non e conuerso ; sed quinto in
do ly formaliter determinat in hςrentiam quarti modi dicendi per se, de quo magis in sequenti notando.
Tratio notandum, quod quadruplex estpraedicatio; prima est quid litativa, o formalis, τι est primus modus dicendi persim haec habet quatuorgradus; primus graduου est, quando persese periis in quid praedicabile praedicatur de si persee inferior ut quando ens praedicatur de
Deo,' reatura, vel genus desua propriaspecie, vel steries desuo proprio indiuiduo. Secundus gradus est, quando praedicarum intrinsecum dicens quale,praedicatur de illo, cui conuenit intrinsece, mi disserentia de defuito, mel modus intrinsecus de constitutoper ipsum, secundum illam opinionem, quam superius recitaui praecedenti articulo:
exemplum primi membri hujus secundi gradus, mi homo en rationalis: exemplum secundi, ut Deus est infinitus, vel essentia diuina est infinitata. Notandum tamen est, quod
448쪽
titudo,& gradus in propositionibus per se pri mi modi: nam propositio, in qua praedicatur pars definitionis de definito, est minus perse,quam propositio, in qua predicatur tot 1 definitio de definito: nam cetium cst , quod si dicatur, homo est animal, ly animal est prςdicatum magis distinctum ab homine, quam hoc praedicatum, animal rationale: quia in pri via propositione praedicatum, subiectum non sunt idem mutua identitate formali: at in secunda propositione est Ohnimoda identitas sormalis, licet non sit identitas ex natura rei ; dc ulterius propositio, in qua idem privdicatur de se ipso, ut dicendo, homo est homo, cum praedicatum sit idem sor- maliter 1 lecto identi rate mutua, Madaequata; ulterius fit idem identitate ex natura rei,distinctum tamen distinctione ronis, talis propositio maxime dicetur esse primi modi. Primus ergo gradus primi modi est,quado per se superius in quid de suo per se inferiori praedicatu r, ut quando ens pi c- dicat a r de Deo, SI creatura, vel genus de propria specie, vel
species de suo proprio indiuiduo,quod in predicatione ex e cita , Min primis intentionibus est intelligendum. Sed quia Vtru si i- Auctor dicit hic,quod hςc propositio,Deus est ens,ia Sortes dum Ariai. est homo, est in primo gradu primi modi; ideo videdum est, haec propo An hoc sit secundum intentionem Arist. Et quo ad priorem Dostprin,
propositionem dico, quod Arist. nunquam admitteret, ens Deu est ora, Praedicari de Deo, ut genus, ut paret s. Meth. tex. cona. o. ubi Που Amicis
scribit, quod si idea poneretur propter sui simplicitatem de- homo finiri haud posset, ergo neque Deus secudum Aristotclem propter sui ii inplicitatem definiri potcst, S: ita de Deo nihil
dicitur in quid, ut genus: tamen 2. Meth. tex. comm . scribit Arist. quod veritas dicitur de Deo, de creatura uni uoce, sicut in primo articulo iam ostendimus,& per conscqtiens concedit, ens dici de Deo, & creatura: quia ilibdit ibi, sicut unumquodq; se habet ad csse,ita& ad veritatem patct igitur,quodsi ens dicitur de Deo viriuoce, quod dicitur de eo in quid, sed
non praedicatur, ut genus, neque ut definitio, neque vidisse- retia, ergo ut per se superius de suo per se inferiori praedicat. . Obseruandum est tamen,quod licetens dicatur de Deo in Tits n o clquid, non tamen est de quid litate Dei: quia conceptus uiatis de rei de est Deo posterior, cum accipiatur a Deo: modo nullum po- te Dei, tare
sterius est de qui dduat e prioris. Et si dicatur, quod Auctor pd cotur de hic dicit hanc proposition ' esse quiddirativam. D co, quod O in s. c. Dd aliquid
449쪽
aliquid esse de quidditate alicuius, bisariam contingit,quatutum ad propositum spectat; uno modo, quod sit de quiddbtate constitu inie sic, quod sit realitas quidditatiue costituens aliquid inesse essentiali, &quid ditativo, sicut animal, dc rationale sint de quidditate hominis. Alio modo, aliquid poteti dici de quidditate, non quod quidditatiue constituat, ted
quia sumitur ab aliqua realitate quiddita tua; tamen conceptus ille acceptus in se est posterior, nec ex natura rei dicit
aliquid pertinens ad quidditatem: primo modo nihil potest pona de quidditate Dei: quia tunc ibi sal emusset quasi coni
positio, ς sonat prorsus imperfectionem,&ideo Scottis in primo dist. s. quaest.2. R dist. 26. negat in Deo omi tu conI- positionem, vel quasi compositionem: secundo modo sorte
rotest poni Mi quid de quidditate Dei: quia conceptus entis stimitur ab entitate Gaina, quae est de quidditate Dei ,&ex hoc dici potest, ouod ille c5certus sit de quidditate, & prior, licet in se sit posterior, S hoc modo intelligit Auctor hanc
propositionem, Deus estens, esse quid dilari uam . Qia' auro steriorem propositionem dico, quod Aristot. inpiae dicamenti S cap. a. inquit, quod eorum, quae lunt, alia de subieci suodam dicuntur, in subiecto vero nullo sunt, t homo des ubi eao quodam dicitur, scilicet de aliquo homine, ergo Arist. concedit hanc propositionem: Socrates est homo ;quod autem praedicetur essetatialiter, patet: quia non potest praedicari accidentaliter: quia species dicit totum esse qui tiditatiuum indiuidui, ut patet ex Porphyrio cap. de specie, ec- Praedicatiocrit in primo modo, & non praedicatur ut de nitio: quia definitio est aliud praedicatum a specie amo I pecies non enumeratur inter praedicata, ut patet L Topic. c. 3.
neque praedicatur ut genus , neque ut differentia,ut de serviet; ergo vel non praedicabitur in primo naddo dicendit ex sh, vel in primo modo dantur gradus, sed primum est sal sum, ergo dicendum est secundum. Praeterea, quod hςc praedicatio, Socrates est homo, sit essentialis, 'patet per Commentatorem in Praedicamentis cap. a. ubi inquit: Eorum,quae iant, quaedam praedicantur de subiecto, de non sunt in subiecto, scilicet, quae denotant de omni,de quo praedicantur, sub stantia in Sc quidditatem eius, & non denotant omnino alis quid ,quam substantiam eius, haec substantia uniuersalis, ut animal,& homo: quoniam cum praedicantur de aliquo, no-tincant
450쪽
a Iotificant substantiam, de quidditatem eius, haec ille: ex quibus verbis clare colligitur, quod haec praedicatio est quidditativa,
ergo in primo modo, non predicatur,ut definitio tota, neque ut genus, neque ut differentia, ergo in primo modo dantur gradus. Hoc idem probari potest pQ illam regulam ante pra' dicamentalem At illo telis. Quando alterum de altero praedicatur, ut de subiecto N c. quam declarando, exemplificat, ut ii onao de quodam homine, SI animal de homine, istr*r de quod in homine animal praedicatur, ut aliquis homo .est homo , & animal. istae praedicationes sunt ei Iciuiales, M. in ptimo modo: quia superius essetitialiter ordinatum, praedicatur m primo modo de tuo per se inseriori.
Sed contra probatur, quod haec propositio non sit per se Socrates e Ii homo, Sc primo sic. Proposito per se infert de
omni ex Arist. primo Post. sed haec non potest esse de omni. Sortes est homo, ergo non est per se. Prς terea secundo. Pro politiones perist sumeterne, sed i sta, Socrates est homo non est aeterna, ergo non est per se. Minor patet: quia subiectu paest corruptibile. Item tertio. Arist. primo Poster. tex. 9. vult,
quod primus modus dice'di per se, est quando tota definitio, vel pars definitionis dicitiar de desinito, S exemplificat. si lineae inest punctus&c. sed homo non est tota definitio, nec pars definitionis Socratis: quia nec genus. nec differentia, ergo non est per se primi modi. Subinde quarto. De singularibus non est scientia, S ideo dixit Porphyrius,quod rei inquenda sunt ab arte cap. de specie, neque de eis tradi potest dilciplina: de ideo Arist. ut volunt Expositores Gra:ci in libris Priorum non egit de propositione singulari. Et in Pr .dicamentis non ponitur individuum signatum, sed vagum, ut aliquis homo. Pro istarum rationum solutione obser; andum est ex Doctore Subtili quaest. 7. primi Periher. quod de ista propositione Socrates est homo, vel Caesar est animal, potest haberi scientia esto,quod non existant: quia ratio comunis, et ilippositi non attribuitur rei, ut existit, sed ut concipitur apud intellectum: quia ponere aliquid existere, secundum quod sibi attribuitur ratio comunis,hoc est ponere ideas, sicut postit Plato: igitur commune, secundum quod habet rationem communis, est natur , prout concipitur sub
ratiose dicibilis de pluribus: sed possibile est, apud intellecta eodem modo cociret e naturam, ut dicibilis est de pluribus, Dd a S eadem