장음표시 사용
461쪽
tres conuersiones est quarta conuersio, de qua hic loquitur auctor, scilicet, quod sicut una propositio est per se, quae est
conuersa,ctiam secunda sit perie,quae est conuertens; och conuersio negatur ab Arist. 3.Metaph. teX. cona. IO. & primo
Poster. tex .com. 3 6. SI sequentibus ; dc ideo licet haec propositio sit conuertibilis, homo cst rationalis, vel homo est risibilis, prioristice, id est faciendo de iubiccto praedicatum , Mile praedicato subiectum, ut scribit Arist. Primo Pciorum c. 2.5 3. DCn tamen posterioristice, hoc est,quod si conuert a est per se, ita convcrtens sit per se, atque adeo istae propositi nes, rationale est homo, animal rationale est homo, velani mal est homo, non sunt per te, quod probat hic Auctor: Mi Arist. duplici ratione, quarum prima iam explicata est, quM
rotissime probat primam dissicultatis par Πιf. quod inferiora per se non praedicantur per sede suis N iocibus. Secunda probatio auctoris probat utramque dissicultatis partem, s. quod nec in serius de suo superiori per se praedicatur, nec inferioris passio praedicatur per se de luperiori ad iubi ctiam que probatio desumitur ab Arist. Piimo Post. tex .co. p. M 1 o. ubi scribit, cp per se inseri de Omni, adeo quod a pro positione per se ad propositionem de omni, est bψna conse- . quentia , dc maxime quando iubiectum est distributionis capax, atque adeo si ista esset per se animal est homo posset in ferri consequentia formali, ergo omne animal est homo, si cui sequitur, homo est ani mal rationale, ergo orianis homo cst animal rationale, homo est animal, ergo Onan: s homo cst animal, & idem est iudicium de ista, animal est i isibile, quae non est per se, ut docet Doct.Subt. in 3 .dist. I I. quaest. . ins Iutione principali, nam si esset per se tequeretur, animal est risibile, ergo omne animal est risibile. Et si dicatur, quod . Doci Subt. in primo dist.2.quaest.2.dicit, quod passio interioris demonstratur de superiori, in demonstratione auic ira Omnes Propositiones sunt per se, ergo pallio inserioris de ni periori ad iiibiectiim per se praedicatur,atque adeo haec erit Perse, animal est risibile ; de confirmatur, quia hoc idem etiam docet Doct. Subt. in prol. primi sent.q. I. contra Hemicum. Demostium Dico, quod duplex est demonstratio; altera inita: cuiatis, tis uniuersalis altera, prima demonstratione potest utique pat-pleae . sio inserioris desuperiori demonstrari, ut si dicatur, omne imal rationale est r i sibile, aliquod animal est animal rationale,
462쪽
in Formalis. g. Ant. Sirecti Doct. Pari . a Ir
nale,ergo aliquod animal est risibile. Uerum in hac demonstratione subiectum conclusionis, s. aliquod animal est risibile stat determinate pro homine indeterminate tamen, L. Pro isto, vel pro illo, atque ita concedimus illam esse per se, d monstratione vero uniuersali non potest passio inferioris desuperiori ad subicctum demonstrata , primo modo intelligit
Doct. Sub t. non secundo modo.
Sed dubium est, an hae propositiones sint per se, animal est rationale, in qua differentia praedicatur de genere, S ratio- n nale est animes, in qua genus praedicatur de disserentia. Quoad primam, dico, quod non; quia nulla differentia diuitiua
generis prςdicatur in primo modo dicendi per se de gen et Mis.,A . quia cum per se interat de omni, omne animal esset rationa , db d se te; tu in quia omne contrahens est extra intulicctum contra pniriasiuirecti; & ideo inquit Porph. quod peremptis differentiis diuisi- tuis animalis adhuc potest intelligi substantia corporea an bviata sensibilis: sed quod est extra conceptum formalem alicuius non praedicatur per se de i llo; rationale autem est extra conceptum formalem animalis, ergo haec pridicatio non est per se animal est rationale. Praeterea inquit Porph. quod i per Por stricies abundat a genere differentia, quia i species includit diseserentiam,genus autem minime;& per consequens hec non est per se, animal est rationale. Quo ad secundam dico, ilicet ista, rationale est animal siit de omni,tamen nullo modo est per se; nam, ut inquit Arist. 3 .Metaph. tex.co m. IO. genus non praedicatur per se de differentijs diuisiuis; tum quia indefinitione esset nugatio; nam ponendo rationem pro nomioibus, & dicendo sic, homo est animal rationale, homo in cludit animal, & similiter rationale per se includit anima quia per te praedicatur per se de rationali, ergo homo bis in Hudit animal, adeo quod esset sensus, homo est animal rationale, id est, homo est animal, rationale animal, ubi apparet manifesta nugatio: tum quia genus se habet, ut potentiale, S materia: Nam Scot. 8.dist. I. quaest. 2.& ubique 1cequenter dicit, quod genus est in potentia respectu diiserentia: , sic dio ferentia est ut actus,quod accepit Sco a Porrh. uno ab ipso-met Arist. in . Metaph.& confirmatur, quia genus cst prinportionale materiae,& differentia formae, ted forma,& materia sunt primo diuersa, ut docet Doctor Subtilis in secundo dist. I a. quaest. a. hoc est nunquam sorma includit materiam, Ee nec
463쪽
ne econtra, ergo differentia no includit genus, nec E cotra To euryr Sectindo obseruandum est,quod ratio,per quam proposila positium p tiones per se non conueri tur in per se propositiones . p hin sepro testeste talis: sicut non datur circulus in dependentia esst 'sti mino tia liquantum.ad esse rei quia idem non potest depςndere ad ς ο ιψιμ . aliud, & illius dependentiam terminare a quo dependet, ita
non datur circulus in dependentia praedicatorum a subiecto quantum ad inhaeretiam λrmalem praedicati ad subiectum :nam cum perseitas propositionis sit ex hoc, quod vel praediacatum est subiecti caula, vel subiectu est causa praedicati, sequitur, quod cum in omnibus istis sit in subiecto formalis ratio inhaerentiae praedicati ad subiectum, non poterit ipsum subiectum dependere a praedicato quantum ad talem inlim rentiam sormaism; si enim Λ est ratio, propter quam sibi formaliter inest B, & secundum se, non poterit B. E contra in se habere rationen , propter quam A sibi insit,alioquin daretur circulus in istis dependentiis sormalibus, quatum ad so matem inhaerentiam eorum quae praedicantur. Et si dicatur, quod propositio per se secundi modi conuertitur in propositionem per se primi modi, verbi gratia, ista propositio, hinnio est risibilis, conuertitur in ista, risibile est homo, in qua conuersione conuersa est per se secundi modi, & couertens primi modi, quia subiectum accidentis proprij, vel communis eadit in cius definitione; modo quando pars definitionis praedicatur de definito, praedicatio est per se primi modio Dico,quod accidentis proprii,veIcommunis lubiectiam non cadit in definitione accidentis nisi ut additum,ut docet Arist.
septimo Metaph. tex.co m. i7.& I9.quod autem in definitione alicuius cadit ut additum, cum sit extra formalem conceptum definiti, non praedicatur per se de definito; cum ergo dicitur, quod pars definitionis praedicatur per sede definito. Dico, quod veru est, si est pars definitionis quidditatius simpliciter; secus autem si in definitione cadat ut additum. Et confirmatur,quia sicut datur status in causis materialibus, Messicientibus realibus, ita datur status in principiis formalib. per quae unum alteri sormaliter inest, sed ita est,quod lubiectium, quod est homo, est ratio formalis, vel rationem formalem includit, per quam sibi risibilitas inest, ergo risibile non potest esse ratio formalis perquam sibi homo insit; de ideo docet Arist. quod datur status in principijs concurrentibus
464쪽
etibus ad demonstrationem, adeo quod deueniendum est ad aliquod unum principium immediatum, quo non est aliud prius,& immediatius; nam inter principia est ordo essentia- Iis, qui de necessitate aliquod unum primum praesupponit.
T E X T V S. SEcunda difficultas, in quo modo dicendi per se sunt
i propossitiones, homo altaι est homo albus, homo albus est homo, homo est fomo adtas, d similes. Restondeobreuiter, quod nulti modo Iuniperi . Pro cuius δε- claratione ampliori noto tres regulas optimab, quae habentur a Scoto in primo dist. a. in materia depropositione perje nota, in tertio dis. .quaest. I. contra Varronem, saevi. aa. in restonsione ad quotionem quantum ad Logicam, prima regula est, qzod de ratione in se fias nihil tere, so a firmariuepraedicatur, nec 1 a de aliquo praedicatur, imo nec ipsa defestria: issa enim non est etera, homo est homo irrationalis, homo irrarionalis es animal, homo irrationalis est homo irrationalis, nuga illarum est vera,
in simile est iudicium de omnibus alijs.
PRO ampliori huius primae regulae intellectu obseruadum Ratio in seit, quod ratio in se falsa est illa, cuius partes ad inuicem faba gd scisormaliter repugnant, ut docet Arist. s. Metaptac: de fallo; quapropter ratio in se falsa nihil est aliud, quam conceptus complexus habens partes inter se formaliter repugnantes, vel sub alijs vrabis, ratio in se falsa illa dicitur,inter cuius partes si copula verbalis ponatur, propositionem mani teste falsam facit, ut homo irrationalis, hanc propossitionem facit, homo est irrationalis, quae manifeste falsa est. Quod autem ratio in te falsa de nullo praedicetur, nec aliquid de ipsa, sic Probatur; illud, quod est ex se,& intrinsece formaliter repu- E e a gnans,
465쪽
gnans,cuictique alteri repugnans est,& incompossibile, quia quod est ex se tale, iespectu cuiuscunque est semper tale; habitudo enim , 5c comparatio ad aliquod extrinsecum id noli tollit, quod rei ex se, Mintrinsece competit; quicuqueenim respectus, siue rei, siue rationis alicui sundanaeto adueniens naturam δί rationem formalem fundamenti minime tollit, atque adeo ratio in se falla si sormalem repugnantiam, S im compossibilitatem ex se dicat, respectu cuiuscunque erit i compossibilis. Et confirmatur, quia sormaliter repugnantia sunt illa, quae luis rationibus formalibus repugnant, ergo ipsis manentibus erunt semper formaliter repugnantia nos tum in se meruna etiam respectu cuiuscunque. Et ex hoc soquitur id quod dicit Auctor in littera, squod hae propositi nes sunt fessae, homo est homo irrationalis, homo irrationalis est animal, S: homo irrationalis est homo irrationalis, sede alijs. Hopositio Secundo Obseruandum est, quod omnes propositiones, se-stinam fusi ipsas falsificates sunt propositiones in se falsae, velut sunt istae
fraus est ra- Propositiones, nulla est propositic negatiua,omnis propositio iis Maia tio est particularis, omnis propositio est negativa, nulla pro-D. positio est uniuersalis, nulla propositio est vera, Sc sic de alijs; Propositi Unde obseruandum est, quod duplex est propositionis signi- mssignifica- ficatum, videlicet materiale, de formale, significatum mat Lon es da- riale propositionis uniuersalis sunt sitae singulares, sicut signiplex. ficatum materiale superioris sunt sua inferiora; significatum autem formale est significatum suimet, s. quod ipsa est assi maliva, vel negativa, vera, vel falsia, uniuersalis, vel singularis. Nam significat sornaale huius, nulla est propositio nega tiua , est quod ipsa hon est negatiua; sicut istius, omnis pro- . . positio est particularis, significatu formale est, quod ii Iano est uniuersalis; sic etiam nulla propositio est vera, significatum formale est,quod ipsa sit falsa. Ideo, si detur,quod quolibet singularis per casum sit vera; hoc est,quod quaelibet si amgularis sit affirmativa, s. Sortes currit, Petrus ambulat, & sic de aliis, tunc significatum materiale huius uniuersalis, nulla propositio est uniuersalis,esset verum,de formale fallum; Similiter esto, quod omnis propositio mundi sit falsa, significatum materiale huius propossitionis, nulla propositio est . vera, esset verum, significatum autem formale falsum, S ita
significatum formale significat ipsam esse falsam ; materiale
466쪽
vero significat ipsam esse veram,& ideo est propositio falsimcans seipsam, dc potest appellari pmpositio in se falsa.
Sed contra hanc regulam sunt aliqua argumenta, δί primum est tale. Haec propositio est vera, Chimaera est Chim ra,& tame Chimaera,est ratio in se falsa, de impossibilis,quia Partes Chimerae sunt incompossibiles ad inuicem; quod autem sit vera,probatur; quia per sillogismu ex oppontis co cluditur 3 istam, nulla Chimaera est Chimaera, esse falsam, arguendo sic. Omnis Chimaera est homo, nulla Chimaera est homo, ergo nulla Chimaera est Chimaera, haec conclusio est falsa; quia i per conclusio sillogismi ex oppositis est falsa, ergo 1 ua contradictoria est vera, L Chimaera est Chimaera. Praeterea secundo: nulla propositio negati est vera, nisi quia eius opposita rinatiua est vera; patet de ista, homo non est Asinus, non est vera, nisi qaia ista est vera homo est hominita a simili ista negativa est vera,Cllimaera non est homo, ergo praesupponit unam amrmativam veram, quae non
potest esse nisi ista, Chimaera est Chimaera: Praeterea tertio: istae prepositiones sunt vere; homo irrationalis est subiectu, homo irrationalis est bissiliabus, ergo de ratione in se falsa aliquid dicitur vere: Praeterea sequitur, nulla propositio est
vera, ergo verum est nullam propositionem esse veram; igitur verum est aliquam propositionem esse veram, ergo aliqua propositio est veras de per consequens de primo ad vitiarnum; nulla propositio est vera, ergo aliqua propositio est vera, atque ita a propositione in se falsa , aliquid vere sequitur, dc per consequens de ratione in se falsa poterit aliquid verE amrmari. Pro istorum argumentorum solutione obseruandum est, Systogismus quod syllogismus ex oppositis est qui ex pr istis cotrariis, ex Frisiuis vel contradictorius infert propositionem, in qua idem nega- ρο- m, tatur de seipso, deest duplex. L illativus de probatiuus simul; ς'. Est
dc illativus tantum. Illativus tantu ille dicitur cuius una premissarum est formaliter synonyma cum conclusione, dc talis potest fieri in quali bet figu ra, ut arguendo sic, nullus h mo est homo, omnis homo est hominergo nullus homo est homo; syllogismus autem ex opposivis illativus, Sc probativus simul, ille appellatur, cuius nulla prwussarum est formaliter synonyma cum conclusione, de sit ex duobus terminisime termino illis dissimili, de talis non sit nisi in secunda de E e 3 tertia
467쪽
tertia figuris serundo obseruandum est non semper oportet conclusionem syllogismi ex oppositis esse falsam ; imo aliquando est vera, ut quando alterum extremum importat rationem impossibilem, seu quando termini pro nullio sup ponunt, ut dicendo, nulla Chim ra, est Chim ςra, nullus Angelus Aimus, est Angelus Asimus, nullus homo irrationalis, est homo irrationalis, quae sunt verae, & earum contradici riae tali, nec oportet semper propositionem,in qua ide pro dicatur de seipso, esse veram, imo multis modis idem a se ipso negari potest, ct primo quando subiectum pro nullo sup- Ponit,vel importat rationem in se impossibilem,vel ratione in se falsam: secundo, quando subiectum, supponit confuse tantum, ut A homo, non est homo; tertio, in propositione de modo loquendi inconsueto, ut homo homo non est.
Ex his dico ad primum quod subiectum conclusionis ex oppositis oportet, quod dicat unum per se conceptum, quod Chim ς a non facit. Ad secundum dico,quod illa propositio non est uniuersaliter vera ; s. nulla propositio negativa est vera; nisi quia aliqua affirmativa est vera ; sed tantum particulariter; vel dic tur quod est uniuersaliter vera,quando subiectum, & praedicatum non dicunt rationem in te falsam. Ad tertium dico, quod ista regula Doctoris tenet in suppositione personali, sed non in suppositione simplici, de
Ad quartum dico, quod consequentia non valet, sed est fallacia conlequentis, arguendo a propositione habente plures causas veritatis, ad unam illarum tantum: nam causae v
ritatis huius propositionis,nulla propositio est vera, sui istς; nulla propositio est, vel si aliqua est propositio, illa non est vera; sicut dicitur de ista consequentia, homo est generatus, vel corruptus,ergo homo est, non sequitur: quia habet duas causas veritatis, s .quia est, vel quia suit: nam bene sequitur homo est, ergo est generatus, cmiliter sequitur, homo fuit, ergo est generatus; sed homo est generatus, ergo homo est non tenet; sed bene sequitur, homo est,uel fuit; ita in propinsto. Non est verum aliquam propositionem esse veram,hahet duas causas veritatis. s. istam, nulla propositio est, & ib Iam, verum est aliquam propositionem, non esse veram, de ideo licet sequatur, nulla propositio est, ergo nulla proposi- '
468쪽
tio est vera, tamen non sequitur, nulla propositio est vera; erpo verum est nullam propositionem esse veram. Sed contra Si nulla propositio est veras ergo aut verum est nulla propositionem esse veram,aut verum est,aliquam propositionem esse veram; si primum, ergo bene sequitur, verum est nullam propositionem esse veram,ergo aliqua propositio est vera. Si secundum, igitur aliqua propolitio est vera: nam illa aequipollet isti, verum est aliquam propositiomem esse veram,ergo si nulla propositio est vera, aliqua propositio est vera. Dico i nec est verum, nullam propositionem esse vera, nec est verum,aliquam propositionem esse veram,atq;adeo nego consequetiam quoad ambas partes, & si dicatur,quod noc ea impostibile, concedo,& dico,quod etiam antecedes est impouibile: modo ad impossibile tequitur quodlibet, de Per coosequens ex antecedente impossibili non inconuenitiequ i consequens impossibile: vel dicatur, siuxta illam regu-Iam Inlolubilium, qua cauetur, quod propositio includens contradictoria negada est in omni casu: quia soli casus pose tibiles sunt admittendi) quod antecedens est falsum,& ideo 'negatur; vel dicatur,quod a propositione de inesse salsificante se ipsam non valet consequentia admodalem;atque adeo
non sequitur, nulla propositio est vera , ergo verum est nul- Iam propositionem esse veram.
Q Munda Regula est, quod de illi, quia ect inse ens, per accidens nihil, per se praedicatur, nec de Hiquo ipsum per se prassicatur; imo nec idem des qs: nulta enim istarum est per se, homo quantus est homo, Sortes est homo
quantus, homo quantus es homo tuantus. COMMENT XII.
Contra hanc regulam videtur esse id, quod scribit Din.
Subt. in a. d. 3. q. o. in solutione quaestionis, ubi docet
quod superficies dicitur alba denominatiues & superficies E e alba
469쪽
Comm. R. P. F. an . Arret. Q. Min. de ob alba dicitur alba per se primo modo: quia subiectum inclindit praedicatum ; Cuius oppositum in simili dicit hic Auctor dum negat hanc propositionem esse per se, homo quantusi est homo; Pro solutione huius difficultatis obseruandu est ,
quod albedo, ut comparatur ad superficiem,praedicatur pro-Prie denominative de ipsa,vi vero comparatur ad super te albam, & ad totum suo modo constitutum, ex superficie, Malbedine, praedicatur perse primo denominative: quia alae, do suo modo, est de essentia compositi albi, &dixi suo mindo: quia compositum ex subiecto, & accidente, non est per
se compositum, ut patet. 8. Metaph. tex. c. I s.&I6. quia tamen albedo dicitur esse de essentia talis compositi per accis dens , dicitur suo modo per se primo denominative praedis cari de illo. Secundo Obseruandum est, quod hςc propositio superscies alba est alba, non est proprie per se: quia subiectiam non est unum per se; nec est proprie Per accidens: quia praedica tum includitur in subiecto, & propter hoc dicit Scot. in a.
eam esse per se,& proper aliam rationem: quia. s. subiectum non est unum per se,dicit eam esse Per accides in I. d. a. q. a. M in 3. dist. 7. q. I. soluendo dubium,utrum ista propositio,
Christus est homo, sit per se, vel per accidens. Ex his posia mus dicere, quod si ad perseitatem propositionis sufficit, quod subiectum includat causam inhaerentiς praedicati, lista potest concedi per se,superficies alba est alba, vel homo ruantus est homo; ted si ultra hoc requiratur,quod subiectaicat unum per se conceptum I tunc illa propositio non est rer se . Non est ergo haec propositio , superlicies alba est abba, Omnino per accidens: quia subiectum includit praedic - , tum; neque omnino per se: quia subiectum non dicit unum Per se conceptum; atque adeo, quando dicit Dost Subt. in et . quod haec propositio est Perse, superficies alba est alba, hoc affirmauit ratione primae conditionis : at quando Α ctor negat hic, hanc escte per se, homo quantus est homo, hoc dixit respiciens ad secundam conditionem. Haec sol tio est Doct.Subt.in 3. dist. 7. quaest. I. x distina. 22. quaest. I.
470쪽
otia regula es, quod de concepta per accidens, A siue contingenti, nihil necessario Fr Catur, nec F- se de aliquo, nec idem de se iis , exemplum huius regulae,
cum homo niger dicat conceptum contingenter unum, uulla parum est necessaria, homo niger est homo, homo est homo niger, homo niger est homo niger. Prima regula sic porci persuaderi oe breuiter: quia si ista esset vera: homo
irrationalis eri homo irrationalis, de qua magis vid etur, tunc ex vero sequeretur falsum e probatur sic: quia bene sequitur homo irrationalis est homo irrationalis, ergo homo irrationalis est homo, a parte in modo adsuum totum, mmdtra. ergo semo est homo irrationalis, per conuesinem , i Utra, ergo homo est irrationalis, , irrationale est timo a sed omnia ista sunt falsa, ergo m ista propositio, ex qua omnia aBa Eata sequuntur. f homo irrationalis esse
πι Ro intelligentia huius litero aliqua obseruanda sunt.Pri. A mo obseruandum est , quod haec tertia regula, non habe.ormaliter a Doet Subt. quia tamen dictis eius non repugnat, imo est valde consentanea, ideo est admittenda. l. Secun o obseruadum est, quod a parte in modo ad suum Ammon