장음표시 사용
61쪽
Ioquendo ; nam ex absoluto, & respectivo non fit logichvnus per se conceptus, at pater constat ex deitate, & paternitate , atque adeo non dicit logice unum per se conceptum licet sit unus per se conceptus,metaphysice loquendo,ut patet ex Doctore Subtili in 1 .sent.dist. a 6. NI ex hoc tollitur una Solvitur co-
contradictio in dictis Doctoris Subtilis in I. dist. . quaest. a. tradictio m& in eodem I. dist.26. &in quolibetis quaest. 6. art. a. Nam diectis nai. in I. dist. 4. quaest. a. vult quod haec propositio sit formalis Pater est Deus & in dist. 16.& quaest. 6. quolib. vuli quod haec propositio,Pater est Deus, sit verior ista. Homo est animal, sed non formaliter, quia non est sormalis: Dicendum est, quod ista, Pater est Deus, non est sormalis quidditativa prinprie; sed tantum extensiud; vel dicatur quod Scotus in dist. . 1.quaest.2.appellat propositionem illam formalem in respectivo sermone, scilicet rei pectu huius; Deus est pater, de non vult, quod absolute sit formalis, Aliae autem duae pro- uentia est Iositiones, scilicet istae,essentia est pater, S pater est essentia pater, paint tantum verae identice, est tamen diserimen jntet has rereii QR duas propositiones, Pater est essentia, & estentia est pater, tia sumpx nam in puma praedicatum est de essenti anubiecti; sed in se. positiones uecunda, praedicatum est extra conceptum sormalem subiecti: denticς essentia enim diuina est de essentia patrii, non quod praedi. t ' cetur de patre per se in primo modo; quia nihil praedicatur sic perse de aliquo, nisi illud sit unum per se; sed est de essentra patiis constitutivo, quia eum in esse constitui , pater tamen ut pater non est de quidditate essentiae diuinae ; quia nullus respectus est de essentia entis absoluti, essentia autem est ad se, pater ad alterum, ideo paternitas non est de quidditate essentiae. His sic declaratis, sormetur ratio sic. Quotiesecunque de una, NI eadem re verificantur secluso opere intellectus duo opposita contradictorie, in ea est aliqua distinctio maior distinctione rationis; sed de essentia, S persona diuina in quae suxit una, e .eadem resὶ verificantur duo oposita contradictorid, secluso omni opere intellectus; ergo essentia, &persona distinguuntur maiori distinctiqne , quam sit rationis distinctio: non distinguuntur resitS, Messentialiter: quia in diuinis esset pluralitas rerum estentialium, quod est haereticum, ergo distinguuntur formaliter; maior est ex se manifesta; oppositio enim contradictoria
semper distinctionem aliquam concludit, ita quod si oppo
62쪽
sita contradictorie verificantur de aliquibus, quae habentesis e praeter opus intellectus illa distinguuntur praeter opus intellectus . Minor quo ad primam partem est manifesta: peresona enim, S essentia sunt unicares quoad secundam, scilicet quod de essentia, & persona veri ficentur duo oposita contradictorie secluso opere intellectus, patet; quia per sona dicitur ad aliud, nullo intellectu considerante,& essenD- cu's, tia diuina dicitur ad se, & non ad aliud, ut patet per D. Au gustinum 7. de Trinit. cap. I. ubi inquit, quod illud , quod dicitur ad aliud, non est essentia: modo dici ad se, &non dici ad se, dici ad aliud, Sc non dici ad aliud , sunt opposita contradictorie, S ista verificantur de essentia, S persona, & non per opus intellectus, ergo essentia, dc persona seclusa operatione intellectus no sunt omnibus modis idem: ergo distinguuntur; non realiter, ergo formaliter.
T E X T V S. pondeo, in hac quaenione sic procedam: Primo,
aliquas diuisiones proponam: Secundo, ntimertim cuiuslibet di tinctionis, stes identitatis aperiam Tertio, modum inuestigandi, inferendique etnam di Ilionem, O identitatem ex alia dabo. COMMENT. I
HIc Doctor ponit ordinem procedendi in hac qussione, quam diuidit in tres partes pri ncipes; Prima continetur in toto primo articulo. Secunda in secumdo; qui subdiuiditur in septem articulos partiales, iuxta numerum identitatum , ac distinctionum. Tertia uero in terstio, M
63쪽
cio , & ultimo articulo. In primo articulo multas ipsius entis diuisiones , M subdiuisiones ponit, quarum prima est talis.
QVantum ad primum dico , quod enti diuiditur inens reale, 6, ens rationis, is ista e i diuisio aequi-
uoci analogi in sua analogata aequivocata.
PRO intelligentia huius literae, duo obseruanda sunt:
Primum, multiplicem diuisionis acceptionem. Secundum an ens sic commune scilicet enti reali,5 ra nisiciis dii tionis, sit obiectum Usquatum intellectus: Quoad primum dilex per ac notandum est, quod diuisionum alia datur per assismati O ait Emnem alia per negationem: Diuisito per assirmationem est, ct pes aesta cuius omnia membra diuidentia sunt assirmativa, ut anima tib i. lium aliud rationale, aliud irrationale: Diuisio per negationem est,cuius alterum membrum est assirmativum, & alterum negativum, ut animalium, aliud homo; aliud non homo . Et inter istas diuisiones est differentia, quia diuisio per ..., iis negationem est temper bimembris, & per immediata: Diuisio uero per amrmationem est aliquando per duo membra; aliquando est perplura, nec est semper per immediae . ta. Item diuisio, quae fit per amrmationem, est duplex;
quaedam peries quaedam per accidens; diuisio per se est ir, I 2,ι, plex, scilicet generis in species; vel in disserentias, totius in- n. γ' tegralis in suas partes,& vocis multiplicis in sua significata: o in nisi Divisio etiam per accidens est triplex, scilicet subiecti in Missis piraccidentia, accidentium in subiecta , & accidentium in isti uesaccidentia; Hec prima entis diuisio est per assismationem, implex. est diuisio per se, non quidem generis in species, cum ens, ut sic commune, non sit genus, nec totius integralis in suas artes; quia cns non est totum in egrale; sed equi uoci an, gi, in tua aequivocata analogata. aequivocum autem ana 'uiuoculosum est vox plura significans duieriis conceptibus, ordi' analogiz gdne tamen quodam,icilicet secundum prius, & posterius, & sit.
64쪽
asequatum utellectus . Scotus.
,' Illa ens sic communissime acceptum, plura significat,scilicetens reale, S cns rationis, diuersis tamen conceptibus: alius est enim entis realis conceptus,& alius entis rationis, ordi ne tamen quodam; quia per prius significatens reale,quamens rationis. ΥQuantum ad secundum , tanguntur hic a Mauritio in margine duae sisticultates, S prima est talis. Scotus quaest. 3. quolibetali dicit, quod ens commune enti reali , dc enti rationis; quae communitas, aut est analogiae, aut uniuΟ tionis, potest poni obiectum primum intellectus nostri; si ergo ens isto modo est primum obiectum intellectus, erit ergo univocum, cuius oppositum dicit Auctor: consequentia probatur. Nam Scotus in I. sent. dist. 3. quaest. ponit primum obiectum intellectus esse commune uni vocum . Pro solutione huius difficultatis sunt aliqua notanda. Primo notandum est, quod in I. sent. Scotus locutus est de obiecto primo, Madaequato, ut primum distinguitur contra secundarium obiectum, quod scilicet obiectum propria
virtute aut mouet, aut mensurat, aut terminat actum intellligendi; de sic secundae intentiones non cadunt sub obiecto primo intellectus. In tertia autem quaest. quolib. loquitur de omni obiecto, siue primario, siue lecundario terminante actum intelligendi. Secundo notandum est, quod Scotus in I. non ponit ex presse primum obiectum intellectus esse commune uniuincum ; sed dicit ipsum esse primum, uel primitate commum nitatis , uel primitate virtualitatis; quia tamen in primo ponit illud esse ens reale, ponit etiam ipsum esse Deo, & creaturis univocum. In quolibetis vero ponit obiectum intelle,ctus, prout comprehendit omnia intelligibilia, siue sint entia realia, siue entia rationis, Se vult dicere, quod primum obiectum intellectus est ens communissime sumptum, pro quanto comprehendit sub se omnia entia realia, rationis, siue contineat uni uoce, siue aequi uoce, non est cura;atque adeo non pol est concludi, quod ens commune enti reali,dcrationis sit univocum. Ponet etiam dici, quod Scotus dicit, post et poni primum obiectum intellectus, non dicit quod ponatur : unde si ens commune cnti Gah, dc rationix est et uni vocum, de facto primum ponexetur obiectum: di cit ergo Posset Poni, non tamen vult, quod Ponatur. Sed
65쪽
coiitra hanc responsionem est instantia , qua possct proba- In ntia cori , quod ens sic commune est uni vocum, estque talis. Cuius tra responso passio est uni voca, S ipsum est uni vocum I sed intelligibili- nc . tas, quae est pallio entis, est uni voca primis, & secundis intentiombus,ergo Mens erit uni vocum. Maior patet,& min. probatur. quod intelligibilitas uni uoce competat primis intentionibus, est clarum, quod autem secundis, probatur :Nam secundae intentiones sunt per se scibiles, ergo per se intelligibiles. Pro solutione huius dissicultatis obseruan- 'M77 N-dum est, quod intelligibilia quaedam sunt, quorum intelli--1'st 'gibilitas praecedit illorum esse intellectum, ut sunt omnia H entia realia: Alia sunt, quorum intelligibilitas sequitur esses Π productum illorum per intellectum, S talia sunt entia rati nis, quae non sunt intelligibilia, nisi postquam in esse peractum intellectus producta sunt, dc postea actu reflexo intelliguntur; utraque tamen entia tam realia,quam rationis sunt
intelligibilia, & sunt obiecta intellectus, atque adeo ut ipsa in ente, siue in re, conueniunt, ens, siue res erit intellectiis obiectum, ut obiectum non dum compraehendit mouentia intellectum, sed etiam terminantia: Ad rationem ergo, dico, quod intelligibilitas aequivoce, analogice, sicut dc en S, conuenit utrique scilicet enti reali , dc rationis, quia intelligibilitas, quae dicitur de primis, Sc secundis intentionibus , non competit eis univoce, nam primis intentionibus competit per se, dc primo: secundis vero per se, reductive tamen. Aliter etiam potest dici, quod sicut secunda intentio habetcntitatem, ita etiam intelligibilitatem, quae est sua propria passio: intelligibilitas enim, quae praedicatur de secundis intentionibus , non est intelligibilitas, quae est passio entis realis, sed sua propria. Secunda dissicultas est talis. Doctor Subtilis in i . distin. 3. naui qu. Vst. . dicit, quod ens, ut ponitur obiectum intellectus, Oportet, quod habeat duplicem primitatem, communitatis obir μ micilicet, de virtualitatis, si ergo ens commune enti reali, &tet cini Grationis ponitur obiectum intellectus, quam ergo primita 'φ'. tem habebit 3 non primitatem perfectionis, non originis,ut sic pN - ψPatet: Praeterea cum omne obiectum potentiae debeat habet 're unitatem, ens sic commune, quam unitatem habeti non unitatem univocationis,quia nihil est commune viai uocumcnti reali, de rationis: non aequivocationis; quia in aequium
66쪽
cis non est unitas; non analogiae 3 quia ista non mediat inter
unitateiri uni uocationis, & aequivocationis, sed semper stat Scotus. cum altero extremo secundum Scotum: ergo nullo modo lhabet primitatem , de unitatem ens communissime sumptum, de per consequens nullo pacto erit obicctum inte,
lectus.1b iis demi Ad hanc dissicultatem respondet de Vallonis, quod ens
I ii. isto modo sumptum primitatem adaequationis, & unitatem proportionis habet: quia sicut se habet ens reale respectu
suorum inseriorum in tuo ordine, ita ens rationis in suo odi Instantia. dine respectu suorum inferiorum. Et si dicatur, quod omne obiectum debet esse viai vocum ad ea , quae sub adaequato lutis. obiecto continentur, sicut patet in omnibus obiectis adae- qtiatis potentiarum. Respondet quod duplex est obiectum. Obiectu in- Alterum quod primo mouet, dc actum potentiae terminat, tellectus est de tale respectu intellectus est ens reale, & uni vocum. Alte- duplex. rum quod potentiam non mouet: terminat autem per se, licet non primo, & ut sic ens commune enti reali , dc rationis est primum intellectus Obiectum: quando autem Scotus dicit quod ens commune enti reali. & ratonis potest poni primum intellectus obiectum ,intelligit de obiecto terminativo per se, & non de obiecto motivo,& per se primo terminativo, S tale obiectum per se terminatiuum non oportet, quod sit univocum; sed potest esse aequivocum, & cum Scotus. dicit Margo, quod obiectum sex Scoto) debet habere illam duplicem primitatem scilicet communitatis , de virtualis continentiae. Dicitur, quod verum cst de obiecto motivo,& per se primo terminativo. Pro ampliori tamen dictorum intelligentia, est aduertei dum , quod illae duae primitates, quas Doctor Subtilis obiecto intellectus attribuit, non conueniunt enti eodem modo: nam primitas communitatis sibi competit ratione sui; alia vero ratione suorum inferiorum: quia si competeret sibi ra- tione sui, tunc omnia in quibus ens includeretur quidditati iue,essent intellectus motiva, quod tamen absurdum est de relationibus: Et similiter diuendum est de continentia es' sentiali. Notandum est secundo, quod obiectum motivum potest ipsi intellectui viamn assignari; quia Omnia reducuntur adens, aut quidditatiue, aut euhivialiter, aut reducti ue,ut sunt secundae
67쪽
secundae intentiones 3 quae mouent in suis sundamentis; sed si loquamur de obiecto terminatiuo, videtur impossibile assignare sibi unum obiectum, tenendo aequivocationcmentis ad ens reale, Sc rationis, quoniam ratio terminatiua su pleri non potest, licri motiua inpleatur: χςundae enim intentiones continentur Dub ente reali secundum uirtutem, licet non secundum prςdicationem, nec quidditativam , nec realem, atque ita in ratione motivi ad ipsum reducuntur, ratione cuius obiectum intellectus erit unum, motiue liquendo, sed non terminatiue, ut iam dictum est. Est tamen obseruandum, quod duplex est continentia, virtualis scilicet a priori, qualis est subiecti ad passionem: Ali a1 poste- Gκtinentiariori secundario, M quodammodo ex consequenti, qualis ect duplex. est primae intentionis ad secundam, atque adeo ita continentur iub ente, &dicuntur entia rationis per se intellig. bilia, non moliud; sed terminati M. Non enim arbitrandum est ut quidam opinantur in quod secundae intentiones voluntarie causentur ab intellectus imo causantur beo a propriet te reperta in re, nam quia videmus hominem ex natura rei
pluribus ei te communicabilem, Se non Sortem: Atteibuimus hominiastam secundam intentionem, species; quae importat illam communitatem, S non indiuiduo, idest Sorti: ted Sorti attribuimus illam intentionem , qive est indiuiduum: Sinai liter animali illam. quae est genus, atque ita de , aliis itaquod, sicut entia rationis habent aliamentitatemper se ab entitate enti irealium, ita distinctam habent intelligibilitatem. Sed prolixitatem hanc uitando; quis dbcere posset, quod obiectiim adaequatum nostri intesjectus cst ens reale commune Deo, de creaturis, & tale habet ibi in duplicem primitatem subdisiunctione tamen, respectui omnium intelligibilium scilicet vel univoeationis, uel uila malitatis ; & secundo modo continentur sub eo intentiones secundae, dc hoc effective recurrendo ad intellectum ,& radicaliter recurrendo ad standamenta: Breuiter ergo obi obiectioniscium intellectus, aliud est terminatiuum, &sie est ensin re
sita maxima communitate, & analogia: Aliud motivum Vrmsedc hoc vel naturale, Vel supernaturale: motivum naturale λήψη ma σest duplex, uel pro natura potentiae, uel pro statu isto: pri ' 'mo modo est ens finitum absolutum, uel si respectivum, ad terminum tamen finitum: secundo modo est quidditas rei
68쪽
sensibilis, &hoc uel sormaliter in se, vel in suo inseriori, ivel virtualiter: Motiuum autem supernaturale est Deus: Valerior vero prosecutio istorum non hic, sed alitu .
ENs reale, quod haset efie seclusi operatione inrela.
lectus, siue quocunque actu collativo cui cuniuepotentiae, silue intellcctus, motantatis, siue curucunque. alterius potentiae, ον sic ens reale praedicatur quid it tiue de Deo, velis decem praed camentis .
C O M M E N T. III. i tPRo intelligentia huius literae sunt aliqua notanda. Plinio notandum est, quod actus intellectus est triplex , scilicet simplicium apprehenso, compositio, vel diuisio, dc discursus ut patet ab Arist. 3. de Anima tex. 2I.&1 Doct. Subt. quaest. uniuersat. Primus actus intellectus qui dicitur simplicium apprehensio) est triplex, scilicet rectus, reflexus, & collativus: Actus. rectus intellectus est quo intellectus immediate obiectularattingit, actus reflexus cst quo intellectus operatur circa obiectum cognitum, siue in se, siue in comparatione ad aliud , ut cognosco Rosam; cognitio, quae ad rosam immediate terminatur, appellatur actus rectus intellcctus; deinde cognosco cognitionem Rosae, vel ipsam Rotam cognitam. huiusinodi cognitio appellatur actus reflexus. Actus vero collativus, est quo intellectus unum obiectum cognitum ad aliud obiectum comparat: quando ergo Author dicit, quodens reale est, quod habet esse,seclusa quacunque operatione intellectus; intelligendum est, de operatione seu actu collari-uo: nam habitus, qui ex actibus tutellectus rectis producitur, ens est reale, M tamen non habet esse quacunque operatione intellectus seclusa. . λSecundo notandum est, quod ex isto contextu Authoris habemus, quod non solum intellectus est potentia collataua;
69쪽
ti Formalis. Mui Aur. Sirecti Doct Paris i
sed etiam voluntas, SI sensus communis, quod autem intel- lactus sit potentia collativa, expresse paterinam sotest intellectus unum obiectum cognitum ad aliud comparare, ut habetur ab Arist. s. metaphysicca cap. de eodem, ubi docet, . quod inullinus uritur uno, ut duobus, at nulla est relatio
eiusdem ad με nisi peractus intellectuscollativum.: Quod Vorunt in
autem voluntas sit potentia collativas probatur. Illa enim potentia, quae circa aliquod obiectum operatur non tantum in se; verum etiam in ordine ad aliud, habet actum circa
utrumque, S comparat unum ad aliud, voluntas autem non
solum creaturam diligit in se ; sed in ordine ad Deum, collativa itaque erit potentia quod patet ex Doctore Sintili in ria. sent. dist.)3.&in 3. dist. 23. dc in v. dist. s.' Maior colligi potest ab Aristotele a. de Anima tex. I s. ut infra videbis iamus. Quod autem sensus communis sit potentia collarim, 'probant Eic Antonius Trombella, dc Ioannes de Uallinis ex Arist. a. de Anima tex. c. I 6. ubi probat, quod potentia ponens differentiam inter aliqua duo, periecth cognost it il- ita, de sub propria ratione, de per hoc probat sentiam communem, sonum , & colorem appraehendere; quia non tantum apprehendit sonuin in se, ted ut differentem a colore, M ita
Sed hoc ultimum, scilicet quod sensus sit potentia colla-- L. t 'stiua, non est ad aures Doctoris Subtilis, qui licet in primo v Visent. dist. S.&in ψ. dist. 6. I. dubitare videatur, An sensus
sit vis collativa, tamen in I. dist. I. quaest. s. rcspondens ad
quaestionem cum determinatione dicit, quod non, dc haec dT: hesunt verba eius formalia. Ad quaestionem penultimam di' ea dictentiaci potest, quod appetitus sensitivus, licet aliqualiter alicui tauinis inhaereat propter se , id est, non propter alterum negative M, pr quia non est eius referre ad aliud non tamen contrarie : pria ipsius Hoc idem ipse apertissime docet in dist. s. qinest. 3. ubi stati. habet verba ista formaliaualtem illis certis suppositis inquiratur conclusio illius articuli, videtur quod recordatio non possit poni actus partis seia sitiuae: primo ex illa conditione,
quae est percipere tempus; tempus autem est numerus mintus secundum prius , dc posterius 4. physicorum tex. com .aol. hoc autem percipi non potest sine collatione posteri ris ad prius ue collationem autem nullus sensuum habere v
let; quia hoc est propitium intellcctivae : Quid ergo dicen-
70쪽
dum ad Authorem qui videtur asserere, aliam potentiam ab intellectu,& voluntate, esse collativam ZDicimus quod cum non sit hic locus hanc determinandi veritatem, insequutus est communem opinionem. lni culmi Ioannes de Vallonis circa propositionem illam Aristot Ioavris se Iis a.de Anima Potentia pones differentiam mmouet hanc Vψ MA difficultatem. Quomodo sensus communis potest cogno
myonsio ad laete aliquid sub propria ratione si intellectus qui est nobi-ὐ ς- μις- lior potentia in non potest hoc facere t Ad quam sic respon dens, ait, quod duplex est ratio propria ; Vna est propria ex inrijs: Alia est propria ex communibus: primo modo
is communis haud cognoscit, secundo modo bene coet t ' gnoscere valet. Sed haec responsio est pura ignorantia Nam
intellectus ponit differentiam inter Deum, oc creaturam,Sctamen non cognoscit Deum sub ratione propria ex prinPriis , sed tantum ex communibus, ut patet ex Doctore Subtili prima quaestione prologi primi sent.&dist. I. quaest. 1- , eiusdem primi, & alibi saepe: Nullum ergo esset discrimen inter intelleistum M sensum, si sensus cognosceret utrumque extremum sub propria ratione ex communibus sumptae vel sequeretur intellectum cognoscere Deum sub propria ratione ex propriis, quod salsum est, SI contra Doctorem Mens Am Subtilem. Dicendum est ergo, quod aliquid sub propria tactoris. tione cognosci, potest dupliciter considerari: uno modo Cognostere quod ipsum sit motivum,dc terminatiuum actus intellectus; csiquid sub &quod sua ratio quidditativa sit sui ipsius intellectui nostro propria r manifestativa. Alio modo quod sit illud, ad quod terminatione stat du tur actiis intellectus, Sc non solum pars concepti, uel minpliciter. dus citis, ipsius tamen ratio quidditativa distincta, & princisa, non it ratio intelligendi, nec in proprio repraesentativo mouet intellectum, sed uel in conceptu coni muni,vel in conceptu aggregato, uel a priori, vel a posteriori: primo modo non est intelligenda Aristotelis propositio; sed secundo modo: atque ita sicut intellectas non cognoscit obiectum sub propria ratione primo modo, nec etiam se sus, immo multo minus iensius.