장음표시 사용
71쪽
E vero rationis capitur tribus modis secundum Scotum I. dist. sent. quaess. a. Primo modo pro illo , quod habet esse in anima subiective , mi species ;actus, in habitus: secundo modo obiective ; sicut etni- Mesalia sunt in anima per specie a rebus causatas, mel a Deo impressas. Tertio modo pro comparatione passiua, qua per intellectum omm obiectum cognitum ad aliud
obiectum cognitum comparatur. Ens rationis duo,usprimis modis, non ch linguitur contra ens reale, acci e
do ens reale, sicut capiebatur in praecedenti diuisione edos rationis tertio modo captum nullo modo continetur:
nec continet sub se ens reale tanquam superius suum i
ΡRo intellectu huius literae obseruandum est , quod ens rationis subiective visunt species intelligibiles, actus ras rationi intelligendi, & habitus) pro tanto ens rationis dicun- Abiectiundtur, pro quanto recipiuntur subiective in intellectu , qui ap- D.
Pellatur ratio, seu rationalis potentia, quod ens rationis abente reali non distinguitur, cum tale ens sit in qualitatis praedicamento, S: omne quod in praedicamento reponitur, estens reale, de extra animam, ut docet Aristoteles 3. meta- Aristoteles. Physices tex.com. I . ubi distinguit ens extra animam in decem praedicamenta, & sumit ibi Aristoteles ens extra animam, pro ente quod distinguitur ab ente, quod habet esse in anima tanquam secundo consideratum,non tanquam primo consideratum, ad quod considerandum, mouetur pria omo anima a re extra; sed tanquam ens in primo considerato inquantum consideratum, ut Patet a Doctore Subtili in Fretus. Coa .sent,
72쪽
Ens rationis l. sent. dist. I. quaest. a. art. i. Secundo obseruandum est quod
si ilitie qd ens rationis obiecti vh appellatur illud,quod rationi, vel posita quotu- tentiae rationasi obi jcitur, quaelibet enim natura duplex ha-pt . bere potest esse; quorum alterum est in actuali existentia , sic in re non enim ab indiuiduis, S singuli tribus D parata in secundum esse) Alterum esse habet obiectivum in mepte, ti tale esse obiectivum potest esse duobus modis, scilicet inhabitu, &in actu : in habitu illud, habet esse in intellectu
obiective, quod babet esse ante actum intelligendi aut praemter actum intelligendi: In actu vero, quando actu modul in. tellectum, primum esse dicitur esse reale, & ex natura rei, de tale esse potest habere natura per aliquod repraesentativum, ipsam in esse abstracto ab omnibus singularibus repraesentatas, de isto modo nos dicimus, quod omne uniuersale metaphysicum habet de necessitate tale esse obiectivum ia
Secundum esse obiectilium est, esse actum , Mistud esse, vel est ante actum intelligendi, eo modo, quo obiectu immouens intellectum ordine haesurae actum intelligendi prae cedit, aut i plum tequitur, de ab eo causatur: si primo ino'do,adhuc tale esse appellatur ex natura rei; quia totum illii dicitur ens rationis, quod dependet ab actu collativis intel lectus, uel ab ipso actu intelligendi inferi, εἴ conseruari si secundo modo accipitur, ut sequitur actum intelligendi 5 causatur ab ipso eo modo, quo causantur intentiones s eundς,& figna. ia, hoc modo quodlibet tale est eas ratio inis 3 .. . Tertio obse tuandum est,qa species intelligibilis est du ' ψ plex , quaedam causata ab intellectu agente, & phantaimati
bus, quaedam vero a Deo producta, & intellectui impressar Nam Deus sui docet Doctor Subtilis quaest. 7. quolibet ii I. potest imprimere species intelligibiles in intellectu nostro
ut licui eas intellectui Angelorum impressit, quando cieauid ju id eos. E Lxihil ex est esse obiectivum, quod habere potes hi stes , natura quaelibet creata: Alterum per speciem a rebus caia. meis, im latam . Alterum vero per speciem a Deo impressam , vina
priseid, ὸ tura lapidis potest obi ici intellectui per speciem causata a laou obiecti pidis Phanta irinale, M ab agente intellectu ,δί per speciem 1 uum est data I eo productam, de hoc cit, quod vult dicere Atactor, quan-plex. do dicit, qtiodaliud est ens rationis obiective, sicut v nui era ai ves. l. salia sunt in anima Pet sycciem a rebus causatas, vel a De . t impressas.
73쪽
4mpressas. Obseruandum est quarto, quod ens rationis
tertio modo captum distinguitur a toto genere contra ens reale, sic, quod nullo modo continetur sub ente reali, nec continet sub sc ens reale tanquam superius suum in setius Mnotanter dici x Doctor , sicut superius, uel inferius ; quia
bene quantum adpetaedicationem denominatiuam. 1 quantum ad radicalem eius reductionem, ens reale continetur sub ente rationis, dc ens rationis continetur in ente reali. Pro ampliori tamen huius entis rationis notitia, duo sunt
hinc videnda. Primum quid sit ens rationis,sive secunda in- tentio, A quomodo causetur. Secundum in quo sit subiective. Quo ad primum, primo videndum est, quid sis intentio prima. Prima intentio ex doctrina Doctoris Subtilis in Inrentio pria. sent. d st. 23. quaest. I. & Ant. Andr. in quaest. prima uniuer- ma φ id sit salium circa medium, est ipsa res cognita; siue polita in esse munda Scocognito, S intellecto: dicitur prima; quia res non quocun t-que modo dicitur intentio ; sed ut cognita, δί intellecta; ita quod ad intentionem primam duo concurrunt, scilicet resipia in se, uel quidditas quaecunqui . quae cognoscitur, lit praecedit omae mactum intelligendi,& actus cognoscendi; quores talis cognoscitur, non enim dicitur intentio prima, quia soluin est res, vel quidditas; quae est apta mouere intellectum;quia hoc non sustic insed Oportet etiam,quod sit actualiter cognita; qui a aliter. non diceretur intentio; cum res, vel quidditas de se non dicatur intentio secundum Scotum Scotus. in Theorematibus, theoremate nono, & si dist. a 3. primi dicat, quod est conceptus immediate natus fieri a re, dicitur itaque intentio prima quia res primo Praxedit ordine naturae nostram intellectionem, & dicitur intentio, quia non quocunque modo res scilicet, non in quantum res; sed ut intellecta, dc cognita. i Secunda autem intentio est relatio, seu comparatio intel Iurentis MIectu S. qua intellectas comparat unam primam intentionem mura quid ad aliam primam intentionem id est unum primo intelle-st. ctum cognitum,&sic secundum diuersas comparationes sormat intellectus diuersas secundas intentiones, exemplum. Intellectus intelligens hominem, & intelligens ani emptum mali comparat unum ad aliud secundiam rationem praediicas' bilis, &s ubi j cibitis, quae comparatio ex parte hominis dicitur spuetes, A ex Parte animalis dicitur genus concretiuer - Ω C 3 Haec
74쪽
cudae intet es no sila aptitudines,
Haec Antonius Andreas ubi supra. In qua assignatione Antonius Andr. videtur velle comparationem activanas dicit enim qua comparat in esse secundam intentionem; &tunc male, talis enim comparatio activa intellectus est ens reale, 6- non rationis, ex quo patet error Antoni j Andreae,& quomodo deuiet a doctrina sui Magistri Scoti, ut statim uidebimus. Errat etiam in assignatione secunde intentionis Franciscus de Mayr. qui in dist. a 3. Conflatus quaestione a. dicit, quod secundae intentiones sunt aptitudines,quae conueniunt ipsiis quid ditatibus, vel primis intentionibus in esse quidditativo, sicut aptitudo communicabilis pluribus indiuiduis adueniens ymmanitati cit ratio speciei, δί siet de genere rospectu specierum, haec Franciscus: Unde breuiter vult, quod secundae intentiones sint aptitudines quidditatum,& earum propriae pastiones conuenientes eis ex natura rei ,-rationa
formali quid ditatum ipsarum, sicut passio conuenit suo subiecto, ex quo patet, quomodo etiam Francilcus discordat a Doctore Subtili DMor enim Subtilis vult; quod secunda internio nil sit aliud, quam aliquid derelictum ab actu comparativo, siua collativo intellectus, distinctum tamen ab illius actu, sicut effectus a sua causa, existens subiective in obiecto cognito . in quantum cognitum est; quia per ipsam secundam intentionem, quae est relatio rationis, obiectum cognitumi quantum cognitum refertur ad aliud obiectum cognitum inquantum cognitum. ,r Nam Scotus vult dist. 23. I. art. I. quod postquam intellectus acta simplici, de recto appraehenderit simpIices eorurn quidditates primo actu intellectus, secundo actu icilicet cor latiuo, & comparativo, componit unam cum alia, uel ab ea diuidit, de ex tali comparatione derelinquitur talis respectus rationis, & ille dicitur secunda intentio, quasi secundo ab intellectu, vel ab anima intenta, sicut prima intentio dicitur primo intenta; quia primo consideratur. Dicit enim Scotus ubi supra, omnis intentio iecunda est relationi S, non quaecunque; sed pertinens ad extremum, id est ad obiectum cognitum, vel actum intellectus componentis, vel diuidentis, uel saltem conserentis unum ad alterum; hoCpatet; quia intentio fecunda secundum omnes ὶ causatur peractum intellectus negotiantis circa rem primae inte x tiOm ,
75쪽
tionis, qui non potest causare circa obiectum nisi tantum relationem rationis, haec Scotus ibi, S dicit quod secunda
intentio non est quaecunque relatio rationis, quia primum esse cognitum rei, leu concipi, est relatio rationis,& tamen non est secunda intentio, quia ad primam pertinet. Et in sent.dist. I . quaest. a. dicit sic de intentione secunda quod estens rationis in anima tanqua in secundo consideratum, non tanquam primo consideratur quia illud est intentio primas ad quodicilicet primo consideratum considerandum mouetur primo intellectus a re extra) sed tanquam ens in primo considerato, in quantum consideratum est,& tale, ut in summa sit dicere, non est nisi relatio rationis; quia nihil habet prςcise esse in primo considerato, ut considerato; nisi comparatio, qua conssideratum comparatur ad aliud consideratum per actum intellectus comparantis, haec verba eius ibi , & sic patet, quod secunda intentio secundum Scotum est causata ab anima, &non ex natura rei, ut vult Franc. de Mayron.Si quis tamen Franciscum cum Doctore Subtili vellet concordare, dicere potest, dc bene, quod secunda intentio dupliciter eonsideratur, scilicet vel formaliter, & logi- Moroniscuce, aut fundamentaliter & substantivo uel subiective primo Scsem modo, non est aliud , nisi respectus, uel relatio rationis, & Intentio si hoc modo accipit Scotus secundam intentionem : secundo Π 'modo scilicet fundamentaliter, in armia est ipsa aptitudo citer μπιι talis, vel talis quidditatis, S sic est ex natura rei, & hoc mo 'do sumit Franciscus: Et pono exemplum, Ut melius, quae dico, intelligantur, ex quo apparebit etiam, quomodo secundae intentiones causentur. Exemplum est tale. In animali est aptitudo quaedam ad essendum in pluribus suis inse' ' ς'
rioribus, hanc aptitudinem considerans intellectus, moue ρπεμ v tur ex ea tanquam ex occasione, ut labricet secundam in V tentionem, effective enim secunda intentio est ab intellectu, materialiter autem siue originaliter, uel occasionaliter est a proprietate in re extra,inquit Scotus in fine quaest. 4. uniuersalium,quae secunda intentio generali nomine vocatur uniuersale, & speciali nomine genus Vocatur, uniuers te enim est intentio secunda communis generi, speciei, disserentiae , proprio, SI accidenti, quae sunt quinque uniuers
lia, & omnia sunt secundae intentiones, & species huius communis,uel generis, quod est uniuersale;quodlibet enim
76쪽
eorum est uniuersale, & tunc dico, quod postquam inte
lectus secundam causauit intentionem, quae speciali per dicitur genus , collocat, dc ponit eam super illam natiaram ha bentem aptitudinem illam communicandi. se pluribus, quae in proposito est natura animalis,dc sic vocat animal genus ἡpropter praedictam aptitudinem in eo repertam. sic etiam couertens postea se intellectus ad naturam quidditativam h minis,uel quacunque aliam infimam naturam, quae est con
municabilis pluribus , siue sit substantia, siue accidens, ut sermo noster sit generalis, & inueniens in ea ctiam aptis tudinem quandam communicandi se pluribus suppositis,uel indiuiduis: S signanter dico luppositis pro praelaticamento substantiae, &indiuiduis, uel singularibus pro Omni praedi icamento indisserenter; nam individuum eit ens inconam nicabile, ut quod, suppositum vero est eus incommunicabirile ut quod, Sc ut quo, A ratione huius secundi non potest suppositum competere accidentibus, Perlona vero est intellectualis naturae incommunicabilis et quo,& ut quod subsistentia: unde quo ordine se habent vivens,animal, homo 1 eodem modo se habent individuum, supposnum persona, intellectus dico considerans naturam quidditatiuam ho minis ut de aliqua natura certa pro exemplo loquarὶ inuenit in ea hanc aptatudinena communicandi se pluribus inserioribus, quae tamen apta tu do non est ita ampla, sicut erat aptitudo animalis,quia ad pauciora se extendit,ad incommunicabilia nempe siue lupposita, de ratione talis aptitudinis in natura lita mana repertae uocat hominem I peciem, id est respectu animalis speciale im&nomia communem aptitudinem se communicandi habente Demum considerat intellectus Socratem, Sc inuenit in eo naturam humanam sic contractam per proprietatem miliuidualem, seu socreitatu, uel communius haecceitatem nullo modo communicabilem, Mita tribuit sibi hanc intentionem secundam, quae vocatur in diuiduum, uel singulare, vel suppositum, quae omnia sunt nomina secundae intentionis, eo qaod nullo modo est communicabilis pluribus, Sc omnes isti rei pectus sunt respectus rationis caulati ab intellectu negociante, seu comparante unam naturam, vel unum obiectum ad aliud secundum aptitudines in ipsis obiectis,uel naturis repertas: S ex hoc intelligitur auctoritas illa Averrois 3. de Anima comentario Ibquod
77쪽
In Formalit. Mag. Ant. Sirreti Dosi: paris ar
quod intellectus est qui facit uniuersalitatem & particularitatem in rebus, hoc est, hanc intentionem secundam, vel primam secundum modum supra expositum ; non quod faciat naturas ipsas,uel earum aptitudines in cis ex natura rei repertas, sed quia,secundum conditionem uniuscuiusque ira turae, de aptitudinis, motus intellectus negociativus tribuit,&causat in eis diuersas secundas intentiones, vel relationes rationis unicuique earum naturarum, uel aptitudinum iu- stissime correspondentes Unde dicit Scotus in quaestione no F πη na uniuersalsum, intellectus considerans naturam hominis, vel cuiuscunque naturae infimae, vel supremae unam in multis , & de multis, ab aliqua proprietate reperta in natura sic considerata,mouetur ad cautandam intentionem secundam
Si uocat Scotus rei proprietatem ipsam rei aptitudinem. Breuiter ergo Scotus Doctor Subtilis vocat intentionem se cundam formaliter pro illo respectu rationis ab intellecta fabricato, sumpta occasione ex parte rei , M sic vocat eam sormaliter, dc logice. FranciscuS autem uocat illam aptita dinem, ex quae mouetur intellectus) intentionem secur dam , sic loquitur sandamentaliter, metaphysice . Est igitur Franciscus fundator considerationis Scoti, id est , intentiones secundae Francisci iunt fimdamenta secundum intentionum Scoti: patet ergo quid sit secunda intentio, seu ens
Quo ad secundum, in quo scilicet ens rationis, cum sit disressu
accidens sit subiective 3 Dico breuiter secundum mentcm ereda G1 is Doctoris Subtilis quaestione nona uniuersalium, quod ens bjecti eiure rationis, seu intentio se uada est subiective in re, non quo iotesta. modocunque accepta; sed ut habet esse cognitum. Vnde ad' Sihi aiuuertendum est, qaod significatum termini communis signi teremissi eoruficantis veram naturam id est, rem, Vel qui diluatem extra intinis signi. intellectum, scilicet non factam per intellectum, potest tri feotis ue pliciter considerari. Vno modo secundum essa quod habet ram natura talis natura vel quidditas in suis ii appositis, id est, singulari triplicuereobus uel inserior bus, dc ut sic sigitificatum termini comniu- sideratur. nis sumitur pro ut supponit personaliter in propositione, in qua ponitur, siue secundam quod accipitur pro luis luppo- .
sitis. vel singularibus, ast intacioribQS quibuscunque, quia multa conveniunt inferioribus ex coditione singularium, quae non conaci atauperioribus in quantiam talia, ut iunt omnia
78쪽
omnia accidentia communia nouem praedicamentorum,
omnia talia conueniunt per prius singularibus, quam spe ciet, aut superioribus, sicut& accidentia propria per prius speciei, quam indiuiduis conueniunt, ut vult ipse Commentator in a. de Anima. Accidentia enim communia immediate conueniunt singularibus, mediate autem, & per acci dens superioribus, propter illud esse, quod habent in ins rioribus : Obseruandum est tamen, quod talia accidentia communia, quae accidentia realia dicuntur, non possimi inesse alicui singulari de praedicamento substantiae, rusia piae supposita existentia, vel actualitate reali, nunquam enim Sortes potest esse albus, uel niger, aut ubi catus, vel habituatus, nisi suerit existens actualiter in rerum natura, & ex tra suam causam, atque adeo existentia dicitur basis, S fundamentum respectu omnium accidentium communium;
eo quod illa non praesupposita, nullum illorum potest inesese alicui substantiae, cum itaque aliquod suppositum praedicamenti substantiae trahitur ad existentiam, tunc eodem instanti durationis ue licet non eodem instanti naturae, suscipit accidentia omnium nouem praedicamentorum, quia gene ra singulorum, licet non singula generum. Et quia superiora continentur quidditatiue in inserioribus, & sunt in illis, ideo illa, quae per se, aut immediate,aut primo conueniunt inferioribus; conueniunt per accidens mediate,& secundario superioribus, id tale esse quod habent in i pio inferiori, dicitur esse materiale eorum; quia non est sorinale,& quid-ditatiuum esse ipsorum , dc conueniens eis a priori; sed a posterioribus, de in inferioribus,quae dicuntur materialia qu-dam respectu superiorum, quae sumunt tale esse, & hoc modo uerificantur in suppositione personali tales propositiones. Homo currit, homo bibit. equus est albus. Auis v lat &c. quia in qualibet illarum praedicatum conuenit subiecto, non pro suo significato adaequato, Sc primario , id est , pro natura humana in communi significatu per hanc vocem significatiuam, homo; quia illa non potest comedere, bib re &c.quia omnes actus,& generationes sunt singularium,& circa singularia secundum Philosophum primo Metaphysices, sed praedicatum conuenit subiecto solum pro inseri ribus, & luppositis ipsius subiecti, quibus primo, & inam diate conuenit, dc haec est prima acceptio termini commu-
79쪽
nis, &primum esse ipsius, quod potest dici esse materiale, M
physicum. Secundo modo consideratur tale significa tum absolute,id est praecise , de solum secundum esse eius quiddi latiuum, & est entiale, non habendo aliquem respectum ad sua inseriora, & hoc modo insunt homini animal, corpus,&huiusmodi. Tertio modo consideratur,ut secundum sormam intelligibilem ab inteIIectu apprehenditur, quod est esse cognitum, & sicut primum esse, esse materiale,& physicum, dicebatur, ita secundum appellatur esse quidditatiuum, Sc metaphysicum, Sc tertium esse cognitum, δί logiscum, Sc secundum hoc tertium ess e, intentiones secundae insunt primis: Unde breuiter summaria cognitio huius acceptionis termini communis potest haberi secundum exigentiam praedicati: Nam talia sunt subiecta, id est taliter accipiuntur,&supponunt, qualia permitu ni praedicata, ut inquit Boet. I. de trinitate. Exemplum cum dicitur, homo metitiae. Currit, accipitur homo secundum esse materiale, quod habet in inferioribus; quia tale accidens non conuenit sibi, ni si prout habet esse in inferioribus , & cum conditionibus materialibus: cum autem dicitur, homo est animal, vel ens, vel rationalis, vel risibilis, accipitur secundum csse quiddblativum,& essentiale: quia siue actu existat, ite non, talis praedicatio est vera : cum vero dicitur homo est species, vel uniuersale, vel praedicatum. vel subiectiam, S sic de alijs: tunc accipitur secundum esse cognitum, dc comparatum squia illi respectus rationis non attribuuntur sibi, nisi ut hubet esse comparatum,S cognitum. Intentio itaque secunda est subiective in rebus, non in intellectu,& hoc non secundum quamcunque acceptionem rei, sed praecise in illa tertia acceptione,ut etiam optime docet Doctor Subtilis in primo sent.&st.2 s .& alibi faepe.
TDra dico, quod e reiae prima sui .iuisione diui' ditur per ens quantum, non qua tum, secu dum Scotum quaest.1.1uolib-
80쪽
Entis reulis Irca hanc literam insurgit ardua illa dissicultas depti
m hi ex di ma entis reati v diuisione: nam quae siti prima entiS rca o. iis diuisio, non cit omnium Docto tum una sentem rist. tia: Aristoteles enim ue.&6. Metaphyl. diuidit ens diuisione Der sis de prima in ens per se, de per accidens, ens per se subdiuiden i .entis di do in decem genera, dc Averroes ibidem inquit, ens primos in iis c duo diuidi: u i scilicet in ens, quod est per te, M in ens, G. qiiod est per accidens, S infra iam declaratum est,quod en simpliciter dicitur prima diuisione de ente per accidens, Ade ente per ie: prima enim diuisio est talis, aut esse, aut non esse quod est falsiim, S possibile, aut essentialiter, aut accidentaliter, quod autem essentialiter,diuiditur in decem ge-Algares. nera, haec ille. AlgaZel autem primo suae metaphysices viniuit, quod prima entis diuisio est et in substantiam sic accidens , inquiens, Prima diuisio esse, est an substantiam,& ac 1 ssertus. cidens, de haec dicitur diuisiopea differentias, de species Albertus vero metaphys. I. veritati lucidius accedens, verbi
Philosophi non omnino innitens, sic sensit, quod ante Ommnem entis diuisionem haec est diuisio, ens a se ipso,&ens abracmi arti alio. Quam plurimi doctrinam Sancti Thomae profitentes opinio. supponunt entis diuisitonem primam esse vocis in significata, dc non alicuius communis realis, & est da uisio entis, ut est commune enti reali,& rationis: deinde subdiuidundens reale per limitatum, dc illimitatum, ens vero limitatum sub diuidunt; quia aliud per se, aliud per accidens: eris per se,
aliud in anima, aliud extra animam: entium extra animam,
aliud substantia, aliud accidens, S utrumq; istorum in actum S: potentiam diuiditur. equa Nonnulli vero in eadem doctrina asserunt, primam', Icce D. Ira immediatam entis diuisionem esse in 'num,dc multa: quia enti ut dicunt) primo,& immediatissimh conueniunt indiuisio a se, & diuisio a quolibet alio: Vnde Sanctus Thomas
ut dicunt hoc idem sensit proaemio metaphysice , dum
dixit illa scientia est maxime intellectualis, quae maxime circa principia uniuersalia versatur,quae quidem sunt ens, ea, Alii ut Hi quae consequuntur ens,&muhi, ta multa, actus,5 potentia. Duellus. Item alij D.Thomae sequaces,ut Iaucllus in tractatu transcendet