장음표시 사용
641쪽
bu Formalis.Mag. t recti Doct. Pari . so 1 sua primo diuersa: alioquin non flet satus in disserem
.ria me is accipiantur duo iusserennia, oe sint Sort: σ PLa: tun ci Sore: fi Uria: in aliquo conueniunt, ferasquid disserunt, qui patet ex IVIsto, accipiantur erra
cia, per quae disserunt, sis sint A, m T, tergo , σBsunt diuersa mel disserentia, sisunt diuersa,habeo propositum cilicet, quod ista istinguuntur se totis obisit
uersi sunt disserentia, quaeram utprius: vel ergo erit frocessus in infinitum, quodest inconueniens, mel flabitur ad
aliqua, quae se totis obiective iustinguuntur rat haec deis
Jeptimo artis. minus Principati. COMMENT. III.
uno intelligentia huius notabilis obseruandum est,quod auasDρέ1 Arist. s. Metaphyctex. . . I 2.5 I 3. Primo diuersa ea ap- moliuersa a-pellat, quae non sunt aliquid idem ens, hoc est quae in nullo pud aerii quidditatiue conueniunt: licet in aliquocommuni possint atIue etiam conuenire identice, & denominati vh,sic quod commune ii digerentia. Iud de eis per identitatem, ac denominative praedicari potest,eo modo,quo genus praedicatur de differentia, quod genus est extra conceptum formalem differetiae 3 illa vero disserentia ab Arist. appellantur, quae sunt aliquid idem ens, Min aliquo communi quiddi ratiue conueniunt, dc non latum identice ,&denominatiue, quemadmodum sunt Deus, MCreatura, dc decem praedicamenta, quae ut dictum est supra conueniunt in ente quidditatiue, ex quo sequitii r quod omnis differentia disserentium reduciturad aliqua primo diuersa,quia si Socrates, & Plato differunt,at quibus disse ius,quae suntdfferendi principia: illa vero, per quae differunt,sint A,&B, aut A, & B, sunt primo diuersa aut different: a, si primuhabetur intentum: si s ecundum, quaeram sicut prius, vel illa quibus differunt, sunt primo diuersa, vel differentia, s primum habetur propositum, &standum erat in pi imo,si seca ium,ecit processus in infinitum.
642쪽
Sed contra Eoc ultimum notandum sunt duae instantiae rnam dicit Auct. quod ultimae differentiae sunt primo diuer' quidditatiue, contra, dupliciter p imo, sic, contrarietas per
Arist. . Metaph.t .c. I . est differentia. ergo contra
differentia tunc sic, contraria lunt differetia,duae ultim uni contrariae, ergo sunt disserentia, & per consequens non primo diuersae: fecundb arguitur sic, differentiae ultimae lunt primo diuersae, ergo lunt per se entia: probatur coni equemtia, de quocumque praedicatur passio,iecundo m0do; de eodem praedicatur iubiectum, primo modo, ut colligitur ex Arist. primo post. text. c.9. sed diuersitas est propria passicientis,& praedicatur per se secundo modo de ultimis differe-tijs,ergo ens praedicatur de eis in primo modo , Sc per con sequens, quae iunt primo diuerta, includunt aliquid quid-
Ad primum concedo totum: nam contrarietas eliditte' rentia, ergo contraria sunt differentia: valet consequentia sequia ab abstractis media abstractione ad concreta: tenet consonaria sui sequentia,sed quando insertur, ultimae differentiae lunt comm duplici distrariae, ergo sunt differentes, nego antecedens, dc distinguosa tia. de contrari js; nam contraria uno modo accipiuntur, ut sunt
formae quae eidem susceptibili vicissim insunt, SI mutuo ab eodem se expellunt, ut duae primae qualitates, S sic ultimae
differentiae non sint contrariae, alio modo accipiuntur con
traria pro oppositis condiuidentibus aliquod genus,& sic dicimus, quod differentiae sunt contrariae, quia codiuidunt genus, siue speciem, idest, sunt oppositae, ut patet de rationali Mirrationali, quae diuidunt animal, S: hoc modo esse opposita nihil aliud est, quam non includere diuisum quidditatiue, S: ut sic concedo, quod differentiae ultimae sunt contrariae , idest no includunt aliquod praedicatum quidditatiue, S sunt primo diuersς : sed non sunt contrariae sicut duae qualitates 2 quia tunc bene essent differentes, & non primo diuersae.
Ad secundum dico, quod ista regula passio praedicata. det aliquo in secundo modo, praesupponit subiectum de eodem. praedicari in primo modo, vera est, quando passio est Iimit ta, dc non transcendens, sicut est diuersum,quae est passio entis transcendentis. Vel dicatur, quod dictum Arist. in prismo Poster. est verum de passionibus unicis, non de passionibus disiuncti S - -
643쪽
postremo pro completa notitia omnium distinctionum obseruandum est quod propter diuersitatem sundamenti, de termini diuersificantur etia relationes, & per consequens identitates, δc distinctiones. Et ideo licet possent omnes di identitates ,stinctiones. &identitate praeter opus intellectus reduci ad O di tinctio Vnam, vel ad duas identit Ies , 1 distinctiones scilicet sor- nes quo ρο- malem,& reale subiective loquendo, non tamen fundamen MIMilucrtaliter, SI terminative. Exemplum, sicut idem Socrates di I uersimode comparatus, dicitur similis, aequalis, pater, S c. Ita eadem res propter diuersa fundamenta, de diuertos terminos potest dici diuersi modEdistingui, scilicet ex natura rei formaliter, realiter, estentialiter,&c. Adeo quod denominatio, & variatio istarum distincti num fit in ordine ad extrema, scilicet ad fundamentum, Mterminum : nam penes aliud fundamentum Franciscus est subiectum identitatis rationis, per aliud standamentum, est subiectum identitatis ex natura rei, S sic de alijs identitatibus ,& idem dicatur de distinctionibus . Nam pςnes aliud indam etiam Franciscus est subiectum distinctionis rationis, penes aliud est subiectum distincti nis ex natura rei ι & penes aliud est subiectum distinctionis formalis, & sic de alijs. Et ideo licet omnes istae distinctiones sint idem subiecti uel quia possunt Omnes habere idem subiectum, sunt tamen aliae standamentaliter, de etiaterminatiuae,quia identitas,quae sun datur in homine, & ter minatur ad albedine est obiectiua , quia ambo includunt has quidditatiue, sed identitas, quae sundatur in homine , de te minatur ad animal est formalis: quia homo includit animal formaliter. dc ita dicatur de alijs. Et haec de septimo articinio minus principali.
Vantum admisimu Articulum principalem pro coiplemento huius tuaefiionu, qui est iPatium, inosigatiuus
644쪽
DIuidebatur haec tota quaestio de distinistione sormali
inter tres principes articulos. In quorum primo non- nul Iae diuisiones proponebantur. In secundo numerius identitatum, ac distinctionum explicabatur, qui iuxta numerum identitatum, ac distinctionum diuidebatur in septem partiales articulos . Sequitur modo teritu, articulus principalis explicandus, qui in duas iecatur partes, in quarum prima docet Auctor modum venandi identitates, ac distinctiones, Si in secunda' modum inseredi unam distinctionem ex alia. In prima pat- ' Π te incipit Auctor a distinctione rationis pro cuius explicatione aliqua obseruanda sunt .. Primo obseruandum est quod sicut essiciens extra intellectum producit aliquid in esse reali, ita intellectiis, S quaecu- ' que potentia Cognitiva producit rem , quam cognoscit in ' , esse cognito, quod esse cognitum nihil aliud est, quam ens o, hiantia rationis derelictius in obiecto a potentia cognoscente, M si- his eoru militer voluntas producit rem, quam amat, de diligit in esse ii volito,quod esse est etiam res petius rationis, peneS quod es' et Laeserationis accipitur distinctio rationis L . urat . Secundo obseruandum est, quod actus collativus liuellectus praesupponit actum rectum, quo uatellectus rem cogno
scit, de quam conseri, seu comparat ad aliam rem ; Quia ni--eM-hil coni erat ignorans, aut non cognoscendo: ex quo tequi' latiuus pr. tur,quod quaelibet res comparata ad aliam rem indat respe supponit actum rationi qui est esse cognitum, & intellectiam, M si coin cium rem. parat unam rem ad aliam rem, aut eandem sibi aut diuersam intellactu&sic conserendo causat identitatem, aut distinctionem rationis, ex quo etiam sequitur, quod licet intellectiis consideret aliquam rem, ut est truellecta, de etiam consideret rem, non ut intellectam semper tamen ipsa tes est intellecta ,& habet esse cognitum, unde non valet ista consequentia, i ntellectus considerat lapidem, non sub ea ratione, qua est intellectus: ergo lapis non est intellectus: sed committiatur tali acta accidentis, & commutatur modus in rem: nam
licet res considerata ab intellectu, sit intellecta, & cognita: non consideratur tamen sub isto modo, de sub ipio rei pectu
645쪽
Inpormalit. Mag. t. Sirecti Doct. Paris'. 3IT
guitur. exemplum, animalitas posita in subiecto,&in praedicato a seipsa ratione distinguitur : quarto res realis, ut habet esse cognitum, comparata ad seipsam, ut non habet esse cognitum, ratione 1 seipsa distinguitur.
Tertium fundamentum est, coparatio rei rationis ad rem realem, quando ambo lunt cognita, SI comparata, ratione distinguuntur, ut genus, & animal ratione distinguuntur,nec sit mirum, quod alterum extremum no sit ens rarionis, quia, Scot. in quot. q. I 3. inter rem realem, & rationis ponit distinctionem rationis, praeterquam quod ambo iunt cognita, MPer consequens,ut sic, ratione distinguuntur. Quartum indamentum est comparatio facta inter duas secundas intentiones,vel unius secundae intentionis, compa
rando eam sibi ipsi, & sic dico, quod duo obiecta sub diuersis
modis concepta, ut homo sub modo speciei,& animal sub modo generis, ratione distinguuntur, simi liter duae secundae intentiones, ut genus,&species ratione distinguutur,vel una secunda intentio posita a parte praedicati distinguitur a seipsa ratione, ut ponitur a parte subiecti. Similiter idem sina
pium per modum concreti, S per modum abstracti, ratione distinguitur, ut homo, & humanitas. Et tandem eadem res
realis posita a parte subiecti a seipsa distinguitur, prout Po'nitur a parte praedicati. Quintum sundamentum est comparatio eiusdem rei lubdiuersis modis grammaticalibus, ut Petrus in Nominativo, SI Petri in Genitivo ratione a seipso distinguitur, duo etiam modi gramaticales, ut Nomen,& verbii ratione distinguunt. His quinque sundamentis,quae eliciuntur ab Auct.tria alia fundamenta possunt addi. Et primum sit comparatio interens reale, & nihil. Nam inter ens, & nihil, est distinctio ra-.tionis, ut docet Doctor Subt. I 3. q. quolib. Secundum fundamentum est comparatio entis in actu, adens in potentia, quod habet tantu esse cognitu ,ut inter Franciscit modo existente,& Antichristum est distinctio rationis. Tertium &postremum indamentum est quando relatio non habet omnes conditiones relationis realis, de qua dictum est supra.
Sed contra Auch. sunt duae difficultates prima est,quia Auctor vult, quod distinctio rati is inuestigari pollit per actu Icctum intellectus, quod videtur cotta id quod dictum est in primo
646쪽
primo Artic. de distinctione rationis, ubi dimina est, quod distinctio rationis est per actu collativum intellectus; prpe rei dicit Auctor, quod distinctio rationis potest causari, vel per
comparationem unius rei realis ad aliam rem reale, vel eius dem rei realis ad seipsam, videtur esse cotra id, quod di inimest in illo primo Art. ubi dictum est, quod distinctio rationis est respectus causatus a potentia ratiocinante. Ad haec unico medio respondeo, & dico, quod Auctor in primo Arti c. locutus est de distinctione rationis, quae est imter duas secutas intentiones, quae est distinctio rationis propria, Si ista est respectus rationis causatus a potentia ratiocinante,& est semper per actum collativum intellectus. Hic vero loquitur de distinctione rationis impropria, ut est inter obiectum,ut habet esse cognitum, S intellectum cognoscentem,vel inter duo extrema,ut habent esse cognitum: quae extrema appellantur entia rationis: quia habet esse cognitum,1 ed in se iunt entia realia, & talis distinctio est per actum rectum intellectus , & non est respectus causatus a potentia ratiocinante, cum non sit inter duas secundas intentiones.
sinctis vero ex matura retinuestigatur per qua tuor genera oppositionis, primo per oppositionem relativam secundo per oppositionem contrariam, tertio per oppositionem priuatiuam; quarto per oppositionem contra-
distoriam, sic : quia impo stibile e i duo yposita, siue rei
liue ,siue priuatiue ,siue contrarie Gue contra istoria Fmuleidem, restestu eiusdem simul conuenire, oe disserre, ideo, isto. Exemplum de oppositione relativa, ut quia i testestus agens mouet intelDcitum possibilem, oe inte&ctus possibilis mouetur ab intesiectu agente, concludi Nibidem esse di tinfitionem ex natura rei, exemplum de oppositione contradissitoria, eth quia superius est communis bile plurilus, inferim vero non . Ideo .c. Exemplum
647쪽
In Formalit. Mag. λγ. Sirecti Doct. Paris 3 r a de oppositione priuatiua et quasi priuatiua, ut quia essentia diuina est communicabilis pluribus personis, paternia
ti vero non est communicabitis. Ideo .c. Exemplum de contraria oppositione, capiendo large contrarietatem, ut
quia formaliter homo est adse, dependentia qua dependet ad Deum est formaliter ad aliud. Ideo oec. C O M M E N T. II.
Hoc dictum Auct. elicitur ab Aristot. s Top. c. 3. Vbi pinnit istos quatuor modos oppositionis ad denronstrandum aliqua esse distincta, ut si aliquis est caecus, ergo non est videns, de si aliquis est sanus, ergo non est aeger, id si aliquis est pater, ergo non est filius, dc si de aliquo dicitur esse,ergo
Sed hic est una dissicultas: nam dicit Auct. quod intellectus agens est movens δc intellectus possibilis est motus: δίsecundum Doct.Subr. isti duo intellectus sunt idem realiter, quomodo ergo possunt de eis verificari opposita relative, quae arguunt realem distinctionem. Rel pondeo, & dico primo, quod de intellectu possibili, SI agente invia Aristot. sunt multae opiniones, aliqui enim voluerunt intellectum agentem esse Deum, Sc huius opinionis fuit Alexand. vi inquit Themistius, S multi opinati lunt hanc suisse opinionem Auer. quos refellit Marcus Anton. Zimara in Tab. litera I. Et illi Auerristae, qui tenent intellectum agentem esse Deum,amrmant intellectum possibilem, esse materialem, Sc re i pia distinctum ab intellectu agente. Alii sequaces Auer. tenent, quod intellectus agens, dc possi, bilis sunt duae intelligentie separatae assistentes speciei humanae, sicut Ioannes de Gandauo quandoque opinatus suit. Alij vero Imitatores Auer. dicunt, quod intellectus agens, dc possibilis sunt duae partes essentiales unius essentiae, scilicet animae intellectivae, cuius opinionis videtur fuisse Timara ubi supra, bc isti dicunt, intellectum agentem, dc possibile esse idem realiter, dc sola ratione distingui. i qrgo aliquis Averroista,argueret sic: si intellectus agis, Se possibilis lunt idem realiter, ergo unus non est mouciis, Malter motus. Haec De iatrii elu poseibili, oe agent diuero suntia ueris M
Zimra. Ioannes de Gandauo . Zimara.
648쪽
Hςc instantia facillime tollitur. Nam verum est utique, quot. relative opposita fundantur in aliquibus realiter distinctis:
sed mouens,& motum non sunt opposita: quia non sunt eodem modo accepta, quia intellectus realiter est mouens, re
est agens, & ut ei l in actu virtuali, dc est motus, ut est possibilis, de in potentia formali. Et si dicatur, quod idem non pintest esse in actu, in potentia; dico,quod verum est, quando est penitus idem omnibus modis: sed non est inconueniens, quod idem realiter,distinctum tamen formaliter,'Si ex natu ra rei sit in actu virtuali,& inpotentiali. Et si iterum dicatur, quod intellectus possitatis est activus intellectionis secundia Doct. Subt. in primo dist. I. quaest. 7.&in quolib. q. IS.&idem intellectus possibilis est receptiuus intellectionis icci dum
omnes, ergo idem ex natura rei respectu eiusdem erit mo- Intellectus uens, motum. Dico, quod eadem potentia findamenta
pgibilis quo lis est mouens, de mota: sed non secundum idem : nam promi do sit -- quanto est quaedam virtus illimitata habens persectione cauDens, m latiuam, est mouens, & in actu, pro quanto autem est pers με- ctibilis per actum quem producit,& capax illius, est mota, Min potentia: Ec illi sunt distincti rei pectus fundamentales, claptitudinales, dcata non est mouens, & mota secundit idem. Est etiam actu movens, de agens respectu actionis quam cli cit, S est motus 5c in potentia respectu termini actionis .Fi si dicatur agens recipit actionem, ergo patitur secudum acti O-7, ora Scoti- nem : dico.quod aliud est forma inesse alicui, mediante sun plici inhaerentia ; & aliud est sormam in esse, mediante rcc
ptione & passione, actio non potest csse in agente, per rece ptionem passionis, seu per receptionem, quae sit passio: quia . sicut ad motum non est motus, ita ad actione non est actio, neque pastio: nam cum actio sit causa passionis, S pallio esse feruis eius, non potest pastio esse principium, δί caula actionis ; ergo in eodem instanti, in quo actio inest agenti, nulla H passio praecedit, seu ponitur principium eius, de ita si actio m- est agenti, non inest receptione passionis, licet inlineat ageti de per hoc euaditur disticultas cotra Scotistas,quod si actio
esset ill agente,Omne agens moueretur. Post et aliter dici, lcum actio sit causa motus,'motus sit terminus eius causa
tus per ipsam ur distinguitura motu, sequitur quod agens, ac cipiendo να-ommon mouetur: quia illud tantum mouetur, in quo cil motus, sed motus rςcipitur in rata, prout mo
649쪽
tiis accipitur pro forma fluente etiam pro fluxu formae; ergo agens actionem recipiens non mouetura ed tantum est 'illud per quod aliud mouetur & ita est moti uiti vel mouet S. Sed contras altem agens recipiens actionem mutabituri quia transit de priuatione ad formam. Respondeo,quod licui r spectus non est forma ad se, Led ad aliud, ita quicquid recipit respectum talem, mutatur non ad se, sed ad aliud, quod concedit Simplicius supra praedicamenta negauit autem Arist. ad relationem non esse motum, aut mutatio 'elia, prout mo tus, & mutatio est ad se, sed loquendo de mutatione ad alterum non est in conueniens: quia subiectum recipies formam spectivam realem mutetur ad alterum, id est,quia alterum ad se mutatur, Unde nunquam respectus alicui acquiritur: nisi quia aliquod absolutum acquiritur alicui alteri, S ita re cipiens respectum D utatur ad alterum: quia alterum ad se mutatur: ista responsio est Scoti in secundo dist. I . quaest. , --
Vel aliter dici posset secundum francisc inu in primo distin . . quaest. a. quod mutatio est duplex, quaedam Phystica,&' Mutatio est quaedam Metaphysica; prima concernit situm , & loeum, S plex, ialia accidentia sensibilia, quae insequuntur agens, & pariens, P sic & sormam inductam ab agente in passo. Actio vero Meta- 'Mς Ut physica abstrahit ab omni b. his, & sic dicimus, quod si Deus I* 'Crearct unum Angelum, qui statim creatus, se ipsum intellis geret, mutaretur de priuatione intellectionis ad talem intellectionem mutatione Metaphvlica, quia hic nulla materia, nulla qualitas, aut accidens sentibile concurreret: & loque do de ista mutatione Metaphysica omne recipiens formam, realem, absolutam, lcu rei pectivam, mutatur iecundum talem formam mutatione Melaphysica, vel Physica; led si mii latur soluui ad forma rei pectivam mutatur mulatione Met
taphysica. Et sic est in proposito, cuni actio sit respectu5 do
T E XLT V S. Is incito autem formalis facilis est ad iniustiga
dum dummodo extremasint positiua,tamen quadrumplici etia potest inuesti rara, primo per viam exclusionis,omnia enim,quaesi e habent, quod unum nouelit de conceptu
650쪽
. F. Franc. Arret. OU. Min. ge ob quid litatiuo alterius, ilias, maliter d)stinguuntur,secundo per etiam definitionis sic, quaecumque enim habent di-k metas definitiones, quarum una non incia itur In aha,
ista formaliter dictinguuntur, tertior per etiam descriptionis sic, quorum descriptiones sunt diuerse, ista formaliter istinguuntur, intestigendo per descriptiones manfestati nem constitutam ex genere, F propria passione, quarto per etiam demonstrationis sic,quandocunque anquid est demon
strabile de aliquo, dy δε alio non, illa sunt istincitas a
liter, potest tamen addi quinto, etia reduplicationis secundum Franc sum sic: quando aliquid competit alicui, ininquantum tale, oenon alij, sicut uiu re competit homini,
inquantum homini, , non lapidi, illa formaliter dissin
CO M M ENT. III PRO intelligentia huius literς obseruandum est,quod prima via intelligenda est dedistinctione formali propriae acceptam am si caperetur distinctio formalis improprid. Ista consequentia non esset bona: A, non est de concepm forma-li B, ergo A S: B distinguuntur in formalitate, vel quidditatiue, sicut apparet de duobus indiuiduis eiusde speciei, SI haec prima via confirmatur per Arist. 3.Phys tex. c. 3 . dicentem, quod eadem est distantia a lursum in deorsum, dc c contra, sed non est idem distare, ergo distare habet aliud, S aliud esse quidditatiuum, propter diuersiss terminos, de tamen est idem distare realiter, & cum distare sursum definitur alio modo,quam distare deorsum,habebunt quod quid erat alterum,& alterum distincta,& ita unam no est de conceptu sor- mali alterius, & per consequens sunt distincta formaliter . Secundo obseruandum est,quod notanter dicitur in securuda via, quod una definitio non includitur in alia propter simperius, S inserius in recta linea praedicamentali; nam certum. est, quod homo & animal sunt ide sormaliter licet non m tuo, d