장음표시 사용
621쪽
Mplitudo non soldin generis ac nominis tui, sed mulisto inapis bonitatis & virtutis tuae excusare iactu in studium q; meum debebit,si te fortὸ importunius adeam,& tibi non admiranda aulicae pompae fercula, sed scholastica puerilis oti j penὰ crepundia nunc offeramini nim, ut ait ille, Ossendunt nunquam thunu preces s Iouem: sed quo quisque maior est, eo se licilius ab omnibus obseruari eoliqi patitur. Magnae tibi sunt opes, multi sunt honores, Regum & summorum Pontificum iudiciis tibi delati: Abbas, Episcopus. Archiepiscopus, Cardinalis semis es. Stemmata seneris de nobilitatis tuae
quid recenseam, cuin Franci omnes familiae tuae tam vicinam cor nam videamus,ut d Valesio capite, in quo nunc alma residet, in nullum possit, nisi Borbonium caput excidere Haec in te omnia magna sunt,sed bonitas & comitas his omnibus bonis multo maior: amplicsinas habes opes, sed tua liberalitate tamen longis minores: testes sunt qui tua benignitate tam inulti fruuntur: maximos habes honores, sed magnificentia tua tame in seriores: testes sunt qui per te quotidie ad honorificas magnarum rerum curationes appellantur. Claarissimum,& supra quod in terris maius non est,regium genus habes: at animi tui singularis humanitas & gratia,sortunae 3e parentum patrimonium non est: coeleste&diuinum donum est. Quare quanto tam multis, tamque eximiis bonis excellentior es. tanto mihi ad te liberiorem aditum spero, teque liberalius quicquid est, quo tibi obseruantia in nostram significare volumus, accepturum confido. Superioribus proximis diebus discipulis meis Topica Ciceronis expli-
622쪽
& illam dialecticae lucem ac veritatem quam frater meus PGm V ' -- .riati Hilei, tenebris maxima literarum felicitate E- ' iudie o se ordine rerum considerando adhibui, ut lectober V H in hominum eommentationes inciderint, ani vera & commoda sint, & in his industriam feliciter madu x δ'S q . --: hisb int sine delectu protinus arripiant, Min hi m -'p Eio iei, artibus definiendis, in Academicis podi gζnu' p su, Gnde in Aristotelis ethico de selicit -- sie exercui & in oratoriis Ciceronis dialogis exercere institui: vite sic ς ς ςV hin ii eis artibus pro demonstratione nul quemadmodum Yat authoritas spectatur: sic sententia si multo ma- mihi non Axiit -- ,M:h, honestorum studiorum Utilix β
623쪽
laei in Topica Ciceronis. Cliero Topica ad C. Trebatium Iurisconsultu cripsit uior iam ω vlumaturior. qua in cam caetera de his artibus opera, tvisset: multo, plus iudicii adhibuit, quam in Oratanis libris antesicriptis adbibu siet. Nam
cum Topicam argumentorum doctrinam cum νbereticu artibus veterum quas audierat more in rhetorici, libris varie confudiset, eam postia coetuitis vr s artium finibus iuricio maturiorestaccuratiore distinxit, cr a rhetorica seeparauit, ου' dialecticae propriam re legitimam fecit. reinti cῖm multas m varias, σseparatas topicas artes in varque quaesionum generibus, partis bus Orationis sigillatim descris petivi alia esset iuuenti' propriasingulorum generum qiuestionisAlia propriasingularum partium orationis, tandem aliquaurist quodammodo collegit, vidiis uuam e segeneralem cir communem omniἄbud rebus explicandis, argumentorum doctrinam,Cr omnia quae minutatim de quaestionibus er partibus erationis praeciperentur,facillim er commodius genes ratibus illis decretu cradmonitis explicari quod cum sapienter animaduertisset cicero, teneri tamen non potuit, quin ad extremam Topici huius operis partem tu multiiurium I fecialium ligularium artium Topicarum recideret, crnon contentus una illa generali Topicae inuentionis doctrina.multas cir varias in generibus quaestionum cr partibus orationis Ipeciales inuentiones adiun es ret: neque ver. iasolam serit, se etiam generalem illam argumentorum Eliii frustra Er inutiliter bis proposuit, in secunda explicatio sine prima par γ Gud fruitam haberet. Itaque in suis in Ἀχιουν incidit Cicero: quia si primam locorum enumerationem, σtotam de quaestione Erpuratibus orationis doctrinam detraxeris, ars issa Torrica Ciceronis non mimu completa σ apta tir perfecta res a
624쪽
' iores non res sicribere ' ingresses, C. Trebati, oe i s libris,quos breui tempore satis multos edissimus, digniores, e cursu
i o reuocauit voluntas tua. Quum enim
mecum in Tusculano esses, O in bibliothecasiparatim ν terque nostrum H isum nudium libellis quos ν ellet, euolueret, incidisti in Oeristotelis topica . quaedam, quaesunt ab illi ' pluribus libris explicata. Qua im
scriptione commotus, continuo a me rerum librorum sten
tentiam requisissi. Quam tibi cum exposuissem, ' discipli
nam inueniendorum argumentorum, *t ine τllo error
ad eam rationem via perueniremus ab Aristotele inuemia, libris istis contineri: ε erecunaee tu quidem,ut omni, Ied tamen ut facili cerneremse ardere udio, mecum vitiabi ista traderem,egi'. Cum autem ego te,non tam vitandi laboris mei cause, quam quoil interesse tua arbitrarer, γelut eos per te i e legeres, τὰ νt totam rationem a L bimo quodam rhetore acciperes, hortatus essem: utrumque,utate audiebam, es expertus sed a libris te ' obscuritis reiecit: rhetor autem ille, magnus ut opinor, risotelica se ignorare re*ondit. Quo a qui em minimesium admiratus,eum
pbilosophum rhetori non esse cognitum, ' qui ab ipsis phialosophis praeter admodum faucos ignoretur. Quibus eo minus enscendum est,quo 2 non massio rebus ἐν quae abisso dia
625쪽
m inuentaesunt, allici debuerunt sed ' dicendi quos
incredibili quadam cism copia,tum etiamfauitate.' Non potui igitur tibisepius hoc roganti, γ tamm verenti nemihigrauis esses secise enim id cernebam debere diutius, ne '' ipsi iuris interpretiferi Videretur iniuria. Etenim cum
tu mihi meis , multa saepe ' cauis es, veritusum, nesi ego
grauarer, aut ingratum i aut verbum videretur. '' Se dum fuimus Oa, tu optimus es telis quam fuerim occupatus. Ut autem a te diffii in cyraeciamproficiscens, cum opera mea nec Zsublica, nec amici uterentur, nec honeste
inter '' arma versuripossem, nesi tuto id quidem mihi lice
ret: Vt Oeni' ' Veliam, tuas tuos Pigi, a monitus huius '' aeris alieni, nolui deesse ne tacitae quidem flagitationi t . Itaque haec, cum mecum libros non haberem,' ' memoria repetita,in ipsa nauigatione conscripsi,' tibis ex itinere misi, *t mea Ailigentia mangatorum morum, te quos, etsi
admonitore non eges, ad memoriam nomarum rerum em
citarem. Sed iam tempus en ad id quo I in ituimus, a
a Cicero solet in principiis librorum suorum aliquid de ratione scriptionis& nuncupationis praesarime temere vel opus instituisse,vel personam minus idoneam, in cuius nomine appareat,elegisse videatur. Proponit autem initio quaestionem uniuersi operis a Trebatio pinsectam,quidnam sit topica Aristotelis doctrina: qu. Y interrogatio Trebatit,causi aest, qua Cicero ad scribendum hoc tol cum opus impulsus fuit. 2 Megoria a viatoribus sumpta, qui ut e via, quam ingressi sunt, reuocantur, siccam Cicero in Vnum spatium in philosophia decurrisset, multis iam libris ea de re editis, ex hoc philosophico cursu ad dialec cas artes ethicis & physicis artibus minores, hortatu Trebatij reuocatus suit. 3 Diogenes Laertius in indice librorum Aristotelis recenset terminos topl-corum septem,& de his, uae ante locos sunt ibi uin unum, & topicorum adnitiones libros duos: qui numerus cum octo libris topici , qui Aristoteli passm tribuuntur, non consentit:atque horum octo topicorum tantum abest,ut Cicero sententiam assecutus sit,ut ne ulla quidem in parte secutus esse videaturi quemadmodum in singulis praeceptis explicabimus. Itaque vel octol: bri topici,quos in manibus habemus, Ciceroni ad imitandum propositi non fuerunt: vel Cicero in hac Praelatione falso pollicetur id,quod in hoc libro non pr stabit. Hoc enim assii mare ausim, si topicos Aristotelis octo libros cum Ciceronianis topicis com Palemus ductua aut tribua definitionibus exceptis,nihil praeterea omnino Aria
626쪽
stotelicum e e: doctrinam topic ura ciceronis. alis istotelis topica disciplii a
longe diuersam sedisserentem tradi. Topica cilciplina definitur ars argumen;orum : oc eius utilitas ostenditur a fine, ut descriptis & notatis argument rum generibus probationes rerum sine errore tacilius & certius inueniantum quam tamen certam de generalem doctrinam octo libri topici, qui ad Aristot lem referuntur,magia, errore confundunt quia non ad omnes comuniter quaepiones ted ad quatuor aenera scholasticorum problematum de accidente, en re troprio,definitione duntaxat accommodantur. s Hic per mimes inquandam decorum petitionis in Trebatio,& concessionis in Cicerone expripa itur, ne aut impudenter alis uid postulatum, aut audacter concessum videatur. Cicem duas prurium caustas non concedendi fingit: lege, inquit, per teipsum topicam Aristotelis artem: vel cognosce ex aliquo rhetore: quibus duae contrariae caussae opponuntur a Trebatio: Non potui inquit per in birsum intelligere: nec po- ruit mihi rhetor explicare. 6 Duae simi in Aristotelicis libris principes obscuritatis caulsae,si antiquis credamus, affectatio & mutuatio: citatur enim a Gellio
Aristotelis ad merandium epistola, bi floriatur Commentarios litos intesti non polle, nasi ab his, qui eum domi audierint: &Themistius ait suroris estes in te, si quis speret se ex Aristotelis libri Aristotelis sententiam consequi: & Am' monius interpres in logicis ait Iristotelem de industr a obscuritati studuisse, riprofanos & inertes a lectione librorum suorum auerte: et : a quibus tamen trious authoribus longe dii sentio: neque Aristotelem arbitror tam iniquum sibi
fuisse,iam ite nihil de vera laude co-itasse, et de industria quae lentiebat scriben )o celare voluerit: sed eum no potulisse sicilius & planius icribere quini scripsit, existimo. De mutilatione vero me ininit Strabo libro lῖ. rescitque Apeli. conem Teilan cum Aristotel s libro tineis & situ corruptos emisi et pla,q; corrosionesi emendare vellet, multis verbis mutilatos, ct variis mendis reiectos edidisse: beso itaque duabus de caustis Aristoteles α νο , id est, obscurus putatur. 7 Notabis ex hoe loco, quod etiam historiae illorum temporum declarant, Aristot
se intum magi, nominatum,quam lectum aut cognitum suisse: in omnibus
nim sere scholis Academici vel Stoici visebant: & si qui erant Peripatetici, sua,
non Aristotelis decreta docebant praesertim clim vel Aristotelis libaras non haberent,vel suis commentationibus plus tribuerent. 8 Cicero in I ucullo ait Aristotelem flumen aureum orationis iundere: R in Oratoriis libris, multisq; aliis pallim tribuit ei copiam dicendi, non tam quod ita de Aristotele tu dicare quam ut eum effuse desiyperbolice laudarer. su te ina Cicero laudum vel alienarum prodigu At ait Plutarchus. In Aristotele porro videmus magna rerum copiam, sed inanem plerunq; ac superii acuam in cumulandis ε disce tandis vanis quaestionibus quae loquacitati potius quam eloquentiae tribuenda in verborum autem sceitatem &ariditatem summa invidemus: & si quid suavitatis est in his libris, qui e rant, in ipsa rerum scientia est,non in ulla dicendi virtute. 9 Cicero concludit ratione concessio mς,5 confirmat ex fatiis Trebatij: Tu mili mei que xl ccauistimon potui igitur tibi quod petis,diutius negare. Io Paron massa sumpta ex contrariis. ii Iureconsultus cauere dicitur, qui consultoriabus formulam paciscendi ut contrahendi, aut litigandi praescribit ne suam caussani vel conditionem deteriorem sectant. Sic lib. .ad Trebatium, Tu qui cael ris cauere didicisti,ne in Britania ab essedariis decipiari caueto. I 1 Excutitur dilat o tardioris huiux operis ab urbanis occupationibus: & subiicitur occasio oblata Ciceroni ad scribe sum ex circunstantiis loci S personarum. I; Inte secto Iulio Caesare, quum Marcus Antonius Consul senarias authoritatem n gligeret, Cicero qui ius habebat liberae legationis,in Graeciam ire constitui ea mente, et Calendis Ianuarii clim Hiretus 5 Pansa consulatum inituri essent, Romae ad elici. Vide priniam Philippicam ,& librum ti .epistolaruni ad Atticum. - Antoniis, simulato metu aduersariorum impetravit a senatu custodiam Poris:
627쪽
eorporis: qua deinde Senatum ipsum oppressit imitatus rastrarum&Dion, suin,& alios tyrannos. ii Vesta oppidum Lucani t ait Ptolemaeus hanc vorat Plinius Heliam Strabo Hvelam: nomen in uenit ἰ ἀ έλε2 , id est palii de, qua cingitur: ubi aspiratio in Latina voce vertitur in v vocalem. i6 Aes lienum,uta:t Vlpianus,est quod nos aliis debemus: aes suum eii,quod nobis alij debent. Hac itaque metaphora Cicero significat hoc opus & munus Trebatio deb tum. i7 Cicero indicat hane commentationem extemporalem & Aristotelicam esse. Nos verb in singulis locis demon th abimus multa Aristotelis topi disc,plinae parum confruentia tum Ciceroni in mentem venis te: sicen in facilius intelligetur quid in hoc opere Aristoteli cum sit, & quid non sit. i8 Cicero libro 7. Epistolarum,Eum librum, ait, tibi ivisi Rhegij scriptum, quam plenusine res illa scribi potuit.
' ta V omnis ratio gligens differendi duas ha
bea artes', unam inueniens, alteram iudia
candi ' νtrisque princeps, *t mihi quidem νidetur ristotelefuit Stoici autem in altora elaborauerunt, iudicanssi enim vias diligenterpersecutisῖnt, ea cientiam quam Dialecticen Vpellant. Aueniendi τero artem, quae Topice dicitur, quae , ' ad impotior
erat, ordine naturae certe prior, totam reliquerunt sautem, quoniam in utra summa Itilitaι est, utram si erit otium , persequi cogitamus, ab ea quae prior en, oris muri igitur earum rerum, qua a conilitae fiunt, domonstrato γ notato loco facilis inuentio est,sic cum perusseare argumentum aliquod volumus,licos nosse hiemas
Sic enim appellatae ab taeristotele sunt hae sua sedes, e quia bus argumenta promuntur. ' nasi cet g finire si cum esse
argumenti pedem argumentum autem rationem, quae
rei dubiae faciat Uem. ' Se ex his locis in quibus argumenta inclus int, al, in eo i , se quo agitur, haerent: aby
muntur extrinsecus. D i , tum ex toto, tum expartibus eius, i m ex nota,tum ex js rebus quae quodammosso alle
A sunt ad id de quo quaeritur. Extrinsecus autem ea ducuntur, quae absunt ongei H Ictasiunt. ii
628쪽
i Cicero pistetur se ex Aristotcli sententia topicam artem descriptii raramitenique κει et κων,id est, iudiciariam, si otum suerit: atque in hac propositione prima & generalis definitio dialecti eae&diuisio comprehendit doctrina enim
non solum rationem & viam,sed etiam diligentem 5c accurata rationem viam is id est,methodum tradit. Divisionein vero dialecticae in τοπικ&υ &κειπH- F bius lib. . indicat vulgo receptam & probatam fuisse: quae tamen impersecta remanca est: quia praeter inuentionem & iudicium methodus etiam dialecticae rei burtur. Itaq; persectius dialectica diuid retur in inuentionem Sc dispositionem: ut in dispositione contineatur no solum syllogismus, quo iudicium fit,sed inani methodus,qua rerum perpetuus ordo describitur.
quid Λ, intelis de definitione 9 partitione artis dialecticae'
Libri logicae Aristotelicae neque definitionem generalem dc primam habent, neque partitione in τοπικ αἰ & κυπ--: neque leparatim docent praecepta: quς sunt tiruentionis: itentque seorsum ea quae sunt iudicii: neq; partitionis huius propositae viam omnem sequuntur, sed inuentionis id iudici j praecepta vari Edcconfuse veritate &1t ilitate neglecta perturbant.Itaque Cicero primam S gene ratem ari s huius informationem ex Aristotelios logicis non habet: videturque Cicero in his topicis non Aristotelem,sed Peripatetici cuius lam,ut Staseae,vel Pisonis , vel Cratippi commentarium imitatus, apud quem hanc dialecticam doctrinam te sint. 2 Aristoteles in tetraque parte dialecticae princeps fuit, qui aquamuis confuse S perturbate plura tame scripst,quam caeteri philosophi: Stoici enim qui plurimum in dialecticis studi j posueriit, iudicandi tant lim vias per
secuti sunt: inuentionis locos de praecepta non attigerunt.Idem scribit Cica b. 2. de Finib. Cum duae sint artes,quibus persecte ratio & oratio compleatur, una i ueniendi altera dissi erendi:hanc posteriorem dc Stoici Sc Peripatetici, priorem autem illi egregie tradiderunt,tri ne attigerunt quidem. Nam e quibus locis quasi thesauris aris menta depromerentur,vestri ne suspicati quidem sunt: superiores
autem artii io dc via tradidcrunt. 3 Inuentio, id est topica facultas in pueris Prius existi ciu im iudicium: de ordine doctrinae prius explicari debeti quam iudicium, id est syllogi linus. an verb topica doctrina ad ultim fit potior, quam iudiciaria syllogiinii regula, luxi i dc dubitari potest praesertim cum syllogismo dc aestimat one rerum maior e diuini orantiari virtus ostendatur, suΙm inuentione: multoq; maius Sc potius fit stipienter iudicare, quam facile de subtiliter inuenire. Accedit ad explicationem iniictionis dialecticae, cuius praecepta more Graeeorum τλοις id cli oco appellat: idque Por metaphoram,quς similitudine planius ab eo declara ur : sed tamen haec similitudo ob tirior est : nam cum praeceptiones argumentorum, ut definitiones ic partitiones loci per nacta horam di canrur, videtur tame haec similitudo aliud locum, aliud praecepturn de argumento sqniscare: dc certe topica doctrina nulla facta loci mentione simplicius &sa ciuic definiri primum potuit ars inuemendi argumenti: deinde genera Sc sj3ecies argumentorum via Se ordine explicari debuerunt. Ac ne quis existimet hae non metainis plioratia ad primam partem dialecticae artis tantum pertinere,c terarum etiam artium praecepta loci possunt nominaruomnes enim artes inuentiones quaedam sunt, ut ait Plato ut Menone, quia docent aliquid inuenire.s I ocus definitur argumenti sedes, ρατα poeta: αῖς, id est ars, quae doces, quid sit argumentum, d quae sint argumentorum gener ut cum de re aliqua disserendumst, iis praeceptis admonitus scias, unde argumenta petenda sint. 6 Hoc interest inter locum Sc argumentum, quod inter artem ec aliquid arte descripta: Iocus enim est praeceptum de argumento: argumentum verb est ipsi probatio, quae adhibetur ad explicandam quaestionem: cuius quidem argumenti genera su nam a & prima in dialecticis praeceptis,quos vocant τοatu, ecscribuntur, & e plican-
629쪽
In logicis libris qui extant,nihil. 7 Prinia locorum diuisio in insitos &extrin ecus assumptos salia & inepta est: non enim Ioca, i l est, Priecepta inuenti nis haerent in qu vilione,aut triniccus aisumuntur, sed argumenta ipsa. Itaque clarior es et diuiso, si nomine argumenti hoc pactotieret. Argumentorum at . a in eo de quo agitur, haerent: alia extrinsecus asumuntur: argumentum en inest propria materies, quam topica doctrina praeceptis suis expi care debet.
Euid Aristotiles de Ioeorum diuisiones
In Rhetoricis libris non locos,sed probationes diuidit in Gντέχνους & ἀτόχους, id est, artificiales & expertes ariis: a quo quidem Cicero in hac partitione gens rati non dissentit, sed in reliquis minoribus sectionibus cum Aristotele non consentit. In log cis auteni Aristotelicis nulla talis est locorum partitio in inte nos & externos.
' Sed adia' totum, de quo disseritur, tum definitis anibetur, quae quasi inuolutum euoluit id de , quo quaeritur. Eius argumenti talis est formula: ius ciuile en aequitas constituta js, qui eissem cuiuitatis sunt, ad respyas obtinen
das. Et aes autem a quitatis utitu est cognitio: νtilis est ergo iuris ciuili cientia. ' Tum partium enumeratio, quae traαctatur hoc modo, es neque censiu, neque vindicta nec testa mento liberfactus est, non Hi liber neque e si v ata, earum rerum: non est igitur liber. ' Tum notatis,cum ex ri ve bi argumentum aliquod elicitur, hoc modo, 6um lex Q f ba Sentiata assiduo vindicem assiduum esse iubeat, locupletem iubet locupleti. Locuples enim assuum, ut ait Melius, appellatus ab aere dando. ' Tucuntur etiam argumenta
ex νs rebus quae quodammodo assectae sunt a I id de quo quaeritur. Sed hoc genus in plures partes disributum est.
Nam alia conrugata appellamus, aba ex genere,alia ex formula alia ex similitudine, alia ex disserentia, alia ex tau-truris,alia ex alunctis, alia ex antecedentibus,alia ex consequentibus,alia ex repurantibus,alia ex causiis,alia exesectis,alia ex comparatione maiorum,aulparium,aut minorum. oniugata dicuntur, quae punt ex verbisgeneris eius lem. Eiusdem aut generis verbasu quae orta ab
630쪽
sso M. T. CICERO sa no, varie commutantur, Vispicns, sapienter,sapientia haec verborum σν γα dicitur, ex qua huiuscemogi eji argumentum , O compascuus ager e I, im en compas cere . ygeheresic ducitur, Quoniam argentum omne mulie ri legatum est, non potest ea fecunia, quae numerata δε- mi relicta Ah non esse legata. Horma enim a genere quo agyisum nomen retinet,nunquam seiungitur. Numerata autem fecunia nomen argenti retinet, legata igitur videtur.' forma generis, quam interdum partem licet nominare, hoc moao, Si ita Labiae pecunia legata ea a viro iei ,-ro materfamilias esset si ea in manum um non conuene rat, nihil Iebetur. Cenus es uxori Am tuae fr- una matrumfamilias, earum quem manum conuenerunt altera earum, Τπae tantummodo uxores habentur. Qua in parte
cum fuerit Fabia, legatum ei non 'videtur. similiturine,hoc modo, Si aedes exesae corruerunt, vitium,e fecerunt,
quarum jus ructus legatus est, haeres restituere non debet, nec reficere: non magis quam struum restituere ,si is cuius
usus ructus legatus est, deperisset. '' ferentia , ns
uxori vir legauit Omne argentum quod sum esset, idcirco 'Nae tu nominibus fuerunt,tegata sint. Multum enim differt,in arc ne positum sit argentum,an in tabulis debeatatur. Ex contrario autem sic, n debet ea mulier cui vis bonorum si orum a se ructum legauit, cessu vinari s olearlysplenis relictis, putare Uahe pertinere. . t sis mimnon abusita legatu se. Eastatintersei contraria. ' ba iunctis, si ea mulier telametum fecit,quaest capite num quam dimis is, non , detur ex edicto Praetoris secundum eri 'Τ tabulas piste no dari. adiungitur enim, pisecundum seruorum,si μη Vm exulum, secundum puerulorum tab