장음표시 사용
761쪽
'aratums sua vi expeteniam vitam, reii, nullius egentemfacit: quatis , ut Vinor , est hominis Dbcιtas omnium praestantissima ars astutissima, sicum a s bonis non numeratur 'sin cum ali s coniungitur, accessone rit minia mi boni pluris aestimandata. Nam cum quidpiamad aliud accedit,amplificat solet eius boni cui additur,praefantiamatiue dignitatem ,*t eo bonorum virorum vitasse beatior, qu corporis, animi fortunae bonis plenior: at bonum quo maius,eo magis expetendum. '' Quare satis sper*L
euum misitatem bonum esse undiqueperfectum, R ipse
contentum, cum sit extremus omnium rerum agendarum
Pis. ' Sia Omnes fortassese licitatemAummum esse bonum
concedunt: quid autem ese, hoc loco clarius enodandum atque explicandum in cuius naturam, vimi omnemper scere licebit,si, '' quodsiproprium hominis opus ais munus,inuestigemus. Ut enim tibicen m statuarius, oe quiuis artifex, omnes, utpaucis dicam,qui circa aliquo opus assionem , versantur, in i opere siummum bonum Finae artis constituunt sic homo, quoniam proprium aliquod munus habet,quo referat omnia, in eo finem O perfectionem suae naturae collocabit. Ergo fabris μtoribus certa munera certae., actiones erutpropositae, hominis nultam erivroprium osticiumsed ad otium m cessatione natus erit' non ut ocula, manus,leris, singularum partis iummunus en sic praeterea quae t m corpore i hominis,qui maxime animo oe mente. cernitur, certum genus ossicis quod quatur,ponendum est' quodnam tandem ' quod enim vivit homo, id habet cum*rpibus commune: at pro trium munus hominis a nobis inquiritur ab hoc igiturpriamum Uitam, qua alimur m augemur parare necesse ea
762쪽
IN I ET HI Q 6 7 Trinceps in homine Iunt quinque stensus,sed commu
nes cum equo γ boue reliquis mutis animantibus
quid igitur proprii hominis restat, nisi vita Hi actione posita, quas ab anima rationis participe gubernatur' ' cuiusporro τὰ una est rationi obediensavera rationis plena,ais intelligentiae. Itaque quum duobus modisse L
ias animi rationalis Vpelletur,eam nuncassumamuσ,fro-
Isto nostro magu consentaneam,a qua proficiscitur actio: Quod si ita ess, proprium munus,ais ossium hominu est,
aut a tio cum ratIone congruens, aut a rationestitem non
abhorrens. Ostium aut huius vel illius hominis,mhominis boni in eodegenere ponitur, quemadmota citharoedi, dota citharoes: eadems similitudo valet inaltys rebus,cu ad quodvis opus dignitas riirtutis accedit, quoties aliquid benea raeclare gestum memoratur ac praedicatur citharoedi enim est canere ibus, ricti exercitati recte asteter citharampulsare. Quod cum ita sit, proprium munus homianis in ea vita constituatur,quae in mentis actio cum ratione corimens, quampraeclare m cum dignitate Iluiprobi ea hominis,s in exercitatione riirtutum cofirmatie quisqui xero perfectum est, id ua Virtuteterficitur conflumm turi '' Quaresummum bonumst actis mentu *irtuti constentanea: sinplures erunt,et virtuti,quaeprinceps in m rogina reliquarum Virtutum, longequeperfectissima. '' Issi addendum est,inperfecta conseummatisve riit G. Etenim quemadmodum nec una hirund constitiatur ad embemis, nec dies unus Daulo mitior factus fuerit, verprotianus escit: ita nec dies unus, nee exiguum 'atium temporis
beatumfaelicemas hominem reddit. '' Haec itas fit de Luo circum' nai Ammi boni sic mi Ortisse necesse ea
763쪽
618 AUD. TAL. EXPLIC. primum a umbrare leuiter informare: ponea vera μὰ ut aiunt coloribus exprimere. '' Fotes enim unusquisique quae praeclaresunt de ita ,producere longius dicendo, explicare cumulatim omnia,quaeprogressone temporispaulatim inueniuntur, m adiuuantur: μι- quidem temporis beneficio adhibita longa obseruatione artes quae fuerunt
initio perexiguae, maximum ceperunt incrementum: cum
fuerissemper hominibus concessum, ut quod qui que inusnisset,adexplendas artes perpoliendassassiungeret. '' Uerum is I memoria nobis repetentam est,quod ante do Limus, accuratam Iocendi Aubtilitatem diligentiams, no Lmiliter in omnibus rebus requirendam esse, sedisingulis ut natura fere genus orationis esse. moderandum: quod exemplo fabri oegeometrae declaratuc quorum uteri, cum
rectum angulum inquirat, non ea em tamen ratione con
templatur, eae ille quidem quatenus recti anguli cognitis ad operissa abricam confert hic vero qui sit, qualu recturangulus,considerat: quoniam in contemplatione γ aestimae..tione veritatis versaturi uemfacien tam in reliquis studi s . quaesum a praeposita di lutatione aliena,pluribus verbis, expouantur quam ea,quorum gratia omno distulatio ars institutius Vt uerat. ' 'Nec Ἐero sunt omnia declarum asius causius multis in locis rem esse,satis en ostendere, t etiam in artium principiys. Eu enim primum princia iam,rem esse principiorum autem,quibus utuntur in fumdandis disciplinis ab lectantur intactione aba sense,ab inconsuetudine, abas, alio mori, quorum singula, quantum . cuius, natura feret, illustria γ explanata esse , oportebit imagnopere siquidem prossimul ad ea , quae deinceps nobis. evocatasium: Principium enimplis est,quam dimidium
764쪽
totius rei: multiss rebus, de quibuspost agitur,per licuitatem γ lumen allaturum est.
Cum Missoteli esset constitutum, hominem ad beatam vitam perducere placuit ei, priusiquam in viam deduceret, magnifico prooemio ad ostentationem quandam & pompam ingena j totum hoc studium commendare: Nam siue excellentiam loelicitatis requiras, eam in summo bonorum gradu statis tr sive di-Γnitatem doctrinae,rceinam omnium artium huic muneri praeficit: siue docendi rationem,iacilem memodum pollicetur: siue auditoris per nam, los viros bonos, huius Haede laboris socios requirit, improbos procul reiicit. Post tantam magna licetiam praefatio tris expectabam, ut more & instituto letitimae artis & doctrina recti uim a &breuissima via ad beatam vitam una cum Aristotele conten-ceremus. At ille quam longis, quam flexuosis, quam molestis ambagibus &di- Derticulis nos elusit λ Nam dum attenderemus, ut vera Milicitas nobis ab illocefiniretur, in contentione & altercatione voluptatis, honoris, virtutis, diuitiarum, Oc Ideae nos errare peregrinaruiue coegit. Sed tamen domum aliquando redeamus: erroni duci hanc veniam concedamus, modo tandem reliquλ vIa ni nil fallat: at tui sintilis erat:&nos nisi caute prouideamus, in similes aut ce te periculosiores lapsus praecipitabit. Sequitur enim tertia pars disiputationis, In qua dum tententiam suam de persecta&absoluta specie sedlicitatis confirmare vult, sic in Iubrico versatur, ut tam turpiter ruat in docendo, qtiam stiperi res lai, quos erroris S inscitiae condemnare non dubitatui. Anun aduerti autem in informando homine beato duas Aristotelicq rationis partes esse,quarum una definitionem beatae vitae quaerit, altera repertam Partibus singulis explanat,
a P igitur via & ordine progrediatur oratio, quaeramus primum m Aristotele,u possumus, quid sit extremum bonorum omnium, quod in se numeros mnes beatae vitie contineat. Ad hanc definitionis inuestigat: onem principio Imilosophus quatuor hypothetes praefaturi 2 Quarum prima quidem est ted ni- nil nisi nugatoriam iterationem habet: nam primo capite satis probatum erat; quot artes ellent, totidem artium solere exi stere fines : & his exemplis illustratur, quae testimonio Aristotelis ipsius & Quintiliam falsi esset stendimus. 3 Secundam eodem vitio nugationis eis, quae ex secundo capite generalem notionem luna mi boni antea traditam & cognitam frustra & inutiliter repetiti. Α 'x: myo cap te dicta iam suerat de diuisone finium in persectos &imperiectos. Quid necelle est in arte quae perspicuam & sicilem breuitatem desiderat, rem eandem saepius inculcare3 s Quarta verd etiam hypothesis ex λcundo capite iteratur, Quae socii citatem statuit esse abiblutissimum N persectissumum bonum. Hic Aristoteles sicut Socrates in Philebo Platonis summum bonum ab adiunctis commendat, quod sit perfectissimum, di seipso contentum:arx mentum de absolutione summi boni ex definitione sui nitur: 6 Unde sis, lλgismus si inplex primi generis: ψBOnum,Propter quod caetera expetuntur, ipsum nunquam propto aliud, perfectis sinum est: F icitas est eiusmodi: Quare se licitas est bonum perseotissimum.
Propositio vera &legitima boni absolutissimi definitione constat: Assiimptio fiad veram foelicitatem accommodetur, vera quidem est: semina enim in homine perrectio soli beatae vitae conuenit: sia de Aristotelea sedlicitate intelligatur, Ia La. tantum enim ablum ab Aristotelis sententia, , t illud quod mox definiet,ncn modo minimum bonum non arbitrer, sed ne honum quidem,quemadmouum cum res & locus postulabit, pluribus verbis differam.Na et ad assumptionis
765쪽
approbationem, tuas rationes attuli ted eas lacilis est responsio. Quis enim pri- tui . Christianae religionis clementis institutus hanc di sis militudinem non irrita
deat 7 Honos,voluptas virtus,quauis bona per se sint, tamen ad fodi icitaten reseruntur: ta licitas vero nunquam propter aliud optida est. Nam in sacris S diuinis literis veritas non admonet Delicitatem Ethnicorum no modo non optandam,sed sugiendam de execrandam esse: quippe quae nullum ex Ethnicis hom nibus unquam beatum & Desicem fecerit.contra vero potius omnem antiquit tem perdiderit, & perpetuis aerumnis& calamitatibus addi xerit. 8 De altera probatione si militer iudicandum est. Nam quemadmodum beata vita omni penere bonorum perfecta & cumulata est, ita seipsis contenta nihil maius aut periectius desiderat: led quam inepte & ridicule copiam & satietatem in summo bono philosephus definit3 9 Satis esse inquit dicimus non ipsi soli, sed parent bus, liberis , coniugi, caeteris amicis Sciuibus: quandoquidem homo ad societatem natus est. Quid argum emtam perspicue salso Stoici quid Stoicos dico imb vero ipsi Christiani resiponderent λ homines vere beatos non magnitudine facultatum & copia,sed animo & virtute satietatem suam metiri: qua qui praediuti sunt, soli sunt diuites, soli bi ait Cicero postident res fructuosas &sempite nas, solique quod proprium est diuitiarum contenti sunt suis rebus: satis esse
putant,quod est: nihil appetunt,nulla re eget, nihil sibi deesse sentiunt, nihil requirunt : nec tantum auaram cupiditatem, sed repugnantiam quandam in hae Aristotelis sententia Stoici ipsi notarent. Quid enim minus consentaneum est, quam res maxime disiunctas,maximeq; dii crepantes, virtutem & sortunam coniungere & fortunae,qua nihil est inconstatutus , nihil leuius, beatam vitam alligare3 ut si quod & facillime S irequentillime so volubilis illa sortunae rota conuertatur,repente e beato fiat milesiquia desinit habere quod sibi, quod parentibus, quod liberis, quod coniugi, quod ainicis Seiuibus satis esse possit. io Et ratio Aristotelis male accommodatur. Non enim si homo ciuilis est, necesse est eum multis opibus abundare,ut beatus existat:& in ciuitate multos esse mileros, quorum egestati succurrendo, diues ille beatus beatitudine sua ostentet. Itaque hac ratione soli reges & principes, quibus infinita vis & copia auri & argenti ad largiendum suppe t, essent beati eliqui in ciuitate miseri &inscelices, ii mine sorte ab hac Aristotelea lententia statim promicent, quae summam iniuriam pauper.bus laci superior desinitio retractatur,eique noua alia substituituriquae tamen eiusmodi est,ut quocunque sese verterit Ari stoteles,iustam deveriam reprehensionem minime possit effugere. I: Suminum bonum, ait, seipso contentum dico, quod detractis reliquis bonis vitam per se expetendam,& nihil requiarentem ei icit. Quod quide probo,si de vera scelicitate dicatum est enim bonum absolutissimum, sed non ea absolutione, quam Aristoteles arbitratur :& bonum seipso contentum, sed non ea satietate, quam ille statuit. haec duo sunt adiuncta
laesi citatis, sed vitiose ad mundanam εἰ salsam talicitate accommodata. Quod sequitur,diligentius nobis 'nsiderandum est: cupit ille nobis probare, homini, in quo summum bonum inlit, nihil deesse ad beate vivendum: quam ob cautas imp qu a paulo ante docuit talicitatem esse perfectissimum ,&sei contei tum bonum. Nonne sunt ista acute &subtiliter dicta λ snt sane. Sed proxima nequaquam apte cohaerebunt. 13 Addit enim summum bonii, quamuis re sectissimum sit, addito vel minimo augeri & amplificari: Quid minus probandum est,quain extremum bonorum ei te absolutissimum,&ta, en maius &re sectius fieri posse aut aliquem esse beatum,nec satis beatuin λQuod enim summum S maximum est, hu:c nihil, quo maius sit, addi potest: DeInde quid aliud sonant subtilitates& argutiae Aristotelis, quina al: quod esse suntinum bonum, non tamen summum & aliquod absolutissimum, non tamen abibluti silinum Qu e oratio hominis est intemperantis,nec quid sibi dicendum sit, attente considerantis. Itaque locus hec de additamento bonorum ad beatam vitam a Stoicis grauiter
766쪽
grauiter & accuratὶ reprehensus est,quia ita disputatinominis supremum sinem totum in hominis potestate esse positum & periectum : nec sortunae prosperis, aut aduersis rebus augeri aut minui, sed ex sui similibus tanquam granis ace uum constare: haec aute grana quae in hominis potestate sunt, honesta sola sunt, non fortuita.Et Cic3.de Fimb. Ne illud quidem,ait,consentaneum est,ut si cum tria genera bonorum sint quae sententia est Peripateticorum ed beatior quicque si quo sit corporis aut externis bonis plen tori ut hoc idem nobis approbandum se, ut qui plura habeat,& quae in corpore magni aestimantur, eo sit beatior: sc enim corporis commodis compleri beatam vitam putant: qua Stoicorum animaduersone quid verius λ an stellarum luce Solis lumen augeri arbitramur Atqui virtus Sol quidam mentis est:accessiones sortunae& corporta,ne vel nebulosae quidem stellulae lucem in hac comparatione obtinc nec ullum mOmctum habent ad beate vivendum,ut Stoici non sollim recte disputant, sed, etiam Christiani vere confirmant. Quam est igitur haec aggregatio bonorum cum inanis &sutilis, tum contra opinionem vere iudicantium,& contra rerum naturam veritatemque reperta I Atque hactenus Aristoteles sibi , idetur iundamenta iecisse confirmationis suae,quae srmissima sunt, si nitantur iudicio eius & mora: sin aestimatione veritatis, ut infirmissit na& debilissima statim corruent. Quamuis enim superiora illa summum, persectissimum,seipso contetum, in sint in a soluta Laelicitate, nihil tamen horum de Aristotelea illa vere & apte consrmari poterit. is Deinceps inuestisat propriam notionem & definitionem rei sibi propositae, id est, summi boni, sed tanto errore, tanta Tnorantia, tanta corisus ne, ut qui in plana & facili via incedere speret, haereat sin salebris, aut si sum versiis ascendere,deorsum versus praecipitetur. Quamobrem Christianos homines qui minus ista pericula animaduertu commonefaciendos arbitro quam omnibus consiliis praeceps&deuius sit Aristoteles. Nam s hunc erronem ducem si quantur,no ad beatam viram, sed ad mundanam peruenient, id est,miserain, in- licem, aerumnosiam, diabolicam. I 6 Principio quid sit summum bonum, inuestigatur in actione propria hominis ration i congruente, quae multa exercitatione, longo usu,vita bene & eleganter traducta perficitur & consummatur.Atqui in tali actione Hr Christianus nunquam reperiet: non enim summum hominis bonum est,mundanas N Aristotelieas virtures in vita persequi, sed cum Evita diuinis virtutibus & beneficiis ornatus excesserit, in coelo diuina luce & clarit ate perfrui: nec illud proprium est hominis, sed commune cum angelis. At i-sud,inquies, Aristoteles ignorauit: edo equidem, scob eam ipsam cavs Iam ma nopere Aristotelem errare dico: verum quemadmoedum reliqua via perga vi deamus. 17 Posteaquam probauit aliquam esse propriam actione hominis, quam nulla alia natura possit usurpare,quaenam si ex tripartita diuisione secultatum animi quaerit: necesse est enim it proprium illud munus hominis sit aut vivere,aut sentire,aut ratione uti: at primum nobis cum plantis &bestiis, secundum etiam cum bellus commune est. Relinquitur igitur illud tertium,ratione uti,proprie ad homine spectare,nec in ullam alia rem posse trassem: 18 Deinde vero rationalem animi facultatem duas in partes diuidit, unam obsequerem, alteram imperantem: sed subtilius & argutius quam verius & aptius: una siqui dem vis est animi rationis composmec appetitus ille sensuum propterea rationalis dicendus est, ludd rationi pareat,& rationis imperium, consilium, authotat item sequatur. Hoc enim argumento equus rationalis erit, qui fraenis & calcaribus sui sessoris parebit:&canis rationalis,' ut ad nutum domini se totum accommodabit: quod cum sit absurdum, neque sensus similiter digni tanto nomine via debuntur, quamuis eos interdum ratio regat & moderetur, non secus atq; apud Poetam rex ille Aeolus:
Luctantes ventos,tempestatris sonoras, Imperia premit, ac Hirtalis, cauere fraenat:
767쪽
Illi Indi nites metro cuna m nrmtire moxi. Circum claustrorei nuut, cel sedet totis arce, , Sceptra tenens mollit j auimos, ta' tempe ut iras.
Quemadmodum igitur nec equi, nec canes, nec venti, sic nec appetitus sensuum,quamuis rationi pareat, rationalis appellandus est. I9 Hactenus inu stigauit proprium munus hominis in animo positum, quod est via ratione, in quo tandem definitionem beatae vitae repertam putat: lyllogismus est connexus
Si proprium munus hominis est conuenienter rationi vivere,fummum bonum est actio mentis virtuti consentanea, in vita P
Proprium autem munus est hominis rationi congruenter agere: Summum itaque bonum si actio mentis virtuti con .endanea, lovira peclecta. Q Hoc principium &fundamentum est Arist teleae secticitatis,id est, impietatis ponit enim Aristoteles socii citatem hominis in actione virtutis humanae M mundanae , hominemq; fibripsi confidere velut authori beatitudinis tuae in xet: at didici mus a Christiana veritate hominis a seipso bonum nullum esse, ira: I rum ciue esse, qui se sua virtute se licem & beatum putet,Deo nati l attribuat. Ia De verbis uiis Augustinus, Philosophi inquit, huius seculi aliqui putauerunt non ei et caritudinem,nisi secundum carnem vivere,&bonum nom:nis voluptatem posuetrunt: isti Epicurei dicti sunt ab Epicuro quodam authore suos ed alii extiteri in qui a carne se remouentes, di totam spem beatitudinis tuae in amnia . uaconiti- tuentes, posuerunt summum bonii in virtute sua: tales philo ophi Stoici nominati sunt: illi secundum carnem isti secundum se: necisti,nec illi secun au Dc uiri Vivetes. Errat Epicurus fallis in enim est beatum esse hominem, 'nus in fructu est virtus animae eius: beatus emo est cuius est nonae domini spes e. u . Et paulo Post: Enicurus itaq; in corpcre ponens summum bonu,'n carne i Pem minit: Ied Stoicus in anima ponens summum bonu in se spem posuit: homo autem Epicurus & Stoicus,sed maledictus homo qui spe ponit in homine. Haec Auruirinus. Aristoteles autem Stoicorum L Epicureorum amentiana sua complexus eii, strabeati hominis vitam animo,& vita hominis metitur risi Deo: talatoque vehemen-
1e Pitcada peccauit, cGmi fiunt ignorantia tmi
aetatem,qua Gocti simul de indocti elut noctuae ad Sole in veritatis caligabant, &pro pictate in Pictatem, pro religione superstitione pro vero Deo Imp. um cac daemon Cm colebant: Aristoteli inquam,sicut reliquorum veterum ethnicorum ignoratiorae miserandam esse arbitrodiat Aristotelei istud moleste ferunt: Phil sorti iam tantum 6c tam excellentem errasseno potuisse praedicat:&hac crcdulitate confirmata scholasticas distinctiones ianas de impia, ad hu us Erroris iaciensioncm confingunt: q, Aristotele, de humana salicitate loquintus si,non de vera Se Perse i quae laue d istin cito veri s sima est.Aristoteles de humana ec mundana scolicitare, lux impietas est non de diuina & cielesti. qux a Dco nobii Proposta est,his libri disi utat.Verum 1eu e philosophantis est,non qu d quis', dicat, sed si recth dicat, animaduertere ph losophia enim ad veritati, inquisti Onc,non ad nialtaria Opin DR si defensionem seperta est. Quae est aute istas licitas appellarida, triam qukbλbct,possit este miserrimus 3 Suiliamus hominem alique etiam eis mcm, en in ζηζmPIO facile deelarari poterit temporibus Aristotela Minnibx
saccat is suς hdς,sine Pietate sine Deos ne vera relisione dubitin eum m se rimula
768쪽
rimum iudicare,quem Deus iustissimo iudicio damnatum, in locu destinatu in miseris cum principibus tenebriarum praecipitauit Quam tu mihi igitur Aristo telis scelicitatem praedicabis, qua qui praediti fueriit ethn: ci, reuera inita licillinii fuerunt, Sc cum peruersis spiritibus in sempiterna abiecti miseriam λ Sed potest homo dicent Aristotelei sine cognitione Dei & vera religione in puris naturalitabus, optimis eise praeditus moribus deoque beatus secundum opinionem Aristotelis. Audiant igitur qui errorem tam inam sellae impietatis defendunt, non philosophi alicuius ethnici, sed D.Pauli,id est anctis linii, verillimiq; plialosophi contrariam sententiam: Omne,inquit,quod non est ex fide, peccatum est. quam D. Augustitius assumpsit: Ante iidem, ait, & sine fide, omnino nulla cuiusquam bona opera existimaua lunt quoniam Omne quod non est cx lide, peccatum est. Ideinq;: Oinnis, inquit, infidelium vita peccatum est,& nihil est bonii sine si initanici bono: ubi enim deest cognitio aeternae & inco mutabilis veritatis,falla est vi tus etiam n optimis moribus.Finge proterea ad Aristotelis arbitrium hominem
sitae religione,sine pietate, sine deo: is Aristotelis definitione flores & beatus esse
poterit: atheum enim homine elle temperatem, liberalem,sortem, inanitietum,
iustum Meterisq; Aristotelicis virtutibus ornatum quid obstabit Atq; ita impios S atheos homines licet reuera miserri incis, tamen Aristotelis doctrina beatos efficiet: quo quid potest esse absurdius λ quam doctrinam nequis,vel in miretura nobis diaboli eam appellari: ex antiquis enim oraculis, quibus cacodaemonea praefuisse scimus, iustitia, re ludo, temperantia, reliquae philosophorum virtutes docebantur,ad earum i , studium & amorem homines inu: tabantur,& a contrariis vitiis deterrebantur: Apollo siquidem Glauco Lacedaemonio percontanti, an depositam apud se ab amicis pecuniam negaturus este respondit nihil interet se an Deum tentare an idipsum saceret: itaque sore, ut tota domus eius periret, quod ita paucis post diebus accidit. Idemque Lacedaemoniis de sua urbe consitientibus dici Spartam nulla re alia,nisi auaritia perituram: &praeceptum
illud quod erat Delphis inscriptum .r νῶθ HV, id est,Nosse teipsum, Soci res apud Platonem libro de Philosophia sic interpretatur, Cole prudentiam &iustitiam: & Legumlatores antiqui leges quae doctrinam virtutis tradun a cet tis diis,quos cacodaemones suisse conita accipere se profitebantur,ut Solon a Minerva, Lyeurgus ab Apolline, Minos a Ioue, Carondas a Saturno. Quamobrem diabo dis quamuis impietatis & sceleris author&lautor sit, tamen ut ἰn terris diuini numinis maiestatem sibi vendicaret, & homines salsis virtutum umbris in sua in seciam, id est, sempiternam miseriam pelliceret, Aristotelicas istas viris tes proponebat, praecipiebatque: quas qui adepturus esset, eum nihilominust in Lilicem & in serum fore intelligebat: qua arte hic non Aristotelem tantdm, sed infinitos homines in fraudem dc errorem impulit: hic eos quibus verui ter ad beariam vitam, vera religio, verus Deus ignotus erat, decepit, sesellit, induxit. Primus igitur Aristoteleae Laelicitatis lapis angularis valde debilis est, & ii firmus, immo corruptus, nutrefactusque, in quo nulla solida & expressa, sed ea dura & fragilis doctrina beatae vitae sun datur. M Reliqua videamus. Sum muni hominis bonum in vita perfecita ,&undique completa nonit Aristoteles: in vita autem hac mortali & caduca sorticitas omnino nulla est, nedum in per petua,& ad supremum diem continuata: a Deo enim optimo maximo beatitudo nobis in coelo proponitur: in terris dum hanc vitam degimus , omnes miseriae calamitates, aerumnae, quae sempiternae sui is&laetitiae fructu compensantur Need stinctione hic ulla opus est: siistulit hanc dubitationem diuus Augusti nus, quem saepe nomino: Beata inquit,vita non est nisi aeterna: hanc volunt om nes: sed ad tam magnam pos estionem , dctam grandem scelicitatem, qua itur, construxerunt sibi viana erroris philosophi:&alii dixerunt hane, alij dixerunt non hanc, sed hanc: tenuit illos via erroris, quia superbia Deus resilit. Nee vero pluribus argumetis disserendum esse arbitru Micrtim cu inter homines Chri
769쪽
stianos constet, sitque luce ipsa clarius, scelic iratem in hac vita quaerendam non
esse, sed cum haec mortalis viri desierit, in coelo expectandam,cum animus perpetua diuini numinis contemplatione perfruetur. Quamobrem, cum vera scelict-tas hominis neque stacteo metis virtuti consentanea,via nobis disputatum est, neque sit in hac vita nobis speranda, videant qui ethnicum hune Philosophum tam arcte tenet,accurateque defendunt,quam viperam,quam venenatam,quam pestiseram,quamque infestam religioni de veritati Christianae alant atque tuean. tur. 22 Ac deinceps prima illa Lxlicitatis informatio primi, & rudibus pictorum lineamentis ab Aristotele comparatur. Solent en: in pictores lineari quadam pictura&umbratili imaginem prim dira carbone aliquo rudius effingere, postea adumbratam suis coloribus reddere dc absoluere: nec tamen in Aristot lis tabula,quam nobis exhibuit, adumbrationem ullam talicitatis sed potius picturam quandam in foelicitatis,si vere de toto opere aestimare volumus, Quam &expressam cernete possumus. 23 Quod de artibus addi quae no eodeni tempore inuentae &ablolutae sunt, id quidem verum est,sed tame inepte ad id quod asitur. ccommodatum:Aliud enim est artem inuenire, aliud inuentam via&ordine declarare: nee sequitur, Si disciplinae ab exiguis initiis prosectae progressi ne temporis, & longa rerum Obseruatione vis sunt,ut propterea se inuentae doceri tradique debeant: sed contra omnino est,ut a clarioribus rebus ad minus nota ab uniuersis ad speciales,a persectis ad impersectas deducantur. Itaque fallitur Aristoteles,qui artes primum rudius N imperfectius,deinde politius tradi putat oportere: Longe enim differunt obseruatio artis, & descriptio: Haec a genere ad species sibi subiectas descendit, illa a rebus sinsulis ad commune generis notationem ascendit: Haec ab animo ad sentias,illa a sensibus ad animum sertur. 1 Nec ad excusandam ruditatem huius definitionis doexplicationis toties illud iterandum Sinculcandum fuit, Orationem rebus quae dicuntur, similem eme debere: in moribus autem &tota ratione beatae vivendi nati l esse, quod a curata subtilitate& Iimata veriore indigeat: tanid enim diligentius S accura . tius bona venia Aristotelis dixerim P de beata vita, quam de caeteris philosophiae panibus praecipiendum est,quanto res quae hac doctrina conti netur, teris rebus excellentior N praestantior est: in caeteris enim artibus ea tractantur,quae aliquam vitae utilitatem adserunt: in hac summum bonum quo reser utur omnia, quae sunt in vita expetenda, quaeritur: cuius dili ens tractatio tanto masis paniabus omnibus proderi quantb utilius est ad recte instituendam vivam, unam umbonum,quam quiduis aliud animo &scientia tenere-Itaq; Philosophus in consideratione & aestimatione elicitatis non fabros rudes & imperitos, ut hoc loco Aristoteles, sed doctissimos quosqued acutissimos Mathematicos imitabiturio uae de beata vita dicenda sunt, pon pingui, quod aiunt,Minerua,sed accurata &iligenti tradiatione meditationeque persequatur. 2s Ac ne quis sorte ab Mristotele caulsam aliquam,aut rationem institutae definitionis requira , hoc loco admonendus est,principiti in esse huius artis,&caput unum Aristotelicae fidei, citi sine ulla dub:tatione, nulla etiam reddita caussa, sceratoribus Aristotelicis credendum sidendumque st:
Principia, inquit ille, exquistis rationibus confirmari non potanti Definitio superior,ea huius artis principium:
Exquistis igitur rationibus probanda nobis non est.
Quod autem praecipit,vt principia diligenter definiantur, intellipe desinitionesti diuisones,quae sola sunt bene tiaditarum art. um principi facile ,exploratu, perspectasque esse oportere: alioqui ridicii lares praeciperetur,riptam notissumae,clarissimae res definiantur. Quomodo enim definirentur primae definiti ne λ Vtilitas autem principiorum a Platone commonstratur,laudatutilue,unde Id. 6. dc Re Aristoteles hunc locum transtulit: Principium ait, Hest in prouerbias, totius s rubria. α dimidium dicitur: atque illud nimirum recte coepisse omnes magna laudi bus
770쪽
.bus efferimus: sed illud, ut mihi quidem videtur, plus est quam dim id um : nee quisquam hoc bi recte fit, satis pro merito laudis t. Consideremus hoc lem mo capite,d Christiani, qualem hominis talicitatein Aristoteles nobis depinxerit: cogitemus attente, quum Aristoteles tam mirifice principia commendet, ut de sui, dubitari nolit, quae tamen no modo salsa sunt, sed plane impia ut in definitione icelicitatis ostendimus: Him ipse Platonis & veterum Philosophorum principiis non crediderit, ut nos rubet suis credere, sed malitiosissime contradixerit,quid de huius hominis inluniis,imposturis, erroribus iudicare debeamus.
Atqui non silum ex conclusione, ex his,ex quibus' Cyp
oratio, ste etiam experuulgatu γ decantatis vetem enistent ipsemmi boni cognitio nobis eruenda est: namque ve rum cum vero consentit: fulgum a vero protinus assentit. Cum igitur tripartita sit ratio bonorum, fortunae,mentiso corporis,quae versantur in animo,certissima unt,maxia iamas bona: actiones virtutis ab animo proficistuntur: quod cum recte, a veterum sintentiam accommodate dictumsit a nobis, tum etiam illa praeclarepositum, certis quibusllam actionibus beatam vitam contineri sic eni uelitatis hominis in animi bonis,non in externis vitae commo dissita est. Huc etiam pertinet, quo eommunisirmone ce lebratur, eum qui sit beatus,bene vivere,virtutis congrum
.er ager. Nampropemodum ab omnibus felicitas appella
cur tum Utvro 'eritas, tu recta virtutis actio: ' quae cunque de ea dis tantur,a veriora illa bona mentu, rectas ossicia viidenturpos , accommodari: quidam enim summum bonu *irtutem peputant,quidam prudentiam qui amsipientiam, al, autem haec triasimul, aut horum qui piam, cum Ioluptate, vel non sine voluptate: al, vero etiam cum praedictis externas opesinfacultates copulant: ais haec omniafartim a multis oe antiquis, partim a paucis o claris hominibus dicuntur, quorum neutros omni ex