De estherae libro et ad eum quae pertinent vaticiniis et psalmis libri tres quos scripsit Ioannes Anselmus Nickes De libro estherae cum excursu de chananaeorum scytharumque deis

261쪽

- 2 2 laverimus Mythicum illud Nn h. e. et θυα a Graecis

in θης vel Θinis mutatum esse: hoc nomen aut Mαθυης aut Mαδα , ης scribendum censebimus. Virum sit v

rum, haud sane dubium esse potest. Est enim Nadatas nomen in Asia usitatum ij. Praeterea Herodoteus ille Na- ιhues haud sere alius esse potest quam Amanis pater. cuius nomen est Rm ri Amadatha vel abiecto articulo Madatha. Hic igitur Amadathas ingentem illum exerci-ium in Asiam adduxit sed haud ita multo post aut senectute consectus aut vulneratus in proelio decessit. Quo mortuo. Aman filius regnum suscepit: quae res in libro Estherae breviter nullaque addita causa ita exponitur: Post haec rem assuerus exaltaMis Aman filium Amadathi qui erat de stirpe Agag, eι posuit solium eius super omnes Principes quos Labebat j. Iam autem reges illi Aman et Amadatha, quum alter, ut videtur, in expeditione, alter in patibulo p riisset. postea a suis in deorum numerum relati sunt. Nam ne in hac quidem re Scythae a Graecis Romanisque abhorrebant. Sed quoniam non modo reges sed maxima Scytharum pars ad numerum septuaginta quinque milium occisi in Armeniaque sepulti sunt: posteri quum

sepultorum omnium tum vero maxime regum illorum memoriam ludis celebrare coeperunt. Aman autem et

Amadathas cum dea patria ita coniuncti sunt. ut perpetui illius et stabiles socii esse viderentur. Sed ut omnis ex Scythia superstitio . sic etiam duorum regum Cultus sepultorumque ludi ad Graecos Romanosque manarunt. Reges enim illos Graeci Καβε h. e. a ver ap s pultos, ludos Romani Taurios appellabant. Cabirorum

ij Xenopia. Cyrop. 5, 3, 4 l. 2ὶ rith. 3, i. Amadathae pater ab Herodoto voratur Protothues. Is Assyriorum socius ludaeorum regem Manassem Babylonem duxit.

262쪽

- 2, 3 memoria quamvis sit variis sabulis obruta, tamen haec

vera continet. Datres eos vel potius consanguineos fuisse

atque in longinqua quadarei expeditione periisse deorum

ira percussos. ΝOmina vero apud Strabonem eo ipso loco exstant, quo ab eo de Sacarum clade dictum est. Vbi enim probabiliorem illam sententiam exponit, duces Persarum scribit post Sacas interfectos construxisse Anaiatidis fanum et sociorum deorum Amanis et Aman Iae Persicorum daemonum ij. Haec nomina quoniam clinter se et cum Sacarum interitu connexa sunt, dubitari nequit, quin Scytharum reges Amadatham Amanemque indicent. Quamobrem pro Aμανδατου Scribendum 'Aμαδατου putaverim. Hos autem. qui Anallidis socii,

συμβωμοι i. e. eadem ara cum ea coniuncii appellantur. Cabiros esse satis constat. Νeque vero illud omittendum. vocatos eos a Strabone esse primum quidem post vero accuratius ονες. Εl enim δαίμων

Proprium nomen est eorum, qui ex hominibus inter deos translati sunt. Vt huius rei exempla asseram, Iphigenia et Zamoixis, quorum uterque homines suisse postea deorum vim naturamque conseculi putabantur. ab Herodoto nominantur δαίμονες γ). Exstat igitur Amadathae nomen apud Herodolum, Amanis et Amadathae apud Strabonem. Hic in magna illa expeditione Scytharum rex suisse traditur. Illorum Cum Sacarum caede colligata memoria est Duibus rebus quantopere non loco cuipiam sed cunctae nostrae de

Idumaeis. de Scythis, de libro Estherae disputationi fides augeatur. facile poterit quisque iudicare.

263쪽

3. 37. De Zara Amanis uxore.

Quanta saepenumero civitalibus commoda, quanta detrimenta attulerint mulieres, non magis ex libris do historia scriptis quam ex vita quotidiana cognosci P lost. Quum enim a gerendis rebus natura sua institulisque nostris arceantur: deliberationem sibi et ea quae perlinent ad consilia capienda assumere solent. Quo fit. ut ad ea quae ipsis visa sint. viros vel laudando incitent vel vituperando retineant. Quoniam autem Plerique

auctores magis ex nere res quam causas rerum Patefacere student, in nostris libris non quid mulieres consiliis aut adhortationibus valuerint, sed homines quid egerint, perscriptum videmus. Hanc ob causam nihil dissicilius est, quam investigare Prima et vera rerum gestarum principia. Vbi autem non satis liquet cur viri in administranda republica sibi minus constiterint: haud

sane erraveris, si inconstantiae causam in uxoris consiliis precibusque positam PutaVeris. Sed ex inlorioribus aedibus . in quibus apud Graecos

mulieres absconditae erant. dicta earum quaedam, saeta sere nulla ad nos pervenerunt. De matronis Romanis, quibus ob probatam castitatem libertatis plus concessum est, Plura etiam memoriae tradita sunt. Mulierum autem praeclara dicta egregia facta haud scio an a nullis lam diligenter tamque officiose conscripta sint quam ab H hraeis. Cuius rei quae causa fuerit, in promptu est. Hebraicae enim mulieres. quamvis maritos tamquam Patresfamilias dominosque venerarentur, tamen consiliorum erant Participes eademque utebantur, qua illi, et libertate et dignitate. Quare lactum est, ut eidem illi erga quas non magis observantes quam verecundi in Diuitiam by Corale

264쪽

- 2 5 vita erant . eas in rebus scribendis minime negligerent. Apud Scythas contra seminae non modesta illa libertate sed effrenata erant licentia. 0uamobrem plura apud Graecos sunt de Amamnibus sed eiusmodi. quae non sine fastidio legere possis. Sed quamvis res iniucunditatis quid habeat, tamen nostra disputatio postulare videtur, ut de Zara vel Larina Amanis uxore dicamus.

quam ex Amazonibus ortam natura moresque Produnt.

Ouae nonnullae in Asia mulieres gesserunt, homines magis imprudentia quam consilio ducti audiendo narrando soliti sunt augere ac commulare. Quapropter res ita dubiae incertaeque sunt, ut quae mariti perfecerint. coniugibus saepe sint adscripta. Veluti Amullis Νahuch donosoris uxor. sabuloso Semiramis nomine eademque qua ille fortuna usa. easdem etiam expeditiones s cisse dicitur. Νeque vero magis Assyria illa Semiramis. quam Scytharum regina Zara fama sabulisque relehrata est. Quamobrem videndum est, ne cis omnibus quae a Graecis de Amazone illa dicta sunt, fidem temere adhibeamus. Quod praeceptum etiam eam ob causam difficile est negligere, quod de ea Clesias aliique scripserunt. quihus minus trihuere auctoritatis consuc imus. Incerta enim illum pro certis, salsa et suppositicia pro Ieris habuisse eumque de rebus Medorum non esse audiendum. Veterum recentiorumque consensu constat. Etenim

Strahonis iudicium. quamvis de Herodoto aliisque est iniquum. tamen de Ctesia verum iustum aequum esse confitendum est. Sed primum de Zara quae sunt certa

dicamus.

Quantum ex libro Estherae perspici potest, Zara Amanis uxor magno mulier ingenio, consilii Plena, contra inimicos dura et crudelis suit. Haec enim ab Amane ad deliberationem amicorumque concilium adhibetur, haec ab eodem quid sibi agendum, consulitur. Quae Disitiam by Cooste

265쪽

- 2 6 quum natura saeva ossera laque esset, atrox illud et immane dedit eonsilium, ut crux alta et excelsa pararetur Mardochaeo. Postea autem quam Amanem a rege repulsam tulisse accepit, rebus omnibus penitus Perspeelis. et illum e regno deturbatum iri, et gentem suam in summo fore periculo praenovit ij. Crudelitate igitur viro suo ceterisque mulieribus, an prudentia et calliditate praestilerit, haud facile dixerim. Eadem autem cura et sagaci- late id videtur consecuta. ut ex acerbissimae mortis periculo sese eriperet. Quamvis enim Iudaeis imperatum sit . ut nove insantibus Scytharum neve mulieribus Pamcerent. tamen Zaram arbitror ex illorum manibus p

tuisse effugere. Haec quidem ex libro Estherae. Ctesias, qui in universum de rebus Medorum ab Herodolo pariter atque a veritate discedit. tamen in eis rebus. quae aliis auctoribus probatae sunt, fide haud indignus ost. Hic igitur Medorum regem eum. qui Astyagi proximus suit. vocat Istibaram. Is quum et P nullimus sit. totidemque quot Cyaxares annos regnaverit. haud sere alius quam Cyaxares ille esse potest. Νeque enim est, quod, mutata littera una, disserat inter no

promicue adhiberi solent. Quae igitur Λstibara regnante sapia esse traduntur, ea haud lomere ad Cyaxaris aeta-ldm referre mihi videor. Ctesias autem huic regi diutinum bellum fuisse dicit cum Sacis, cuius auctores suerint Parthi. Εos enim a Medis descivisse ad Sacas. 1 inclongum et cruentum bellum, quod Sacae tam sortiter gesserint, ut vel caput Mediae obtinerent. Pace tandem foedereque facto, Parthos Medorum sub potestate r

mansisse ' . His relatis hellum illud quasi adumbratum

266쪽

- 2, 7 est . quod Cyaxari cum Scythis suit. Neque tamen certi quid de hac re affirmaverim. priusquam quae Parthis fuerit Israelitisque coniunctio, conSliterit. . Bello illo Ctesias exposito, quo tempore As Garas Medis, eodem Sacis bellicosam, ait, imρerasse mulierem. quae reliquas illorum feminas factis audaciaque longe

antecederet. nomine Zarinam. Omnino enim huic genti bustas esse mulieres. periculorum belli cum maribus Promiscue socias. Sed hanc penustate etiam praeuisisse omnibus, fuisseque consiliis conatibusque admirabilem.

Ab eadem . qui fortistidine freti ex barbaris Sacarum

gentem subegissent, pictos esse atque superatos, cisilem cultum institutum. haud paucas urbes conditas, pilam Omnem etiam aliorum Populorum feliciorem effectam. Tantorum cloes beneficiorum memores post mortem ei gratias retulisse. sestularumque aedificasse. quod inter Omnia emineret. Illos enim oramidem triquetram exstruxisse, fecisseque unumquodque laIus longum stadia tria atium unum. cacumine contracto in acutum. Ei autem imposuisse ualuam Permagnam ex auro factam. Ad Me honorem ei heminae adhibitum. sumptusque maiores ei, quam superioribus . concessos i). Haec Ctesias. Hanc quidem mulierem Amanis uxorem fuisse, aetas nomen moresque indicant. Fuit enim ut haec, sic Amanis

uxor regi illi aetate aequalis, qui Astyagem apud Medos regno proxime anteivit. Νomini autem Zar ut apud

267쪽

denique, natura. indoles utrobique congruunt; eadem enim sortitudo. par audacia, prudentia aequalis et astutia. nisi quod virtutes a Ctesia aliquantum auctae et Ornatae sunt. Νon sine singulari dei beneficio factum est. ut litterarum Graecarum monumeniis non modo caedis illius memoria sed etiam Zarae, Amanis. Amadathae n mina conservarentur. Quod autem Zarae nomen in s bulas abiit. non sane est mirandum. Propterea quod eodem nomine dea patria appellabatur. Quamobrem deae lacinora paulum diminuta a muliere illa non admodum dis steparunt. mulieris vicissim incepta non nimis aucta Zarae deae convenire visa sunt. Rebus ita exa quatis, Zara Amanis uxor. ut Semiramis, cum nomine etiam honorem divinum consecula est. Sed statuam auream et monumentum hoc loco mittamus: fortasse P stea ad ea oratio redibit. Praeterea aliud nobis est fragmentum, quo Graecus quidam Zarinacam. dicit, post moraena mariti fratrisque Ciaraei Sacarum regis, nupsisse Hermero qui tum ParIhis praeesset. Eam autem, quum Pera rum rex bellum inferret. proelio interfuisse. dein pu nere accepto fugisse. Fugientem Persecutum esse An-gaeum. sed supplici pepercisse. Illum, ut idem ait. haud multo post vermerias superapis atque interimere constituit. Illius igitur pilam saturemque Zarinaea amarito Precata, quum non impetrasset. noctu cutisis quibusdam solutis. Memerum coniugem interfecit. Pe sis terram tradidit. amicitiaque cum eis coniuncta est, ut ait Oesias ij. Qui haec reliquit aut Ctesiae scriptis non usus est aut quae tradiderat ille . mutata red-

268쪽

- 249 didit. In fabulis autem explicandis non Placet sane aut nostrum aut lectorum otium consumere. Alteram autem sabulae partem reliquit Νicolaus Damascenus. Mortuo enim vermero. Si agaeum iὶ Cyaxaris generum amore commotum esse, ut. quum bellandi sinem fecisset. Zarinam Scytharum reginam in

regni arce Miseret. eique cupiditatem suam aperiret. Sed quod ab ea repulsam tulisset. mortem sibi ipsum

argumentationem nostram. Propterea quod Zarinam Cyaxari Medorum regi aequalem suisse demonstrant. Duo praeterea de eadem muliere fragmenta nobis exstant. alterum apud Demetrium Phalereum, apud Deletem ait rum δὶ. Quum de eadem Zarina disputaret Boivinius εὶ, rem haud indignam iudicavit, quae tractaretur a poetis . quo quidem iudicio dubium est . animi sui mollitiam potius an imbecillitatem prodiderit. Quoniam igitur Amadatham. Amanem, Zaram, qu rum nomina ex libro Estherae cognita sunt. non modo Sacas sed etiam Cyaxari aequales suisse. Graecorum t stimoniis probatum est: illud certe a nobis est pers clum, ut et librum illum de Scytharum caede scriptum et Gagaeos atque Scythas eosdem fuisse appareat. His Expositis, reliquum est: ut dicatur de sortium festo die. quem Mardochaeus instituit omnisque Asia celebravit.

1 Στeυαγαιος , apud Demetr. . apud TZeu. Στρυαλιος. Baehr, Ctesias p. 449. ser. Mihi seribendum videtur

269쪽

S. 38. De die sortium deque ludis Meaeis.

Celeberrimi apud Medos . apud Persas Babyloniosque

erant ludi Sacaei. De eorum institutione magna apud veteres consensio est. Dubia autem significatio nominis recentiorum animos in varias etiam de vi naturaque ludorum suspiciones opinionesque distraxit. Quum enim apud eos ipsorum coniecturae plus quam veterum testimonia valerent, accidit, dum nomen illud interpretari student, ut et nominis et rei vis Vera eos sugeret. Casau-

honus enim quum Babyloniorum hos Iudos suisse legeret. verbum Σακαιt a Sesac. quod apud Ieremiam Babylonem significaret, ducendum putavit ij. Sacaei igitur ludi ex eius sententia eidem sunt qui Babylonici. Huius opinione resutala, Bernhardius Sacaeos, quum Bacchanalia essent . a epulae nomen habere opinatus est ). Bochartius vocabulum illud a Persico Mak i. e. rex

Vossio autom ludi a Sacis nomen accepisse ac BOman rum Saturnalibus haud dissimiles visi sunt ). Aliorum opinionibus omissis, quid de hac. re voversius Senserit. non iam propter Sententiae veritatem quam propter viri auctoritatem exponere liceat. Ille igitur quum hos I dos ab Hesychio Scythicum sestum nominatum videret Σακαιια iddem quod plur. Chald .. Σ. Θ non aliud quam I esse statuit. Ludos autem ipsos his verbis explicavit: madri an h. e. εορτη νων, ut a laetis ta-

270쪽

- 25l - maculorum diebus omnino non differrent ij. Varias

has et discrepantes sententias redarguere necesse non

Puto: res ipsa refutabit. Hesychius igitur ludos Sacaeos et verissime scripsit a Sacarum gente nominatos . et probe definivit ita, ut Scythicos eos esse diceret j. Νomen autem illud obtinuerunt , non quod essent a Sacis instituti sed quia deSacis fieri coepti sunt. Hos enim si cum sortium festis diebus contulerimus, prorsus cum illis congruere intelligemus. Primum enim ab eisdem eamdemque ob causam indicii atque instituti sunt. Strabo. ubi quae de Sacis indagaverat priori loco exposuit, his sere verbis dicere pergit: Persarum autem duces Postquam Sacas fundia

tus delererunt. annum ludos sacros indixerunt Sacaeos.

quos usque ad hoc tempus celebrant qui Zela urbem habent δὶ . Haec ipsa per se satis perspicua sunt. Νam provinciarum illi duces qui fuerint, supra explicatum est. Iam vero Mardochaeus, ut scriptum est in libro Estherae, victoriae illius memoriae diem post caedem proximum sestum dedicavit, eumque in cunctis provinciis ab omnibus Iudaeis sanctum haberi iussit. Per duces igitur scribasque provinciarum quum Mardochaei litterae Iudaeis redderentur εὶ. etiam sestum diem pronuntiatum esse . quis non videt 7 Reliquae autem gentes. quoniam a Scytharum populationibus liberatae sunt. quid mirum, si communem cum Iudaeis sestum diem