장음표시 사용
131쪽
Ali ' HERENNUM Illi as . 38. Tudem siratura, ius modi rem esse, ut cum eam con limiti verbo appellaris, levius dixisse videaris, eum stimseetatius Orbinia accedat, insigniorum rem saetas qui, lsi continuo venisses ad id verbum, nec rei nec verbi gratia animadversa 88et.
Ο ultatio est, eum dirimus i s praeterire aut non iseire aui nolle distere id, qu0d unc maxime dicimus,l e modo: num idi pueritis qui tum tua, quam tu omni nium intemperantiae addixisti, dicerem, ri hoc ton pus idoneum putarem nunc e sulto relinqu0 o illud praetereo, quod te rei militaris infrequentem tradiderunt; deinde qu0d iniuriarum satis sedisti L. Labe0ni, nihil ad hanc rem pertinere puto, horia in ilia dico reveri ad illud, de quo iudicium est.' item: non dico, te ab
sociis pecunias cepisse non Sum in eo Occupatus, quod civitates, regna, domo omnium depostulatus es furta, rapinas tuas omnis nitito.' ne utilis est exornatio, sinu ad rem non pertinet planius Ostendere, quod occultenim uisse Prodest, aut i longum est aut ignobile aut planum non potest seri aut facile potest reprehendi ut utilius sit oestulte fecisse suspitionem, quam eius modi
intendisse rationem, quae redarguatur. Disiunctio est, cum eorum, de quibus dicimus, aut utrumque aut num quidque Certo Concluditur Verbo,
sic: populus Ilomanus Numantiam delevit Karthaginem sustulit, Corinthum disiecit, Fregellas evertit nihil u-mantinis Vires corporis auxiliatae sunt, nihil Karthaginiensibus scientia rei militaris adiumento fuit, nihil Corinthiis eri dita calliditas praesidii tulit, nihil regul-lunis morum et sermonis societas opitulata est.' item: formae disrilitas aut morbo deflorescit aut Vetustate X-stinguitur.' hic utrumque, in Superiore exemplo nam quamque rem Cert Verbo CODeludi Videmus coniunctio 38 est, cum interpositione Verbi et superiores partes orationis comprehenduntur et inferiores, hoc modo: formae dignitas aut morbo deflorescit aut vetustate.' adiunctioeSt, Um Verbum quo re Comprehenditur, non interponimus, Sed aut primum aut postremum conlocamus: primum hoc pacto: deflorescit formae dignitas aut morbo aut vetustate; postremum sic aut morbo aut vetustate
132쪽
80 CORNIFICII RHETORICORUM forma dignitas deflorescit. ad festivitatem disiunctio
est adposita, qua re rariu utemur, ne Satietatem a
riat ad brevitatem Coniunctio, qua re saepius adhibenda est. hae tres exornationes de simplici genere manant 28 Conduplicatio est cum ratione amplificationis aut commiserationis eiusdem unius aut plurium Verborum iteratio, hoc modo: tumultus Gracchi, Gracchi tumultus domesticos et intestinos comparant γ' item: commotus nones, cum tibi pedes mater ampleXaretur, non e Commotus 3 item: nunc nudos etiam Venire in horum On-
Spectum, proditor patriae, proditor, inquam, patriae, venire audes in horum conspeetum γ' vehementer auditorem Ommovet eiusdem redintegralio verbi et volnus maius efficit in contrario causae, quasi aliquod telum saepius perveniat in eandem partem CorporiS. Interpretatio est, quae non iterans idem redintegrat Verbum, Sed id commutat, quod positum est, uti Verbo, quod idem valet, hoc modo: rem publicam radicitus evertisti, civitatem funditus deiecisti. item: patrem nefarie Verberasti, parenti manu Seelerate attulisti. no- Cesse est eius, qui audit, animum CommOVeri, Cum gravitas prioris dicti renovatur interpretatione Verborum. 59 Commutatio est, cum duae sententiae inter se disere pantes e transiectione ita efferuntur, ut a priore posterior contraria priori proficiscatur, o modo: esse oportet, ut Vivas, non Vivere, ut edas.' item: en re poemata non facio, quia, cuiu modi Volo, non OSSum, UiUS
modi possum, nolo. item: quae do illo dicuntur, dici
non O8Sunt quae dici possunt, non dicuntur.' item: poema loquens pietura, pictura tacitum poema debet esse. item: si Stultus es et ea re taees, Sapis Si Sapis et tamen taces, Stultus es. non potest diei quin commode
fiat, eum Contrarine Sententiae relatione Verba quoque OnVertuntur plura SubieCimu OXempla, ut, UOniam
difficii est hoc onus exornationis inventu, dilucidum CSSet, ut eum bene esset intellectum, facilius in dicendo
29 Permissio est, cum ostendimus in dicendo, o aliquam rem totam tradere et concedere alicuius Voluntati,
133쪽
Al ERENNIUM li I. 39 1l. 81 sic: quoniam innibus rebus ereptis solum mihi superest animus ut corpus, haec ipsa, quae mihi de multis s0la
relicta sunt, vobis et vestrae miti no potestati vos me vestro, quo li: is to vobis videbitur, utamini atque butu
mini lidebit imponite in me quidlibet, quidlibet statuitu:
diei atque nutu parebo.' hoc genus tametsi lius lusique non numquam tractandum i ς t. tamen nil miserico diam commovendam vehementissime es adcommodatum. Dubitatio est, eum quaerere videtur orat , utrum de stilu0bus potius aui quid de pluribus potissimum dicat, ho modo: sui eo tempore plurimum rei publici e sulum sive stultitiam sive malitiam dicere oportet sive
utrumque. item: tu istud ausus es dicere, iomo Omnium mortalium . . . quonam te digno moribus tui appellem nomine γ'
Expeditio est, cum rationibus Ompluribus numeratis, quibus inqua res fieri potuerit, ceterae tolluntur, una relinquitur, quam nos intendimus, Oe modo: ne-CeSSe est, eum constet istum fundum nostrum fuisse, Ostenda te aut aeuum possedisse, aut usu tuum feeisse, aut emisse, aut hereditate tibi venisse Vacuum, eum ego adessem, po8Sidere non potuisti usu tuum etiam nunc seciSSe non potes emptio nulla profertur hereditate tibi me iVO men peeunia Venire non potuit relinquitur ergo, ut me vi de meo fundo deieceris.' haec exornatio pluri 41mum iuvabit coniecturalis argumentationes, Sed non erit, tamquam in plerisque, ut, cum Velimus, ea possimUS Uti: nam fere non poterimus, nisi ipsa negotii natura dabit saeuitatem. Dissolutum est, quod coniunctionibus Verborum e me 30 dio sublatis separatis partibus offertur, hoc modo: geremorem parenti, par Cognatis, obsequere mi is obtempora legibus. item: descendo in integram defensionem. noli quicquam reeusare da servos in quaestionem, Stude verum inVenire. hoc genus et aerimoniam habet in se et vehementissimum est et ad brevitatem adeommo
Praecisio est cum dictis aliquibus reliquum, quod coeptum est dici, relinquitur in cogitatione audientium sic: mihi tecum par certatio non est, ideo quod populus
134쪽
Romanus me . . . nolo dieere, ne Cui forte adrogans
videar te autem Saepe ignominia dignum putavit. item: tu ista nune audes dicere, qui nuper alienae domi l . . . non ausim dicere, ne, cum te digna diXerim, me in dignum quippiam dixisse videar. hic atrocior tacita suspitio quam diserta explanatio facti est. Conelusio est, quae brevi argumentatione ex eis, quae ante dicta sunt aut facta, conficit, quid necessari consequatur, hoc modo: quod si Danais datum erat ora- eulum, non posse capi Troiam sine Philocteta sagittis, haec nihil aliud autem fecerunt, nisi Alexandrum pereulerunt, uno exstinguere, id nimirum capi fuit
Troium. 31 Restant etiam de em exornatione Verborum, UIS idcirco non age dispersimus, Sed a Superioribus Separa Vimus, quod omne in uno genere Sunt positae; nam earum Omnium hoc proprium est, ut ab usitata Verbo rum potestate reoedatur atque in aliam rationem cum quadam venustate Oratio Conseratur de quibus XOrnationibus nominatio est prima, quae no admonet, ut, UiUS rei nomen aut non sit aut satis idoneum non sit, eam
nosmet idoneo verbo nominemus aut imitationis aut signi ficationis causa imitationis hoc modo, ut maiore rudere et mugire et murmurare et sibilare appellarunt Significandae rei ausa, sic: postquam iste in rem publieam fecit impetum fragor eivitatis inprimis est auditus. hoo genere raro S utendum, ne novi verbi adsiduitas odium pariat; sed si commodo quis eo utatur, non modo non offundet novitate, sed etiam exornabit rationem. Pronominatio est, quae sicuti cognomine quodam X-tra nec demonstrat id, quod suo nomine non placet appellari ut si quis, cum loquatur do Grauehis at non Africani nepotes' inquiat istius modi fuerunt.' item si qui de adversario cum dicat vidoto nunc' inquiat iudi-CUS, quem ad modum me Plagioxypus iste traetarit. hoc Paeto non inornate poterimus et in laudando et in laedendo aut Orpore aut animo aut extraneis robus dicere Sicuti cognomen, quod pro certo nomine ConlocemUS .
Denominatio ost, quae ab rebus propinquis et finiti
mi trahit orationem, qua possit intellegi res, quae non
135쪽
At C. HERENNIUM III. 12 3s 83 suo vocabulo sit appellata, ut si quis Tarpeium miluus de Capitolino nominet ita aut inventore inventum signiscatur, ut si quis Liberum pro vii , Cererem rcstum appellet, ut instrumento di inus, ut si quis 3 cedines appellarsi non tam esto surissae Graeciae potitae sunt aut idem ullas significans didat nec tamen simile ex Italia materis Transalpino depulso est' aut id, quod sit, e , quod facit, ut si quis eum bello velit ostendere aliquid quempiam sedisse, dicat: Mars istud te sacere neeessario coegit; aut si, quod facit, O. quod lit ut eum desidiosum Martem dicimus, quia desidios0s adit, et rigus pigrum, quia pigros essest aut 00, qu id e lutinet, id, quod e tinetur, h0 modo dei minabitui armis Italia non potest vinei ne Graecindiseiplinis ' -- nam hi pro Graeeis et Italis, quae Ontinent, ii inata sunt aut eo, quod Continetur, id, quod Ontinet, ut, Si quis nurum et argentum aut eburn0minet, eum divitias velit nominare harum rerum mn-gis in praecipiendo divisio quam in quadrendo dissicilis
inventio est, ideo quod plena consuetudo est non modo Poetarum et Oratorum, Sed etiam cotidiani sermonis huiusmodi denominationum. Circuitio est oratio rem simplicem adsumptu ireum-Seribens elocutione, hoc pacto: Scipionis providentia Karthaginis opus fregit. nam hic, nisi ornandi ratio quaedam esset habita, Scipio potuit et Karthago simpliciter appellari.
bis dos immortalis arbitror dedisse pietate pro Vestra.'transieetione ho modo: instabilis in istum plurimum fortuna valuit Omnis invidiose ripuit isti bono vivendieasus saeuitates.' huius modi transieetio, quae rem non reddit obseuram, multum proderit ad Continuationes, o quibus ante dictum est in quibus oportet verba sicuti ad
poetieum quendam XStruere ni unerum, ut Perse te et per
politissimo possint esse absolutae. Superlatio est oratio superans veritatem alicuius au 33gendi minuendivo causa. haec Sumitur Separatim aut eum Comparatione. Separatim te quod si concordiam
136쪽
rotinebimus, imperii magnitudinem solis ortu atque Oe-
casu metiemur. Cum Comparatione aut a similitudine aut a praeStantia Superlatio Sumitur a similitudine sie: corpore niveum Candorem, Speetu igneum ardorem adsequebatur.' a praestantia O modo: cuius ore sermo melle dulcior profluebat.' ex eodem genere est oe: tantus erat in armis splendor, ut solis fulgor obscurus videretur. Intellectio est, cum res tota parVa de parte Cognoscitur aut de toto pars aut ab uno plura aut a pluribus
unum de parte totum si intellegitur: non illa tonuptiales tibia eius matrimonii commonebani3 nam hic Omnis Sanctimonia nuptiarum uno signo tibiarum intellegitur de toto pars, ut si quis ei, qui Vestitum aut Ornatum SumptuOSum ostentet, dieat: ostentas mihi divitias 45 et locupletis copias aetas.' ab uno plura hoc modo intellegentur: Poeno fuit Hispanus auxilio fuit immanis illo Transalpinus, in Italia quoque non nemo sensit idem togatus.' a pluribus unum sic intellegetur: atrox calamita pector maerore pulsabat; itaque anhelans ex imis pulmonibus prae cura spiritum dueebat. nam in superiore plures Hispani et Galli et togati, et hic unum pectu et unus pulmo intellegitur, et erit illic deminutus numerus festivitatis, hic adauctus gravitatis gratia. Abusio est, quae Verbo simili et propinquo pro Certo et proprio abutitur, hoc modo: vires hominis breves sunt; aut: parva statura; aut: longum in homine consilium; aut: oratio magna; aut: uti pauco Sermone.' nam hic aello os intellectu finitima verba rerum dissimilium ratione abusionis esse traducta. 31 Translatio est, cum Verbum in quandam rem tranS- fertur ex alia re, quod propter similitudinem recto videbitur posse transferri ea utimur rei ante oculo ponendae causa, sic 'hio Italiam tumultus expergefecit terrore subito; brevitatis causa, te: recens adventu exercituSexstinxit subito civitatem; obscenitatis vitandae Causn. sic: cuius mater cotidianis nuptiis delectatur; augendi Causa, Sic nullius universe calamitas istius explere inimicitias et nefariam crudelitatem saturare potuit; minuendi causa, sic magno se praedicat auxilio fuisse,
137쪽
AI uERENNIUM illi. 45 A7. 85 quia paululum in rebus non diuidissimis respiravit; ' ,ruandi causa, sic: aliquando rei publieae rationes, quae
malitia nocentium exaruerunt, virtute plumatium mviresstent.' translati em pudentem dicunt esse p0riore, ut eum rati0ne in consimilem rem transeat, ne sine
deleetu temere ei cupide videatur in dissimilem traii
Permutatio est ratio aliud verbis aliud sententia de sumi strans ea dividitur in tris partis similitudinem,
argumentum, intrarium per similitudinem sumitur, eum translatione plures equenter ponuntii a simili ri tione ductae sie: nam cum canes fungentur officiis limporum, cuinam praesidio pecua rudemus3 per argi mentum tractatur, cum a persona aut loco aut re aliqua similitudo augendi aut minuendi causa ducitur, ut si quis Drusum Gracchum nitorem Obsoletum dieat e contrari ducitur sic, ut si quis hominem prodigum et luxuriosum pruden parcum et diligentem appellet o in hoc postremo, quod e contrario sumitur, et in illo primo, quod a similitudiu ducitur, per translationem argumento poterimus uti per similitudinem sic: quid ait hic rex
atque Agamemnon noster, SiVe, ut crudelita est, potius Atreus γ' ex Contrario, ut Si quempiam, qui patrem Verberarit, Aeneam Oeemus, intemperantem et adulterum Hipp0lytum nominemUS. Haec sunt fere, quae dicenda videbantur de verborum OXOrnationibus nunc res ipsa monet, ut deinceps ad Sententiarum ex nullanem tranSenmUS. Distributio est, cum in pluris res aut perSona negotia quaedam certa dispertiuntur, o modo: qui VeStrum, iudices, nomen senatus diligit, uno oderit necesse St; petulantissime enim semper iste oppugnaVit Senatum;
qui equestrem locum splendidissimum cupit esse in civitate, is optet istum maximas poenas dedisse, ne ista sua turpitudine ordini honestissimo maeulae atque dedecori sit; qui parentes habetis, ostendit istius suppliei vobis homines impios non placere quibus liberi sunt, statuite
eXemplum, quantae poenae sint in civitato hominibus istius modi comparatae.' item: senatus est Offilium Onsilio civitatem iuvare magistratus est Officium opera et
138쪽
diligentia consequi Senatus voluntatem populi est officium res Optima et homine idoneos maxime uis ententiis deligere et probare. item: accusatoris officium os inferre crimina defensoris diluere et propulsare; testis dicere, quae sciat aut audierit; quaesitoris est unum quemque horum in Offiei suo continere qua re, L. Cassi, si testem, praeterquam quod sciat aut audierit, argumentari et coniecturam persequi patieris, ius aestusatori eum
iure testimonii commiscebis, testis improbi cupiditatem confirmabis, eo duplicem defensionem parabis. est haec exornatio copiosa comprehendit enim brevi multa et Suum uni cuique tribuens officium separatim res dividit
pluriS. Licentia est, cum apud eos, quo aut Vereri aut metuere debemus, tamen aliquid pro iure nostro dicimus, quo eo aut quos ei diligunt, aliquo in errat Vere reprehendere videamur, hoc modo: mirantini, Quirites, quod ab omnibus vestrae rationes deserantur quod au-Sam VeStram nemo suseipiat quod se nemo vestri defensorem profiteatur id tribuit vestrae eulpae, desinite mirari quid est enim, qua re non Omnes istam rem fugere a Vitare debeant recordamini, quos habueritis defensores Studia eorum vobis ante oculo proponite; deinde exitus omnium considerate tum vobis Veniat in mentem, Ut Vere dicam, neglegentia Vestra sive ignavia potius illos omnis ante eulos e Stros tria idntOS OSSO, inimicos eorum vestris sui agiis in amplissimum locum perVenisse. item: nam quid fuit, iudices, qua re insontentiis serendis dubitaveritis aut istum hominem nefarium ampliaveritis non apertissimae res erant crimini datae non omnes hae testibus Comprobatae non contra tenuiter et nugatorie responsum hi Vos veriti estis, Si primo coetu condemnassetis, ne Crudele eXistimaremini dum eam vitatis vituperationem, quae longe
Vobis aberat, eam invenistis, ut timidi atque ignavi
putaremini. a Ximas privatas et publicas calamitates accepistis eum etiam maiores impendere Videantur, Sedetis et auspicamini tuo noctem, nocte lucem XSI CCtatis aliquid cotidio adorbi atquc incommodi nuntiatur:
etiam eum, cuius opera nobis haec aceidunt, VOS QmO-
139쪽
Ali C. DERENMUM siti. 8 . 50. 87jamini diutius ei litis ad rei publieue pernielem, retinuitis, quoad potestis, in ivitati γ' eius modi licentio si uimium , ividebitur aerim0nia habere, multis mitigationibus seni tur: nam e intinuo aliquid liuius modi te ibi insori hic
ego virtutem vostram quaero, sapientiam de8idero, et rem consuetudinem nequiso; ut i d erit omni Quinsidentia, id e instituatur laudo ei alterii res it iracundiae mesesitu removent, altero res uti errato deterreat haec res, si, ut in remistitia, item in distendo it maxime uel ut et illi illi audient, ii culpa absint, et nos, qui dicimus, tam ipsorum quam veritatis amici esse videamur. est autem qu0ddam genus in dicendo licentiae, quo lusinii ire ratione comparatur, cum reui it: obiurgamus
e is, qui audiunt, quo si se cupiunt obiurgari, aut id, qu0d seimus suesse innis audituros, dicimus nos
timere, quo modo accipiunt; Sed tamen veritate Ommoveri, ut nihilo setius dicamus horum amborum genCrmia exempla subiciemus prioris huius modi: nimium, Quirites, animis ostis simplicibus et mansuetis nimium ereditis uni inique existimatis unum quemque eniti, Ut
perficiat, quae v0bis pollieitus sit erratis et falsa spe frustra iam diu detinemini stultitia vestra, qui id, quod erat in vestra potestate, ab aliis petere quam ipsi sumere maluistis. posterioris licentino hoc erit exemplum: mihi eum isto, iudiees, fuit umiuitia, sed ista tamen amicitia
tumetSi Vereor, quo modo coepturi sitis, tamen di- eam 3O me privastis quid ita quia, ut vobis essem Probatus, eum, qui VOS Oppugnabat, inimicum quam amicum habere malui.' ergo hae exornatio, Qui lieon 50 sine nomen est, sicuti demonstravimus, duplici ratione tractabitur aerimonia, qua si nimium fuerit respera, mitigabit laus et adsimulatione, de qua posterius disimus, quae ii in indiget mitigationis, propterea quod imitatur
licentiam et sua sponte est ad animum auditoris deOmmodata. Deminutio est, eum aliquid inesse in nobis aut in eis. 38 quos defendimus, aut natura aut sortuna aut industria
dicimus egregium, quod, ne qua significetur adroganSostentatio, deminuitur et attenuatur ratione, o modo: nam hoc pro meo iure, iudices, dico, me labore et in-
140쪽
dustria curasse, ut diSciplinam militarem non in postremis tenerem.' hi Si quis dixisset ut optime tenerem' tametsi vere dixisset, tamen adrogans ViSus esset: nuneo ad invidiam vitandam et laudem comparandam satis dictum est item: utrum igitur Varitiae causa an egestatis aecessit ad maleficium avaritiae a largissimus fuit in amicos quod signum liberalitatis St, quae Ontraria est avaritiae egestatis ut huic quidem pater nolo nimium dioere non tenuissimum patrimonium reliquit.' hi quoque Vitatum est, ne magnum ut maNimum diceretur lio igitur in nostri aut eorum, UOS defendemus, egregiis commodis proferendis ObservabimuS: nam eius modi res et invidiam contrahunt in vita et odium in oratione, Si inconSiderate tracteS; qua re, quem ad modum ratione in vivendo fugitur invidia, sic in dicendo consilio vitatur Odium. 39 Descriptio nominatur, quae rerum ConSequentium continet perspicuam et diluoidam cum gravitate XpOSi-tionsem, hoc modo: quod si istum, iudiees, Vestris Sententiis liberaveritis, statim, sicut e clave leo emiSSUS aut aliqua taeterrima belua soluta ex catenis, volitabit et vagabitur in foro, acuens dentis, insultans in cuiusque fortunas in Omnis umieo atque inimicos, Oto atque ignotos incursans, aliorum famam depeculans, aliorum caput oppugnans, aliorum domum atque omnem familiam
perfringens, funditus labefactans qua re, iudices, eicite eum de civitate, liberato omnis formidine, vobis denique ipsis consulite: nam si istum inpunitum dimiseritis, in vosmet ipsos, mihi credite, feram et truculentam bestiam, iudices, immiseritis.' item: nam si de hoc, iudices, graVem sententiam tuleritis, uno iudicio simul multos iugulaveritis grandis natu parens, cui Spes SenectutiSomnis in huius adulescentia posita est, qua re Velit in
Vita manere, non habebit filii parvi privati patris auxilio ludibrio et despectui paternis inimicis erunt oppositi tota domus huius indigna concido calamitato at inimici statim Sanguinolentam palmam, crudelissimam victoriam potiti insultabunt in horum miserias o superbi re simul et verbis invehentur.' item: nam neminem Vestriam U-git, Quirites, urbe capta quae miseriae consequi Oleant: