장음표시 사용
111쪽
AD C. uERENNIUM lit 3 6. Dei vetustate iam satis innibus Vr0bus sint qui is illi
rinia auctoritate remota rationem volunt eum rati ,ne com parare, intellegent, ii in motu conecdendu esse rentia
quitati primum igitur, qu0d ab eis de mi, lusitu diuitur, lvideamus, ne nimium pueriliter proseratur; nam si tacere et illi seribere modestis est, cur quicquam scribuni nulli,quuntur sin aliquid suum scribunt, cur quo setius
in tu seribant, impediuntur ii destia quasi si quis
Olympiam eum veneri cursum ei steterit, ut mittatur, impudentis leui esse 90s, qui currere coeperint, ipse intru carcerem stet ei narret aliis, illio in idomadas aut noeotus Sieyonius cursitarint, sic isti, cum in nrtis uua rieulum descenderunt, illos, qui in eo, qu0d est artisen, elaborant, aiunt facere immodeste, aliquam antiqui ru- toris aut poeta laudant scripturam, ipsi in studium rho-toricae artis prodire non nudunt non ausim dicere, sed tamen vereor, ne, qua in re laudem modestiae Venantur,
in ea ipsa re sint impudentes quid enim tibi vis aliquis inquiret artem tuam Scribis, gigni novas nobis praeceptiones, ea ipse confirmare non potes ab aliis exempla sumis. Vide, ne facias impudenter, qui tuotio inini velis X aliorum laboribus libare laudem. nam si tua volumina prehenderint antiqui oratores et Oetae
et suum quisque de libris tuis tulerit, nihil tibi, quod
At exempla, quoniam testimoniorum Similia Sunt, item OnVenit, ut testimonia, ab hominibus probatissimissumi. primum omnium exempla ponuntur hic neque e firmandi neque testificandi causa, sed demonStrandi. Iiola enim, Cum dicimus esse XOrnationem, quae Verbi causa constet ex similiter desinentibus Verbis et ponimus hoo exemplum a Crasso: quibus possumus et debemus testimonium conlocamus, sed exemplum lio interest igitur inter testimonium et exemplum exemplo demonstratur id, quod dicimus, cuius modi sit testimonio, esse illud ita, ut nos dicimus, confirmatur praetere oportet testimonium eum re convenire, aliter enim rem non potest confirmaro ut id, quod illi faciunt, eum re non Onvenit quid ita quia pollicentur se artem Seribere, Xempla proferunt ab eis plerumque, qui artem neseierunt.
112쪽
tum quis est, qui possit id, quod de arte Scripserit, Omprobare, nisi aliquid Scribat ex arte contraque faciunt,
quam polliceri identur: nam eum Seribere artem instituunt, videntur dicere Se excogitasse, quod alios do-Cerent: Cum ero Seribunt, Stendunt nobis, alii quid excogitarint.
4 At hoc ipsum difficile est' inquiunt eligere de multis. quod dicitis difficile, utrum laboriosum an artifieiosum est si laboriosum, non Statim praeelarum; Sunt enim multa laboriosa, quae si aetatis, non continuo gloriemini nisi etiam, si vestra manu fabula aut orationes totas trans ScripsissetiS, gloriosum putaretiS. Sin istud artificiosum egregie dicitis, videte, ne insueti rerum maiorum videamini, si O parva re sic uti magna delectabit nam isto modo eligere rudi quidem nemo poteSt, sed sine summo artificio multi quisquis enim audivit de arte paulo plus in eloeutione praesertim, Omnia Videre poterit, quae ex arte dicentur, facere nemo poterit, nisi
eruditus itaque ut, si de tragoediis Ennii velis sententias eligere aut de Paeuvianis nuntios et quia plano rudis id facere nemo poterit, cum feceris, te litteratissimum putes, ineptus is, propterea quod id nolle faciat quivis mediocriter litteratus, item si, cum ex rationibu aut Oemati elegeris exempla, quae certis signis artificii notata Sunt, quia rudis id nemo faeero possit, artificiosissime te feci88 puteS, erres, propterea quod isto signo Videmus te non nihil scire, aliis signis multa scire intellegemus quod si artificiosum est intellegere, quae sint ex arte Scripta, multo est artificiosius ipsum scribere ex arte qui enim scribit artificiose, ab aliis commode scripta facile intellegere potorit; qui eligit facile, non continuo ipse commode scribet et si est maxime artifieiosum, alio tempore utantur e fassultate, non tum, cum parere ipsi et gignere et proferre debent; postremo in eo vim artificii consumant, ut ipsi ab aliis potius eligendi quam
alienorum boni electores existimentur. Contra ea, quae
ab eis dicuntur, qui dicunt alienis exemplis uti portere, Satis est dictum nunc, quae separatim diei po88unt,
Dicimus ergo eos cum in eo, quod alieni utantur,
113쪽
Λl C. uERENNlUM illi. 7 9. a peccare, tum magis etiam delinquere, qu0d ii multis exempla sumant sed ili uo, qu 40ston diximus, antea
videamus sa c0ncederem aliena oportere nasumere exempli l. Vincerum unius oportere, primum qu nisu iiii
nulla stare illorum ratio sideret enim eligerent tir baroni quemlibet, sui sibi in omnis res suppeditarei
exempla, poetam vel ratorem, cuius auctoritate niterentur deinde interes magni eius, qui discere Volt, utrum unum omnis an limia neminem, sed aliud alium putet consequi posse si enim putabit posse omnia penes
utillii consistere, ipse quoque ad omnium nitetur facultatem; si id desperarit, in paucis se exercebit; ipsis enim
contentus erit, nee mirum, cum ipse praeceptor artis D Innin Penes Unum reperire non potuerit adlatis igitur
exemplis a Catone, a Gracchis, a Laelio, a Scipione, Galba, Porcina, Crasso, Antonio, ceteris, item sumptis
aliis a poetis et historiarum Seriptoribus, necesse erit eum, qui discet, putare ab omnibus Omnia, ab uno paucavi potuisse sumi qua re unius relicuius esse se similem satis habebit omnia, quae omnes habuerint, solum habere se posse dissidet ergo inutile est ei, qui discere volt, Putare a numine Omnia posse umi igitur nemo in hanc indideret opinionem, si ab uno exempla sumpsi SSent: nunc hoc signi est ipsos artis scriptores non putaSSeunum potuisse in omnibus eloeutionis partibus enitere, quoniam neque Sua protulerunt neque unius alicuius aut denique duorum, sed ab omnibus oratoribus et poetis exempla Sumpserunt. deinde, si quis Velit artem do- monstrare nihil prodesse ad dicendum, non male utatur hoc adiumento, quod unus omnis artis partis consequi nemo potuerit: quod igitur iuvat eorum rationem, qui omnino improbant artem, id non ridiculum est ipsum seriptorem artis suo iudiei comprobaro ergo ab uno sumenda fuisse docuimus exempla, si semper aliunde
Nune omnino aliunde sumenda non fuisse sic intol- legemus: primum omnium quod ab artis scriptore adfertur exemplum, de ipsius artificio debet esse, non ut
si quis purpuram aut aliud quippiam vendens dicat sumen me, Sed huius exemplum aliunde rogabo, tibi quod
114쪽
ostendam. sic mercem ipsi qui Venditant, aliunde exemplum quaeritent, aut in areis neervos se dieant tritiei habere et eorum Xemplum pugno non habeant, quod ostendant. Si Triptolemus, eum hominibus semen argiretur, ipse ab aliis id hominibus mutuaretur aut si Prometheus, eum mortalibus ignem dividere vellet, ipse
a vicinis eum est ambulans Carbuneulo Conrozaret
ridiuulus viderotur isti magistri omnium dicendi praeceptores non videntur sibi ridicule facere, cum id, quod aliis pollicentur, ab aliis quaerunt. Si qui So fonti maximo penitus absconditos aperuisse dicat et haec sitiens cum maxime loquntur neque habeat, qui sitim Sedet, non rideatur isti, cum non modo dominos se fontium, Sed se ipsos fontis esse dicant et omnium rigare debeant ingenia, non putant Ore ridieulum, si, cum id polliceantur, arescant ip8 siquitate Chares ab Lysippo statuas facere non isto modo didieit, ut Lysippus caput ostenderet Myronium, braehia Praxitelia pectus Polycletium, sed
omnia Coram magistrum faeientem videbat, eterorum Opera Vel Sua sponte poterat considerare: isti crodunt COS, qui hae velint discere, alia ratione doceri posse Commodius praeterea ne OSSunt quidem ea, qua SU- δ' muntur ab aliis, exempla tam esse adcommodata dartem, propterea quod in dicendo leviter unus quisque loeu plerumque tangitur, ne nr apparent, in Praecipiendo Xpresse conscripta ponere Oportet exempla, uti in artis formam convenire possint; at post in dicendo. ne Ossit ars eminero et ab omnibus videri, facultato
tur, uis exemplis molius est uti. Ostrem haec quoque res nos duxit ad hane rationem, quod nomina rerum
Graeca convertimus ea remota sunt a conSuetudine; quae enim res apud Ostros non erant, en Um rerum
nomina non poterant esse usitata ergo haec a Speriora primo Videantur necesse est, id quod se rei, non OStradifficultate rotiquum scripturae consumetur in Xempli8: haec aliena si posuissemus, notum esset, ut, quod Ommodius osso in hoo libro, id nostrum non esset, quod a Sperius o inusitatum, id proprio nobis attribueretur; ergo hanc quoquo incommoditatem fugianus. hi do enim
115쪽
sis, tum iri t. inventionem Graeci rum probassemus, exemplorum rationem secus non sumus.
Nun tempus postulat, ut ad loeus tuis praecepto transeamus bipertitu igitur erit ni is l00u60nis Pro 'epti , primum dieemus, quibus in generibus verborum semper omnis ratorio l00utio debere e . deinde stendemus, quas res semper habere debent sunt igitur triugenera, quae genera figuras appellamus, in quibus
omnis ratio u in vitiosa consumitur unam gravem, ult ram mediocrem, tertiam extenuatam vocamus gravis' est, quae constat o verborum gravium levi et a nata constructione mediocris est, quae constat ex humili ire neque tamen ex sina et pervolgatissim verborum dignitate attenuata est, quae demissa est usque ad usitatissimum uae consuetudinem sermonis. In gravi consumetur orati figura, si quae Cuiusque rei poterunt ornatissi a verba reperiri sive propria sive extranea ad unam quamque rem adcommodabuntur, etsi graves sententiae, quae in amplificatione et commiseratione tractantur, eligentur, et Si exornatione Sententiarum aut Verborum, quae gra Vitatem habebunt, de quibus post idemus, adhibebuntur in hoc genero figurae 12 erit hoc exemplum: nam quis est vestrum, iudices, qui satis idoneam possit in eum poenam cogitare, qui prodere hostibus patriam cogitarit quod maleficium cum o scelere comparari, quod huic maleficio dignum supplicium liotest inveniri in is, qui ingenuum aut matrem familias constuprassent, violassent aliquem aut O Stremo DCCIS Sent, maxima supplicia maiore ConSumpSerunt: huic truculentissimo ac nefario facinori singularem Oenam reliquerunt atqui in aliis malesidiis ad singulos ut ad paucos ex alieno peccato iniuria pervenit huius seeleris qui sunt adsines, uno Consilio universis civibus atrocissimas calamitates machinantur. O foros animos Ocrudelis cogitati0nes o derelictos homines ab humanitate qui id a re ausi sunt a ut cogitare potuerunt, UOpa et hostes revolsis maiorum opuleris, deiectis moenibus, ovantes inruerent in civitatem; quo modo deum templis spestatis, optimatibus trudidatis, aliis abreptis in Servitutem, matribi familias it ingenuis sub lostilem
116쪽
libidinem subieetis urbs acerbissimo concidat incendio conflagrata; qui e non utant id, quod voluerint, ad
exitum perduxisse, niSi SanctiSSimae patriae miserandum scelerati viderint cinerem neque Verbis consequi, iudices, indignitatem rei Sed neglegentius id fero, quia vos
mei non egetis: e Ster enim VOS animus amantissimus
roi publicae facile docet, ut eum, qui fortuna omnium voluerit prodere, praecipitem proturbeti ex ea civitate, quam iste hostium Spurcis Simorum dominatu nefari voluit obruere.' In mediocri figura versabitur oratio, Si haec, ut ante dixi, aliquantum demiserimus, neque tamen ad infimum descenderimus, sic: quibuscum bellum gerimus, iudices, videtis: cum Oeiis, qui pro Obis pugnare et imperium
nostrum nobiscum simul virtute et industria conservare soliti sunt; qui cum se et opes suas et copiam neceSSario norant, tum ver nihilo minus propter propinquitatem et Omnium rerum Oeietatem, quid omnibus rebus populus Romanus OSSet, Seire et existimare poterant hi, cum deliberassent nobiseum bellum gerere, quaeSO, Une reSerat, qua freti bellum Suscipere conarentur, eum multo maximum partem sociorum in Offici manere intellegerent cum sibi non multitudinem militum, non idoneos imperat OreS, On pecuniam publicam praesto esse iderent non denique ullam rem, quae res pertineat ad
bellum administrandum si cum finitimis de finibus bollum gererent, Si totum certamen in uno proelio positum putarent, tamen Omnibus rebus instruetiores et apparatiores venirent; nedum isti imperium orbis terrae, cui imperi omne gentes, reges, natione partim i, partim Voluntate OneeSSerunt, cum aut armis aut liberalitate a
populo Romano superati essent, ad se transferre tantulis Viribus Conarentur quaeret aliquis quid Fregellani non Sua ponte conati sunt eo quidem isti minus facile conarentur, quod illi quom ad modum discessissent, Videbant: nam rerum imperiti, qui unius cuiusque rei de
rebus ante gesti exempla petere On O8Sunt ei per
imprudontiam facillimo deducuntur in fraudem, at ei, qui sciunt, quid aliis acciderit, facile ex aliorum Ventis Suis rationibus possunt providere. nulla igitur re inducti,
117쪽
AD C. uERENNIUM Illi. 13 15 nulla spe laeti arma sustulerunt quis hoc reddi tantam rementiam quemquam tenuisse, ii imperium populi limani temptare auderet, nullis opiis eius ergo alia luit suisse necesse est. luit aliud, nisi id, tu ut dico, I ius esse3 In attenuatae figurae genere, quod ad insimum et Ucotidianum sermonem demissum est, h0c erit exemplum: mu in ut si te hic in balneas venit coepit, postquam e susus est, destieari, deinde, ubi visura est, ut in alveum descenderet, ecce lilii iste de transverso heus' inquit adulescens, pueri tui modo me pulsarunt satis facias oportet. hie, qui id aetatis ab ignoto praeter consueti
dinem appellatus esset, erubuit iste clarius eadem talis dicere coepit hic viX, tamen inquit sine me considerare.' tum vero iste clamare voce, ista quae Vel rubulae cuivis ruborem inicere potest: ista petulans est utque acerba ne ad Solarium quidem, ut milii videtur, sed pone scenam et in eius modi locis Xereitata. Conturbatus est adulescens nec mirum, Qui etiam Uno ne-dami lites ad auriculas vorsarentur imperito huius modio, viti ,rum, ubi istum vidit eurram exhauSto rubore, qui se putaret nihil habere, quod de existimatione perderet, ut onmia sine famae detriment faeere posset.'
igitur genera figurarum ex ipsis exemplis intellegi pote 15runt; erit enim et attenuata Verborum OnStrueti quaedam, et item alia in gravitate, alia posita in mediocritate JEst autem cavendum, ne, dum hae genera ConSeetn-mur, in finitima et propinqua vitia Venianius nam graViS figura, quae laudanda est, propinqua est ei, quae fugienda; quae recte videbitur appellari, si sufflata nominabitur, num ut corporis bonam habitudinem tumor imitatur Saepe, item gravis ratio saepe imperitis videtur ea, quae turgetes inflatu est, eum aut novis ut riseis Verbis ut durifer aliunde translatis aut gravioribus, quam reS OStulat, aliquid dieitur, hoc modo: nam qui perduellionibus Venditat patriam, non satis supplicii dederit, si praeceps in Neptunias depulsus erit lacunas poenite igitur istum, qui montis belli fabricatus est, campos sustulit paeis.'in hoc genus cum declinant, qui ab eo, quo profecti
118쪽
sunt, aberraVerunt, et Specie graVitatis falluntur nec perit spicere possunt rationi tumorem qui in medioere genus orationi profecti Sunt, Si pervenire eo non potuerunt, errante perVeniunt ad Onfinium genus eius generis, quod appellamus di88Olutum, eo quod est sine nerviso articulis, ut hoc modo appellem fluetuans, eo quod fluctuat huc et illud nec potest confirmate neque viriliter sese expedire id est huius modi: socii nostri cum
belligerare nobiscum vellent, profecto ratiocinati essent etiam atque etiam, quid possent facere, Si quidem sua sponte facerent et non haberent in adiutores multos, malos homines et audacis solent enim diu costare omneS, qui magna negotia Volunt agere.' non potest huius modi sermo tenere attentum nuditorem diffluit enim totuS,meque quicquam comprehendens perseetis Verbis amplectitur qui non possunt in illa facetissima verborum attenuatione eommode versari, veniunt ad aridum et XSangue genus Orationis, quod non alienum est exile
nominari, cuius modi est hoc: nam istic in balineis accessit ad hunc postea dicit: hi tuus Servus me pulsavit.' postea dicit hic illi considerabo.' post ille convitium fecit et magis magisque praesente multis Clamavit.' frivolus hic quidem iam et inliberalis est Sermo, non enim est adeptus id, quod habet attenuata figura puris
et electis verbis compositam rationem. Omne genUS Orationis, et gravem et mediocrem et attenuatam, dignitate adficiunt exornationes, de quibus 908 loquemur; quae si rarae disponentur, distinctam sicuti coloribus, si crebrae Conlocabuntur, oblitam reddent rationem. Sed figuram in dicendo commutare oportet, Ut grRVem mediocris, mediocrem excipiat attenuata, deinde identidem commutentur, ut facile satietas arietate vitetur.' Quoniam, quibus in generibus elocutio Versari debeat, dictum est, Videamus nunc, qua re debeat habere IO- uti commoda et perfecta quae maxime ad modum Oratoris adcommodata est, tris ros in se debet habere: elegantiam, compositionem, dignitatem elegantia St,
quae facit, ut unum quidque pure et aperte dici videatur. haec distribuitur in Latinitatem et explanationem Latinita eSt, quae Sermonem purum conservat ab Omni vitio
119쪽
miustum vitia in serni ine, quo tuu is Latinus sit, duo possunt esse: 0loecismus et turbarismus. 80laeci iani est, cum in verbis pluribus consequens verbum ad
bum aliqu0d vitii,se offertur haec qua ruit e vitare possinuis in arte grammatica dilucide dicemus. culti nati est, quae reddi repertam ei dilueidum ruit em; en e paratur duabus rebus usitatis verbis et V priis.
usitata inui ea, quae versantur in sermone et consueti dine eotidiana propria, quae eius rei verba sunt aut esse possunt, qua de loquemur. C0mpositio est verborum constructio aequabiliter per 18pialia ea conservabitur, Si fugiemus crebras Oealium
concursiones, quae vastam atque hiantem rationem reddunt ii line est: baecae aereae amoenissimae impendebant; et si vitabimus eiusdem litterae nimiam adsiduitatem, cui itio versus hi erit exemplo: - nam hienihil pr0hibet in vitiis, alienis exemplis uti O Tite, tute, uti, tibi tanta tyranno, tulisti et hie eiusdem Oetae:
unquam quicquam qui8quam cuiquam, quod ei On-Veniat, neget et si eiusdem verbi adsiduitatem nimiam fugiemus huiusmodi: num cuius rationis ratio non exstat, ei rationi ratio non est fidem habere; et si non utemur Continenter similiter cadentibus verbis, hoc modo: flentes plorantes Iaerimantes obtestantes et si verborum transiectionem vitabimus, nisi quae erit concinna, qua de re posterius loquemur quo in viti est Lucilius adsidui is ut haec est in priore libro: has res ad te seriptas, Luei, misimus Aeli. item fugere oportet longam Verborum continuationem, quae et audit is auris et oratoris spiritum laedit his vitiis in compositione vitatis reliquum OnSumendum Stiti dignitate. Dignitas est, quae reddit ornatam rationem arietate 13 distin ens haec in verborum et in sententiarum XO1 nationem dividitur: verborum exornatio St, quae ip8iuS sermonis insignita continetur perpolitione; Sententiarum
120쪽
eXOrnati AESt, quae non in Verbis, sed in ipsis rebus quandam habet dignitatem.
i Repetitio est, cum continenter ab uno atque eodem vorbo in rebus similibus et diversis prinoipia sumuntur, hoc modo: vobis istud attribuendum est, vobis gratia est habenda, vobis ista res erit honori. tom Scipio Numantiam sustulit, Scipio Karthaginem delevit, Scipio pacem peperit, Scipio civitatem servavit. item tu in forum prodire, tu lucem conspicere, tu in horum On- Spectum venire conaris nudus verbum facere audes
quicquam ab istis petere audes supplicium deprecari 3 quid est, quod possis defendere quid est, quod audeas postulare quid est, quod tibi concedi putes oportere 3 non iusiurandum reliquisti non amicos prodidisti non parenti manus attulisti non denique in omni dedecore
volutatus es 3 haec exornatio cum multum Venustatis habet, tum gravitatis et acrimoniae plurimum; qua re videtur esse adhibenda et ad ornandam et ad Xaugendam orationem. ConVerSi est, per quam non, ut ante, Primum repetimus verbum, sed nil postremum Ontinenter reVertimur,
hoc modo: Poenos populus Romanus iustitia vieit, armis vicit, liberalitate vieit. item ex quo tempore OnCOrdia de civitate sublata est. libertas sublata est, rides Sublata est, umieitia sublata est, res publica Sublata est.' item C. Laelius homo novus erat, at ingeniOSUS erat, doetus erat, bonis viris et studiis amicus erat, ergo in civitate primus erat. item nam cum istos, Ut absol-Vant, rogaS, Ut periurent rogas, ut existimationem neglegant, rogas, ut lege. populi Romani tua libidini
largiantur, OgRS.'i Comploxio ost, quae utramque complectitur exornationem, et hane, et quam ante Xposuimus, ut et repetatur idem Verbum saepius et crebro ad idem postremum re- Vertamur, hoc modo: qui sunt, qui foedera Saepe ruperunt' Karthaginienses qui sunt, qui crudele bellum ge8Serunt Karthaginienses qui sunt, qui Italiam deformaVerunt Karthaginienses qui sunt, qui po8tulant ignosci Karthaginienses videto ergo, quam OHVeniat