장음표시 사용
191쪽
spicuus est, consecuti in uli. si qui nutum e una qui que pari putabunt constare urgumentationem, i ierunt dicere saepe satis esse hoc in o urgumentationem a cere: quoniam peperit, eum vir constubuit; num i nullius neque approbati inis neque complexi inis indigere; sed nobis ambiguitate minis videntur urrare; nam re gumentatio nomine uno res duas significat, de ii quod et inventum reliquum in rem probabile ui uecessarium argumentatio vocatur ei eius inventi artisetosi exp0560: eum igitur prosereni aliquid huius ii di quoniam e 75
perit, cum vir concubuit, inVentiani proferent, non X-
positionem; autem de expositionis partibus sequimur, nihil igitur ad hanc rem ratio illa pertinebit atque hac distinctione alia quoque, qua videbuntur officere huic
partitioni, propulsabimus, si qui aut adsumptionem aliquando tolli posse putent aut propositionem, quae Siquid habet probabile aut necessarium, quo illo modo
COInmoVeat auditorem necesse est quod si solum inventum Spectaretur ac nihil, quo pacto tractaretur id, quod esset XeOgitatum, referret, nequaquam tantum inter Summos Oratores et mediocris interesse Xistimaretur. Vn 76riare autem rationem magno opere oportebit; nam omnibus in rebus similitudo est satietatis mater id fieri poterit, si non similiter semper ingrediamur in argumentationem, nam primum omnium generibus ipsis distinguere convenit, hoc est, tum inductione uti, tum ratiocinatione, deinde in ipsa argumentatione non Semper a POPOSitione incipere ne semper quinque partibus abuti neque eadem partis ratione expolire sed tum ab adsumptione incipere licet, tum ab approbatione alterutra, tum utraque, tum hoc, tum illo genero complexionis uti. id ut Perspiciatur, aut scribamus aut in quolibet exemplo ducis, quae proposita Sunt, hoe idem exerceamus, ut quam facile factu sit, periclitari liceat. Ac de partibus quidem argumentationis satis nobis et dictum videtur illud nutem volumus intellegi nos probe tenere aliis quoque rationibus tractari argumentationes in philosophia multis et obscuris, de quibus certum est artificium constitutum; verum illa nobis abhorrere ab usu Oratori Visa sunt; quae pertinere autem ad dicendum
192쪽
putamUS, O no CommodiUS, quam ceteros, attendisse
non adfirmamus perquiSitius et diligentius conscripsisse pollissemur nunc, ut inStituimus, proficisci ordine ad
reliqua pergemUS. Reprehen8io St, per quam argumentando adVerSariorum confirmatio diluitur aut infirmatur aut elevatur. liae fonte inventionis eodem utetur, quo titur Confirmatio, propterea quod, quibus e locis aliqua res confirmari potest, eisdem potest e loeis infirmari, nihil enim considerandum est in his omnibus inventionibus nisi id, quod personis aut negotiis attributum est; qua re inventionem et argumentationum expolitionem ex illiS, quae ante praecepta Sunt, hanc quoque in partem orationis transferri oportebit. Verum tamen, ut quaedam praecepti detur huiu quoque partiS, EXPOn mu modo reprehensionis; quos qui Observabunt, faei-lius ea, quae contra dicentur, diluere aut infirmare O-
Omnis argumentatio reprehenditur, si aut X eis, quae Sumpta Sunt, non conoeditur aliquid unum plura voaut his conoessis complexio ex eis confici negatur, aut Sigenu ipsum argumentationis vitiosum Ostenditur, aut Si Contra firmam argumentationem alia aeque firma aut firmior Onitur. Ex ei8, quae sumuntur, aliquid non conceditur, cum aut id, quod credibile dicunt, negatur esse eiu modi, aut, quod comparabile putant, dissimile Ostenditur, aut iudicatum aliam in partum traducitur, aut omnino iudicium improbatur, aut, quod signum esse adversarii dixerunt, id eius modi negatur esse, aut si comprehensi aut Una aut Utraque e parte reprehenditur, ut numeratio falsa Ostenditur, aut simplex conclusio falsi aliquid continere demonstratur. nam omne, quod Sumitur ad argumentandum sive pro probabili sive pro neeeSSario, ne eSSeς est sumatur ex his locis, ut ante ostendimus id quod pro credibili sumptum erit, infirmabitur, si aut perspicue falsum erit ho modo: nemo est, quin peeuniam quam Sapientium malit; aut ex contrario quoque credibile aliquid habebit, hoc modo: quis est, qui non officii cupidior quam pecunia sit 8' aut si ori omnino incredibile,
193쪽
ui si aliquis, quem constet esse avarum dieat alicuius medii eris mei causa se maximam pecuniam neglexisse; stui si qu0d in quibusdam rebus ut 0minibus edidit,
id omnibus dieitur usu venire lilii Paem: qui pauperes Suni eis antiqui ir sileto pecunia est.' qui Meus desertus est, in eo eaedem suetam esse Ῥ0rtet in tam
celebri b imo edidi tui potuit γ' reui si id, qui cistro sit,
fieri nutino negatur, ut Curio pro Fulvio nemo potest uno respectu neque praeteriens in rem em incidere.' quod istutem Pro signo sumetur, id e isdem l0eis, quibus confirmatur, infirmabitur; nam in signo primum Verum 8SQOstendi oportet; deinde esse eius rei signum proprium, qua de agitur, ut cru em enodis deinde actum esse, qu0d non portuerit, ut non actum, quod portuerit;
POStrem Sei88 eum, de quo quaeritur, eius rei legem et consuetudinem. nam eae res sunt signo attributae;
quas diligentius aperiemus, cum separatim de ipsa Oniecturali constitutione dicemus ergo horum unum qUidque in reprehensione aut non esse Signo aut parum magno esse aut a se potius quam ab adversariis stare aut
onmino salso die aut in aliam quoquo suspitionem duci POSSe demonstrabitur. Cum autem pro comparabili ali 44 quid inducetur, quoniam id per similitudinem maximetraetatur, in reprehendendo conveniet simile id negaroeSSO, UOd Conferetur, ei, quicum conferetur id fieri poterit, si demonstrabitur diverSum SSe genere, IantUrn, i, magnitudine, tempore, loco, perSOnn, opinione ne Si, quo in numero illud, quod per similitudinem adferetur, et quo in loco hoc, cuius causa adferetur, haberi On-Veniat, Stendetur deinde, quid res eum re differat, demonstrabimus ex quo docebimus aliud de eo, quod comparabitur, et de eo, quicum comparabitur, existimare oportere huius facultatis maxime indigebimus, cum ea ipSa argumentatio, quae per induetionem traetatur, erit reprehendenda si iudicatum aliquod inferetur, quoniam id ex his locis maxime firmatur laudo eorum, qui iudiearunt; similitudine eius rei, qua de agitur, ad eam rem, qua de iudicatum est; et commemorando non modo Donesse reprehensum iudicium, sed ab omnibus approbatum;
et demonstrando difficilius et maius fuisse id, quod ad
194쪽
iudicandum adferatur, quam id, quod instet e contrariis locis, Si res aut Vera aut Veri similis permittet, infirmari oportebit, atque erit ObServandum diligenter, ne
nihil ad id, quo de agatur, pertineat id, quod iudicatum sit; et videndum est ne ea re proferatur, in qua sit offensum, ut de ipso. qui iudicarit. iudicium fiori vis deatur; oportet autem animadvertere ne, cum aliter sint multa iudicata, solitarium aliquod aut rarum iudieatum adferatur; nam his rebus auctoritas iudicati maximo potest infirmari. atque ea quidem, quae quasi proba- 45 bilia sumentur, ad hunc modum temptari oportebit; quae vero sicuti necessaria dicentur, ea si forte imitabuntur
modo neeeSSariam argumentationem neque erunt eiusmodi, si reprehendentur: primum OmprehenSio, Vae, utrum OneeSSeris, debet tollere, Si Vera St, numquam reprehendetur; in falsa, duobus modiS, aut Conversione aut alterius partis infirmatione conversione hoc
nam si Veretur, quid eum accuses, qui est probus 3 sin inverecundum animi ingenium possidet, quid autem nocuses, qui id parvi auditu aestimet 3hio, sive vereri dixeris sive non Vereri, Concedendum hoc putat, Ut neges esse aecusandum quod OnVersionesio reprehendetur immo ver ieeusandu est, nam i Veretur, deuSes; non enim parvi auditu aestimabit; sin inverecundum animi ingenium possidet, tamen accuses; 81 non enim probus est; alterius autem partis infirmation o hoc modo reprehendetur: Verum S Veretur, accusatione tua Correetu ab errato recedet. enumeratio vitiosa intellegitur, Si aut praeteritum quiddam dicimus, quod velimus concedere, aut infirmum aliquid adnumeratum, quod aut contra dici possit aut causa non it qua re non honeSte OSSimus Concedere praeteritur quiddam in eius modi numerationibus: quoniam habes istum equum, aut emeris oportet aut hereditate possideas aut munere acceperis aut domi tibi natus sit aut, si horum nihil est, Surripueri necesse est sed neque emisti neque hereditate venit neque donatus est neque domi natu AESt;
85 neeeSSe est ergo surripueris.' hoc commode reprehendetur, si dici possit ex hostibus equus SSe captu S, UiUS
195쪽
praedae sectio non venturii, sui talum infirmatur unum rutio qu0niam iit si inductum qu id praeteritum est monumeratione ultero autem m0do reprehendetur, si ut in contra illi luit dicetur, iiii est, si exempli ausa, ut in 00dem versemur, poterii siendi exeditate venisse, aut si illud extremum erit turpe e cedere, ut a qui,
cinia dixerint adversarii: uui insidias sumere voluisti uti leo ii rem gessisti aut cupiditate elatus es, amico se
morem gessisse fateatur simple autem e0nclusio re soprehendetur, i, quod sequitur, non videatur necessario cum ii, quod antecessit, cohaerere nam lio quidem: si spiritum dueit, vixit: ' si dies est, lucet; eius modiost, ut eum priore necessario p0sterius cohaerere vidua tur hoc aut in 'si mater est, diligit; ' si aliquando pesCaVit, numquam e rigetur; si conveniet reprehendi, ut det nonstretur non necessario cum priore posterili cohaerere. O genu et cetera neeessurin et omnino omnis argumentatio et eius reprehensio maiorem quandam ime intinet et latius patet, quam hic exponitur: sed eiuSartificii cognitio eius modi est, ut non ad huius artis partum reliquam adiungi possit, sed ipsa separatim longi temporis et magnae atque arduae cognitionis indigeat, qua re illa nobis alio tempore atque ad aliud institutum, Si facultas erit, explicabuntur; nunc his praeceptionibus rhetorum ad usum oratorium contento no eSSO Oportebit. Cum igitur ex eis, quae sumuntur, aliquid non Onceditur, si infirmabitur eum autem, his concessis, Com. 7plexi ex his non conscitur, haec erunt consideranda: nuin aliud conficiatur, aliud dicatur, O modo, Si, Cum aliquis dicat se profectum esse ad Xereitum, Contra eum quis velit hae uti argumentatione: si venisse ad Xercitu in a tribunis militaribu visus esses; non e nutem ab his visus non es igitur ad exercitum profectus.' iocum Concesseris propositionem et adsumptionem, Omplexio est infirmanda, aliud enim, quam Ogebatur, inla
perspicuo et grandi vitio praeditum posuimus Xemplum; sed saepe Obscurius positum Vitium pro Vero probatur, cum aut parum memineris, quid eonee8Seris, aut ambiguum
196쪽
aliquid pro certo conceSSeriS. ambiguum si concesseris ex ea parte, quam ip8 intellexeri8, eam partem et adversarius ad aliam partem per CompleXionem Velit adcommodare, demonstrare portebit non exeo, quod ii Se concesseris, Sed ex eo, quod ille Sumpserit, confici compleXionem, ad hunc modum: si indigetis pecuniae, pecuniam non habetis; si pecuniam non habeti8, paupere estis indigetis autempestuniae merenturne enim, ni ita SSet, Operam non
daretis paupere igitur estis. hoc si reprehenditur: cum dioebas si indigetis pecuniae, pecuniam non habetis, hoc intellegebam si propter inopiam in egestate estis, pecuniam non habetis et idcirco QOnoedebam eum autem ho sumebas: indigetis autem pecuniae; illud accipiebam: voltis autem eouniae plus habere.' ex quibus 2Oneessionibus non conficitur hoc: pauperes igitur ostis; 'conficeretur autem, si tibi primo hoo quoque eoneessis- Sem, qui pecuniam maiorem vellet habere, eum eouniam non habere.' saepe autem Oblitum putant, quid Onee88eris, et ideire id, quod non conseitur, quasi conficiatur, in conelusionem infertur, hoc modo: si ad illum hereditas veniebat, veri simile est ab illo necatum; deindo hoc approbant plurimis verbis post adsumunt: ad illum autem hereditas veniebat; deinde infortur: illo
igitur edidit; id quod ex is, quae UmpSernnt, non Confieitur qua re Observare diligenter oportet, et quid Sumatur et quid ex his consolatur. IPSUm autem genus argumentationis vitiosum his docausis Stendetur, si aut in ipso vitium erit aut si non ad id, quod instituitur, adcommodabitur; atque in ipso vitium erit, si omnino totum falsum erit, Si Commune, Si Volgare, si leve, Si remotum, si mala definitione, si
ControverSUm, Si perspicuum, Si non onee SSUm, Si turpe, si offensum, si contrarium, si inoonstans, si adVerSUm.s falsum est, in quo perspicue mendauium est, hoc modo: non potest esse sapiens, qui pecuniam neglegit Socrate autem pecuniam neglegebat; non igitur sapiens erat.' commune St, quod nihilo magis ab adversarii8, quam nobis facit, hoc modo: idcirco, iudiues, quia eram CauSam habebam brevi peroravi. volgare est, quod ad aliam quoque rem non probabilem si nune ConceSSUm
197쪽
sit, transferri possit, ui si causam veram non haberet, v ibi se iudices, ii in commisisset.' leve est, quod aut 0st tempus dieitur, hoc m0 si in mentem v msset, non commisisset; aut perspicue turpem rem levi tegere vult defensi, e lii, modo: cum to expetebant omnes, flarentissimo regno reliqui nunc desertum ali omnibussu nun periclo sola ut reStitualia, Paro.
remotum est, qu0d ultra quam satis est, petitur, lutius '
cho conlocasse atque o ea duo Gracch0s procrea8Set, tantae seditione nata um essent qua re hoe incomm
dum Scipioni a seribendum videtur.' huius modi est illa
quoque Conquestio: utinam ne in nemoro Pelio securibus caesa accidisset abiegna ad terram trabest longius enim repetita St, quam res postulabat mala definitio est, cum aut communia describit, hoc modo:
seditiosus est is, qui malus atque inutilis civis est; num o non magis seditiosi, quam ambitiOSi, quam calumniat is, quam alicuius hominis improbi vim describit, aut falsum quiddam dicit, hoc pacto: sapientia est pecuniae quaerenda intellegentia; aut aliquid non imo ne magnum Ontinens, sic stultitia est immensa gloriae cupiditas.' est haec quidem stultitia, sed ex
Parte quadam, non ex omni genere definita. ContrOVer- Sum est, in quo ad dubium demonstrandum dubia causa adfertur, hoe modo: eho tu, di, quibus est potestas motu Superum atque inferum, pacem inter Sese conciliant, conferunt Oneordiam. Perspicuum St, de quo non est controversia ut i, qui 2 Oresten accuset, planum faeta ab eo matrem esse eei-Sam non OnCCSSUm St, Cum id, quod augetur, in controversia est, ut i, qui UliXon aecuset, in hoo maxime commoretur, indignum esse ab homine ignavissimo virum sortissimum Aiacem necatum turpe est, quod aut eo
loco, in quo dicitur, aut eo homine, qui dicit, aut eo tempore, quo dicitur, aut eis, qui audiunt, ut ea re, qua de agitur, indignum propter inhonestatem Videtur.
198쪽
offensum est, quod eorum, qui audiunt, votivitatem laedit ut, si qui apud equite Romanos cupidos iudicandis, Casepionis legem iudiciariam laudet contrarium est, quod contra dicitur atque ei, qui audiunt, fecerunt ut si qui apud Alexandrum Macedonem dicens Contra aliquem urbis expugnatorem diceret nihil SSe crudelius, quam urbis diruere, cum ipse Alexander Thebas diruisset inconstans St, quod ab eodem de eadem re diverso dieitur ut, si qui, cum diXerit, qui Virtutem habeat, eum nullius rei ad bene vivendum indigere, neget postea Sine
bona valetudine posse bene Vivi aut, Se amie adeSSe propter beneVOlentiam, sperare inim aliquid commodis ad Se perVenturum adverSum est, quod ipsi causae aliqua e parte officit, ut si qui hostium Vim et copias et felicitatem augeat, cum ad pugnandum milites adhortetur si non ad id, quod instituitur, adcommodabitur aliqua par argumentationis, horum aliquo in vitio reperietur: Si plura pollicitus paueiora demonstrabit aut si, cum totum debebit ostendere, de parte aliqua loquatur, hoe modo: mulierum genus avarum est; nam Eriphyla auro viri vitam vendidit; aut si non id, quod accusabitur,
defendet, ut, si qui eum ambitus necusabitur, manu Sesortem esse defendet aut ut Amphion apud Euripidem item apud Pacuvium , qui Vituperata USica, Sapientiam laudat aut si res ex hominis vitio vituperabitur, ut, si qui doctrinam ex aliquius oeti vitio reprehendat aut si qui, cum aliquem volet laudare, de felicitate eius, non de virtute dicat aut si rem cum re ita comparabit, ut alteram se non putet laudare, nisi alteram vituperarit; aut si alteram ita laudet, ut alterius non faciat mentiOs nem aut Si cum de Certa re quaeretur, de communi in-Stituetur ratio, ut, si qui, cum aliqui deliberent, bellum gerant an non pacem laudet omnino non illud bellum inutile esse demonstret aut si ratio alicuius rei reddetur falsa, hoc modo pecunia bonum est, propterea quod ea maxime vitam beatam efficit aut infirma, ut Plautus:
amicum castigare ob meritam noxiam, immune est facinus; verum in aetate utile et conducibile; nam ego amicum hodie meum ConcaStigabo pro commerita noxia;
199쪽
nui eadem, hoc modo: malum est avaritia mult0s enim
magnis incommodis adsueti pecuniae i lilii illi: i, ut i
rum idi ea, 0 mo maximum bonum est intestis; plurimae enim sunt delestiuiti es in amicitia.'Quartus m0dus erit reprehensi, nis, per quem misera firmam argumentullanum neque firma ui firmis ponitur. 0 genus in deliberati inibus maxime versabitur, ii in aliquid, qu0d contra dicitur, aequum esse cone dimus, sed id, quod nos defendimus, necessarium esse dem instramus aui eum id, quod illi defendunt, utilo
esse fatemur, qu id uos dicamus, i nestum esse dum ii stramus ac de reprehensione quidem haec existima vimus esse dicenda. deinceps nune de OnoluSione o uenius Hermagoras digressionem deinde, tun postremam 97eonclusi em ponit in hac autem digression illo putat oportere quandam inferri rationem a causa atque iudieatione ipsa remotam, quae aut sui latulem aut adversarii vituperationem continent aut in aliam causam deducat, ex qua conficiat aliquid confirmationis aut reprehensionis, non argumentando, Sed augendo per quandam amplificationem hanc si qui partem putabit esse Orationis, sequatur licebit; nam et augendi et laudandi et vituperandi praecepta a nobis partim data Sunt, partim suo loco dabuntur. nobis autem non placuit hanc Partium in numerum reponi, quod de causa digredi nisi
per locum communem displicet, quo de genere posterius est idendum laudes autem et vituperatione non Separatim laee traetari, sed in ipsis argumentationibu esse implicatus nune dicemus de conclusione. Conclusi est exitus et determinatio totius orationis o haec habet partis tris, enumerationem, indignationem, ConqueStionem enumeratio St, per quam res diSperSee dissus dicta unum in locum coguntur et remimScendi Causa num Sub speetum Subiciuntur haec si semper eodem modo traetabitur, perspicue ab onmibus artificio quodam tractari intellegetur; sin varie fiet, et hane Suspitionem et satietatem vitare poterit qua re tum portebit ita facere, ut plerique faciunt propter facilitatem,
Singillatim unam quamque rem attingere et ita omniS
200쪽
transtro breviter argumentationeS; tum autem, id quod difficilius est, dicere, qua parti eXposueris in partitione, do quibus te pollicitus Si dicturum, et reducere in memoriam, quibUS rationibu unam quamque parrem
confirmaris tum ab eiS, qui audiunt, quaerere, quid sit, quod sibi velle debeant demonstrari, hoc modo: illud docuimus, illud planum fecimus. ita simul et in mento riam redibit auditor et putabit nihil esse praeterea, quod si debeat desiderare atque in his generibus, ut ante dictum
est, tum tuas argumentatione tranSire Separatim, tum,
id quod artificiosius est, cum tuis contraria coniungere; et cum tuam dixeris argumentationem, tum, Contra eam quod adferebatur, quem ad modum dilueris, Ostendere. ita per brevem comparationem auditoris memoria et de confirmatione et de reprehensione redintegrabitur atque haec aliis actionis quoque modi Variare Oportebit: nam tum e tu perSona enumerare O88is, ut, quid et quo quidque loco dixeris, admonens tum Ver perSOnam Ut rem aliquam indueere et enumerationem ei totam attribuere personam hoc modo: nam si legis Seriptor exsistat et quaerat a vobis, quid dubitetis quid possitis
dicere, cum vobis hoc et hoc sit demonstratium γ' atque hic, item ut in nostra persona, licebit alias singillatim
transire omni argumentationes, alia ad partitiones singula genera referre, alias ab auditore, quid desideret, quaerere, alias hae facere per comparationem Suarum 100 et contrariarum argumentationum. res autem inducetur,
si alicui ro huius modi, legi loco, Urbi, monumento orati attribuetur per enumerationem, Oe modo: quid, si leges loqui possent nonne haec apud O quererentur quidnam amplius desideratis, iudices, cum vobis hoc et hoc planum factum sit γ' in hoo quoque genere
omnibus eisdem modis uti licebit commune autem prReceptum hoc datur ad numerationem, Ut ex Una quaque
nrgumentatione, quoniam tota iterum dici non potest, id eligatur, quod erit gravissimum, et num quidque quam
brevissime transeatur, ut memoria, non ratio renOVata videatur.
63 Indignatio est oratio, per quam conficitur, ut in liquem hominem magnum odium aut in rem gravi Ossen-