장음표시 사용
141쪽
Moκ Azrs. omnium consideratio , ne quid ex hac , vel illa parte deficiat. Cautio , est sollicitudo circa vitanda incommoda , quibus opus susceptum praevidetur obnoxium. Providentia, est facilitas occurrendi omnibus incommodis, de quibus per cautionem solli iti fuimus.
Partes potestativae prudenriae numerantur tres, eubulia, synesis & gnome. Eubulia, seu consultatio, est recta mediorum
conquisitio. Synesis, seu sagacitas, est facilitas recte judicandi de mediis. Gnome, est facilitas rectε judicandi in casibus extraordinariis, seu ad quos non pertinenz
niano , constans & perpetua voluntas , jus suum c iique tribuendi: quam definitionem . . ittunt omnes millosophi de Theologi omine constantis & perpetuae voluntati, intelligi debet, non ipsa facultas , , facultatis habitus ', nomine
vero juor, intelligi debet quidquid per
tinet ad aliquam personam. Ut natura justitiae fusius evolvatur, quatuor hic examinabimus. 1'. Ejus objectum. α'. Ipsius subjectum. 3'. Varias ejus par res. Ipsius osticia , seu actus.
142쪽
proximum justitiae objectum , stricte iquendo , est actio,.& proprio debit , D alterius juri consormanda. Det iii auto. anomine, hic intelligitur , non quota x mera honestate , sed qui id Ut ne dcbc t .r. Circ hanc actionem , t. ia sunt disicinguenda, jus alterius, seu domin Ium, per-loria, quae habet jus, & bonum ad q:iod
habet jus. Juris nomen multis accipitur modii di- ver sis. I'. Pro legibus : quo sensu , legum cognitio dicitur Iuri prudentia, at Iis scientia. xv. Pro justo , hoc est , s P ί ucrione , tum proprio debito, tum alio rodominio conformi. 30. 'Pro potestate legitima , qua quis rem aliquam habet sibi Qevinctam. 4'. Pro potestatis illius o jecto. Ius multis aliis modis a jur eritis distribuitur : sufficiat ipsum hi beneratim distribuere in object ivum & male. Ius objectivum, est ipsum objectit . in quod quis legitimam habet potest; .em ; formale vero, est legitima potestas in o jectum aliquod. Ius formale multis modis subdistribuitur.
Σφ. In naturale & positivum. Ius naturale, dicitur illud, quod populis omnibus cor -
143쪽
petit quale est vis quam hauriendi e flumini communi; positivum autem , quod positivς , seu per scriptum conceditur: Miletum subdistribuitur in Divinum & H manum , ita ut Humanum sit, vel Ecclesiastic n; Civile , de quibus dicetur, ubi de . 'bus. χ'. In activum, passivum& prc - ibitivum4A stivum , ad aliquid agendi m : ut jus redi, commutandi,&c. Pallivum, ν ci aliquid recipiendum rut jus legatun a a Testatore recipiendi. Prohibitivum aliquid impediendum et verbi gra ia, nri quis segetes conculcet, ne luminibus ossiciat, &c. 3'. In parti culare , a tum & infimum. Particulare, aut potiu singulare, est alicujus privati potestas, in fortunas suas. Altum, est Principis , aut Reipublicae potestas, in civium bona. Infimum, est privatorum potestas ,
ad praemia dignitates , caeteraque bona publica, pro suis in Rempublicam officiis obtinenda. 4'. In jus in re , & jus ad rem. Jus in re , quod etiam dicitur directum , in potestas in ipsam rem possessam ; qualis est potestas hominis , in agrua legitimἡ possessum. Ius ad rem , quod etiam dicitur in directum , est potestas non in rem ipsam , sed in aliquid cum illa re connexum : ut si quis i luctus agri sui futuro.
144쪽
Ius in re subdividitur in persectum &imperfectum. Ius perfectum , est plena potestas disponendi de re aliqua posscssa, tanquam sua ; imperfectum vero , dicitur illud, quod minus est jure perfecto, quale est jus creditoris in pignus. His distributionibus praemissas, multa hic inquiri solem , circa objectun dominii humani, a
Quaeres igitur , I aci omnia corpora
sublunaria subjici possint dominio hu
Respondeo assirmative. Tum quia Geneseos capite decimo, homo dicitur cre tus , qui praesit piscibus maris, & volatilibus coeli ; tum quia Patres S. Do stores id docent , rationemque repetunt , ex hominis disnitate & excellentia. Ubi t men notabis , responsionem non esse sie
intelligendam , quasi omnia a singulis hominibus possideri possint; sed eo tantum sensit, quod nihil sit sublunare, quod non possit hominis dominio subjacere.
Quaeres, Σφ. an homo dominium habere possit in alterum hominem , ita ut possit eum vendere , donare, &c Respondeo assirmative. Tum quia Scriptura Saera multa passim statuit, circa servos, variaque servitutum genera I tum
quia multi sunt legitimi servorum acqui-
145쪽
rendorum tituli , sicut ostendetur postea. Titin denique , quia eraxis servitutum apud populos omnes fuit recepta, & quia dem juxta legem naturalem ; quia nempe naturalius est varios in usus servare homunus, qui jure belli poterant interfici. Nota porro, apud Christianos varia servitutum genera obsolevisse; omnes enim Christiani sunt fratres, utpote ejusdem beatitudinis
Dices. Dominus non poterat servossuos interficere ; ergo non habebat plenum do . minium in servos. Nego consequentiam. Exindὸ namque a
solummodo sequitur, dominium illud au- horitate publica suisse restrictum, tum ob dignitatem hominis universim , tum quia Reipublicae interest , ne quis re sua
Quaeres, an homo sit dominus vito suae , suorumque membrorum Respondeo negative. Homo quippE se lummodo custos est vitae suae, membrorumque suorum gubernator. Ratio est , tum quia absolutum dominium in vitam hominis, soli Deo convenit : tum quia fundamentum humani dominii , utpotὶ antecedens, cadere non potest in domunium humanum i at vita censeri debet
omnis humani dominii sundamemum,
146쪽
ε M O R A L I S. ut per se pater ; proindeque , Sc. . Diccs. Qui vel occiditur , vel xDoti latur a privato , patitur injuriam 3 e go 'signum , ipsum habere jus in vitam ,& membra sua. Distinguo consequens. Habere jus invitam & membra conservanda , atque
etiam jus prohibitivum , conceH ' Ius absolutum , quod sit dominium perfectum, nego.
At, inquies , unusquisque pol si me misbrum aliquod amputare , ne caeter s partibus noceat ; ergo habet absolutum .embra sua dominium. Nego consequentiam. Ad hoc eniti. sussicit sola vitae custodia , iuxta qua ὀ pars negligi debet, ut consulatur to is quemadmodum licet Princeps, aut Rc . . publica absolutum non habeat dominium 'in vitam subditorum , potcst tamen malefactorum necem jubere, ut totius Reipublicae saluti consulat. Quaeres denique, an homo famae suae sit dominus ξUt respondeam, notandum est , fa nam duplicis generis distingui intrinse/ am , quae fundatur in qualitatibus inti a personae ; & extrinsecam , quae se In caeteroruui hominui judiciis. H
147쪽
MORALIS. I sui j pondeo io. famam intrinsecam fabis jace re homi dominio : tum qui i en ciet a liberto hominis , ut virtutes AVitia comparet: tum quia licitum est homini seipsum diffamare, ad reparandam scilicet alterius famarii , a se injuste laesam.
Respondeo'. in hominem, non esse do- Ninu: i famae 1 nae erasinsecae et quia caeterorum hominuto judicia non sunt in ejusi' testate.
Non agitur hic de subjecto proximos istitiae: probavi inius enim, virtutem moralem in sola vol a. tale residere posse ; sedo itur de ipsius sui jecto remoto , seu de person: :& duo hic inquiruntur. I rimum, an in se tres alaentes , peccatores , & infideles , habere possint dominium proprie dictum i Secandum , intra quasnam personas reperit, possit justitia stricte dicta 3 Quod attinet ad priorem quaestionem :ὶ 'o , i'. infantes & amentes habere dominium proprie dictum : quia nempe habent dorsinii principium, scilicet animam ration in ; nec refert, quod non possint
v ndei donare, &c. Per accidens enim id praei. o non possitnt, ex eo nempe, quod cari rationis usu. Dico,2'. peccatores &inlideles, esse dominii proprie Tome VL. G
148쪽
dicti capaces : quia nemph deminium non fundatur, si ve in bonitate morali, sive, in fide & charitate Christiana, sed in ipsa
hominis naim LColliges, licitum non esse , usurpare bona infantium , amentium , peccatorum& infideliu t, adeoque eq. omnes , qui talia bona uiurpant, ad rq stitutionem teneri, nisi tamen sermo sit cle bonis in bello justo conquisitis. Quod attinet ad alteiam quaestionem , notandum est, ad justitiam stricte sump-ram , requiri debitum eg parte unius , djus ex parte alterius λ ad ebque moralem requiri personarum d stinctionem. Hoc
Dico, i'. non esse justulam stricte sum palam , entia creata intζr Deum, quasi nempe entia creata habe ni jus , & Deus sit debitor . Tum quia Deus pro suo supremo dominio, potest entia quaevis crea-ra vel conservare , Vel non conservare ,
absque injuria entibus creatis illata. Tum quia , quidquid possidet ens creatum , illud a Deo gratis recepit. At , inquies , quando Deus aliquid promisit , promissum implere . netur ;ergo quaedam obligatio , supremo Dei dominio nul latenus adversatur.
Distinguo antececiens. Ex fidelitate,
149쪽
MORALIS. I Tconcedo. Ex justitia stricte sumpta, nego. Obligatio quidem ex fidelitate , nullatenus Deo repugnat 3, sed obligatio ex justitia stricte sumpta , nunquam potest ipsi
convenire : quia fieri nunquam potest , ut Deus sit debitor erga entia creata. Dico, 2'. reperiri justitiam stricte sumptam , Deum inter & entia creata ; eo nempe sensu , quod Deus habeat jus in omnia entia creata , & omnes substantiae creatae sint debitores Dei ε, ut per se manifestum
Dico , 3'. patrem inter & filium , Dominum inter & servum, non esse justitiam strictb sumptam , si personae illae spectentur ut tales. Racio est, quia filius ut filius, non habet jus distinctum a jure patris unde sub hoc respectu, pater & filius pro unica persona habentur in jure civili. Pro terea , servus ut servus, inter Domini bo
Dico, Av. patrem inter & filium , Dominum inter & servum , reperiri posse justitiam stricte dictam , si ines personae spectentur absolute , seu ut homines. Ratio prioris partis est : quia filius, ut homo, potest habere jus distinctum a jure patris , nimirum potest habere Ias, tum in bona - castrensia , seu bello parto a tum in bona quasi castrensia, hoc est, aliunde prove-
150쪽
1 8 MORALIS.nientia, quam ex haereditate paterna Iunde, vel invito patre , de ejusmodi bonis disponere potest , 5: sub hoc respectu , dicitur persona , a patre materialiter distatincta. Ratio posterioris partis est: quia servus, ut homo , potest habere jus in peculium , id est, in ea bona , quae suerunt ipsi a Domino in actionum quarumdam
praemium concessa ; unde sub hoc reia pectu , cum Domino rite contendere potest.
Partes integrantes justitiae , duae numerantur a Divo Thoma , declinare a malo,& facere bonum , id est , nullius jura laedere , & uniuscujus' te juri satisfacere. i Partes subjectivae justitiae , seu ejus species , duae pariter numerantur ; nimirum
justitia generalis Sc justitia particularis. Generalis respicit Reipublicae jura , quibus
singuli privati satisfacere tenentur. Particularis respicit privatorum jura, subdistribuiturque in commutativam & distributivam ; ita ut ad distributivam referri possit vindicativa. Partes potestativae justitiae, plures a nonnullis , pauciores ab aliis numerantur: hae autem sunt praecipuae. Prima , est charitas, per quam homo bene afficitur, t um erga