장음표시 사용
161쪽
M G R A L I S. THRsecundum scientiam Dei privatam λ ergo ν
Distinguo majorem. Iudex judicio Divino sese conformare tenetur in quibus dam , concedo. In omnibus, nego. Nimirum Deus judicat, ex authoritate sibi propria , adedque sectui dum privatam tuam scientiam ; Iudex autem ludicat, ob solam authoritatem, vel a Deo , vel a Principe , vel a Republica acceptam. Quod attinet ad quartam quaestionem, observandum est, duplicem hic distingui proportionem, arithmeticam & geometricam. Arithmetica, ut hic accipitur , est aequalitas perfecta, quae nec a peIsonis, nec ἱ circumstantiarum varietate pendet , ut si evellatur dens pro dente, oculus pro oculo , sicut constituebatur per legem Tationis : haec proportio vocatur aliter 80sica. Proportio geometrica , ut hic accipitur , est ea , juxta quam habetur ratio per-
senarum & circumstantiarum: vocatur albter moralis. Hoc notato ,
Dico , I'. proportionem geometricam ω seu moralem , servandam esse in justitiatum distributiva, tum remuneratiVa, tum
vindicativa. Ratio est , quia in praemiis& poenis distribuendis , servari non debet aequalitas inter personas. Nam , verbi gratia , alio praemio donandus Dux exercitus,
162쪽
1 SO MORALI . alio. Vero , miles: aliter puniendus est cui percussit Iudicem , pro tribunali se- cientem & aliter, qui percussit plebeium. Dico, 2'. proportionem arithmeticam, seu physicam, servandam esse in justitia commutativa. Qui enim ccntum debet nummos, totidem reddere tenetur , independenter a personis & circuna stantiis. Quaeres autem, an volenti feri possit
injuria λQuod si injuria sumatur pro eo otquod violat jus alterius, sive in ejuς pei sona , sive in fortunis, sive in fima , rcia pondeo, volenti fieri possie injuriam. o rest enim quis damnum aliquod lit enter
pati, aut propter concordiam , a V p 3pter aliud laudabile motivum. Quod si injuria sumatur pro eo tantum , quod adiiracundiam movet, respondeo volenti non possie fieri injuriam : quia nemo provocatur ad iracundiam in ciis, quae sunt. secundum ipsius voluntatis propensionem et hoc tantum posteriore sensu intelligendum,
est hoc Iuris Canonici principium , scienti& consentienti non fit injuria.
Fortitudinis nomen diversis accipitur modis. Pro viribus, sive corporis, sive ianimae. Pro constantia tu virtutis alia
163쪽
cujus exercitio. 3'. Pro habitu inclinante ad aggredienda , vel sustinenda terribilia ex motivo honestatis r postrema haec acceptio hujus est loci ; unde fortitudo, ut virtus cardinalis, definiri potest virtus
timo iis dc audaciae moderatrix, ex motivo honestatis circa terribilia. Duo tantum sunt, generatim loqueΠ-do , i ,rtitudinis achus , aggredi & sustinere : circa hos asstus inquit i lila Philosophi , 1'..uter sit nobilior An magis elucescant in repentinis, quam in praevisis 3 3'. Quandonam illi actus sint exercitia virtutis , & quandonam sint a tus illiciti λ Has quaestiones, quae nonnullas alias implicite continent, sic breviter solutinus.
Requiritur seolitudo intensior in sust Inendo , quam in aggrediendo. Cum enim fortitudo , circa dissicilia versetur , debet esse magis intensa , ubi major est difficultas : atqui major est difficultas in si istianendo , quam in aggrediendo. Qui enim
sustinet timorem subitum , habet coercendum ; qui autem aggreditur , audaciam habet moderandam: atqui dissicilius est ti- . morem subitum coercere, quam audaciam moderast. Dum enim pericatum imminet,
164쪽
de se timorem auget, & minuit audaciam proindeque, Sc. Dices. 1'. Nobilius est agere , quam pati: at aggredi, est agere ; & sustinete , est pati , ergo , &c.
Transeat major, nego minorem , quoad posteriorem partem. Non minus enim requirit ut actio in sustinente , quam in ag- .grediente; ut per se patet. Dixi autem, transeat: quia nobilius quidem est agere , quam pati, in ordine physico , hoc est , substantia activa nobilior est , quam pasiasiva sed non semper nobilius est agere, quam pati, in ordine morali: verbi gratia, nobilius non est producere discursum ,
quam recipere gratiam sanctificantem: discursus enim personam minus perficit, quam gratia sanctificans. Dices. Σ'. Saepe magis laudantur Duces , ex eo . qubd hostem aggrediantur , quam si solummodb sustineant ejus impetum ergo, &c. Distinguo antecedens. Saepὶ magis laudantur Duces , ob prudentiam, qua C gnoscunt utilius esse , hostes certis in circumstantiis aggredi, quam ab iis praeveniri , concedo. Praecise quia aggrediuntur,
At, inquies, qui aggreditur , fortior est , aut saltem se sortiorem putat , si
165쪽
MORALys. Is I qui non aggreddetur ; ergo, &c. Distinguo antecedens. Fortior est physice, seu majori virtute corporea pollet , aut se pollere praesumit, concedo. Fortior est moraliter , id est, habet intensiorem fortitudinis habitum , nego.
Fortitudo magis elucescit in repentinis , quam in praevisis. Magis enim elucescit in eo , quod est difficilius : atqui pericula repentina , difficiliora sunt praevisis. In repentinis enim , ob periculi praesentiam . subito metu percellimur , & tunc vix quis sese colligere potest ; in praevisis autem, ad pericula paulatim nos comparamus ti juxta hoc vetus adagium, praevisa tela mianus feriunt I proindeque , &c. Dices. Ed nobilior est virtutis actus, quo magis cst deliberatus, & magis liber sat in praevisis , actus fortitudinis se se habet ; ergo , &c. Distinguo majorem. Si aequalis sit utrinque difficultas, & habitus sint aequaliter
intensi, concedo. Sin autem, nego. Porro,
repentinus fortitudinis actus difficilior est praeviso , ut constat ex modo dictis ; &praeterea , habitum requirit valde intensum. Cum igitur aetiis fortitudinis aestia
mandus sit, tita habita ratione difficuta
166쪽
36 MORALItatis , tum habita ratione intensionis habitus 3, consequens est , Ipsum magis elucescere in repentinis, quam in praevisis. Conclusio tertia. Direct a sui ipsius occilio , facta atris ritate privata , nedum sit actus fortitudinis , est verum crimen. Actus enim , quo sit injuria , tum Deo, tum Reipublicae , Verum est crimen i atqui directa sui ipsius occisio , facta authoritate privata , sic se . habet. Primo quidem per talem actum, fit injuria Deo. Cum enim Deus sit stipre- naus vitae, necisque Dominus , quisquis authoritate privata vitam sibi adimit, detrahit de jure Divino, ut per se patet , 'ergo , &c. χ'. Per actum hunc , fit injaria Reipublicae Quisquis enim Reipublicae membrum eripit, quod ipsi prodesse poterat , detrahit de jure Reipublicae : atqui per hunc actum , eripitur membrum Reu publicae , ut per se manifestum est; aliun-dh vero , membrum illud Reipublicae prodesse poterat: nullus quippe tam vilis est& abjectus , qui non possit Reipublicae prodesse ; proindeque , &c. Dixi autem , i'. directa sui ipsius occiso. Nam si quis inscius venenum , Verbi gratia , hauriret . indirecte tantum sibi vitam eripuisse diceretur , tuncqtae non
167쪽
MORALI s. D sesset culpandus, cum talis actus electione
Dixi, xv. authoritate privata. Si quis enim, vel aut horitate Divina , vel auth ritate publica , propter scelus aliquod admissiim, sese interficeret; non idcirco cubrandus esset, praecise ob hunc actum.
Objicies. Laudatur Samson, ex eo Iquod vitam sibi ademerit ἱ ergo , &c. Distinguo antecedens. Ex eo , quod sibi vitam ademerit, inspiratione Divina pulsus, concedo. Authoritate privata, M. absque inspiratione Divina, nego. Addunt nonnulli, ipsum in directe tantum se occidisse , in quantum obruendo hostes
populi Israelitici, simul fuerit ipse obrW
Objicies Σφ. Honestum est & licitum , sua expiare scelera ; ergo potest quis propter scelerum suorum expiationem , sibi vitam adimere. Distinguo antecedens. via legitima, concedo. Via illegitima, seu novo scς-
Objicies denique cum Stoicis. Si quis domum alicui locasset, & postea tectum ejus everteret, murosque dirueret i, tunc qui domum hane accepisset, eam licitὶ dese'
168쪽
rere posset ; ergo cum Deus dederit animae corpus pro domicilio ; si corpus miseriis S morbis obruatur, anima habitaculum illud licite deserere poterit et quia tunc
Deus non tantum pςrmittere, sed & imperare censendus est, ut homo mortem
sibi proturet; ergo saltem qui miseriis &morbis obruitur, licite potest seipsum directe occidere. Nego utramque consequentiam. Dic paritas est: turn quia, qui domum, in allata nypothesi , deserit, aliam conducere potest . non item anima. Tum quia corpus supponitur solummodb domicilium an iamae : at hoc falsum est: anima enim sub- . stantialiter unitur cum corpore. Tum denique , quia Christiani , ad exemplum Christi Domini, miserias & calamitates
patienter ferre tenentur; virtus enim , ut
ait Apostolus, in infirmitate perficitur. Conclusio quana. Duellum authoritate publica susceptum, licitum est, & est actus fortitudinis. A ctus enim , qui versatur circa difficilia , justa
de causa & ex motivo honestatis , licitus est, & verus est actus fortitudinis r atqui duellum in praedictis circumstantiis susceptum , sic se habet. 1'. Namque talis actus circa dissicilia versatur, cum tunc
169쪽
vita sit in Periculo. α'. Fit justa de causa , cum ob lalutem publicam suscipiatur.3 L Fit ex motivo honesto ; honestum enim est & justinia , Vitam pro salute patriae exponere ; proindeque , &c.
Duellulii in extrema necessitate susceptum , ita ut fugae non detur locus, licitum Illud enim est licitum , quod leghs omnes permittunt : at leges omnes llum, ἱn allata hypothesi, permittunt, scilicet vita non potest aliter ser- si enim de lege naturae , ut vitami servemus ι ergo , &c. notabis , pugnam in hoc casu sus-n , non tam duellum Eine dicendum , legitimam deffensionem.
Due lum authoritate privata susceptum, ad ultionem injuriae propriae, sive
. ii uacumque de causa, quam in ex-rrc eccilitate, non est actus fortitu- di, i s, sed verum crimen: actus enim rectae rati ni repugnans , & prohibitus tum Eccleri de decr Vis, tum Principum constitutioliabus, erum est crimen : atqui duellum in praesenti hypothesi susceptum , sic se habet.
170쪽
M o RA L I S. Primo quidem adve atur rectae rationi. Qui enim vitam suam levi de causa eXpΟ- . 'nit, imprudens est , & cpnsequenter agit contra rationis dictamen at tali certamine pugnantes, levi de causa vitam su ina
exponunt; quandoquidem injuria accepta, longe minus est malum , quam vitae pri vatio , proindeque , &c. Praeterea ille agit imprudentissime, qui salutem aeternam in discrimen apertum adducit; nia quippα hujus vitae bona , pro . ilb-- sunt habenda , telative ad felici 'aeternam : at tali certamine pugis.
sic se habent ; cum saepe subi id mo& proindE peccato mortali in qu
Secundo. Talis aistus adversatur Ecclesiae decretis , tum Princis m tutionibus. Ecclesiae quidem se . Concilium enim Tridentinam anathe- ' mate percutit tali certamine pug ante Principum etiam constitutionibuS 'prnitur, praesertim constitiitioni fel cis u. morite Ludovici magni , qui cum juta mento solemniter se te obstrinxc ap., Q in ut tali pugna se certantibus , dia. lana. parceret, ergo, &c. proindeque , occ..