장음표시 사용
41쪽
plo, qui ex editissima eruditionis με arce magnusignum sustulit,ut de tota republica literaria,stra- fruims de iuris rudelia,quam optim stingulisseremus. In his etenim I ius comencarysmama quadam nos recreat sermonis elegantia, eles t antiquitatis documenta, methodus inuitat adlegendum,animum restitit varietas, pungunt aculei disputandi, rapit adstarauitas iudici singularis ingeni, vis exsuscitatris tammultiplex rerum elucet cognitis,eti no artis angustis alicuius terminis, sed immesis omnium disciplinarum inibus,tius hominis eximia contineri doctrina Sideatur. Nopossum non hic apertismum dicendi campum intueri, nec etiam laudum tanti viri latissim paciano mirariter quae avi libeter exustaret, ais laxis habenis Sagaretur oratio, i l id huius iussitituti, vel amicitiae nontra ratio pateretur, nec ille suis iaetirtutibus esset omnibus notior, quam laudatione mea sit futurus. Longissimum enim esset persequi quantis literaru ornamentis generis sui claritatemma sillustraueri quantis animidotibusexcelgat, quam in omnibus rebus sese gerat prudenter, quata pariter humanitate multorum animos cociliet,
cum grandiora sint hac omnia, quam qua possudicendo
42쪽
dicendo comprehendi, velamicum exposcant laudatorem erum illud futurum affirmabo, se diutius in perennibus stud Uuis continuerit, nec a Uimusvsius magis inatus cuius certe iam olim fuit illa dignis mus ) Utriu* iuris candidatis talem Ortim inuiderit, sab octo literario ad negotia publica couerterit,ut libris plura aequos lanat,iurastrudentiam lo. upletet, fae ab antiquis exterorum,niuriys Histanorum Ondicet eruditionem. Interim trimen humanis Me lectoritis homi
nissapienti mi laboribus felici me fruere Vale
43쪽
atque illustribus supremae curis Senatori
dinandi Senatoris filius. S. 0NI Nε 4n mali plus asserat hominibus co
pia libroru,ac de varijs artibus multiplex, Variaq; scriptio, pe egomet mecum & multum cogitaui. Nam ut op1nionum Inconstantiam, mutabilitatem sententiarum flexiloquum disputandi genus quorundam iuris interpretum praetermittam , cum procellas religionis,turbines,di tempestates pacis,& ocu Christiani,dc piarum mentium, Veteres ex lIterarum monumentis,nouas animo calamitates colligo, potissimam Video per eos,quoru de scriptis magna esset opinio multitudinis, inuehiam esse partem incomodorum. Illi enim ad vitae commoditatem iucunditatemqή, ad facultates rerumhcopias omnia reserentes,omnes dolos, fallacias'; quibus lites possint intendi, mira auiditate &discunt, α in scriptis relinquunt. Hi vero siue falsa utilitatis specie ducti,s me miserrima ambitione, cupiditateq; honorum, siue deprauatione potius&faeditate turpificati animi,orania intima summ1s paria faciunt,turbant,miscent. Ex quo libris mundum referserunt,inanis quidem vocis sono decoratis,ut occultius si possint,nobis involubilitate verborum,tanquam in mulso venenum dent. Cum autem imbecillitatem fragilitatemq; memoriae, atq; ingenii humani, insinitatem rerum atq; naturie, ct causarum pene omniuobscuritatem considero mon ego Alcmaeonis,aut Anaxagorae,quos primos Clemei Alexandrinua scriptos libros
44쪽
edidisse refert,1nuentu hoc suisse mihi petiuadeo, sed Dei
optima donum,qui diuina illa praecepta, digito suo tab iis quam optime inscalpens, quasi manu 1ua manui superimposita hominum generi hos infindere sulcos monstrauit.Atq; ita edocti. quicunq; se natos ad iuuados ho-m1nes arbitrati sunt,summa ope sunt nisi, eos eX ignoran'tiae tenebris in literarum lucem vocare. Cumq; illis minori curae non fueri qualis orb1s post eorum mortem suturus esset, quam qualis tunc esset: vi solent parentes morituri, quae fugienda, sequendaue norunt, admonere liberos: sic ipsi quaecunque maioribus Vagalijs, magnoque labore consequuti sunt, ea, quasi consignatas tabulis, ad posteros transmiserunt edit1s libris , quorum dici vix potest, quanta vis sit ad an1mos commouendos. Qua obrem iam inde ab initio, cum non de terminis, sed de religione apsa, inter gentes, Christianosque accerrima contentio esset, in hac arce praesidia suae defensionis utraque constituerunt. Nam & tunc quoque libros haereticorum habere, crimen a nostris este habitum, insinuat Augustinus. Et in tantum persequutorum rabiem eXcita tam , ut diuinos libros ignibus traderent, Hieronymus queritur. Atque 1ntercepisse illos,& aboleuisse suos, quibus Christ1ana religio comprobaretur , arguit Ar nobius. Quo circa ea hac in re habenda ratio videtur , S diligentia , ut neque ab honestissimo scribendi studio quisquam deterreatur , neque omnium scripta comprobentur : sed delectu habito , ea tantum in usu esse omnibus permittantur, quς si minus utilia, damnosa certὸ non sint. Ita Vos, pleno prudentiae consilio fier1 voluistis. Promulgatis enim legibus seuerissiamis & pragmaticis sanctionibus, primum ne quis iniussu ve1 ro liber exeat, noue ius imprimendi cuiquam, Ebro non inspecto, concedatur , decreuistia: librum deinde
45쪽
deinde qui in manus hominum venturus sit, probari pri
mum ab aliquo, qui sententiarum veritatem perpendere, Verborumque omniu pondera examinare nouerit diligenter,priecepistis typographis praeterea ne quid praelo comittant,nisi permissu vestro mulcta proposita,Interdixistis.Quo non melius aut auctoritati vestrae,aut scribentiu honori,aut Reipublicae emolumento, potuit esse consul tum.Nanc quod pertinet ad hanc rem quam paro: quaa quam non is sum.qui putem posse me Iurisconsultorum, vel quintae classis,luminibus obstruere,tamen in optimis auctoribus mediocriter versatum, in hoc stud1o me aetatem consumpsisse,no inficior itaque si quid mihi assumo, videor id meo iure quodam odo vendicare. Id quidquid
est si quidquam est,multis certe nominibus debetur vobis. Equibus,quosdam in adolescentia iurisprudeliae ma- gistros,&vivendi habui praeceptores nunc omnes patres habeo cum patria communes patres inquam, quibus,non ex me solum hi fructas sed ab uniuersis,pro diuinis merulis,diuini honores debeantur.
46쪽
LIBER PRIMVS. v LPIANus libro primo institutionum.
V RI opera daturu prius nosse oportet,Vnde nometuris descen- dat.Est aute ius a iustitia appella tum na Vt eleganter Celsus definthius est ars boni & sequi,cuius merito quis nos sacerdotes appellet.Iustitianaq; colimus,& boni & aequi notitiaprofitemur,aequia ab iniquo separantes icitu ab illicito discernentes, bonos no solum metU poenarum, Verum etiam praemiorum quoq; exhortatione efficere cupietes, veram, nisi fallor, philosephia, non simulatam assectantes.
De origine iuris necessario cognoscenia,
D Raceptum sigia a nosmetipsos noscamus,cu itui tanta vis est amasenteti ut non homini cuipia ed Delphico Deo tribuatur, O ce libro A tertio
47쪽
tertio ad ristino ad arrogantia minuendam β-lum esse datum intestigit: terum etiam Qt bona nostra norimus. DIE. quinto Tusc qq. de philosophia naturali agens. ac tractimii animo , inquit, es noctes s dies cogitanti, istis ilia a Deo Debphi racepta cognitiorat ipsa se mens citi' exuta cognoscat, coniunADms cum diuina mentessentiat , ex quo insatiabiligaudio compleatur.otis
libro primo de legibus in inciali Na qui se ipsium norit,primum aliquid sie habere sentiet diuinum, ingeniumD Uuumsicatsimulachrum aliquod
dedicatu utabit tantos munere deorum hemper dignum aliquias faciet,6 utiet. Signa
certe tali viro expositio,ac sententia, tanta tribuere hominibus dygnitatem,m vel cum Deo confo-
re se dignum, quod caducum,fragile , mortaleu sit,seMsummum illud bo ,hurum, at esse tu, quὸ omnia referri necesse ent,s , ad quod adhibitis omnibus machinis,aequis Veliss,oportet hominem contendere,earum rem conseruatioue, quas natura rascribi scientiascilicet, aequitate,m tDtia, veritate,virtute. Atque omnium quidem vim tutu reliquae ut ita dica,q-μasunt quarunt,
48쪽
iustitia tantum, societatem coniunc Tionis humana, munifice aeque tuem,communi eruit Stilitati. Cuius 'menda caus olim est bene moratos reges constitutos Herodotus ait, ct flat ut a iura, leges , sancitas Egimum veri est. Iustitia aut equi daturisiunt operam, rim nosse debent, quid ipsa iustiti Aquidius, s Unae nomenturis descendat. Omnis enim in quarendo,quaviaquadas natione habetur oratio, prascribereprimum de bet,mquibusda informulis ea res agatur,ut inteTquos disseriturconueniat, quidsit id de quo dissu tatur. Ita docet faciendum Tuto in Phaedro laede pulchro.Et Cicero lib. I o D ssecundo dem. bon. sma star consultus tu. ί I. f. deris. προ di s in II fis insici Pras prat. Atque hoc est qquod in anus ait. Iuri operam daturu prius
nosse Oporret, unde nomen iuris descendat.
con erit enim in hac repragandoris occum fio,dum exponit, oportet, id est, decet: mais hoc verbum impropri ab Ulpiono positum. De qua re grauis est Inter doctores contentio, dum alios glosse auctoritas decipit, alios inpiani mouet nomen insigne, ne tarum de literis benemeritum credant, merito ab EAccuso notatum.
49쪽
Ego de hac requidsentiam, breuiter demo inu-bo D sunt cumsis reiproposita interrogatione sine quibus id de quo quaeratur, intelligi nulli
modopotest. Muquam enim nomine nobis pro poposito, ratioue ipsam quaerimm,nonnunquave ro ratione assequuti,nomen inuestigamus. Uuod cumin alijs rebus quam plurimis,tum maxime innumero reperitur. Cuius nomen quid par est, natio aute,numerus in duo aqualia diuigibilis. Vnde idem in utrossignifica molae nomen interrogati rationem me nullove ister rogat nomen red-
damus. Randoquidem; nam eandems rem nomine quidem pare ratione vero, mem in duo
aequalia diuisibile appellamus.Hoc igitur est quod aiurisconsulto ex imosignificatum dum ait D
rioperam daturum,prius se oportere,' me
iuris, quod salustitia deductu es huiuspropositi rationem,qua eleganter Celsus diffit dicens, ius esse artem bonis aqui. Luasi dicat,eum qui
res aliquas sussici iter intelleciturus est,quam uomen se rationem habent, nomen nonsola cire debere M scalgere quoque rationem, cuinimo,s reci' alicuis futurus est,turpe ipsi esse, rerum magnitudinere pulchritudine excellentium, tam
50쪽
nomina quam nationes ignorare. Cum enim omnis controuersa, aut de resoleat,aut de uomine esse, utras earum nascitur iam res ignoratur, aut erratur in nomine. Legum mero conditori,atque custodi, s e quem etinui epraestare cateris conuenis,nihil maiusquam fortitudo, temperantia, luctiti atqueprudentia.De quibus interpretes, doctores,legum conditores,rerumpublicartim custodes, teros qui scire cupiunt, vel unitione, increpatione indigent,docere debent: quasis vires virtus, quas miti habeat explicare, tanqua Uirtutis,s excelletia alysin meptumpropositi. Est 6 autem ius a iustitia appellatum .His me is docemur us adeo a luctiliapendere, ut quidquid aetera iustitia alienusit, iusia esse nullo modopossit. Luodnonsium Odit Marius Salomonius, qui hunc intellectum dicit hactenus a nemine perceptumsedes Fortunius Garsa restondens Bartolo, serenti non esse necessarium scireprimipictex quo, se prisc ivropter quidprimὸ,inquit,
considerabam iura adductape artolu,nonprobare, scilicet. nec natales, Uf. l. adprobationem. C deproba,iai expatris et matris qualitate,uo