장음표시 사용
481쪽
nement de Neron. Mais , sans reco ir , cet ex dient, on peutia ire observer que Ies resfemblanees avec Ies expressions de MintPaul et des aut res ocrivains sacres ne se uouvent DEquemmentque dans Ies derniers ouvrages de Seneque , dans son traitri dela Vie heure e , dans celui des Bientalis, qui lous Ies Mux onteid rediges aprἡs t 'an 6i , et furtout dans ses Leitres, scrites pendant la demthre si que de sa vie uQuidquid de illo sive amicitiae, sive Epistolarum, quod Paulum
inter et Senecam interfuisse dicitur, commercio sentiendum sit, minime dubitandum est quin illae quae nunc servantur epistolae non eae sint quas inter se scripserunt, si quas revera scripserint . Audiamus Erasmum de iis, quales nunc habemus praefantem.
i. His epistolis non video quid fingi possit frigidius aut ineptius, et tamen quisquis suit auctor. hoc egit. ut nobis persuaderet Senecam fuisse Christianum. Divus Hieronymus non ignarus suci, abusus est simplicium credulitate, ut Senecae libros lectu cum primis dignos commendaret Christianis λ, qui tamen ina-
Caeterum illius similitudinis causa esse posset quoque, quod Paulus Se- neeam legerit et imitatus fuerit, ut paulo post D. Justinus aliique Platonem
J. Lipsius suspieatur alias suisse Senecae et Pauli Epistolas , has vero iii ludibrium nostrum eompositas fuisse. Quem vide in Senecae vita . cap. Io ,sin. linius edit. Vol. I. pag. XXXVI. 3 α Lueius Annaeus Seneea Cordubensis Photini stoici diseipulus, patruus Lueani poetae. continentissimae vitae fuit. Quem non ponerem in eatalogo sanctorum nisi me illae epistolae provocarent, quae leguntur a plurimis Pauli ad Seneram, et Senecae ad Paulum. In quibus quum esset Neronis magister et illis temporibus potentissimus , optare se dicit eius esse Ioel apud suos, eo iussit Paulus apud Christianos. Hie ante biennium quam Petrus et Paulus mar
tyrio eoronarentur , a Nerone interfectus est. .
482쪽
iore evin fructu legentur, si legantur ut hominis pagani, quemadmodum initio praelati sumus Quum autem haec scribantur claneulum inter ipsos, quam nihil est in Paulinis epistolis illo Pauli spiritu dignum. quam vix usquam audias nomen Christi , quum ille non soleat aliud crepare quam Jesum Christum tDeinde illum sortissimum Evangelii propugnatorem, quam saeti in his epistolis sormidolosumi objurgat Senecam quod Neroni indicarit epistolas ipsius, quas in hoc scripserat , ut in
omnibus ecclesiis legerentur, alque adeo seipsum redarguit
In Epistola nuneupatoria ad R. D. Petrum Diseopum Craeoviensem :α Equidem, inquit, arbitror magis in rem esse ieetoria, ut Senerae libros Iegat, velut homἰnis ignari nostrae religionis. Etenim si legas illum ut paganum , seripsit Christiane a si ut Christianum. seripsit paganice. Quum autem in illo sint plurima , quae segnitiem nostram possint ad virtutis studium ae eendere , habebunt eadem aeriores aculeos, si eogitemus ab ethnim prosecta. Apud illos enim sunt quaedam ita dieta gestave , ut iuxta Christianam quidem philosophiam vehementer sint improbanda, prae se serani tamen miram virtutis indolem , velut illud Soeratis : me una seio , qυod nihil scio , quum sit absurda dietum . tamen exprobrat nobis nostram arrogantiam. Et Lueretuosa tum , quum sit optimo iure detestabile, nobis tamen. eommendat pudieiitae studium . et hoe esii metus commendat, quod exemplum ab ethniea suemina profectuin sit. Itaque quod ad mores attinet, maiore fruetu legetur Seneca , si legatur, ut, quemadmodum suil, paganus. Nam et Chrἰstiane dicta vehementius affieient, et secus diela, minus laedent. Alioqui nusquam magis diserepat a Christiana philosophia, quam quum ea tractat, quae nobis sunt praecipua. Caput enim nostrae religionis est, no se Deum. At ille eommonstraturus nobis quid sit deus a Deus , inquit, est totum hoe quod vides et non vides , quasi totus hie mundus sit ingetis animal, euius eorpus sit oeuliseonspieuum , anIma lateat, et hoe sit deus. Iam unusne sit deus, an plure , vehementer ambigit, et tamen frequenter iterat deos deasque. Rursus irridet eos, qui putant in hoe mundo nihil geri, quod hune deum non fallat, perinde quasi culicem sentiat elephantus. Jam an uti ima supersit eorpori sie disputat, quasi nihil reserat, utrum eredas. Alicubi, ut refert Tertullianus , pronuntiat omnia finiri morte, etiam ipsam. Postremo quoties ineidit in sapientem illum Stoicum, sie eum, attollit, ut frequenter diis aequet, nonniin quam et anteponat. Ait sapientem universam selieitatem suam sibi uni debere, diis nillil opus esse, immo deos aliquid debere sapienti. At pietas nobis persuasit , etiam passerculos et lilia deo eurae esse , tum hominem nihil habere ea sese boni, sed summam sti selieitatis debere munificentiae numinis. Quan
tum igitur sit perieuli, si illa legansur velut a Christiano prodita i
483쪽
Apostolus, quod epistolis suis nomen suum soleat subscribere, et huc scilicet allegatur illud, omnibus esse placendum, et domino , nempe Caesari, gerendum morem. Paulus cuiquam place rei dissimulato Evangelio , quum multo ante Romanis misisset liberam ac prolixam epistolamy Aut hoc docuit Paulus cela dum Christianismum , ut placeas impio domino ' Deinde Seneca I untiat Paulo , quod Caesar immanibus suppliciis saeviret in Christianos, quasi hoc Romae cuiquam esset ignotum. Ad haec, si quid metuebant, tutius poterant ore colloqui quam epistolis. Nec Paulus amore evangelii gravatus suisset, vel in Sallustianos
hortos venire, si Seneca metuebat venire Romam. Quanta eo
pia , quanto assectu Paulus scribit uni Philemoni de re vulgari, et Senecae tam celebri viro scribit, tam jejune, tam frigide de amplectendo Christum . hoc est, de re omnium maxima Z Quando
vero sic loqueretur Paulus : ae et si sors prospere annuerit Z is Non ausus est nominare Deum, quem Seneca paganus toties nominat
in scriptis suis p Illud insignitae cuiusdam stultitiae est, quod Se neea millit Paulo librum de copia verborum , quo post hac melius scribat Romane. Atqui si Paulus nesciebat latine, poterat gΠDce scribere, quum graece nosset Seneca. Qui convenit autem, ut quum Seneca doceat philosophi dictionem sententiis gravem potius, quam verbis ornatam esse debere, Dunc in Paulo requirat Romani sermonis copiam' Illud omnium impudentissimum, quod quum iaciat Senecam in apostolo desiderantem copiam et cultum sermonis , tamen in his epistolis nihilo cultius scribit Seneca quam Ρaulus ; sed par est utriusque balbuites, et sensuum frigus atque ineptia. Saltem aliqua ex parte Senecae Phrasim aemulari debuerat, aliquid ex Paulinis epistolis effingere , vel vehemetitia et sublimitate dictionis. Scurrilis impudentia est sic sacere loquentem Seneram i blasphemia est sic sacere loque tem Paulum. Non dubito, quin vel mulio , vel agaso Senecae minus inepte fuerit scripturus. Paulo vero quid est minus jejunum aut somniculosum y Et lamen in has epistolas exstant verbosi commentarii. Quid his judiciis caecius 7 Haec non admonerem, nisi talibus impost uris nimium' et in aliis tribuant interdum Christiani.
484쪽
Jam videamus quae sit illa mirabilis sententia, quae commovit Hieronymum, ut Senecam insereret catalogo sanctorum, in quo tamen commemorantur et Iudaei, et haeretici ab ecclesiae conso
tio digressi. In epistola quae praecedit penultimam IID ita scribit,
u Nam qui tuus est apud tuos locus, velim ut sit apud meos meus. is
Haec Hieronymus tribuit Senecae modestiae ; atqui Paulus apud Christianos erat summo in pretio . ut pote apostolus, qui plus omnibus laboravit. An Seneca optat talis esse apud suos, hoc est, ethnicos ῖ verum hoc qui finxit, fortassis huc alludit, quod Tacitus refert, illum invidia muliorumque criminationibus jam gravatum , egisse cum Nerone, ut opes ac dignitatem liceret ipsi resignare qui dederat. Sed quid refert magnus ne sit an humilis, modo sit apud idololatras : optare potius debuit, ut sibi liceret vel inter humiles Pauli discipulos numerari. Talis vox poterat illum commendare Christianis asseelibus. Postremo si verum est quod hae singunt epistolae , quis unquam Christianus sibi fuit supplicii minister7 Quis in uxore sua probavit, ut citra
necessitatem sibi mortem conscisceret. Sed in balneum calidum illaius quum jam deficeret, sparsit aquam sanguine mixtam , et Socrati eum quiddam reserens dixit: o Hoc libo Iovi liberatoriis , per Iovem, ut aiunt, liberatorem. verum deum intelligens. Adeone moriens quidem ausus est Dominare Christum . Sed ego nimis multa de re nihili.
Addenda sunt quae, in supra laudata Epistola, idem Erasmus scripsit de eadem re : α Illis non assentior, qui eertant Seneeam facere Christianum Νieodemo similem , qui quum nullum habeant argumentum probabile ,
praeter epistolas, quas post docebimus a studioso quopiam fuisse eonfietas . nullum prorsus habent argumentum , nisi quod sub eodem Caesare vixerunt Romae. Sed fingamus Seneeam , quo non alius de contemnenda morte seripsit unquam , vel saepius vel sortius, adeo fuisse metieulosum, ut ne in scriptis quidem extrema sene eta proditis usquam subindiearit suam professIonem; tam cautum , ut nihil suboluerit Neroni. quἰ quum illum decrevisset e medio tollere, el causas commentilias praetexeret, Christianismi erimen non obierit ; illud quo eolore defendemus, quod in extrem Is scriptis subinde loquituri eos et deas, subinde dubitat, num quid hominis supersit a funere t Ut largiamur esse fas metu mortis dissimulare Christiatium, impia eerte dissimulatio
485쪽
Credo tibi, Paule, nuntiatum esse, quod heri cum Lucilio nostro de apocryphis et aliis rebus sermonem habuimus. Erant enim quidam disciplinarum tuarum comites nobiscum. Nam in hortos Sallustianos 3ecesseramus , quo in loco occasione nostri alio tendentes, hi de quibus dixi, visis nobis adjuncti sunt. Certe tui praesentiam optavimus. Et hoc scias volo , Ii llo tuo lecto , id est, quum legissemus de plurimis aliquas epistolas, quas ad aliquam civitatem , seu caput provinciae direxisti, mira
exhortatione vitam mortalem continenleg, usque resecti sumus. Quos Sensus non puto ex te dictos, sed per te, certe aliquando ex te et per te. Τanta enim majestas earum est rerum, tantaque genero8itate Clarent, ut vix
suffecturas putem aetates hominum, quibus institui perficique possint. Bene te valere, frater, Cupio.
Litteras tuas hilaris heri accepi, ad quas rescribere statim potui, si praesentiam juVenis, quem ad te missurus eram, habuissem. Scis enim quando, et per quem, et quo tempore, Et Cui quid dari committique debeat. Rogo ergo ne putes te neglectum, dum pensonae qualitatem respicio , sed quod litteris meis vos bene acceptos alicubi scribis, solicem me arbitror lanii viri judicio. Neque enim hoc dicere censor, sophista, magister tanti princi-
est, quae pie larem impietate dinimulat. Aliud est veste profana Christum ocillare, aliud est libris editis Pugnare eum Christi dogmatibus, et aliud est silere de Christo , at ad illo indigna loqui. Sed quorsum attinet hoc com-.inenium y An ut libros illius Christianis hominibus eoinmen leni t a
486쪽
pis, etiam omnium, uisi quia vere dicis. Opto te diu henevolere.
Quaedam volumina ordinavi, et divisionibus suis statum eis dedi; ea quoque legere Caesari sum d linatus, et si modo sors prospere annuerit, ut novas aures afferat, eris forsitan et tu praesens. Sin alias, roddam tibi diem, ut invicem hoe opus inspiciamus, et possim non ei prius edere hanc scripturam, nisi prius tecum Conseram , si modo impune hoc fieri potuisset, ut scires et te non praeteriri. Vale, Paule carissime.
Quotiescumque litteras tuas audio, praesentiam tuam cogito, nec aliud e istimo, quam omni tempore te nobi cum esse. Quum primum itaque venire coeperis, invicem nos de proximo videbimus. Bene te Valere Opto.
Nimium tuo angimur secessu. Quid est, vel quae reste remotum iaciunt p Si indignatio domini, quod a ritu
et Secta veteri recesseris, et aliorsum conversus sis, erit postulandi locus, ut ratione lactum, non levitate hoc existimetur Vale.
VI. RENECAE ET LUCILIO PAULUR RALUTEM.
De his quae mihi scripsistis, non licet harundine et atramento eloqui, quarum altera res notat et designatali ita d, altera evidenter ostcndit; praecipue quum sciam inter Vos esse , id est, apud nos, ct in vobis qui me intelligant : honor habcndus est omnibus , tanto magis
487쪽
quanto indignandi occasionem captant : quibus si patientiam demus, omnimodo eos quaqua parte vinCemus, si modo hi sunt, qui poenitentiam sui gerant. Bene valet .
VII. .sENECA PAULO ET THEOPHILO SALUTEM
Profiteor bene me acceptum in lectione litterarum tuarum, quas Galatis, Corinthiis, et Achaeis misisti. Et ita invicem vivamus , ut etiam cum honore divino eas exhibeamus. Spiritus enim ganetus in te excel8ior, et sublimior, et super te excelsos et sublimiores satis venerabiles sen8us exprimit. Vellem itaque quum res eximias proferas, ut maiestati earum cultus sermonis non desit. Et uo quid tibi, frater, surripiam, aut conscientiae meae debeam, Confiteor Augustum sensibus tuis permotum, cui lecto vim
tutis in te exordio ista vox fuit, Mirari eum sic posse loqui, ut qui non legitime imbutus sit, taliter gentiat. Cui ego respondi, solere deos ore innocentium essari, aut eorum qui praevaricari doctrina quidem sua possunt, et dato ei exemplo Vaticani hominis rusticuli, cui quum duo viri apparuissent in agro Reatino , qui postea Castor et Pollux sunt nominati, satis instructus videtur. Vale.
Licet non ignorem Caesarem nostrum rerum admirandarum si quando deficiet amatorem esse, permitte8 tamente non laedi, scd admoneri. Puto enim te graviter socisse , quod ei in notitiam perferre voluisti, quod ritu et disciplinae eius sit contrarium. Quum et ille enim gentium deos colat, quid tibi visum sit, ut hoc cum scire velles non video, nisi nimio umore meo sacere te hoc existimo. Rogo te de suturo, ne id agas. Cavendum est enim nedum me diligis, offensam domini iacias. Cujus quidem Diuitiam by Corale
488쪽
ossensa, nec oberit, Si per8everaVerit, neque Si non sit, proderit. Si est regina, non indignabitur; si mulier est, ossendetur. Bene Vale.
Scio te non tam tui Caum Commotum litteris, quas ad te de editione epistolarum tuarum ciemri feci, quam natura rerum, quae ita mentes hominum ab omnibus artibus et moribus rectis revocat, ut non hodie admirer :quippe ut is, qui multis documentis hoc jam notissimum habeam. Igitur nove agamus; si quid facile in praeteritum jam lactum est, veniam irrogabis. Misi tibi lihelam de
Verborum copia. Vale, Paule carissime.
Quoties tibi scribo, et nomen meum tibi subscribo, gravem et sectae meae incongruentem rem facio. De oenim , ut saepe professus sum, Cum omnibuη omnia esse, et idem observare in tuam pomonam, quod lex Romana honori senatus concessit, perlecta epistola, ultimum locum eligere, ne cum aporia et dedecore cupiam efficere,
quod mei arbitrii suerit. Vale, devotissime magister. Datav. Cal. Iulii, Nerone IIII. et Messala Consulibus.
Ave, mi Paule carissime. Putas me haud contristari, et non luctuosum esse, quod de innoceutia vestra subinde sumuntur supplicia. Dehinc quod tam duros, tamque obnoxios vos reatu omnis populuA judicet, putans a vobis effici, quicquid in urbe contrarium sit. Sed seramus aequo animo, et utamur soro, quod sors concessit, donec invicta solicitas finem malis imponat. Tulit et priscorum aetas Duiliaco by Corale
489쪽
Macedonem Philippi filium, et post Darium, Dionysium; nostra quoque Caium Caesarem. Quibus quicquid libuit,
licuit. Incendium urbs Romana manifeste saepe unde patiatur, constat. Sed si essari humilitas humana potuisset, quid causae sit, et impune in his tenebris loqui liceret, jam omnes omnia viderent. Christiani et Iudaei quasi machinatores incendii, supplicio amici solent. Grassator iste quisquis est, cui Voluptas carnificina est, et mendacium velamentum, tempori Suo destinatus est, et optimus quisque unum pro multis donatum est caput. Ita et hic dev tus pro omnibus igni cremabitur. Centum triginia duae domus, insulae quatuor, sex diebus arsere; septimus pausam dedit. Bene te valere, frater, opto. Data v. Calend. April. Apronio et Capitone G88.
Ave, mi Paule carissime. Nisi mihi nominique meo vir tantus et ad id delectus omnibus modis, non dico fueris junctus, sed necessario mixtus, actum erit de Seneca tuo. Quum sis igitur vertex, et altissimorum omnium montium meumeu, noli latere; ita gim tibi proximus, ut alter similis tui deputer : haud itaque te indignum prima facie
epistolarum nominandum Cenwas, ne tam tentare me,
quam ludere videaris; quippe quum scias civem eMe te Romanum. Nam qui tuus est apud tuos locus, velim, ut apud meos sit meus. Vale, mi Paule CarisSime. Data x. Cal. 'April. Apronio et Capitone COSS.
Ave, mi Paulo carissime. Allegorice et aenigmatico multa a te usquequaque opera conduntur, et ideo rerum tanta vis et numeri libi tributi, non ornamento verbo-Disit os by Corale
490쪽
rum, sed cultu quodam decoranda est: nec vereare quod saepius te dixisse retineo, multos qui talia assectent sensus Corrumpere, rerum virtutes eviscerare. Caeterum mihi concedas velim, latinitati morem gerere, honestis vocibus speciem adhibere, ut generosi muneris concessio digne a te possit expediri. Bene vale. Data it. Nonis Iu Catone et Sabino Coss.
Perpendenti tibi ea sunt revelata, quae paucis divinitus concessit. Certis igitur ego in agro iam sertili semensoriissimum sero, non quidem materiam quae corrumpi videtur, sed verbum stabile dei derivamentum crescentis et mancntis in aeternum, quod prudentia tua assecuta est, indeficiens fore debebit, Ethnicorum Israhelitarumque observationes Censere vitandas. Novum te auctorem
seceris, Christi Iesu praeconiis ostendendo rhetoricis irreprehensibilem sophiam , quam propemodum adeptus regi temporali, usque domesticis atque fidis amicis in sinuabis, quibus aspera et incapabilis erit persuasio, quum plerique eorum minime nectantur insinuationibus tuis, quibus vitale commodum sermo Dei instillatus, novum hominem sine corruptela , perpetuam animam parit ad Deum isthinc properantem. Vale, Seneca carimi me nobis. Data Calendas August. Latone et Sabino Coss.