장음표시 사용
521쪽
siodam agere et curare, sollieitum, districtum, distrarium , iratum Erras; ille cum summa quiete, et placide agitans, haec agitet . Non divisus, ait Clemens VII Suomat . , aut distractus, non transiense loco in alium, sed ubique semper existens , et nusquam circumscriptus, totus mens, totus lux , totus oculus, omnia videns, omninaudiens , omnia sciens. . Et quam pronum tibi haec credere , si vel eadem his verba tua attendisses 3 - Quisquis est Deus si Mundo est alius et quaeumque in parte, totus est sensus, totus visus, totus auditus. - Τalem et tantum quirin facias, quid metuis, eiun Epicuro aliquo, pollui aut satigari Z Et tamen a Sapientia quum hoe dogma
spernas, Prudelitiae transscribis , Et nis r u Deos curam agere rerum humanarum, credi ex usu vitae est. Immo ex ratione est, quam,
ut alios omittam, te quoque teste princeps ingeniorum, Boni rus agnovit. Ille quam non Saepe, sed ubique eam adstruiti Alibi Odyss. ω, v. 2I3 , de Iove r. Osra αδ αὶ λουσAωθμ κους ἐνορε, καὶ πινυτπι ἶ-ς αμαρτν. mortalia laeta Mortalesque videt, delinquentes Iuoque Punit.
Ecce inspectionem, ecce et animadversionem. Quin idem apud eum Ilipiter essatur e
Non potuit longius penetrare in adyta Providentiae , quam ut dic ret , tunc quoque quum Perelint non negligi a Deo; sed tinno aliquo sine perire, aut denique se disponente. Plura in illo sublimi poeta sunt, omitto r in Stoieis hoe testimonium a villio altribuo, is Rationem de Providentia deorum ab illis sanetissime Di providentissime esse constitutam. n III De Natur. Dcor.
522쪽
Ε Pimidentia Fatum eonsequi; quid iuu et quomodo luersalem
Deo non tollas. Eset ita ; et gradum ab hac ad Fatum convenienter profero ; quia illud ab ista est, et valde cum ea nexum , inimo innexum. Itaque ab ipsis Stoicis confunduntur haec saepe r si tamen diseerni placet, sic fiet. Ut Providentia in ipso Deo sit scientia , vel sentcntia omnium ;haec distinetius lex ipsa et decretum singulis datum. Itaque a Deo est istud , magis quam in ipso. Addo, quod illa velut Proeonsulcst, qui decernit et statuit; istud , velut Lictor, qui sententiam illam laeto promit, et omnibus propalat. Ita Apuleius, ex sententia Platonis e re Fatum esse, per quod inevitabiles cogitationes Dei atque incepta complentur. n Nota cogistitiones: Ita enim Primam Pro dentiam summi Dei definiebant Platonici, ut esset v supremi Dei eogitatio sive voluntas. - Plui. de Fato. Secundo autem volebant diei is secundorum Deorum, cadum permeantium , per quam ins riora et mortalia omnia dispensarentur, generi cuique sive speciei ipsi tuendae et servandae. u Tertiam donique, o quae Genios circa terram tangit, humanorum actuum arbitros et custodes . . Ita per gradus distinguebant, et ad nos derivabant: α ut prima Providentia Fatum contineret; secunda , ipsa essct Fatum ; lertia, quod ex Fato esset. v Plutarchum, sodes, vide libialo huic rei proprio r et Apuleio De Do . Platon. , qui ista eonformitor, scd brevius, lucem nti eo mutuare. Nos ad Stoicos imus, tot diseriminum incurios . Ab uno Deo ista omnia ; immo confundunt saepe cum D o. Seneca II Quaest. Natur.) r u Vis illum Fatum vocare; non errabis; hie
est, ex quo suspensa Sunt omnia , causa Causarum. u Optime,
optime; ratione tamen et intelligentia distinguimus, ut saepe dixi. Lex est a Deo ; ut ipse Seneca Ne Provid. cap. 8 r u Omnia certa, et in aeternum dicta Lege decurrere. v Id est, Fato. Ciccro : u Omnia aeternae Logis imperio is fieri. Plato, u Adrastiae Legem is dixit X De Rep. . An non et Pindarus intellexit, quum υομου παυτωου βασίλει ,
523쪽
λατων τε και αθανατ- t Mu' α Legem omnium Reginam , mortalium immortaliumque esse η , puto , intcllexit. Et certo jam Manilius
Sed nillil in tota magis est mirabile mole, Quam ratio, et certis quod legibus omnia parent.
Nabos Providentiam , quae Ratio est ; ut ejus prolem, Fatum, gum nomine dictam. Homerus pulcherrime Θεου statim initio operis r
sive Potius, consilium et decretum. Atque o divinum vatem l qui eaput lioe Sapientiae humanae sita mihi videtur statim operi pra scripsit, suae indicem vel testem. Narrabo, inquit, et emam haec atque ista et iras, bella, suriera et sed jam ounc praedico et moneo, ab hominibus ista , sed cx Dci voluntate, administrata. deqlic Pnim qua vel fortuita putantur, ab hac lege secludimus: neque incidunt ea ipsa, sed veniunt. M Causa pendet ex causa; privata ac publica longus ordo rerum trahit. Sen. de Provid. cap. 5. Sophocles Ajacu Flageli.) μαλα Στοικως, id est , ωlde uoste , i. e. pia ter:
o qui deni igitur ista , et alia item omnia , Accidere nobis censeam Fulo Deum. uni si quis haec in mente non Probat sua, ne ulla teneat et sequatur I ista ego.
Sed aiebat Seneca III De Benes. ) : α Longum ordinem remini
esse . n Quid itat quia re causarum implexa series est, is ut idem alibi: sive ut Stoici, apud Laertium e u αἰτία τωs cντων εἰροuευη, cauSRrerum implicata n ; quia scilicet ειρμος quidam est, et noxus . te e tena. Id quo sensu dicant, Chrysippus apud A. Gollium Lib. VI, p. 2 explicet, scria definitione et u Fatum csso, naturalem compositionem univorsorum, ab aetemo , mutuo sese conseq Istutium immutabili ei inviolabili hae complicatione. M observa et scrutare. 10 ligo G
524쪽
Est v naturalis compositio: . itempe rebus insitan Communi et prinia
illa Natura , id est, Deo ; ideoque et Naturam. Fatum vppellati L Sodiluta nostro intellectu Ratioue quadam et diseretione Deus hoe facit, et applicat ; plurimum Rationem uli ipsam Pn tintium )dieuiit. Ut quum definiunt Laert. in Zen. ) o Fatum , nauoilem
secundum quam mundus nil ministratur ... Itemque dimisἰuκ Ιis Stol, . Physic. in et o Ralioncm , por quam si clii , sunt sarta ; fiunt, quae sunt; sient, quae fient. is Et discerne ullas doinde a Pro identia, α Rationem eorum quae in Mutido Providontia adni inistratitur. isa uteriorem causam hic vides, Pt istam ex ea nutam. aut Aulas quentem. Sed additur in Stoliae aliis : α Mutat intorim CLUsippus et pro ratione supponit Vcritatuita, Cuusam, Nattaram, Necessitatem . . Ut sit Fatum nempe Veritas, Gusa, Natura . Nec Suasporum quae sic fiunt. Sequebatur, ab oriemo. Ita; nam in Dei mente haec constitutio, et eum AEtemo illo aeterna. I sicatione μα- stibili additur a quod ad ordinem serimque enusarum facit. Prima illa eausa meus) alias utque ullas subserit, miro et incompreboum nobis nexu et sic, ut quae Fato eveniunt everatro per Naturam et Baiionem videantve. Haec illa Sapientia inseruialtilis r u a qua est Omnis modus, omnis species, omnis ordo, mensura , ntini rus, pondus et a qua est, quidquid naturaliter ost, eujuscumque generismi, cuiuscumque aestimationis mi r u qua fiunt semina lamiarum,sormae seminum , motus seminum atque sermari .u August. V, De Civit. cap. II. in Quid opus perissologia' a qua ost, quidquid est: P earum autem ab ea non est, quia nec est. Pelagus hoc, mi Auditor, immo n byssus, immo chaos, si ingrederis r et sic se hal, erepotius, quam quomodo babeat, scimus. Est igitur series et connoso, atque ea immutabilis , quia ab immutabili Deo r ideoque et sce sisas cohaeret ; quae soror est, ut sic dicam, et gemella Fati. Tris- megisti Ad Ammonem) : u. Omnia Natura et Fato fiunt, nec Gllamis vacuus a Providentia. Est nutem Providentia , in se porsecta natio caelestis Dei, cui duae sunt cognatm facultates, Necessitas et Fatum . . Pulchre distinguit, et has ex illa deducit. Quid ergo Z inquiunt. Necessario ham sic fiunt λ ct nec Deus suillatὶ nee Deus. Aspee initio sermo, sed examinatus, Stoicorum elituit, vero Sen, I
525쪽
Sunt regi s servi, rex sorvu st Deo. Deus NMessitati.
Et iam iioster doctor De Provid. c. ip. 5 r α Eadem Necessitas et Deos alligat t irrevocabilis divina pnriter atque humana rursus vehit. Illo ipse omnium conditor ac rector scripsit quidem Fata , sed sc lititur. Sempor I aret, Semri jussit. - Η aee talia, parum d eore ex dignitate Dei dicta I etsi, ut tetigi, interprolatione ad vo- m liquidumque deducas. Hoc enim volunt, semel statuta Deum
non mutare. Finxit in aeterimm ea as : qua cuncta coercet
Non quia imbecillitas aliqua in Deo sit, aut Fatum dominetur et sed quia plaeuit ei stare Decreto. Nimirum ut noster Seneca , Quaesi. Natur. I), α imminutio maiestatis sit, ct consessio erroris, mutandas isso. Necesse est ei eadem placere, cui nisi optima placero noti possvnt. . Dic mihi, nonne . Vir bonus quatenus bonus non potest non sacere, quod facitῖ non enim erit bonus , nisi secerit. v Sen. VI
De Benes. cap. ai. Simile siquid tamen simile) in Deo r qui ut
Deus, nihil mavult, aut mutat. . Magnum hoc argumentum est firmae voluntatis, ne mutare quidem posse. u Quod si aliunde eveniret , aut cogeretur, sane impotentia osset; at jam α non externa deos coguut, sed sua illis in legem aeterna voluntas est. - Ib. e. II. Itaque non possunt Videri non posse, quia nec volunt. An tamen
uou ista servitus est y minime. Seneca egregie I Quaest. Natur. JeαNee Deus ob hoe minus liber aut potens estr ipse enim est Necessitas ina . . Vides pium sensum et nec fortasse aliter apud germanos Stoiωψ tu tota ista re Fati fuit. Quod Augustino etiam arbitro di eam , qui rejecto Faro Aures ori , inseri V De Civit. e. 8 r At qui omnium connexionem seriemque causarum, qua sit omne quod sit, Fati nomine appellant ii sunt nostri non multum cum
526쪽
eis de verbi controverAia certandum atque laborandum est: quandoquidem ipsum causarum ordinem et quamdam connexionem ,
summi dei tribuunt voluntati. n Addit alia Eod. lib. cap. ω, et alibi
ex ipso Senoea approhat hane eorum mentem eme.
Dbjectiones contra Pro dentium et Bonitatem Dei r quasi umque ρrimo, Undae Naturalia mala pΑvD. Attenta equidem aure jamdiu bibo : scd quid si animo non , nihil renitenti alibi, aut assensum certe retinenti ' Nam sunt in istis spinae vel aevici, qui pungunt et ei das mihi operam in evellendis 'Lips.. Curiosum ingenium hie asperner, ut rem dieam t et eum Damasceno moneam Lib. II Fid. Orib. eap. 29 r ἀ Omnia admirari, omnia laudare, omnia sine inquisitione suscipere Providentiae opera ;etiamsi multis injusta videantur ; quia scilicet ignota est, imo comprehendi nobis impotens divina Providentia. . Audin , hoe et tutius sanctiusque sic esss t Alioqui pelagus est, ut dixi r et cymbulam ingenii si immittis, fluctuatit, aut merget. ΑΠn. Curiosam inquisitionem tecum abdico r sed quae prima fronte omnibus occurrunt et obturbant, quae culpa sit me attigisse, te rejecisse λ Neque enim alio sine quaero e es favebo equidem Dei causam agenti. Dic igitur, sodes ; si a Providentia et a Deo omnia bona et unde Monstra, unde Venena, ct Noxae in isto orbe sunt 3 Unde in nobisipsis interna harevere mala, et Vilia ne pestes an momm y quis genuit, quis sustinuit et servavit Τ Denique in ipsa gubernatione, quanta iniquitastipparet quum boni tolluntur, aut premuntur; mali vivunt, vigent; et praemia ac poenae injusta plurimum lance pensantur. Haec qua
tumuis sedatum ingenium excitent, compositum turbent r utique sic in oeulos sensusque incunentia, et quotidianis exemplis prempta. Remove, obsecro, quamvis levi manu e et quod iterum testor, pronum ad finem me habe et sequentem. LIPs. Vetera moves , remota
pleraque aliis, et alibi De Constant. ) ipsi mihi; corte in parte.
Nune tamen ordine, quia valde vis, saeiam.r sed compendio, qua
527쪽
ilolest, et iit dicia tion it crem , clumi odi. Tria visus objicero B nitali ot Providonitae, Naturalia mala, Interna, et Easernia. Νει- rialia . Iuae Primo ct per se a Natura videntur ; ea pio duplieia, nam et Vulgatu . Riaria, quae non via solita, PCc scin PDr, A d Di rati alii. eveniunt et ideoque Monstria aut Prodigia vocamus. IS. sero sunt, in Excessu, Defectu, Mixtione. Modo. Excessu, ut homo biceps, quadrimanus, tripos . Defectu, ut Unipes , aut Unimanus. Mixtione. ut Homo porcino capilo, Vitulus humano. Modo . sivo in Magnitudine et mensura, magna nimis, stuc Parva et rat Gygas, ut Nanus ; sive otiam in Sim membrorum parti uni dic , ut Calii itin seniore, Oculi in pectore r in lino vel tu , quidquid extra con - . inuti m Ordinem legemipio proscriur. At Vulgum sunt, i piae semporei sua indole lalia ; et sacta nataque videntur in malum aut noxam . ut sunt Se ieritos, Fcra' 'ita ilam , Veneria, et idiae Ditis sortis eurrunt. Ilare obiicis, et jam olim alii e brevitor et leviter restit. mus. Primum de Raris: salemur ea contra, aut Praeter Particularem citiusquo gonoris naturam osse, scd Hora contra Commune n.
Aristoteles l V De Gonorat. Animal. ) r u Monstrum cest aliquid
prictor Naturam , sed omnem , illam tantum ilinae solens et usi Lila est. Nam PGlor illam Sempiternam , ct iluar ox Necessitalo est iiiiiii omnino sit. o Hoc ilicii, respectu cui iusque spei isti . Homo aut Vitulus latis, Monsimili set Malum videtur e Communem illam si adspicis, et Dotim, non si, inanio velut lusus aliquis rius , aut oblociam titum. Ita pie ille idem scriptor hos appellat Natura qua dam
παρεχ ζατ&ς, merrtitiones nut excessus r non illiter cluam in longo magnoque cursu, extra liticam leviter, noe in illaeoro, lic t transiliro.
Et causas tamen haee suas habeni . saeilos indagari et a Malerio nimia, aut pauca ; sic aul gie di posita : n Gi cntimis assectioni nui habitu, in opere aut piisl opus. Plurii sunt, non hic impii relida: scd Uni vittatim si spectes, mala aut sarela haec Degamus. immo in in Duilini osse, et Plon s persectis luc illis magis agnoscendis. De I , gratis aulom , seio nimid Ciceronem esse IV Acad. ) qui inclamel l .n Cur omnia no iri causa Dcus quum sec erit, latitam vini natricum vi permuni litu Deil cur mortisci a multa , multa pomiciora terra
i uari dii si si his 2 - Ε Sacris nustis prompta erat responsio: te
528쪽
faciente , o homo , secit. In prima origine liaec omnia Sine noxa erant nobis obnoxia et in Dcum s Irrexisti, corini unem conditorem: ergo illa etiam in te, it vituliculura, Et a prima sua naturu clanititarunt. Sed pro eommuni etiam Philosophia hoc lieot diecro di issatam divorsa, tam varici, tacere et requiri ad ornntum perscaeli item ille magni Mundi. Mundi Z ctiam ad Dei potentiam sapientiamque notificandam. Itilos tu illas araneorum subtiles et intextas telas intueri , sitie admiratione conditoris potes viperae colores , volumina. , indolem potes vel molestum illum et susurronem culiuem , sine ipso hoc cogitat liniis fructu 2 At enim , aiebat, uostri .cntusa Deus haec socii et contra nunc cst, et nocent. Nostri 3 secundario qui lem , sed primum , sua. Gloriae ejus liaee serviunt, mundo totisor iunt r nee solius hominis aspe luni haliari, Vercinii de quidem Potas. Tam n an non et ista humanis usibus se praelisnt y Omitto ;quod imperium iii haec lani aspera, Pt calide nocentia , EXPr PII HS,
ct cuncta a natura uos fugiunt et fi d vim cliam et usuin in cultum
luibere , prior ut inec aetas docuit, ac Postera. docebit. . Ne stulte Di propere dum ua et sol, ut Natum quidam peritus venator, indaga magis et . inquiro. Augustinus eo vocat XI De Civit., cap. III) tu Divina , inquit, nos aditionct Providentia , rion res insipiente hilupcrare, sud utilitatem rerum diligenter inquirere et et ubi nostruin ingenium vel infirmitas desie it, ibi credere occulta r sicutilia, qua vix IFoluimus invenire. Atque haec ipsa aut humilitalia exercitatio ost, aut elationis attritio . n Piilcherrima clausula; quidvis , O homo ' stuporem luitui divinae Sapientiae opponere Z quidquid non capis, carpere Z Demitte et inclina te potius et et scito arcana haec Naturae adyta , magno illi Pontifici adeunda tantum e fortasse minoribus etiam sacerdotilius , id est, Geniis, haud semper aperta.
Quid nobis profanis Z caligamus, et in primam illam Causam sis
529쪽
. . Secun cymaesistun, Unde raterna mesa, id est, Perealia ' Moseos etiam ' . a Fato et Deo rem ere et et quomodo. SED Naturalia haec in parvo sunt, nee nisi obstreperi opponante Inter . id est, vere Mala, magis angunt. Pereata et scelera sunt, fuerunt, et erunt et unde ea, si non ab omnium saetore t Quin et
Plutarchus Chrysippo objicit, dixisse : α nullam esse intemperantiam , nullam fraudem , cujus non sit Iupiter architectus . . Sed harevane obitet, et a parte non a judice dici, ex ipso Chrysippo liquet. Palam ille detestatur e ἀ et ad eos se applicat potius, ait Cicero De Fato , qui necessitate motus animos liberatos volunt. . Apud Cie ronem , sed et A. Gellium, excerpta etiam sunt eorum , quae Chrysippus pro hae sententia se ipsit et in ammatione certa , in expi eatione involuta. Cisero ait, Causas eum distinguere riserias es Princ*ades. alia que Aluoantes et Prox-as. Secundum illas igitur, prineipium quidem motus et actionis dari; sed talis talisque motus,
a eausis Proximis, id est, a Voluntate et nobis . . Ut, inquit Cic. ibid.), qui cylindrum protrusit, dedit ei principium motus, volubilitatom autem non dedit et sie visum objectum imprimet in animo suam speciem, assensio autem erit in nostra potestate: eaque, quem admodum in cylindro dictum est, extrinsecus pulsa , quod reliquum est, suapte vi et natura movebitur. . Sed quod in Viso Cicero dieit, et hare et, parum pro interiore ipsa re videtur r et eredo plura a didisse , quae aevo excideriant. A. Gellius magis aeredit, aut init, nisi fallor et et Chr7sippea hare sie eompendio refert, hausta e libris ejus De Proo Mentis. qui utinam exstarenti etsi nec Laertius eorum m
minit, notabili in hae parte desectu. Sic , inquam , reser Lib. VI, cap. a) : Quanquam ita sit, inquit Chrysippus , ut ratione quadam principali necessario coacta atque connexa Fato sint omnia ;ingenia tamen ipsa montium nostrarum proinde sunt Fato Obnoxia, ut proprietas corum est ipsa et qualitas. Nam si sint per naturam
530쪽
scetis ingruit, inoffensius iraeuibiliusque tramittunt. Sin vero sunt aspora, ct inscita, ct rudia , nullisque nrtium bonarum adminiculis sulla ; etiamsi parvo, sive nullo, Fatalis incommodi constietu urgeantur, sua innaceti saevitate Et voluntario impetu in assidua delicta et errores ruunt. Idque ipsum , ut ea ratione fiat, naturalis illa, et lacccssaria, rerum consequentia efficit, quae Fatum vocatur. Est
cui in genere ipso quasi salute ut consequens, ut mala ingenia peccatis et errori inis non vacent. . Additque ipsum illud excinptuni, sive imaginem, de cylindro. Π- si bene examinas , signate ab illo et isti sic scripta et hoc colligas Chrysippum Fatum in causis primis constituere, ut qui talis et talis a natura et ingenio suo est, talia faciat exeipiatque et qui alius, ulla. Sed ipsum illud sie facere , a v luntate sit, quam tamen bon; tas aut saevitas naturae huc illuc ineliatiat. Ut lignum illud rotundum, sive turbon, in prouum l. diatur suopte ingenio; quadrum non item, et resistat. Et add at amplius, non det, ere a serri audiriquc homines aut nequam, aut ignums, i ii intes , ct audaces qui quum in culpa et maleficio revicti sunt, perfugiunt ad Fati necessitatem, taluiuam in aliquod asylum et Di 'liue Pessime secerunt, ea non suae t meritati, scd Fato ut tribuenda esse dicunt. M Naee cx illo e ipsiun, uti dixi et item,
utinam legisse fas nobis siti Sed hare non ullo mihi quidem) vi
denturi ire et quam per Naturam , sive Deum quae prima causa est homines alios aliter factos, ideoque ad bona aut mala inclinare; Sed tam m causas illas primas et insitas temperari, aut secti leviterii Voluntiate posse, quae inter proximas juvantesque ccusetur. Quiunciso inelinamus; aut praemium nobis jure esso, si ad Bona ; auli etiam, si ad Mala. Manilius his interpres , aut assertor. Omnia,
inquit Lib. IV), Falo eveniunt r
Νee tamen iure ratio scicinus desu cre pergit, Virtutemve suis fraudare in Praemia donis. Nam neque mortiferas istisquam minus interit herbas, Quod non arbitrio veniunt, sed semine certo : iGratia nee levior tribuetur dulcibus escis, Fod natura dedit fruges, non ulla voluntas , Sie homini- ruenti tanto sit gloriri maior,