장음표시 사용
101쪽
inuicem atre alterantur,& componuntur: Ita tamen ut uis ignea eius ue eleia Ementi pars sit veluti organum primum coelestis qualitatis: Sicque cum omnia uicissim omnia uicerint. uictaque sint iam concocta & in unum mixta vi coelestis qualitatis. 5c complexio & forma mixti inducitur: quae primo receiapta in calido proprio seu in parte ignea derivatur ad alia clementa. Hoc pacicto vi caloris naturalis fit mixtio&concoctior, dein calore naturali forma mixti recipitur a coelesti qualitate omnium effectrice.Si uerd mixtum fiat ab elementis non prima mixtione; sed secunda, aut tertia quartate composiotione; idem propemodum dicendum est. nam vicem ignis obtinebit corpusi neum. quod propriam complexionem habebit accommoda mixto corpo rigenerando; vicem terraria aquae corpus mixtum crassius, sic uicem aeris Nitem corpus mixtum aereum. Vicissim igitur agent, patienturque haec corpora; fietque ex illis mixtum tertium vi qualitatis coelestis, corruptis prioribus se is mixtorum non refractis; eo quod imperfectiora illa, prioraque mixta non sent elementa aut materia posterioris . sed quoniam hoc utitur orditane , huncque semper seruat tenorem natura, ut ab extremo sensim producat res omnes ad extremum aliud; non statim S repente: inde effectiam est, ut
in generatione animalium, eorumque nutritione,non continuo ex elementis aut ex inanimis etiam animal persectum generet: verum multa media posuit imperfecta; in quibus tamen non sistit, sed per ea animal perfectum facit. Etenim in libris de generatione animalium Arist. dicit, quod animal ptius uiuit uita plantae, forma scilicet quadam imperfecta; in qua non s stit a
natura, uim tamen habet ea inrma uegetandi; deinde ea exuta lituit uita animalis; in qua prior Arma est uirtute S potentia tandem uiuit uita bouis, aut asini, ad perscchimque peruenit 5c in ea natura s stit. Sic in corrumpendo animal non confestim resoluit illud in elementa; sed sensim agit per ser-
mam cadaueris,caeterasque nobis non notas.In nutritione autem utitur na
tura mixtis aliis persedis, ut fractibus, frugibus, animalibusque ad animalium alimentum. Non dissimili ratione existimandum est naturam operari in mixtorum corporum persectorum generatione; licet media,per quae natura procedit in his,obscuriora sint, quam a nobis sciri alit dici potuersit. Attamen in metallorum generatione nullus ambigit, quin omnia fiant ex argento uiuo & sulphiare. hoc igitur pacto mixta sunt Ξ proprio naturalique calo- Hre. Si quis ueris uellet asserere, quod praeter corpus illud calidum, quod remanet in mixto corpore, postquam generatum est mixtum; aliqua etiam eius portio, qua ut agente instriimentoque proprio usa est coelestis qualitas, remaneret; neque mixtionem ingrederetur, & postea evanesceret, iiel aliud quippiam ex eo fieret i natura: ut de spiritu & calore existente in semine maris Aristoteles dicit, postquam eiusvi generatus est sedius:ut reor, neque euidenti argumento improbari posset, neque ipse positionem suam posset adstruere efficaci ratione.
102쪽
ATI s ὸ nobis exposita sitisse videti potest ratio mixtionis .& generatio mixtorum omnium uniuersali quadam domina. Id etenim instituti nostri fuit; quema)modum in exordio statim diximus;tractationem.s nos semiros de elementis,& de elementorum mixtionibus in uniuersum. ita oratio nostra sibi constiterit citra formas metallorum & lapidum proprias; itemque citra naturas proprias partium similarium,ex qui bus constant animalia & plantae. Uerum quoniam generatio mixtoriim fit vicaloris naturalis;corruptio contrari j caloris extranei: Itemque mixta omnia persecta fiunt ex aqua Sc terra tanquam ex materia; quorum alterum est siccissimum alterum humidum ualde Se fluidum: nimirum tractatio haec imperfecta uideri haberique ii ire posset, nisi a nobis exponerentur tum actiones caloris naturalis sgillatim, tum accidentia illa, quae per se consequunttir mixtionem:qtrorum quaedam tangibilia simi,&ad passonem impassibilitatemque mixtorum reseruntur: alia ad amonem in senses alios praeter taetrum accommodantur. Nam qualitates primae,illaeque,quae eas sequuntur; quibus mixta sint affecta; sunt tactiles qualitates ut sapor,odoricolor quibus praeponenda est complexio; quoniam mixtioni propinquissma est, statimque ex qualitatibus p imis conflatur, earumque vim maximὰ obtinet. Nemo ignorat operationes caloris naturalis proprias esse c5coctionem seu digestionem,maturationem, elixationem,& assationem, non quidem illas tantdm,quae fiunt a
te sed eis cosmiles a natura factas.Concoctio seu digestio,ut Latini auctores dicunt,est persectio a proprio,naturaliq; calido ex oppositis passi uis.quae definitio adaptari potest ad terminum concoctionis: tunc enim persectio inest passivis elementis, seu mittis vicem elemetorum praestantibus, cum Perintc5costi vi caloris naturalis. Potest etia haec definitio reserri 'ad motu ipsem, quo fit concoctio de digestio; ad quem si reseratur, dicenda est esse persectio; quoniam est uia ad persectionem. Motus nanq; est eiusdem speciei, cuius est
ipsius terminus.Quamuis autem Sc humidum & siccum concurrant ut materia ad concoctionem: propior tamen materia concoctioni s est humidum, quam siccum. Illud etenim,quod interminatum erat,concoctione termin F tur,
103쪽
tur Se eo velliti medio siccum mollescit,sic ille initicem miscentur. Manira - Εtio propriὰ est digestio alimenti in fructibias.Etenim tunc michis maturi di
cuntur & sunt, cum in fructu alimentum concoctum est. Per metaphoram uerὰ quandam multa etiam alia matura dicuntur per concoctionem quandam:quoriim nonnulla esui,potui alia expulsioni alia apta sunt:tuncque di- euntiir digesta Sc matura. Animaduertendum hoc in loco est omnem digestionem, itemque maturationem per se seri a calore: i frigore uerd fieri per accidens tantum. Item notandum est per se id, quod digestum primo de inaturatum est , crassius fieri per digestionem. horum utriusque ratio satis euidens est, it in promptu. Nam maturatio digestio quaedam est; omnis autem
digestio est concoctio, seu per concoctionem fit 1, quae proculdubio per se est Fil calore. Item digestio persectio quaedam est; calor uerd per se principium est persectionis S generationis : sicuti contri frigiditas est per se principium interitus: per accidens autem frigiditas facit ad digestionem.Tum quoniarridi gestio fit a calido naturali. quod definitione quadam &remissone fit naturale tremisso uerd caliditatis per frigiditatem fit. Item frigore in unum
cogitur calor, Sc fit ualidior per antiperistas m. Praeterea saepenumero accidit, ut massa mixtorum non si apta certi generis concoctioni,nis prius passa
fuerit a frigido: idque a natura saepe fieri sit pridiximus more fabrorum, qui
serraim cudunt 8c temperant. Accidit etiam in multis mixtis, ut post completam digestionem 3 calido, frigiditate afficiantur pro cuiusque natura, Mob eam causam frigidiora apparent post digestionem. ut lac, quod fit perdi- Ggestionem sanguinis. est tamen frigidius sanguine. Quamuis alia etiam ratione contingere posset, ut post digestionem i calido factam, ea tamen res digestione persecta frigidior euaderet; per ablationem inquam partis calidioris. Nam vi caloris naturalis S proprii scuti in unum conflantur homogenea id est apta naturae illius generis mixti; ita extranea separantur & amouentur. Itaque partibus calidioribus amotis, quae extabant in materia generationis mixti frigidioris naturae, id quod remanet qiuamuis calore si concoctum non frigore, frigidiiis tamen erit sua ipsus materia, ex qua cosectum est. Ex his satis perseicue reor apparere dicestionem maturationemque Omne per se primo fieri Ξ calido; non aute a frigido nisi per accidens. Quὀd uero
omne id quod primo digestione maturationem e recipit,fiat crassius, euide Hii ratione osteditiar. Na id quod primo recipit digestione est humidia; eoque veluti medio sccu terrestre mollescit, Se fit mixtioni idoneu: humidum vero propterea cococtione & maturatione recipit,eo quod vi caloris miscetur terreo.Qitare sequitur id quod primo maturatur &digeritur humiduTpropter admixtionem terrestris partis, necesse esse ut efficiatur crassus. Qiidd s qua mixta post digestione sibtiliora facti esse uideatur; hoc utiq; no fit diuersa ratione ab ea, qua sit pra exposui, per amotione spartiti terrestriti ei mixtionis digestionis e generi non acc5modatarii.Post expositam digestionem & maturatione accedamus ad alias caloris natiiralis operationes; quae diuersit simi
ob naturam passiuae qualitatis coniunctae calori naturali, 2 quo digestio fit.
104쪽
A Nam talis ille calor vel est humiditati coniumstus alit siecitatissit humiditati coniunctus est calor ille; sic ab eo fit digestio per modii elixationis. Sin uetacsiti inmis fiterit siccitati, fit digestio per modii assationis. hae uero plurim
rum diuersorumque generum sunt pro intensiori aut remissiori humiditate siccitate lae. Quae omnia natura teperat insita diuina arte, qua intellechis humanus ad ungue attingere nequit: sed generali quada notione mira haec naturae opera serutatur S cognoscit. Sicuti ueris a frigiditate impedita digestio ne indigestio st: Ita impedita matiiratione sequitur eniditas dicta in mictibus proprie, in aliis secisida quada significatione. Impedita uerd elixatione &impersecta sequitur di sipositio qua Graeci & Aristoteles, inquinationem ap-B pellant; cum. si caliditate humida in re elixada motus humor aqueus inter minatus adhuc & imperfectus se ipse coVt, simulque poros constringit; in quibus inhibitus de coachis est; sicque elixandae res fiunt duriores, quam sierint antequa elixari inciperent. Assatione imperfecta sequitur di sipostio, qua
Iatino vocabulo nescirem ego explicare,Graeci appellant --.is. Hae actiones sint caloris naturalis.Caloris uerd extranei operationes singulae a nobis non ita persecte cognoscunturi, quoniam pertinet ad corruptionem & interitum.
Sed genere quodam duplices sunt putrefactio inquam & exustio. De quibus
satis snt ea,quae superiore libro sunt exposita. Nunc tepus est, ut paucis percurramus differentias, quibus corpora mixta homogenea humida sicca*edisserunt inter se. Primumque exordiemur ab his qualitatibus, quas passivis C assines coniunctasque cosileuimus appellare ob id quod per eas corpora ii mogenea apta uel inepta sitnt aliquo passionis genere assici. Accedemus deinde ad complexionem Sequalitates eas;quibus agunt, passionemque sensibus ingerunt. Sumemus autem exordium i coagulatione Si liquefactione i quia hiis etiam Aristoteles in quarto Meteororum orditur:quoniam corpora omnia tam di ita quina mollia constant,& conflata sunt quadam coagillatione.
Coagulatio omnis fit exsiccatione quadam: sicuti contri liquefactio essicitur per humectationem . Quoniam sicci est terminari definitiquet scuti contidhumidi est dimuere & proprio termino holi contineri. Necesse igitur est, ut id, quo res coagulatur, siccitatem faciat saccitas ueia duobus modis nesse quo essici potest: ut scilicet alteratione quadam noua inducta siccitate. hel D per ablationem partium litimidariim: qu. e scilicet aut lateant comptinae Se contentaei terrestribus pari; buli siccio ibi is , aut euolent resolutae in vaporem, scque evanescant. No 1 dissimilitatione necesse est, iit id, imo res quaepiam liquest, humiditatem essiciat. Pluribus item modis humiditas in
re quapiam potest essici: aut enim alteratione fit, qua ea res exuat siccitaten priorem, S snduat humiditatem noliam; aut resblutione quadam partium aquearum, quae compressae constipataeque prius erant; uel coactione v poris in aqueam naturam I siue per sabingressum in poros partium aque nim, dissolutioneque terrestrium priuς in unum coactariam. His expoliatis dicendum coagulationem interdum fieri l calido per se, si calidum ilhidsuerit etiam siceum tum inducendo nouam siccitatem,qtiatenus est siecturi,
105쪽
tum componendo partes aqueas aereas ve, Schumidas cum terrestrit,us sita Eicis, necnon reseluendo partes aqueas in vaporem, qui euolet & etianescat . Hoc pacto calidii coagulationem facit per se.Interdum calidum etia per accidens efficit coagulationem; cum per antiperistasim cogit in unum stigidunt; quemadmodum in grandinis generatione contingit. Frigidum autem coagulationem per se facit exiccando, si fuerit coniunctum siccitati. item condensando partes aqueas in unumque cogendo cum partibus terrestribus, 4qiii-hus sertius condensatae etiam continentur, maioremque seliditatem accipiunt . Per accidens uero frigidum etia coagulat exprimendo partes calidasi tiliores immixtas humido; cum quibus humidum quoque implicitum
evanescit. Item per accidens coagulationem facit frigidum, si vi caloris hu- Fanidum re luatur, qui in unum cogitur, circuns ante & constipante frigido. caeterum ea coagulatio, quae fit mixtione quadam coplexioni cuipiam apta partium terrestrium chi aqueis & aqueanim reselutione, frigido per se attri-iui non potest. haec etenim per concoctionem fit;quae est a calido per se non te a frigido, ut supri diximus. Ideo Aristoteles in quarto Meteororum, in uo primo agit de coagulatione; quae sequitur mixtionem Quae durae res molaesque fiunt, no facit mentionem de ea coagulatione. quae fit per se a frigido; sed meminit de ea tantum,quae fit a calido per se i frigido uer3 per accidens. Ta uero coagulatio, quae fit per se a frigido conuenit mixtis illis imperfectis,
quae non siint unum per forma quandam sit stantialem tertiam cossatam ex oementorum mixtione, sicut grando,nix, pruina, caeteraque huiusmodi. Ea Gmanque per se fiunt i frigido; non tantum quia calidii exprimat. simulque humidum; sed quonia vi sua humido aqueum seu vaporem condensat.& in vesi cogit. partesque terrestriores congregat; quae tenacius selidiusque detinent partes aqueas aut Vaporibus costipatas.De liuisismodi coagulatione in se ius, istoteles dicit quὀd fit per remotionem calidi non autem humidi de quo mon meminit. Na frigidum ideo coagulat, quia frigefaciendo c5densat,N Gistinat humidum aqueum vel vaporosum frigiditas uero, quae coagulatione facit, quadoque extrinseca est ab illo mixto coi re,'*iod coagulatur de prae
ter alli in naturam:quandoque sicundu natura Mintrinseca. Praeter naturam
'est in mixtis imperfectis illis,de quibus supra secimus mentione.In metallis iees de lapidibus est intrinseca S naturae eorum propria. Qire, fit, ut glacies. Ho do nix Ii aesectae permaneant filii dae. Metalla neia liquefacta ignis vi, caprimum vis illa ignea cessauerit,eofestim nulla vi frigiditatis extrinseci, sed 'roprio intrinsecoq; nixu coguntii r Se dii rescunt. Qualis uerJscuit ismodist haec vis latitans. infit dicemus. cu inustabimus de coplexionibus. Haec de coagulatione snt satis. Coagulata ueris liquesunt per se i calido; quonia calidum partes in linii coactas a frigido rarefacit Sc disgregati simulque distingit
partes terrestres, quae vi frigoris arctius corines ant partes aqueas.Necn6 calidum etia per accidens liquefacit, quando scilicet re lilii partes aqueas in vapore. smutq; in unu cogit partes frigidas per antiperistasim, qlia si vi vapor
ille disgregatus in aquam cogitur vi frigiditatis in unii coactae. A frigido ve-
106쪽
Λ m per se liquefieri dici possunt,improprie tamen:vapor enim in aquam cogitur istiyre, sicque condensando & coagulando frigidum liquefacit. Item a frigido humido liquescimi sal,nitrum, eiusque generis caetera: quoniam humidum aqueum stigidum eorum poros subit, sicque discindit partes terrestres exiccatas & in linum coactas vi caloris. Per accides ueta i frigido qumdam liquesenni;quoniam i frigido expellitur calidum,cuius vi fit crassitudo in aliquo corpore, te impinguatio quaedam ut sperina, quod i frigido liquescit euanescente Scevaporato calido, cuius vi crassus effectum erat. Nonnulla ueta corpora simi, quae nequeunt coagulari neque i calido neque i frigido r ab utroque tamen crassescunt. Quaedam uerd neque coagulari neque B crassescere possunt; sed semper fluida perseuerant. Ea, quae aeris plurimum habent, hasemque etiam lentorem, crassescunt i calido Se i frigido, a neutro durescunt, ut oleum. In quo multum est aeris, ideoque aquae supernata crassescit interdum aliquatenus il calido, quoniam partes nonnullaeaqueae violoris re luuntur; cogi tamen Sc durescere non potest, quia non haliat multum terrae,sed plurimum aeris,quo pracipue natura olei constat.d frigido ueta non purescit; quoniam aeris vis superat, qui ob frigus crassescit, ut in niue& in pruina conspicitur: no autem durescit,iit grando, quae ex aqua emcitur. itaque conspicimus oleum frigore coachim habere quandam speciem niuis viridis Nonnulla etiam quamuis non sint aerea,quia tamen ualde tenacia Seglutinosa sint, nequeunt durescere sed crassescinativi mei; eo quὀd neque ea C liditas eique iuncta humiditas exprimi potest vi frigoris propter tenacitate de lentorem; neque etiam vi calo is partes aqtieae resolui queunt ob tenacitatem. Postremo loco nonnulla simi corpora fluida, quae neque caloris neque frigoris vi durescunt. crassora e fiunt,tit acetum: in quo quamuis paucissimae sint partes terrestres, itemque calor ille, ὸ quo acutum saporem habet, . adeo implicitui est, per totumque dimisus, ut vi frigoris exprimi non possit. Ideo pie continet partes aqueas,ne densentur a frigore,de ob paucitatem partium terrestrium tontineri non possunt partes aqueae, ne diffluant. Quapropter neque etiam i calido durescere crassescere e potest acetum ob exiguitatem partis terrestris. Nam quae coagulantiir i calido, necesse est, ut habeant terrae plurimum,quod constare possit parte aquea ob calorem resoluta.Prae- D ter haec quae hactenus ἱ nobis exposita sint,quaedam inueniuntur coagulata,
quae prius frigido coacta sint. deinde ἡ ealido persectam capiunt duritiem de compactionem. ut fictilia omnia. Nonnulla contri prius compinguntur in unum a calido; demum post actionem & concoctionem calidi persectam coagulationem capiunt i frigido. huiusmodi a natura simi metalla & lapides; quorum duritiei extremam manum imponit frigidum; licet eorum mixtio 3c coaetio facta prius suerit ὀ calido. Ex his, quae hactenus ἱ nobis sint exposita facilὰ intelligi potest, quaenam mixta potius sint
teri ea,quae item potius aque item quae potius aerea.Coagulationem, liquefactionem, crassationemque mixtorum corporum sequuntur pluria aliae
dispositiones; quibus apta uel inepta simi mixta corpora certis quibusdam
107쪽
passioniblis. Qiacedam etenim dura corpora molliri possunt de inflecti, quam Edam minim8. Ea inquam, in quibus humor aqueus propter coagulatiotiem non ita resolutus est atque euanuit, quin tantum eius reliquum sit, de in totata ea massa dispersum, ut vi ignis dissolui nequeat; &si ob paucitatem multasque partes terreas quibus est implicatum,nequeat fluere. haec utique igne mollescunt, ut serrum, de cornu: quamuis serrum violentiori igne adhibito liquescat. Item nonnulla mixta aqua aspersa madescunt, ut lana & huius generis alia; liquescere tamen non possunt. Quaedam contra in aqua post in liquesciint; aegre tamen madescunt, ut nitrum, sal. Nonnulla in aqua de madescunt 3e liquescimi, ut later nondum in fornace comas, similiaque terrea mixta. Ea,quorum partes terreae glutino tenaci inuicem compactae sunt, sporos tamen habent maiores, aquae globulis, in aqua posita madescunt; non autem possunt liquescere. Contra quorum partes terreae lentore glutinoquocarent, poros tamen habent neque ita exiguos,ut sint aquae imperiiij, neque adeo magnos, ut sone iniuria S sci Ssione aqua per eos meare possit: in aqua posta non madescunt, sed soluta ab aqua liquescunt. Terrea uerd, quia glutinum habent, &poros latos, madescere possunt, ut lateres incocti. rursus quia compacta sunt glutino non modium tenaci, alijsque minores poros habent, quos subiens aqua diriellit, liquescunt & soluuntur ab aqua. nonnulla flexibilia sunt; contra aliqua secti nequeunt. Flexibilia obhumiditatem flecti queunt, ut iunci, virg. aeque virides. inflexibilia non possitntsem ob siccitatem . Nam humidum est terminabile termino alieno; sic- G
cum contra: neutra tamen honina igne mollescere possint ut serrum: quia in lignis terra & aer stiperant humorem 2queum, non stiperinfiistim dico, sed intrinsecum; ex qlio compositum est lignum. Nonnulla frangibilia sisnt in partes magnas,nonni illa comminui facilὸ queunt in partes exiguas deminutas. Item quaedam scindi possitiit, necnon etiam frangi, ut ligna: lapides iter6 frangi queunt, non autem scindi . Omnis huius generis accidentium causa est inporis, eorumque sitii; item in modo, quo partes terrae inuicem cohaerent. Nam quoriim pori in longum simi protram, partesque terrex plutino aqueo tenaci per longum inuicem compactae, scindi possint, non
item stangi. Quod si humoris glutinosi pars resbluta sit ob nimiam siccitatem; pori noui fiunt etiam in latitudine; sicque frangibilia fiunt. Lapidum Hvero pori, ubi rari sunt de in omnem partem disiis faciunt lapides frangibiles ubi ueris crebri S: frequentes, comminui biles lapides essiciunt, non scicsibiles autem, quia non certo ordine in longi trudinem protracti sunt: neque etiam ut diximus, in lapidibus partes terreae cohaerent tenaci glutino aqueo. ut in lignis. Pari ratione, atque ex eadem cause quaedam simi malleabilia, ut plumbum,serrirna,& pleraque omnia metalla: quaedam minimὸ.Quod contingit ex hiimiditate aquea,c5stipata tamen 2 frigiditate intrinseca; in qua est
lentor de glutinum .illa uerd quae simi terrea,aut aqtiea absqtie letore, malleo
extendi non possi int. Quod si cum humido aqueo glutinoso fuerit etiam admixtu aeris, Pantu sit sitis, nusque terrae habeanti, fiunt corpora, quae etia
108쪽
A manibiis fingi possunt in diuersas formas, quas retinent, ut cera huiusque g neris alia: haec poros habent intraneos, intra quos partes compressae recipere se queunt & contineri. Item praeter lias qualitates, de huiusinodi alias nonnulla mixta accendi & inflammari non possunt; licet serueant, ut omnia aqueat quaedam contra inflammantur, sed flammam non emittunt, carbonesque ex eis sunt. huius ordinis sunt ea, in quibus plurimum est terrae, de nonnihil crassioris aeris; poros lite habent, quos ignis subire potest. Illa ue- , in quibus plurimum est aeris terrae admixtum & aquae modicae, inflammantur & flammam emittunt. Nonnulla quoque per se aegre inflammantur: coniuneta Meia ligno arido, aut lino confestim flammam concipiunt de B emittunt: in hisce aereo humido admixtus est aqueus plusquam modicus parimaque terret: iccirco per se ob humiditatem nimiam inflammantur aegre; adiuncti uerd siccae rei citd flammam concipiunt, eo quod ignis suapte. natura siccus est. Ideo cum multa humiditate, quamuis aerea si, partim estscci; aegre prodit flamma. haec superius latius a nobis exposta sunt, cum de mixtione terret elementi loqueremur. Item ad ignem nonnulla apposta vaporem emittunt,aliqua firmum, sumtum alia, nonnulla nidorem,alia seliginem. Vaporem aquea; fit natim & sessitum quae aerea sunt; nidorem unctiaosa ut oleum; fuliginem ea qu.ae cum aere lentoreque plusquam modicii m terrestris partis habent. Haesere sunt qualitates, seu dispositiones mixtorum corporum; quibus pro materiae & agentis qualitate inuicem disserunt, apta-iC que uel inepta sunt ad patiendum. Ex quibus facile dignosci potest de materia & efficiens eorum. ac propterea qualis 'nam sit ςorum cuiusque comple- Φxio. Quam partem Arist.in quarto Meteo.praeclarὸ eomscxus est. Ego pau- Io infra pauca quaedam pei stringam. Accedo nunc ad comi exionem, eiusque genera: paucisque hanc rem omnem perstringam: quandoquidem accuratE lateque de complexionibus tractauit Galen. Oh re ad eam remindustrie consecto,&de complexionibus inscripto.Complexio secunda qualitas est conflata ex mixtionibus primarum qualitatu iri, qua mixtum corpus agit certa actione, & patitur certa passione. Nam, cum temperamento primarum qualitatum fiat complexio, nonnullae uerd activae sint ut caliditas de
frigiditas; duae quae sit persunt passivae, humiditas scilicet & siccitas i necesse
D est, ut harum omnium natura reluceat in complexione, quae ex ipss consatur. Per complexionem ergo mi tum corpus & certa actione aget pro cuiusque temperamento,& certa item passone patietur. Complexionum genera Galenus nouem posuit: quorum unumquodque latissimum est, i nnu-. merosque gradus sub se continet. Prima omnitim est temperata, quae dii
hus modis potest intelligi: aut scilicet complexio, in qua qualitates primaequatuor coaequatae inuicem sunt, adeonine puncto quidem aliqua earum alias excedat, sed posita sit in medio. Alio modo dicimus conadlexionem temperatam dc aequam eam, quae operationi mo me omnium si accommodata, Npraecipue cuique generi conueniat. sciniselemus dicere quippiam aequum esse secundum proportionςm de aequalitatem geometricam,
109쪽
in qua constituta est iustitia distributiva; ut in quinto lib. Ethico. Arist. trais Edit. Sic ergo dicimus complexionem temperatam N aeqiram, quae operationi cuiusque speciei conueniat. Prior tib complexio temperata una est tantum ; quia consistit in medio rerum, id est, qualitatum; quod unum est tantum. Posterior haec temperata est multiplex,pro natura scilicet quammcunque rerum. Prior illa, si ita medium affectat,ut contrariae qualitates ita libratae sint. & elelaenia contraria, quod unum in aliud compar non habeat proportionem maioris inaequalitatis minoris,et nimirum huiusmodi temperata complexio in rerum natura inueniri nequit. Nam complexio conflatur ex mutua actione qualitatum contrariarum: hic uero ita libratae ponuntur,tit una in alteram comparem agere nequeat. Item si caliditas frigiditatem Flongὰ superat in agendo in resistendo vero magnopere superatur.Vtique non possent ita inter se comitari,& librari,ut neutra in alteram agat.Quod si huiusmodi aequalitas attendatur penes quantitatem & molem elementorum, ex quibus mixtum componitur; sic etiam complexio temperata estici non potest. Nam cum elementa activa,ignis videlicet aer lue, maiorem vim haheant quam passua: necesse est, ut mole passua superent actitia; ideo materia mixtorum corporiam sent aqua Se terra,& maior terrae conia existit in plerisque omnibus quam aquae. mole Igitur terra te aqua longe seperant ignem N aerem. Amplius, cum omnia mixta constantiam quandam habeant , impossbile est constantiam hanc seri; nisi terra Scaqtia aerem ignemque in eis superauerint. Nullo ergo pacto in rerum natura inueniri potest huius gene- taris temperata de librata complexio. Proximam tamen huic complexioni temperatae in qua scilicet virtute Sc gradu qualitates primae maxime snt coaequatae, arbitratur Galenus esse hominis complexionem: quod emcaci ut reor arnimento adstruit.Inquit enim: Cum sensus tachis non percipiat qualitates tangibiles, nis exciῖant gradu de intensione qualitates, ex quibus constat de consectum ess organum tactus; oportet enim recipiens carere ea natura, quam recepturum est. Iccirco necesse est tanto praestantiorem esse tactum, quanto mans recesserit ὸ qualitatibus extremis, &redamas ad medium st: sed homo praestantissmum omnium tamam habet, unde est etiam prudentissmum animalium: Igitur necesse est, ut eius complexio si propinqua complexioni illi miaiae, in qua libratae snt Se coaequatae qualitates eo quo diximus, modo. Qiiod si secus esset, ut nonnulli perhiben0 8 recederet humana complexio plurimum a medio versiis calidum te humidum;
Digidiora animalia Si scciora homine, quae plurima sunt, excederent etiam linminem tacitis persectione. Verum de hominis complexione magis propriὰ disserere ad hoc ne ocium institutumqtie nostriim non pertinet. secvamur ergo in hac parte Galenum constituamusque complexionem hominis maxime accedere ad temperiem, in hocque seperare omnia mixta corpora: Hocoue mense quodamiato amploque dicamus. oniam in hominis complexione magna est latitudo, adeo ut hominum aliqui dicantur complexionis temperatae, Qui sunt admodum rufi: reliqui uero homines sint comple-li Monum
110쪽
A molium recedentium Ξ temperie versus aliquod extremum, magnopereque inter se discrepant. Sed nos crassiori minerua ponemus humanam compleationem esse maxime temperatam: aliorum uero corporum mixtorum intemperatam esse.Intemperatariim genera θ Galeno ponuntur esse octi in homine: parique ratione a nobis poni possunt octo genera complexionum intemperatarum , quae mixtis corporibus praeter hominem conueniunt. cuius species selum temperatam complexioncm adscripsimus: quamuis uniuscuiusque sipeciei mixtorum corporum complexio temperata sit, Scaequa operationi, quam natura habet. Octo genera intemperatae complexionis haec sunt, calida inquam tantum. aut tantum frigida: humida quoque tantiam, B aut siccatamiam, hae quatuor unica tantum qualitate recedunt a temperamento. Aliae quatuor in utraque.qualitate intemperiem habent. Quaedam enim est calida & humida, alia calida Sescca: Item aliqua frigida Sehumida, alia frigida &sicca. Quae si colligantur, octo erunt intemperatae complexionis genera. Inueniri autem posse compIexiones intemper tas , propterea quod Vnica tantum qualitate excedunt temperamentum, sa-cile probatur. Nam si calidum inueniri potest cum summe humido, item .e cum summe sicco, cur ergo si fuerit aequalitas inter siccum & humidum. calidum exuperare & excedere temperamentum non potest Consimilis est ratio de frigidor item de humido de sicco, comparatis ealido de frigido. Auermis tamen in opere, quod pulcherrimum secit de medicina, conatur C Galenum refellere; quod libenter facit cum potest: diligentemque operam praestat, ut demonstret Calenum e trasse. Inquit igitur Averrois in eo opere quatuor tantum esse genera complexionum intemperatarum; ea scilicet in intibus excessiis est in duabus qualitatibus. Nam inquit. Cum humidum & siccum stat materia calidi &stigidi, ut nos etiam supra ostendimus)impossibile esse inueniri formam sine materia propria: quare uecesse esse si calidum excedat, pariter excedere temperiem, aut humidum aut siceum riorique ratione si humidum aut secum excedit, excedere calidum aut frigidum . Haec Averrois ratin s reseratur ad gradum caliditatis, seti frigidita tis; quomodo Galenus posuit excessiam in complexionibus inaequalibns; omnino inessicax est. Verum si reseratur ad gradum actionis, eiusque vim, essi.
D caciam habet.Nam si posuerimus duo mixta esse; in quibus caliditatis Se hi piditatis gradus idem sit,item idem sit gradus humiditatis Se fecitatis:dein de alterum eorum efficiatur siccius: proculdubio gradus caliditatis idemetit post exiccationem; qui de antea. attamen vis agendi maior erit in exiccato, quam in altero mixto, quod mutatum non est; acetiam maior quimerat in eodem mixto, antequam esset exiccatum. Sin uero contra efficiatur humidius, cum humiditas obtundatactionem caloris, minus erit esscax in actione, quem alterum mixtu; ac etiam quam esset, antequam suisset factum humidius. non ergo, quantum ad Vin actionis pertinet, gradumque simul,
fieri potest, ut sit aequalitas in calido & frigido, si autem excessiis in sicco aut humido; quia Ei per siccius calidum erit acutius. calidum humidius erit