장음표시 사용
133쪽
135쪽
Eremitae Camaldulensi S. E VERENDE patre. Cum Aperioristumen Au Gallar P σι
mu monachus, ac theologus praeclarus tuas mihi literas attulit,
simul cum epistola, auam scripseras ad Marcum Antonium Flaminium iuuenem ebgantissimum, aenos,i nudissem, tui verὸ obseruantissimum: quibus a mepetebas, ut eompendium illud Prima Philosophiae, quod compseram dam in Hii niapro Repub.
nostra legatione Iungerer apud Carolum Caesarem, tili transiribendum, ac mittendum curarem; adeo eram animo consternatus ex acersissimo uitu eAugustini Py-ri, τι mihi vix satis ipse constarem. Etenim quidnam magis molestum mihi accidere C potuisset: aut quamnam tantam iacturam merem, ut eum eo insertunio congerrι p tueriis Nec mea tantum causa mihi dolendum eo casy es fidam merum etiam amicorum omnium, ac pracipue nos,ae ciuitatis. miseram ego amicissimum hominem, a quo vehementissimi me diligi niseram, cuiusque multa praeclara secia in metallata plurimum dignitatem nostam auxerant: cuius ueleonquetudine sola σει- cunia mihi visa videbatur, O in ianis artibus mirtutumq; omnium genere adeo me proficere semidam; ut cogitationes omnes meae misersas visendi ratio ex eo homine penderent; cum Juo tum sonarum artium milia, tum ciuiles eura, ac priuatane olla, cessationesq; mihi communes erant: cuius denique amicitia mihi ipse felixes e uiuebar. Haec mihi priuata doloris ratio. at pullica quam ingens, ' am p D ne intolerabilis ' Quem amisimus animi adeo excelsi, τι nihil rerum mortalium a Lmiraretur, honores h se mulgi, quos tantopere Iusticimus, diuitias quas tam met nudio eolimus, magis,arus quos misere ambimus, vitam denique ipsam mortalem δε- 1liceret, nihiliq: sciendam esse existimaret: interdum irridetat, modo miserico Aa prosequebatur vulgi studia. Econtra adeo pietatem erga Deum optimum maximum colebat: adeo patriae ni studiosus erat; reis christianae, ac religioni tantum addictus; honestatu vero, quae virtutis quouis genere continetur, tam maViud ad mirator, τι nihil aliud animo mersaret: de nussa alia re Γίentius audiret, me
n e fceret. Quid dicam δε istius hominis modestia, quem omnium mod ingsimum, bus, laude prae abse praecipue dignum omnes existimabant f Erat in eo praeterea prudemiasingularia, comitus vero tam magna, tanta I assabilitas; M
136쪽
A idem mihi perflata iam cpumquis in eo opustulo, quod praeturis amolis reliquis
de artenetica, non oportere, si quando poetasententia quaepia Maiori uti voluerit, ea in parte adbibere orationis 'lendorem: m l Arficile Aduci potuerit an tiare sententiae illius percipienda,ia timilarem eum, ornatum ti orationis: quo primo statimeon'esudebnitus, occupat πιε; ad interiorem 'μm peruenire minime poterit. PM quod parens eloquentia Cicero in tertio libro de Finibus pe hibet, ubi loriphilosephia abstrusiores tractantur, consectari elegantiora etacabula, veni; ornate distra, puerile Uuam studium esse: vertim post icue aedilucide dicere,id demum esse Acti 5 ini LIigentis viri. Hu ergo rationibus adductu neque dum esem in Hispania e in republIeas occupationesΩ auissimas, me quandoque conferrem , a striae idem mphilosophia B fiat ibis Maseram, literarum monumentu mandanda,i animum curs molesi ses haeratione leuarem, Ner rem aurineque nune, eum magis ociosis essem, nunquam mihi
hanc operam adsi endam ese decreui, τι opusculum Gre nostrum elegantius Iacerem . vllum ve in eo orationis secum adhiberem. Vertim in eo tantum elaborandum mihi esse duxi r quantum possem, ae rapendis modus pateretur, pericue dicerem deo ubi se eminentissimis,ς quaesuapte natura obsit ae nussint, aciem; mentissetile effugi LN e sine magna ratione hane tissimumphilosophiaepariem quamuis altissimae fele
Iimus,ac litem mandandam esse censiimas. m,mprobe nosti parat is omnesphil sophiae panes, ae loci animum Dominis mirifice perficiant praeteris: sussu Hauearii sus, ac fortunarum copi longe antecellant: multis tamentartibus auuinascientia ,stu. primamphilosophiam seu sapientiam appellare malueris, philosophiaepartibus alΡρ C ferenda est: ae in eius praecipue functione hominis felicitas emtituenda: qua iinsutus
diuinam quodammodo vitam aemulari tegatque attingere. Quapropter in nulla phialosophiaeparte explicanaamisius nuAum inleias oportere reosiquam in hae longe om nium praestantissima. m veritalis maiorem rationem baseam, qu piares, nutas
Hilosophiae locis ieiuniusia Arsotele tractatus est; nullι plura desiderantur Pquam in prima Philosophia. Nec tamen propterea reprehendendum arbitror totiusphilosia Ibiae parensem, verum iustis de causis opinor parciorem eum fisse in hac parte explicanda: quas in hoc loco erresertas non sit opus. Ideo cumplurima ammaduertis in Platonis monumenti intiquiorum, philosophorum decretis, quae huiusscientia essem; nonnullaq; assidua cogitatione harum rerum mihi assecutus es miderer, qua abos fori epraeter ent, statui me ope pretium urumsi uniuersa, quae ad hane sciem D tiam pertinent, ordine quodam ac serie di luerem, in mumni compendium rogimmem, viair doctiores p ius explicare, dissiusq; tractaretos ent, qua ego succincte tantum alti siem. Dedi igitur operam, vitic opusculo idia cerem. vero is praestantia huius Asillina, deq; auditore eius i meo mihi dicendum se visum en et omnia'; explicui, qua secere possint virosapientiae Audioso. Hupraeferenda amonD an a que erasiui; quae mihi videbantur pertinere ad peritiam huius Asillinae, atque
sientiam antecedere. In secundo veHae tertio uolumine iamsilentiam aggresus de ente,de uno, item de vero,ac Ano,necnon deam σpotenti ea collegi quae maxime ad
rem acere existimavi, oe quae distiliora esse arbitratussi. m. In quarto postmodum a cessi adprimum rerum omnium principium ea que tantum de eo attigi,qua rationis na' turias lumine nobis comperta sepoteram,omissis illis, qua a religione hominibusq; δε-
137쪽
uino Meessentiret que numine astitis tradita per manus accepimin. E im constam Elissime flatueram intra rationis limius me contingere,experiris quantum lumen men ii nostra a natura inditum valeret ad cognitionem excipiendam, seu portus eruendam de rebus eminemissimis maxime , remous AH msensuum V. Digressi a prima rerum eos, in quinto volumine generali quadam ratione exposuimus, 'uonampacis omnia entia aprimoprimipis effluxerint, quo que modo ca aprima entium ea a esse existiam da sit. Deinde ad miHectus naturam exponendam accessimus. Insexto mero hiro defrendimus ad animas caelestium corporum,adnaturami; caelorum exponendam. I hias resum timum tractum de istferioribus emitas septimus libem comines: necnon etiam ista sentiendumsa de iuruis Ulamys rerum,qua syeeirigeneris me appellationem habent. e se tandem, ne quid ιν εα idemidus, quatenus entia sunt, desse videri Fposset, tetigimus iumentia rationis, tum etiam artis opera, ac figmenta; ut in non eme
rem omnium ae infimo sermo Miseret. Hae uniuersioperis feries, in epis pictores imitari dei ratione quadam videmur effinxisse formam huius prae excellenti aescientia; quam ali1 do bores magis': oci perficerent. stu obrem nihilmihi optatius
aeridere potuisset quam tu iIa me peteres, φιod ego maxime cupidam. nam cum n regnosci castigarique Me opusculum no bum seu opere desiderabam an iro, qui nos amaret, summas truditionis esset; tum magis adhuc atque magis cupidam aliquem
e nobis o serre, qui vellet aeprastare siet, in bae disiiplina alarum omnium sciale princeps. Pam nos lineamentis qui sum complexi sumus, opera atque in Astria perfecta in publicum prodiret. Quibus in rebus nultan puto magis votis nostriss
tisficere potussiete amo; qui olim a prima iuuentute maxima mihi necessitudine comiunctus es: a quo etiam tantum amari me sientio, quantum nee optare ausem: ut omnium bonarum artium sis peritissimus: sapientiam etero adeo colas, ut neo lis PLAsiumquesert a boni ic coporis commodas, in eius te arce concaverinitaeq; curas
mortalium vanaq; studia desticias quotidis, assiduisque ad Deum cytimum precibus, actui diuinarum rerum meditatione animum purissimum baseas, nassi perturbationi obnoxium, quae te avocet a sapientiae cultu aut civi mentis tuae oculis, ne veritatisae es etiam semitas inuestigare valeas, atque deprehendere. Dasis igitur operam primum, mi libellum hune nostrum recto cas, emendes, ac quidnam de eo Hamas me per lueras certiorem ficias. Deinde, ut uniuersam hanc sientiam omnisin praeaelarissimam, quam nos vix attigimus , amplifices, atque compleas; nobis que hae retuliatione res deas in osscio. quam maxime etenim cupio hoc oscium, quamulumcunque sit, a nobis idi fuerarum iri. Vale, ac me tui obseruanti -
138쪽
RIMA Philosophia iuri merito sipientiae ae diuina scientiae nomen obtinuit: nam in unoqii6me artis disciplinaeque genere is sapiens appellari selet; qui non partem aliquam artis nouerit; sed uniuersam eam teneat; caulasve eius generis non ignoret, quod arti illi sebi estum sit Iuthapiens medicus ille de est,& habetur,non qui genus aliquod C morbi curare idoneus suerit; sed is, qui omnium aegritudinum remedia nouerit;earumque causas atque accidentia uniuersa perspecti habuerit. Eadem ratione sapiens pictor omnem ps hirae modum ac genus teneat, opus est; si vete in pingendo sepiens existimari velit. Idem in artibus quibuscunque tracet intueri: pari ratione ergo ille etiam non in aliquo genere,sed absolute sa piens est habendus; qui non genus aliquod rerum tantum calleat, eius pie causas nouerit; sed totius Entis petitus sit, si premasque causas omnium, ac prima principia uniuerstatis rerum, quatenus homini sis suefit, habeat exaplorata. Ac uideri alicui posset, hoc praestare non esse unius cuiusdam scieriatiae; sed plurium,aut potius omnium.Nam vita scientia unius taniam est geaneris; a quo, ut philosophi dicunt, habet ut una sit: plura ergo rerum genera, D qtiae in uniuerse sent,non videntur ab una tantum scientia comprehendi posse; verum id plurimarum artium opus esse. Caeterum no difficile fuerit hanc quaestionem ditati iere, de eadem re speculationem ad plures scientias peratinere posse, secundum tamen diuersam rationem, Sc ex alijs alijsque principi js:de homine etenim medicus tractit, in quantum est sinitatis atque agitia tudinis capax: Item ciuilis philosephus agit de homine ea ratione, qua ad virtutem instrui potest, Se ad ciuilem secietatem institui. Ita de Entibus agere secundum propriam quandam rationem diuerserum generum ad par ticulares scientias pertinet. verum tractare de entibus, quatenus entia sint. primaque eonim principia speculari, i quibus esse in uniuersitatem rerum deducitur, unius scientiae ossicivi est;eiusuiquam, quam non imuria sapieri
139쪽
tiam dici profitemur: & qua imbutiis non cesti quipiam disciplina sapiens. Esed absolutὰ ac nullo addito, sapiens haberi debet.Diuinae etiam scientiae seu theologiae appellationem merito sortita est. Prima namque philosephia praecipuὸ de Deo agit. Non inficias eo, physicen . quae dehatura speculatur. Deum ac primum principium quodam modo attingere com ostendit dissermes hosce rerum natura constantium nabius ad uniformem ecelestium
eorporum circularem motum referri, atque ah eo contineri; eum vero nequaquam eodem seni per fenore circunduci polle, nisi ἱ principio penderet, quod omnino immosile sit, nulli me mutationi obnoxium; qtiae proprietas Deo optimo maximo praecipue conuenit ; quamuis etiam supremae mentes in diuini numinis vestibulo e stitutae immunes sint cuiuscunque mutatio- Fnis. Compertum satis ex his esse potest . physicen veluti per somnium attingere primum renim principium;cum nihil de eo tradat, nisi quod immobi- Ie sit ac materiae expers. Hoc vero si premis etiam intelligent ijs, immὁ animabus coelestium corporum conuenit. Sed eam principi, excellentiam, qita omnibus Entibus, mobilibus inquamac mutationis expertibus antecellit. ae qua omnium Eritium cuiusquo modi siprema est causa, is, qui certi cu iuspiam generi peritus fuerit,minime ttingere potest; verona si ad tam eximiam lucem oculos verterit, cRcutit, ac exigua quaedam persentit totius excellentiae ignarus: nec dissimili ratione uti videtur, ac si quis missicus, quiminquam rure distos let, ex hiI quae ruri aguntur, atque ex ratione, modo 've totius illius rectionis, regium culmen contemplari velit. Modica ceria Gie sunt sensbilia omnia, si amplitudini totius Entis conseratur. Theologia ergo proprie scientia haec, de qua agimus, dici debet; cum praecipuum eius
opus si Deum contemplari, He ad sti premam entium omnium cati sana evehi: quae, cita in latibulo arcanoque suo lateat, ac sepra intellectim sit, ut inafri d ebimus, ipsa se vere nouit atque comprehendit, caeteris omnibus ignorata. Iccirco huiusmodi ratione hac praeterea Theologia nimcupabitur quasi scientiam dixeris; quaeneia Deo conueniat: alijsuerd mentibus, quae participes Dei esse queunt, inferiori quadam nota. Nobilissma quoque ac maximὸ certa omnium aliarum disciplinarum atque artium merito existimanda est. Nulli namque dubium aut incompertum esse potest quin contemplativae disciplinae saetiuis artibus atque activis snt preserendae:cum hae Halterius gratia institutae sint, finemque opus quodpiam habeant aut actionem; ὀ qua persectionem suam quaeque naticiscitur: contemplatiuae ueris disciplinae siti ipsus gratia expetuntur, nulli praeterea seruiunt. Harum cum nonnullae alijs antecellant. quae scilicet circa nobilius genus versantur, his , quae ignobilioribus student; hae proculdubio nobilissimae omnium similia-hendae; quae de rebus maxime eximijs tractant. Quid vero tantopere egregium , ut cum primis entium causis conferri possit Quamobrem compertissimum cuilibet esse debet, prunam philosophiam caeteris omnibus disciplinis longe praestare; cuius qui compos stetit,ad diuinam, quantum homitu licet, sublimitatem tendit; tantoque magis eam adsequitur, quanto ma-
140쪽
A sis promouerit atque prosecerit in hac diuina scientia. Quae suapte natura
est etiam caeterarum certissma. Nam rei mutationi obnoxiae certa notitia
minime esse potest. Quo enim pacto id certo unquam sciueris, quod in dies
aut in horas mutatur, aliudque fit Hoc vero in rebus omnibus licet intueri. quae natura constant, de quibus disserunt Physici. Mathematicae autem disciplinae, quamuis circa immobilia versantur, quia magnitudines ac numeros cogitatione a motu mobilitateque separant; nihilominus re mobilis est Unaquaeque magnitudo . praeterea omnis ea cognitio non maximὰ nititur vi intelligendi: cuius propria persectio est scientia; verum quam maxime imaginatione , quam semper sibi comitem adsciscit. Hac qui valet, is prosem B in eiusmodi disciplinis excellit. At prima philosophia primum ea contem platur, quae penitus immobilia sunt, Zc ab omni sensu imaginationeque remotissima' quorum notitiam qui voluerit aliqua in parte attingere, ei certὰ opus est, ut quam maximam operam det, ne imaginatione nitatur; veiam
ut quantum fieri potest,ab imaginatione sensuque omni recedat.ὰ quibus nicauerit, qnim longissime a rerum intelligibilium cognitione retrahetur. Quocirca Timaeus apud Platonem naturalem philosephiam ac mathematicas disciplinas nomine atque appellatione scientiae non dignatur; sed appellat disciplinas, quae opinionem fidem ,e pariant, non autem certam scientiam. Res enim, quae natura constant, sensibiles stini atque mutabiles. Caeterum quia ab immutabili principio pendent aliqua in parte secundum sor-C mam inquam, immutabilitatis participes sunt, atque unitatis:quam intelleiactus vi intelligibilis luminis in rebus hisce deprehendens,licet sordibus materiae obrutam, multitudine inquam mutatione atque contractione; eruit tamen, atque interna vi rerum sensibilium concipit intelligibiles notiones; sicque scientiam earum constituit. in qua tamen aliquid semper remanet, quod materiam atque mutabilitate sapit. At mathematicae quantitates,quia
magis materia sunt abstractae . iad immobilitatem magis accedunt: qua de causa sunt etiam certiores. Ideo Plato in libris de Repub appellauit mathematica exempla quaedam ac imagines idearum; quae eius philosephi sententia per se intelligibiles sunt:plurimumque hortatur eos, qui in diuinis excellere voluerint, ut sese exerceant in mathematicis disciplinis; θ quibus asserit D sicilem ascensum esse ad diuina. Suapte ergo natura prima philosophia cem titudine longὸ caeteris disciplinis antecelliti atque adeo nobilis excellensque est, ut eius potissmum adeptione homines adspirent ad diuinam quandams militudinem; quam adepti in Deum quodammodo transeant, ac diuina scelicitate sint ipsi quoque scelices. Non tamen quivis eius sit premae scie tiae erit auditor idoneus, neque mentis aciem poterit figere in tam immensa luce; nisi prius caeteris scienti js fuerit imbutus atque prauis purgatus assectibus. Nam impuro purum tangere non licet, ut inquit Plato. Qua enim machinatione animus addictus studio pecuniae, aut ventosae gloriae, aut obscoenis voluptatibus seruiens, capax erit altissimarum causarum; quae non
tantum L materia mortalibusque rebus longissime distant; verum etiam quamuis