장음표시 사용
151쪽
Let ad multitudinόm oppostam sibi unum, de quo prius egimus. atque hs Eunum, quod est principium numeri ad sibi comparem multitudinem: ita
Iud ut priuatio uel ut contrarium, vicissimque multitudo ea ut contraria, uelut priuatiud opposta uni illi. Ad hoc unum posterius. principium inquam
numeri, secundum propriam rationem, qua pertinet ad quantitatem, opponitur sitae multitudini,numero inquam secundum oppositionem relativam; quae est tertii modi; qua mensura Sc mensuratum vicissim relative opponuntur ; quemadii dum latius de hoc relativortim modo Aristoteles dis.
serit in quinto Primae philosophiae , atque in decimo eiusdem operis de
hoc uno εἴ numero tra flans . Nom tamen propterea dissiendum est prius unum quod cum ente conuertitur 'in primo comm.cui couenit tum unum, Ptiis ens, scilicet inprima entium causa, non habere rationem mensi irae respectu caeterorum omnium, quae scuti deficiunt ab entitate ac admixta sen: potisntiae; de non entis ita etiamdelictimi i uera unitate N ad multitudinem Meedunt. alicitamen odo hoc trisum primum caeterorum mensura est, imum p9rs numeri est mensura numeri. nam unum posterius, est mensium nisi ta am ii iius existens oneris cum numero, atque ut aliquotiis repetitum metianir quemcunque numerum, sique, ut diximus,pars mime-iri Inmpsimum illud utium, quodprimum etiam Ens est, mensura caeter rem ἐstentii mi , tanquam e ceptum abentibus alijs, dei caeteris, quae sunt.
ut an ad quod quanto nis is quippiam accesserit, tanto magis erit unum lceris edidem propὰ ratione qua soleinus dicere scopum, ad quem *gittari,ar- taciis diligunt . esse mensuram imi rei sagittarum. non enim pus mensera est. scilicet repetituς aliquoties iactus sagittarum metiatur; sed quoniam quinto magis sagire, lacta sectit' propὸ stopiam, tanto persectior sit iachis; i essectior vero si remotius. Ex quo etiam liquere illud potest . intensio
nem Mfremissionem cuius me formae non debere censeri, ut quidam perhibent , per recessum i non gradu , sed per accessim ad summum gradum, Mrecessum abeo. nant, non ens mensiara stati ii nonpotest; ut pote quod suapten;mta infinitum si, incertum atque ignoratum ac fluctitans. econtra persecti simum in quoque genere, est etiam maxime certium Sc maxime finitumae niaximὰ unum,sicuti seopus sagittam iaculanti. Qualis uero sit hic accesses ad si immum detecessas, alterius perscrutationis δ; ideoque intans o- Hmitteturaest ergo primum ens ac primum unum cuiusque ea rorum mensuraeo modo,quem diximus; qui longὰ diuersiis est ab ea ratione,qua unum est mensura numeri. Postquam de uno hactenus dicham est, de numero ac multitudine pauca quaedam sint perstringendar demum nonnulla de modis, seu speciebus tum unius, turri multituδnis. Multitudo. sicuti supta diximus, quamuis secundum nostriim modum intelligendi nideatur in seiratione includere habitum, diuisionem inquam, seu diuisibilitatem , ut ita di
eam : unum uero priuationem, indillisionem uidelicet: attamen secundum rem ipsam unum perfinionis est, multitudo i iero imperfectionis ac priua-Vnde ab eo, quod uere unum est, per deficientem quendam modum
152쪽
A rcrum multitudo eslluxit, clitae tamen congruentia Sc ordine unum sunt , ataque carum quaelii et per se sumpta, quamuis sit una: non tamen est absque multitudine una; ut infra latius exponet uriquo fit,ut quemadmodum unum attinet enti ita multitudo attineat non enti: de sicuti non ens, quod esse aut
etiam intelligi possit semper existit in aliquo ente,atque alicui enti coniunctum est,cuius ratione existat, ac intelligatur; pari modo multitudo neque esse neque concipi potest, nisi coniuncta fuerit uni; ratione cuius existat ac intelligatur . ea namque multitudo , quae ab unitate penitus de secundum se de secundum partes sitas destituta fuerit, utique neque esse neque intellegi potest: vertam abyssum quandam obscurissimam impermeabilemque cui-
v que prae se seri eodem prope modo, quo etiam ἱ nobis supra expositum est de non ente; quod penitus a quocunque esse disiunetiam sit. Etenim edmprimum cui, entis, unius, veri, ac boni ratio conuenit, id ex cuius deficienti similitudine reliqua omnia entia una, vera, & bona sunt, ac dicuntur, ab
intellectu nostro perfecte attingi nequeat; iccirco id, quod in se simplicissimum est,pluribus conceptibus conatur mens effingere; qui tamen ordinem quendam inter se habeant, ac ita,ut in uno reliqui eluceant,vicissimque alius ex alio pateat. Quo fit, ut demonstrationes entis pleraeque sumantur ab uno. de unius vicissim ab ente. idemque de vero Se bono censendum est; ut infra docebimus. Horum quoque priuationes, seu contraria malueris dicere, pari pacto inuicem habent; quemadmodum Se habitus inter se.Nunc ad mul- C titudinem redeamus. Multitudo aliquibus conuenit plurali numero; hoo
modo dicimus multos homines in soro esse, ac multas animanres in pratis. multasque res nunciatas esse. Nonnullis conuenit multitudo numero singulari: sic dicere consileuimus multum aerem, multam aquam, ac multum ignem. Alijs vero conuenit multitudo,quamuis non in rebo aut secunduimmodum praedicati;oblique tamen; ut Socrates unus tantum est, non multi, inec multus, ei uerd conuenit multitudo ratione partium, ex quibus constituitur; ac etiam ratione accidentium,atque effectium; necnon etiam ratione operationu:nihilque tandem existit in rerum natura, praeter primam omnium causam,in quo non si aliquo pacto multitudo.Uerum omnes hi multitudinis modi ab unitate continentur; quae persectiori modo existit in rebux D persectioribus utpote quae etiam i multitudine magis distant. impersectioraueris, quanto minus unitatis habuerint, magis participant multitudinis. Illa igitur, ut a primis ordiamur, quibus conuenit multitudo plurali numero, unum sunt unitate praedicati uniuersalis: ut multi homines unum sentin homine de ipsis praedicato; Se multa animalia unum in animali; & multae
res unum in re. Sunt praeterea haec omnia unum propter determinationem,
ac finitionem multitudinis siti. nulla nanque multitudo aetii est finita: finitio uerd in multitudine est ab unitate non tamen ab ea unitate, quae principium est numeri inpraesentia etenim neque de multitudine loquimur prout est numeriis, neque de ui utate illa,quae est principium numeri sed ab unitate, de qua nunc loquimur , quae cum ente conuertitur . nam per hane unitatem
153쪽
unitatem septem sunt tantum septem,S: decem tantum decem non bis quin Eque aut quatuor Zc sex, ut rectὰ dicit Avicenna, idest quod ab hac unitate quaelibet multitudo ad certam naturam desnitamque contrahitur, ne infinitum & indeterminatum defluat. ac contri unitas ipsa, quae absoluta est, de
eminenter continet omnem multitudinem, contrahitur & determinatur ad certas de definitas naturas multitudinum. Quamobrem diuinus Plato multa de naturis rerum ab Arithmetica mutuatus est. nam quamuis numerus Seunitas, de quibus tractat Arithmeticus, diuersiim quodpiam sit ab hac multitudine de unitate, de quibus nunc a nobis agitur; nihilominus Scha nam proprietates in numeris & unitate perspiciuntur. Hinc etiam Pythagorici posuere numeros esse substantiam rerum. Alias latius de hi sce dicetur. Ea Figitur, quibus multitudo couenit numero plurali duobus his modis, de quihus meminimus supra, sunt unum: ac praeterea eorum unumquodque per se sumptum est unum: neque ullo pacto consistere multitudo posset, nisi ex hisce constaret; quorum quodlibet per se sumptum esset unum. Illa uer0. quibus multum conuenit singulari numero, sicut dicitur multus aer, multa aqua,ac multus ignis, S caetera huiusmodi, si int magis una,quam seperius dicta. Nam praeterquam qudd conueniunt in uniuersali praedicato, sunt etiam unum numero . verum quoniam facile diuidi queunt in plura numero eius dem speciei ac naturae; iccirco multum singulari numero eis conuenit:ut eo pacto significetur unitatem illam numeralem propinquam esse multitudini t 5e quamuis achi Indiuisum sit eoriam unumquodque tamen potentia di- Guisibile est in plura eiusdem natura'. quo fit, ut commode dicere queamus.
magnam aquam, magnumque aerem, simulque utrunque eorum multum. maxi me omnium autem unitas illis conuenit, de quibus multitudo neque
plurali neque singulari numero praedicatur, ut unus homo Socrates ac Plato, caeteraque eiuGem modi: quamuis in his quoque inst pluribus modis multitudo. Nam & ex multis partibus constituta sint, plurimisque affectibus praedita, ac demum in operationes stinctionesque varias distributa:ac in ea diuisione entis, qua in unum Sc multa diuiditur, harum rerum Vnitas accipitur, ut opposita multitudini. At illud unum, quod enti aequale est, conuenit quibuscunque multis; neque ulla multitudo ab ea unitate penitus dis. iuncta esse potest. Econtra hoc unum, quod competit tantum rebus illis, Hquae de actu indiui sunt, necnon potentia diuidi non queunt in plura eiusdem naturae; id est quod capitur ut pars entis, atque multitudini opponitur; quae&plurali & singulari numero praedicatur de nonnullis entibus, ut sit- perius diximus. ea uero, quibus econtra unitatem multitudini oppositam conuenire asseruimus, longὸ inter se differunt in modo unitatis: nam pleraque omnia, in quibus scilicet i nest aliquo pacto multitudo, totius rationem habent, dummodo persecta snt; ac tota sunt quaedam. id vero, quod ab omni est multitudine exceptum, totum dici minime potest, cum partes nullo modo habeat. id vero tantum conuenit primo principio. Caeterum ea,qilibus conuenit ratio totius, quadam sunt ante partes suas, ac sese in parte ex
154쪽
A plicanti, quas intra sitam colligunt unitatem,qualem Platonici perhibent eta
intellectum qui sese in ideas rerum omnium explicat quas etiam intra se colligit continetque. Nonnulla uero tota, quamuis sint ante partes sitas, non tamen omnino eas intra se colligunt, immὁ sese in aliena sundunt. Huiusmodi sunt animae coelestitim corporum, quae corporibus illis actum, ac esse praestant: sub has rationales hominum animi, qui non tantum sunt aetiis corporum humanorum; veru metiam multas virium sitarum explicant in eo pora,iit sensitivas potentias omnes ac vegetati uas vires. Hunc modum aemulantur brutorum quoque animalium animae,qtiar persectiora fiant: quod Aristoteles in priori libro de Generatione, com de augmentatione tractaret. B annotauit. Insta haec sunt tota, quae sunt post partes suas; in quoriam numero abselute constituendae sinat etiam brutorum animae : haec conflantur exsilis partibus, ac item unaquaeque partium ex suis quaeque particulis. in hisce infinitas materiae apparet. Huius generis sunt omnes sermae materiales, quae ea de causa sunt fatigabiles ac finitae, tandemque corruptibiles t lquarum ordine Aristoteles in octauo Physcorum vult eximere primum motorem: eiusque argumentationis vim qua hoc adstruit, si quis haec quae diximus, non animadi tertit, proculdubio non attinget. necnon etiam ea, quae in
Parmenide Plato ludit, cum contraria elicere uideatur, ac sequi ostendat, si unum sit; s haee oscitans quispiam legerit,minime explicare poterit. Sed re uertamur ad multitudinem, a qua diuertimus. Est praeterea alius modus C multitudinis, quae scilicet non multitudini. sed paucitati opponitur relatiisue; ac id est multum, & dicitur, quod habet multitudinem excedentem id . quod satis esse uideatur. Econtra paucum illud appellatur. quod deficientem ab ea mensura, quae satis est, multitudinem habet. Horumque propὰ ea ratio est, quae magno Sc pamo inesse conspicitur. Accedamus demum ad eam multitudinem quae est numerus;ut commodius postea de modis unius. ac de modis multitudinis, quos nune interim praeterimus, separato quasi
tractatu agere queamus. Numerus quaedam multitudo est, quam unitates metiuntur. quamobrem nonnulla con eniunt numero ratione multitudinis, quae veluti quoddam genus est numeri: quaedam uerὁ ratione siti ipsius. quatenus scilicet est numerus. numero ratione multitudinis diuisio conue D nit, nec ullus numerus esse potest, qui sit indivisibilis. Et quoniam multitudo existere nequit,ut supra diximus, nisi ab unitate contineatur; iccirco qui libet numerus sum habet unitatem, qua multitudo numeri compescitur ac dissinitur;eaque quilibet numerus ab alijs numeris dissere,vicissimque ipsa unitas contrahitur ad certam naturam unitatis, ut in septenario est unitas septenarii de non quinarii aut dena ij numeri. Praeterea quaelibet pars numeri a sua unitate continetur. Illud enim, cuius diuisio non sistit in aliquid actis indiuisum,neque ex illis constare partibus potest, neque ipsem acha consstere. Haec igitur conueniunt numero, quatenus est multitudo quaedam in rerum natura existens. At secundum propriam ipsus numeri rationem ei conuenit, quod unitas aliquoties repetita eum ut mensera metiatur. iccirco
155쪽
circo & numerus S unitas, quae mensura est numeri, pertinet ad quantita- Etem: illud enim. quod in unaquaque re per se subiacet mensurae, est quantitas; quam cum metiatur,item aliquod sui generis, necesse est unitatem eam, quae mensiira est numeri,ad quantitatem pertinere. Menstra etenim omnis, uni genea est mensurato. hac de re essechim est, ut nonnulli ex priscis philosephis non infimi ordinis viri non distinguentes inter numerum & multitudinem, necnon inter eam unitatem quae est principium numeri; Zc eam quae cum ente conuertitur, posuerint substantiam rerum esse numeros; ac
potissimum philosophati sint de naturis rerum ex numeris. Nos uerd, sicuti non diffitemur il numeris N ab unitate, quatenus multinidines sunt quaedam, & quatenus unum eandem enti naturam dicit; multa stimi posse ar- Pgumenta, quae naturis rerum conueniant. Haec enim ascendentia omnia, ut
saepe diximus eandem naturam significant,quam eorum quodlibet non petasectὸ sua fgnificatione explicat. Vertim in unoquoque horum alia relucent. iccircoque commodissimae demonstrationes de imo ab alijs siimuntur, ac vicissim aliorum ab uno: quomodo nos quoque processu operis utemur. scuti haec inquam minime diffitemur, ita censemus erroneum esse, numeros asserere rerum substantiam:cdm numeri, ut diximus, secundum propriam rationem pertineant ad certum genus, quantitatis inquam. Numerus uero,
quidnam est numeratus numems, quidnam numerus numerans.Numerans
numerias est discreta quantitas abstracta secundum rationem θ quavis materia, ut unum, duo, tria, Sc caetera eiusmodi: numerus uerd numeratus est ea- Gdem quantitas certae materiae applicata, ut decem homines,decem dolia,decem domus, aliaque huiusmodi: in quorum serie est tempus. Ceterum dehisce omnibus latius ab Aristotele in quarto Physcorum tractatur. Accedamus nunc ad modos unius, itemque ad modos multitudinis, quos silpri omiseram, atque ad hunc locum di iteram. Idem, aequale, ac simile pertinent ad unitate:dissimile inaequale disserens ac diuersum, multitudini conueniunt. Simile unum significat in qualitate: ea mnque smilia esse dicimus, quae eadem sunt praedita qualitate . aequale item unum in quantitate dicit. econtra dissimilia si int ea, quae multa sunt in qualitate, ut si unum album sit, alterum nigrum. inaequalia uer3 ea, quae multa sunt in quantitare,ut si unum maius,alterum minus fuerit. Eadem uerὁ sent illa,quaestini unum si abstan- Hlia. Horum multi fiant modi:Nam quaedam eadem sunt,sue unum sebstantia ratione prinlicati;quia scilicet idem habeant praedicatum,quod pertineat ad eorum substantiam: Contra nonnulla sunt unum substantia, siue eadem ratione subiecti, in quo sunt aut de quo dicuntur. hinc fit,ut quaedam eadem
sent genere,nonnulla eadem specie,alia eadem proportione,item aliqua causa atque origine, postremd nonnulla eadem numero sent. Illa quae sab uno genere continentur, eadem sent genere:at eadem specie sint illa, quae lina ultima specie continentur. haec in se a coueniunt ac unum sunt forma: nam ὀ forma rei species semitur. Eadem uerd proportione, quae conueniunt in
praedicato uno secundum proportionem de eis dicto, sicuti os de spina sunt proportione
156쪽
A proportione eadem; quoniam eam proportione, quam habet os ad animaI, habet spina ad piscem. Illa autem dicuntur numero eadem, quae conuerriunt in materia seu in s ibiecto.Atque huiusmodi quandoque magis unite sgrtifi
cantur, interdum remotius. Vnite, cum utrumque eorum, quae dicimus esse
eadem numero, pertinet ad silbstantiam eandem, ut Socrates Se filius Co risti; hic homo de hoc animal rationale . magis remote, cum alterum pertinet ad substantiam, altenim ad accidens. quod si accidens id fuerit proprium , magis unite dicentur eadem, quam si accidens merit accidens per accidens. Exemplum prioris, ut hic homo de hoc risibile: Posterioris, ut hic homo, albus hic seu magnus hic. Remotissime uero dicuntur eadem nu-B mero ea, quorum utrumque significat accidens, ut magnus & albus eadem sunt, si Socrates unus utraque fuerit praeditus qualitate . idqtiodopponitur eidem, est aliud seu diuersii na, atque ad multitudinem pertinet. Et quoniam quot modis dicitur unum oppositorum, totidem dicitur alteriim ; tot sunt modi diuersitatis quot simi identitatis: quorum explicatio satis comperta esse potest ex his, quae diximus de modis eiusdem. Veiam est illud animaduertendum, quod quaedam tantum sunt alia ac diuersa;quaedam uer4 cum hoc quod simi diuers dicuntur etiam differetia.Diuersa tantum ac non disserentia ea dicuntur, quae non conueniunt in aliquo uno praedicato, quod scilicet si ad essentiam eorum pertinens; neque si unum. ut ad candem coordinationem spectet: ut si dixero substantiam esse diuer-ς sam i qualitate, probe dixero: sn autem dicam substantiam a qualitate di serentem, non probe; nisi aliquid addidero. ratione cuius licet non ita propriὰ, vstate tamen possimus proserre silbstantiam i qualitate disserre. aut lineam ab albedine; ut scilicet si addidero, quod disserunt genere: nam utrique conuenit esse in genere, seu esse genus quoddam . aliud tamen genus est sebstantia, aliud quantitas. sic coordinatione praedicamenti differunt ; quoniam tum sebstantia, tum quantitas pertinet ad coordinationem praedicamenti, quavis melius diceretur, quod diuersa sint genere seu coordinatione; quam quod differant: tamen &ille modus loquendi receptus
est in usum. sed si ab lute nullo addito protuleris, minimὰ dices substantiam differrei qualitate aut lineam ab albedine, sed diuersam esse. Di δε- D rentia igitur significat unum quodpiam esse, quod utrunque rerum differentiam spectet, in quo tamen differant . quare si ab Iutὰ nulloque addito
differre quaepiam dicantur; necesse est, ut snt in eadem coordinatione, in qua tamen differentiam habeant. quod si elusilem coordinationis non se rint, aliquid addatur necesse est, quod unum utrique eoru conueniat, in quo deinde differentiam habeant. Contingit autem in rebus tum diuersias, tum disserentia ratione impersectionis; secundum quam accedunt ad multitudinem,ac ab uno recediit desciuntque: in eo namque omnia unum sunt, a quocum recesserint, iam incipit apparere diuersitas & oppostio in rebus; secundum quam dicitur de quaque re. quod est in se & quod non est ipsa; verbi grati de homine quod sit homo de quod non sit no homo, id est quod no sit res L quae-
157쪽
quaepiam alia ab homine, de qua non homo praedicari queat. nam in ipsis Euno,homo est non homo id est res quae est homo,est illudiaret ac unum cum rebus qu. e non siint homo: Etenim omnia in ipse int unum, ut infra pluribus dochiri sumus. Ecce ergo quonam pacto oppositio, quae in rebus apparet, originem traxit: quae primo conspicitur secundum modum contradictionis; deinde paulatim accedit ad habitum ac priuationem, praeterea ad contrarietatem, demum ad relative opposita. de quibus operaepretium erit, si pauca quaedam disseramus,quando de multitudine loquimur, quae oppositi onum origo est. Opposito contradictionis, quae omnium maxima est; de qua alij nituntur oppositionum modi, primum apparet inter ens & non ens.& quoniam non ens puriim nihil est in rebus, sed tantum conceptione intel- sIectus; iccirco huiuscemodi c5tradictionis opposito primo ab intellectu ortum habuit; deinde cum ab uno atque ab ente accedimus ad multitudinem. N ad res alias, de quibus non ens dici potest ob impersectionem eis admixtam ; intellectus rebus etiam huiuscemodi oppositionem adaptauit secundum assirmationem de negationem. ut scilicet quemadmodum ens primum est ipsum mel ens, no est aute non ens; ita udaquaeque res s tantum ipsemeti non autem aliquid aliorum, quae non sunt ipsa, siue entia liue non entia silearint; quibus conuenit negatio illius 'met rei,ut scuti uerum est hominem esse hominem ita falsem sit hominem non esse hominem,cum tamen non es.se hominem caeteris omnibus conueniat praeter hominem.Haec igitur oppostio contradictionis persecte non est in rebus: sed licet a re originem habeat, Gperficitur tamen ab intellectu, ac praecipuὰ in secunda sui operatione, ad qua pertinet affirmatio & negatio.Ideo nullam rem inuenias contradictorie oppostam alteri quamuis de rebus illis contradictoria verὰ dici possunt; quam intellectus primo inuenit in ente & non ente puro; deinde transtulit. aὸ eaeteras quoque res. Incipit ergo statim cum intellectu seu conceptu diuisionis. quam mens concepit, esse inter ens & non ens: deinde adaptata est rebus, in quibus diuiso cidit, ac multitudo. huius nodi prima oppositio,contradictionis inquam, rebus applicata diuerstatem rerum iacit, easque inter se diuersas constituit. Substantia namque ea ratione diuersa est a qualitate; quia de substantia uerum est dicere quod si substantiat ac de qualitate, hoc falsum est:uerum autem quod non si substantia. vicissim de qualitate uerum est di- Hi ere quod sit qualitas, quod tamen falsum est de substantia, sed uera negatio huius est, substantiam scilicet non esse qualitatem. Ecce ergo quamuis res diueris non opponantur contradictoriὰ: id tamen, quod inuenitur in rebus praeter intellectum huiusmodi oppostionis, est rerum diuersias.
Contradictio igitur statim orta in intelleihi post conceptum diuisonis quae
est inter ens Sc non ens, quae etiam tantum secundum rationem est, secum dum rem minimὸ; quoniam non ens in re esse nequit, sed tantdm ratione concipitur, veluti quoddam ens,enti uero oppositum, concomitaturueram diuisionem, ac multitudinem rerum; quam nos non probὰ concipimus, nisi contradictione innixam. Hactenus sitis sint ea, quae ad contradictionem
158쪽
. A pertinent. Post contradictionis oppositionem sequitur oppositio, quae est inter habitum de priuationem ; in qua quamuis priuatio sit non ens opposutum liabitui, nihilominus in intellectis priuationis connotatur subiectum capax illius habitus; cui opposita fuerit priuatio. Habitus ergo Sc priuatio cilm in subiecto conueniant, quod a priuatione significatur; minus inter se discrepant, quam contradictoriὸ oppositat quae, quatenus sic opposita intelliguntur, in nullo conueniunt, scuti non ens in sui ratione nihil dicit, quod enti conueniens sit. At carciam notat oculum, qui sicuti caecitatis, ita visus sebiectum sit; se surdum dicit aurem, eademque ratio est de omnibus priuationibus. Quamobrem deficiunt priuatiuὸ oppostasio B positione contradictoriorum . priuationes uero in duplici sent disserentia. ut dicit Aristoteles: nam quaedam prim6 resipiciunt formam, designificant in subiecto eo proprio corruptionem quandam seu deprauationem sormae; quae natura sebiecto illi debetur, qrdinemque ad formam habete nonnullaruerὀpriuationes primo respiciunt subiectum, ad quod ordinem primum habent: neque in eo sebiecto oportet praeextitisse formam, deinde corruptam esse aut sitiem in generatione depraua am. sic tenebrae se habent ad lumen, de immusciam ad musicnm, inalbumque, ut ita dicam, ad album . huiusmodi uerὁ priuationes posteriores illae sunt, ex quibus est generatio ; ac quae ab Aristotele in primo Physicorum dicuntur, Tertium principium esse rerum generabilium Iecoiruptibiliti, licet per aceidens principiuC snt.ex prioribus uero priuationibus habitus proprij generatio nunquam suerit, immo i priuatione ad habitum non est regressus, quemadodnm in Praedicamentorum libello Aristoteles dicit, nisi prius resblutio fiat ad materiam
priorem: verbi gratia,excaeco secundum naturam nullus potest fieri uidens. aut ex mortuo vivum. Qua in re satis mirari non possum Platonem in Phridone hanc rationem adduxisse ad animae immortalitatem adstruendam:ac si sicuti mortuum si ex vivo, ita Se viuum ex mortuo fieret; cdm generationes sint ex oppositis. nimirum ea ratio praeterquam quod in aliis assumptionibus,quas assumit, non satis certa est, in hoc tamen longὸ uidetur nos sallere, quod accipiat generationem habitus esse ex illis priuationibus, ex quibus secundum naturam,ut dixi non est regressus ad habitum. Privativa haec opposiD tio si adhuc magis recesserit a non ente. atque ad ens accesserit, parit oppositionem contrariorum: nam cilm formae seu persectionIs cuiuspiam priuatio non tantum nobis significauerit, atque inuenerit commune quoddam sibiectiim cum habitu. seu communem quandam nati iram,seu prauerea distantiam quampiam ab habitu seu ab Arma opposta; iam incipit suboriri
ac apparere contrarietas; secundum quam alterum contrariorum se habet
ut sema atque ut habitus; alterum uerd ut priuatio illius habitus in ea natura, non tamen ut quantis priuatio, sed ut pestiatio, quae ab habitu distet: distantia uero esse no potest, nisi priuatione illa aliquid postiuum significetur: nam inter ens & non ens nulla est distantia nisi secundum ratIonemat distatia ea quae secudum rem fit,necesse est ut existat inter entia. Hac igitur rati
159쪽
ne priuatio ad contrarium descendit. sicuti ergo priuatiue opposta defcIunt Est scontradictorie, quia priuatioi priuatiue oppositis; cum necesse sit contrariorum utrumque ens esse. Ac licet qimiis distantia in eadem potentia seu natura generistin aliquam iaciat; uera tamen contrarietas existi
de licet nobis definire contraria ea esse . quae 'nt 'ppost
dist,ntia. Ex qua definitione colligitur huiusmodi uera contrarietate unumenta escunt contrarium, quia unius distantiae duo tantdm extrema esse Possunt ea uero, quae maximὰ distant, extrema sunt; reliquorum nullum al-
hac ratione debet unum tantum uni contrarium esse; reliqua uero inter illa duo extrema posita, quamuis oppositionem inter se contrariam ,: ii istam' inuicem non sunt; nisi sicuti medium medio aut extremo zem medium. Ex his palim est illud effici, omnia contraria esse in eod
stenere ac differre secundum formam seu secundum speciem:genus namque citent am dicit, quam eiusdem naturae esse oportet in his, quae sunt eius sunt ehisdem generis, conuenire in materia. genus ergo quamquam sign-scat compositim ex materia & forma; unde praedicatur in recto de specie id compositum tamen exponit secundum indeterminationem quandam quae pc rtinet ad potentiam & determinatur postmodum, ac definitur per differentias, per quas indeterminatio illa,ut ita dicam, ac poettia ad definitas species concrahitur. nec eiusdem speciei est genus contractum ad unspeciem clim ipson et genere ad aliam speciem determinato: non enim animal in homine eiusdem est speciei cum animali, quod est in boue,quia indeterminatum genus,ut puta animal nullius per se est speciei determinatae, contrahitur differentiis ad speciem determinatam. Quamobrem marusum est.nuim falsa sit eorum postio, qui uoluerunt genus dicere sermam quan- Impropriam redistinctam a forma speciei. Nam hisa tet, ciem non dicere eandem naturam cum generesed naturam quandim
additam nec differentias contrahentes e traneas ac per accidens: sicuti si quantum diuideretiar per album ' .
am ergo eandemque naturam fateamur fgnificari a genere & ἱ specie,sed. ιὸ specie determinatam & in actu, a genere indeterminatam M in potenta Verdm de his satis. Revertamur ad contraria, quae proprie sempiadem generis,disseruntque secundum formam Sc speciem.Hisce illud adde dum est . quamuis genus semper diuidatur per differentias aescilicet se habent per modum habitus & priirationis,licet priuatio illa distartiam quandam dicat ab habitu, ac propterea significet positiuum quo: i .ntin timeri semper species dim ςnxij ς00 yδ η' is.,
trarias esse. Na differentiae coparantur generibus per modii sormae s ual entis.sicuti ergo qualitates csitrariae idem subiecta informant ac 2 ra ut habitus alicta ut priuatio: ita uidEtur disseretiae habere se ad-
160쪽
A propter in eis est semper contrarietas. at species constitiitae multoties no sic vicissim habent. qita de causa dicimus substantiae nihil esse c5trartu, necnon qilatitati proprie cotraria sunt hae quae descripsimiis. Nonulla uero cotraria etia dicuntur,quae tamen pertinent ad eandε speciem,aliqua perὰ etiam genere disserunt. Prioris modi si int mastillus & scemina, quae eiusdem stant speciei neque forma differunt, sed tantum his quae pertinent ad materiam mam aliquibus partibus corporis discrepant, quae ad materiam pertinent. Corri ptibile uerd de incorruptibile dicuntur contraria; tamen differunt genere. quia disserunt in potentia, quae ad genus pertinetmam corruptibile id est, ledicitur quod potentiam habeat ad comiptionem,Sc haec d materia est.Inco B ruptibile uerd dicitur,quia huiusmodi potentiam non habet, quare nec eandem materiam.Ecce ergo qua ratione genere disserunt; nam a materia semitur genus Se hanc eiusdem rationis oportet esse in omnibus, quae fiunt eiusdegeneris:disserant ergo genere necesse est corruntibile & incorruptihile. Nee contrarietas proprie huiusmodi attribuitur,nisi secundium rationem; quia ratio accipit illud, in quo conueniuntriit unum,licet re non sit unum, verbi gratia ut dicamus corpus seu natura corruptibilis ac incorruptibilis similiter in masculo de scemina accipit sexum, ut ita dicam, tanquam genus, quod contrahatur differentijs maris 3c sceminae, tanquam sermis diuersis. Qiiamobretinum 5e multa non dissimili ratione contraria dicere possumus:quia videlicet ratio nostra accipit ens & unum quodpiam, quod contrarijs quasi differe C tijs diuidatur. Hactenus de contrarijs dicta sussiciant. Accedamus ad relatiuὰ opposta,de quibus pauca quaedam perstringenda sunt. Cum entia,quae t primo principio emtixere, multa diuersaque sint: quaedam ita se inuicem habet ut mutuum quendam ordinem', mutuamque habitudinem praeseseranti nonnulla iterὁ quamuis ordinem quendam atque habitudinem habeant ad alia; non tamen contri vicissim haec ad illa ordinem ullum habitudinem e ullam obtinent. Inter quaedam demum secundum naturam neque mutinis est ordo, neque altera ex parte tantum; nisi si quando ab intellectit nostro eoacipiantur,veluti ordinem inter se habentia. hinc ortum ducit omnis relatio, omniaque opposita ad aliquid dicta sunt ex hoc sonte. Inter ea, quibus vici sim secundum naturam habitudo est, etiam relatio existit secundum rem. D huiusmodi uero habitudo uel est ratione actionis Se passionis; uel nititur unitate ac multitudine. Relatio ea, cuius fundamentum est actio de passio, uel nititur actione&passione, veluti quae adsit depraesens sit, uel tanquam quae praeterierit,aut demum potentia ac facultate istiusmodi actionis passionis H. Exemplum primi modi est ut calefaciens & calefaehim, amans atque amatum, caeteraque eiusmodi , quae actionem Sc passionem dicunt. secim liordinis relationum exemplum, ut pater & filiust Pater namque dicitiir non
quia generet, sed quoniam generauit filium. filius uero qu3d generatus sit. tertij modi exemplum, ut dominus ac semus: dicitur etenim dominus propter facultate agendi in seruum. seruus Derd quia pati potesti domino. Haec pruna est species seu modus eorti, quae sunt ad aliquid. secunda, ut diximus.