장음표시 사용
141쪽
quamuis purgati animi aciem effigiunt Is ergo non incassum tam ma- Egnae protiinciae se accinget, cui sipretis affectibiis atque animi perturbationibus si peratis maxime omnium honestatem affectat, eiusque praecipuo amore detinetur . nec non etiam physicae scientiae peritus sit, quae proculdubio hominum generi, quorum cognitio a sense pendet, semitam ostendit, qua ad intelligibilia entia mutationisque cuiuscunque expertia peruenitur. Mathematicae etiam disciplinae mirum in modum faciunt ad hanc, de qua agimus, primam philosephiam. Nam cum in eis imago quaedam sit rerum penitus immobilium, his mens assuefacta, ut inquit Plato, facilius ad prima principia Entium adscendere poterit. Opus autem est, ut is auditor, quem effingimus,auctoribus non quibuscunque sed quina lectissimis usus st:qui- Πhus nixus paulatim dialecticas rationes i demonstrativis descernere sciat;
atque acie mentis, veritatem rerum etiam inter dialecticas rationes perspiciat; ac tandem id consecutus si, ut ea, quibus prius assentiebatur ex auctoritate egregi j cuiuspiam philosephi, iam per se intueri incipiat; ac acie mentis roborata, non amplius multum nitatur aliorum sententiae, sed conetur suis, non alienis oculis veritatem rerum perspicere. Caeteriim modeste matureque hoc, quod diximus,praestandum est. Nam si inualidis adhuc viribus id quispiam attetauerit, proculdubio longe deuius 4 veritate sereturi, ac ignorantia pro scientia imbutus sbi tantum sapiens erit.Caueat etiam oportet ab impedimentis; quae menti hominum obsistere selent, ne ad veritatem per- Dentat,quae suapte natura perspicua e primum quidem cum intellectus no- Gster in quacumque actione intelligendi indigeat phantasa, ac in phantasmatibus sensibilium rerum, cuiusque etiam altissimae cauis, veritatem contempletur; saepenumero id euenire consiaeuit, ut ea quae sensibilium ac phantanmatum sent, mixta putemus intelligibilibus entibus; eorumque naturam more sensibilium perscrutemur. inde fit, ut plurimi intelligere non queant aliqua entia esse, quae nusquam sent; nequo in aliquo temporis interuallo aut momento. Nam cum phantasmatibus immixtum sit tempus, ac locus semper adiunctis,at in illis veluti in speculis intueamur intelligibilia abstractaque entia,aegre disiungere valemus quod phantasmatum est, a rebus,quas in eis speculamum ac siquis in speculo viridi seu rubeo homines aedium aedificia, animantes briitas, caeteraque id genus intueretur, facile decipi posset, Hac colorem speculi attribueret hisce rebus, quas in speculo intueretur. ALnitatur ergo philosephus purae veritatis contemplator ea, quae phantasmatum ac sensibilium sent, secemere 2 natura rerum, quam in eis contemplatur . Non minus impedimentum mens sbi praestare selet in veritate perspicienda, quim phantasa.Nam cum receptum in recipiente sit secundum modum recipientis: intellectus uerd mediam quandam naturam sertitus sit inter intelligibilia sensibiliaque entia; is etenim superior est . intelligibilibus ueris longe inseriora iccirco saepenumero in utroque intellectionis genere fallitur. Nam fetabilia putat esse sepra id quod re vera sitnt; intelligibilia uerdminora iacit,ac longὸ inferiora censet,Om eorum naturae conueniat.Hinc de
142쪽
A de Ideis sententia ortum duxit. Nam cum intellectius apprehendat formam rei, qtiae a materia contracta est, ac propterea sensibilis absque aspectibiis materiae, quam facultatem habet tum ex vi interni luminis, intelligibilis inquam, tilia' ex natura sui, est nanque separatus a materia: nonnulli existimauere talem quoque formam esse, qualem eam intelleis his intelligit: Necnon etiam asseriteriint re vera abstractas esse i materia sensbili; qisa eo modo intellectus eas concipit. Videndum ergo atque diligenter in hisce sensibilibris rebus est perspiciendum remi, qtiar intelligitur, extra mentem existere, modum tamen intellectionis pendJre i natura intellectus; in quo res in-' tellecta recipitur,qui supra materiam est,siua lite vi ea quae re coniuncta sunt. B discernit, ac separat. nec tamen propicerea distincta sunt re, quia intellectus paratim, ac ut disiuncta percipit. nec ei. am ob eam rem mendacium aut salsitas ulla in ea est cognitione, quae simplicium rerum apprehenso est, qua neque ita esse, neque non esse mens debet, sed rem tantum per se concipite non dissmili ratione, immd multo ad sallaciam procliuiori erramus, comspeculamur abstracta entia, quae stipra nos sent, ac maximὸ si aciem animi conuerterimus ad primam omnium causam contemplandam. Di insta docebimus. Nam eum intelle his humanus sit illis longὸ inserior. sem er minus de eis concipit, ac imperfectius quam sit :' deinde edim a sensibilibus eoenitionem accipiat, in quibus etiam siem per versatur, idem censet de intelligibilibus iudicandum, quod in sensibilibus expertus est. hinc fit ut concretum C &abstractum; individuum, &natura in abstractis differre uideantur: cum tamen minime disserant. nec potest intulligentiam eorum atque appetitum
discernere ab ea cognitione de desiderio, quod sentit in se ipso esse . quamobrem summopere cauendum est ei, qui legi timὸ philosophari uoluerit, ut ullo huiusce generis offendiculo seu obice distineatur. ac pronterea longὰ averitate perspicienda distrahatur. Is igitur, qui decipulas hasce nouerit, ae purgati animi fuerit, merito ad diuinam hanc philosophiam admitti poterit; atque idoneus eius auditor haberi. Nos Deo duce comoendium tantae rei saciendum nobis duximus; ut inter tot negotia Reipublicae, cui bus iam quadriennium occupatissimi fuimus, dum legatione hac sentimur apud Carolum quintum Caesarem, Hispaniarumqtie Regemaliquando inpareiis
P tis nostrae philosophiae deli ijs, dum liceat, re iremus.
143쪽
CIENTIAM hanc uniuersalem atque omnia complectentem, quam etiam sapientiae nomine honestamus, de ente agere ac inquirere prima principia, ac primas entium Fcausas, satis pro huius operis compendio i nobis superius expositum est. Primum ergo ossicium eius erit perscriitari quonam pacto ens se habeat ad ea,quae habent esse. Nam ea contemplatio,quae praeserri caeteris solet huic negotio minime conuenit: ut scilicet dissinitio ac ratio Entis primo loco exponatur: Hoc etenim tentandiim minime nobis est, cum ens primum omnium percipiatur ab intellecti; neque aliud quidquam notius in eniri queat, quo ens innotescat; iccirco ea tractatione omissa , primum omnium inuestigabimus, quonam modo ens se habeat ad entia omnia. Quidam, ut licet intueri apud Platonem in Parmenide, ae itidem in Sophiste; cum sibi persuasissent eo modo res esse atque existere, quo ab intellectit concipiun- Gtur; putauerunt uniuersalia, praesertim species ipsis rerum, seb quibus multa , quin potius innumera indiuidua continentur, per se existere in rerum uniuersitate, eanimque participatione indiuidua in eis contineri , atque harum appellationem nancisci. quo effectum est, ut cuia Ens de omnibus praHicetur, pari modo etiam de ente enunciaue
rint: Ens scilicet unum esse, quod de omnibus entibus dicitur a cuius participatione entia simi, id appellationem entis habent. inde pa Iam asseruerunt; quamuis entia sensui plura ac infinita sere uideantur; unum tamen tantum modo Ens esse ab intellectu probe intelligi. Addebat praeterea rationem Parmenides eiusmodi e quidquid praeter id , quod verὰ ens esses, poneretur esse, proculdubio non esse'; atque non Hens nihil esse t ex quibus assumptionibus cssci putabat , ens tantum unum esse. Nam si plura entia essent, iam aliquid haberet esse, quod diuersim esset, atque alienum ab ente. quapropter essicacissimὰ comprohatum esse dicebat Parmenides huiuscemodi argumento, entia non esse multa; sed unum tantum ens esse. Melissus eiusdem sententiae fuit. verum quoniam physico potius argumento nitebatur, qvim rationibus primae philosephiae proprijs; iccirco praetereundam duximus hac in parte
eius viri sententiam. Carteriam, ut ad Parmenidem redeamus, praeter quam quod sensit perspicuum cuilibet esse potest multa entia esse, non unum tantum 3 nihilominus agendum quoque ratione est. Exploratum est omnibus
144쪽
A Vnumquculque in quantum est, operarit id enim quod ab esse deficit , pariter descit ab operatione; de quatenus deficit ab esse , descit stiam ab actione. si ergo omnium rerum esset idem esse, quin magis si omnia essent unum ens ἷ omnium ergo eadem esset operatio. quod manifestὰ falsum esse perspicitur. Adhaec, quis tam amens unquam fuerit, ut putaret contraria esse inuicem unum; calidum inquam frigido, aut humidum sicco, album 've nigro Praeterea ubi multitudo non est, neque ordo ullus, aut ornatus csse potest: nec fingi unquam poterit, ni multa fiat, alia esse quae pareant, alia quae imperent, alia quae agant de perficiant, alia quae pati antur & perficiantur. Amplius, generatum esset idem corrupto: &cdm corruptum rece-B dat ab esse, generatum uerδ accedat, & esse acquirat; idem ergo ab uno esse recedet & accedet, perdet &acquiret . quibus certe nihil magis absonum excogitari potest. Rationes uerd Parmenidis siluere non admodum dissicile est. nam neque uniuersalia, aut ideae per se subsistuntd singularibus abstracta, quamuis eo modo i mente concipiantur. Haec nanque decipula ex eo est sonte erroris, quem plerumque intellectiis nobis adsere; ut in prio ilibro iam expositimus. Rationem etiam alteram diluere paritum negotium est . Nam Sc aliquod esse potest, quod tamen est praeter aliquod; quod uere est propter diuersas rationes entis . Ac etiam si ens uno modo dicereturde entibus; illud quod esset praeter aliquod sngulare ens, posset ipsem quoque sit, ente contineri, ac de eo uere dici quὀd si ens, sicut in homine Mem C teris indiuiduis, quae sunt eiusdem speciei, intueri licet. Habitus est Pammenides quibusque serὸ temporibus in magna existimatione, ut ex Platonis monumentis colligitur. iccirco nonnulli, quamuis Ens, quod de omnibus praedicatur, eorum sententia non sit unum sithsstens in omnibus; arbitrati tamen sent praeter natura, atque essentiam cu iusque rei, Unamquanque rem existere per ipsiim esse;quod secundum rem distinguitur, Sci materia Ma forma cuiusque compositi, ad quod totum copositum est in potetia, quemadmodum materia ad sormam: idque dixerunt esse achim totius, per quem totum existat. Et hoc pacto dixere unumquodque esse per participationem ipsius esse; quod per se existit solum in primo rerum principio, ut infra docebimus. in caeteris ueia,quae sint entia per participationem,asserunt ipsiim D esse se am quandam, seu actum quendam totius, per quem totum existat. nec absque ratione in huiusmodi sententiam uidentur deuenisse: nam de quacumque re possumus intelligere quidnam sit,& eius essentiam seu naturam comprehendere: Cum tamen incompertum si nobis, si ne res iliata necne, hoc tamen impossibile videri potest, s per se am i qua res quae-uis naturam atque essentiam sertitur, etiam existat. Amplius, cum Vnumquodque persecte naturam atque essentiam sum obtineat, si natura aut essentia esset ipsam esse rei, unaquaeque res persecte obtineret ipsem esse; Se
sic non existeret per participationem ipsus esse; sed haberet plenitudinem essendi. hoc uero penitus impossibile est alicui attribui, praeterquam pri- 2 mo Enti; ut insta dicemus. Ex hisce colligi putant, quod asserere oporteat.
145쪽
in unaquaque re esse ipsum secundum rem ab essentia distingui. Haec positio Equamuis doctissimorum virorum fuerit, quibus me multum in bonis artibus ae disciplinis debere fateon, nihilominus omni ex parte animum, mentemque meam non implet: Nam quaestiones omnes, quae de forma afferuntur , ne ipsa scilicet sit esse rei, cuius est serma seu natura, mihi prohὰ adduci posse uidentur de ipso esse participato. Nam quaero, an ipsum hoc esse ex sui natura sit, an ipsum quoque acha alio indigeat, per quem sit. si ex naturasia est ; utique non potest non esse; nec perit per corruptionem rei cuius est
actus. Praeterea si ex natura sua est, continet omnem plenitudinem essendi. est ergo primum esse, & primum principium essendi: sicque paulatim decidemus in sententiam Parmenidis, a qua tamen auctores huius positionis Fsunt maximὸ alieni. Amplius, qiuitiis potest scuti naturam Sc essentiam rei cuiuspiam, ita etiam hoc ipsiim esse participatum comprehendere e propter
quod, ut hi dicunt, res ea existit; nec tamen propterea compertum habebit, an res ea sit, an non sit. Sin ueia sateantur ipsem hoc esse participatum indigere alio actu, per quem sit; redibit riarsus quaestio ad achim illum: ac sc ratio in infinitum procedet. Ea ueia, quae dici possent de hoc esse participato ;quod scilicet in re illa participatum sit, sed si in natura sua consderetur, in qua per se existit; ea omnia, quae adduximus, iure ei adstribi posse, quae tamen non coni leniunt esse, prout est participatum, atque i natura sua deficiens. nos probὸ dicemus de forma.Nec minus me mouet,ut ab hac sententia dissentiam, natura formae: nam si cuiusque rei esse participatum est actus Gille totius secundum rem ὀ forma distinctiis; quidnam dicemus de forma per se sumpta erit ne quaedam participatio primi esse primi achis, ac siimmihoni an omnia haec amovebuntur a serma amoueri certe non possunt, ut cuique sanae mentis compertissimum est: cur ergo ad aliud esse participatum recturimus praeter sermam Praeterea ista esse, ut sc dicam, in rebus diuersae speciei, erunt ne elusilem naturae uel differentis Θ s differentis, rei ergo natura non complebitur per formam, sed hoe insiiper ami indigemus. sn eiusdem; Ens dicetur de omnibus , qtiae sunt secundum unam rationem. Amplius,cum unumquodque operetur inqtiantum est; Sc esse in omnibus sit eiusdem naturaeromnium ergo erit eadem operatio. quo argumento iam usissimus contra Parmenidem .Quo autem mo)o siluantur rationes:quibiis hi Halioqui excellentissimi philosephi nituntur,tune dicemus, quando exponemus quonam pacto censeamus se habere ad entia Post hos,recentiores nonnulli, licet non existiment ens tantὐm unum esse, ut Parmenides; neque esse
cuiusque rei secundum rem distingui ab eius rei natura, ut illi, de quibus sit
pri meminimus; credunt tame Ens de omnibus Entibus univoce dici: adeis ut non selum de substantia & accidente verumetiam de prima rerum omniueausa, ac de caeteris entibus existiment Ens dici uni uocὸ: multaque in medium afferiant, quibus hanc positionem fiam conantur adstruere. nobis usia,qui compendium facimus ac potissimum brei litati studemus; pauca tantis,quae potiora sunt, tetigisse satis fuerit. Inquiunt ergo primam philose-
146쪽
A phiana hanc, de qua agimus unam quandam scientiam esse omnes sateri:vnauerὼ scientiam unius esse generis; ut perhibet Aristoteles in posterioribus Analyticis. unitas namque scientiae sumitur a subiecto genere, de quo agit. Cum ergo prima philosephia circa ens versetur, quod commune est omnibus entibus . necesse est Ens secundum unam rationem atque univocd dicide entibus.Amplius comparationes in aequivocis praedicatis fieri nequeunt:
cum ergo dicimus substantiam esse magis ens, quam accidens, ac Deum, quam caetera quaeque: manifestum ergo erit compertumque omnibus, Ensvni uoce dici de entibus. sed meo iudicio praeterquam quod haec positio aliena est ab Aristotelis sententia, ut pluribus locis eius auctoris liqui id colligin potest,ueritati minimὰ conuenire uidetur.Nam id qiuod univoce dicitur, secundum eandem rationem dici non potest de Entibus:alia est enim ratio, cundum quam sel statia est Ens,&alia ratione accidens ens est. Nam unum quodque est per propriam naturam seu formam:qu3 si,ut cum reri ira naturae diueris snt,diuersa si quoque ratio,per quam sent entia. neque simile est iudicium de ente , 5e de quouis alio genere; quia genus semitur ab eo, quod est in potentia,in naturis,quae genere conueniunt, εe specie disserunt: neque genus est achi. nisi per differentias. Animal namque non est achi, nisi aut rationale aut irrationale:aut unumquodque dicitur Ens per id, quo est actu, Sediuersa ratione ab ea, qua genus contrahitur per differentias, est entis con tractio: illa enim per actum, haec per potentiam fit, de per imperfectionem, C qua res ab esse deficiunt. Ex quo clare constat diuersam esse rationem generis, quod univoce de rebus differentibus specie praedicatur; dc entis. unde sicuti si quodpiam praedicatum de homine )iceretur secundum quod rationalis est,&de equo secundum quod est irrationalis seu hinnitui habilis; impos.sibile esset illud praedicatum uni uoce praedicari de utroque. Ita etiam cum unumquodque dicatur Ens per propriam naturam atque formam; ac differentium specie diueris quoque naturae sint Se sormae fieri nequit,ut ens Vni- uocὰ dicat r de entibus; non tamen omnino aequivoce dicitur: Nam neque scientia ulla de ente esset, neque in ente comparatio seret aliqua. Ex hisce
colligitur Ens de entibus haud aliter, qudm analogicd praedicari posse. huc iuscemodi autem praedicata, scuti dicit Arist.in quarto Metaphysices libro
D quamuis non dicantur secundum idem, ut univoca; dictitur tamen ad idem, id est, licet praedicentur non secundum eandem rationem, sed diuersam. ad eandem tamen rationem omnia dicuntur, scuti sanum, quod dicitur de animali, de pharmaco, Se de Iotio, secundum diuersam rationem; quae tamen omnes rationes reseruntur ad sanum: quod de animali dicitur; cuius sanitatis pharmacum factivum est; at Iotium eandem sanitatem colore ac tenuitate temperata significat. Non dissimili ratione Ens de entibus diciatur secundum diuersas rationes; quae tamen ita diuerse sint, ut ad unum, idemque habeant habitudinem , quod nere atque absolute Ens est: caetera uerd dicuntur entia, quatenus unumquodque seapte natura atque somma illius uerὰ entis particeps suerit. Ex quo liquet sacile lui posse ais x ij menta,
147쪽
menta, quibus posteriores quidam decepti a maioribus desciuere; posuia Eruntque Ens uni uocὰ dici de entibus. Neque uidenti ir re uera distinxisse ii ter modum, quo ens dicitur de entibus, Se cum quo genus dicitur de speciebus, quae sub eo continentur. Nam manifestiam est illius, quod non univocὸ praedicatur, sed analogice unam posse scientiam esse: etenim quamuis id non dicatur secudum unam rationem,sed diuersis rationibus; nihilominus quo niam diueris eae rationes ad idem dicuntur, quodam modo eadem sunt. Quamobrem & genus scientiae illi si ibiectum unum erit, Se unam habere rationem poterit, a sua scientia unitatem capiet. quemadmodum de sano ima est scientia, medicina inquam: quamuis sanum non dicatur secundum unam rationem, ut liquido patet . pari ratione in huiusmodi analogo pos- Fsunt commodissime fieri comparationes; immὁ longe commodius quam in univoco illo, quod non fuerit specialissima, ut ita dicam, seu ultima spe .cies zillud enim, in quo analogiam hes entia comparantur, est uere unum, Monam uere rationem habet per accessum 8c recessum, a qua analogata conasenuitur inter se: idem enim est dicere, substantia est magis ens, ae si quis
diceret, substantia natura sua magis accedit ad id, quod uere est; quam accidens. In uni uoco vero, quod est genus, uel superius genere; quemadmodum est Ens apud eos; qui ponunt Ens esse uni vocum, non possit ni commode comparationes vllae fieri , quemadmodum docet Aristoteles in septi
mo libro Physese auscultationis. Dimissis igitur aliorum sententijs, fatendum nobis erit,Ens analogice seu secundum proportionem quandam se ha- Ghere ad Entia; ac de eis dici rationibus diuersis; quae tamen omnes ad primum ens , quod uere est, & in quo est plenitudo essendi, habitudinem habeant. Huiusmodi uerd primum ens, quamuis inserius de ipse nonnulla dicere ae effari tentabimus; attamen, ut inquit Plato Se caeteri omnes, qui elati viribus mentis,alijsque animi diuinoriim periti habiti sunt i nobis minime intelligi,nedum dici potest, quid,quale quantum 've in se sit: verum eo
modo neque nomen neque conceptus vllus illius est, sed sacro flentio tanNammodo venerandum est, atque excolendum: Eius nanque sedes ob splendorem nimium nobis inaccessa est. Ideo non amplius de eo nunc a- gatur: at posterius pauca quaedam. Qxterum cum eadem sit contrari O-rum scientia, neque satis commode contrarium quodpiam intelligi pos- Hsit altero comparique contrario ignorato, postquam hactenus de Ente tractatum est, si demus pauca quaedam de non Ente. Non Ens ad ea, de quibus dicitur, non dissimili ratione se habet, qua Ens ad entia. Praetereamus nunc id eius significatum; quod tum falsa enunciatione, tum falsa mentis conceptione prolatum non ens dicissilet; ut diametrum commensura-hilem esse lateri quadrati . sicuti etiam Ens illud consileuit appellari, quod
Nera enunciatione mentisque cogitatione profertur. Nam cum de uer ω salse agetur, tunc etiam de ea re commodius Iocus tractationis erit.
Dicimus igitur unumquodque Ens praeter primum, iure posse appellari
non Ens, quatenus scilicet deficit ab essendi persectione: qua de causa existimo
148쪽
A stimo dictum esset doctissimis viris, omne ens, praeter piamum, esse com positum, squamuis plurimi aliter interpretentur, ij inquam, qui postierunt esse secundum rem distingui ab essentia cuiusque rei) ut videlicet persectio.
qua accedit ad ipstim vere Ens,sit veluti una eius pars: at impersectio,*ra reis cedit i vere ente sit quodam modo altera pars.Hoc vero cum contingat cui libet Enti praeter primum,iccirco non absque ratione dichim existimari potest, uminaquodque Entium. praeter primum, esse compostum. Hoc igitur modo non ens conuenit cuilibet rei praeter primam omnium causam: necnon etiam alio modo quodlibet Entium, praeter primum, iure non Ens dici
potessi quia scilicet esse. persectionemque, quam obtinet, a se non habet, sed
B per emanationem & influxum primi entis, a quo etiam omnia insita natura ac persectione conseruantur.vnde sibi ipsis si relinquerentur,in nihilum tenderent. quamobrem omnia non entia dici queunt in sui natura simpla. plius, non eris magis proprie conuenit illis, quae ea persectione priuata sent. quae eis priuata sit. Se ad quam natura tendunt,praesertim si eo tempore ac lo eo, quibus ea persectio rebus illis debebatur destituta sint . Praeterea. adhue magis magisque proprie non Ens dicetur,quod est tantum in potentia, & caret esse seu actu, per quem existat. Alia quoque est significatio non entis. Ensetenim per accidens non ens dicitur tam cum unum sequatur naturam entis; id quod non est unum nisi seciuidum quid, neque etiam Ens vere dici potest, sed est non Ens indeterminatum ac infinitum; quo fit, ut nulla stientia
C tractet de Ente per accidens, neque ad ullam naturalem causam esse his per accidens referri potest. Quapropter totum hoc de Ente per accidens nego. tium derelictum est sophistae; qui saepenumero se atque alios decipit parat sismo accidentis, qui ideo dichis estversari circa non Ens, quia plerumque ea assiimit ac colligit in suis argumentationibus, quae per accidens sent. Postremὁ, non ens dicimus illiad, quod neque actu ne e potentia, milloque tandem pacto est; pura, inquam, entis priuatio; quae ebite, ut inquit Plato in Sophi ste, neque verbis explicari, neque cogitatione attingi potest. id enim. quod eloquimur, aut cogitamus, saltem rationis Ens est,& habet esse in mente ipsa. a qua intelligitur. is enim modus est intellectas nostri, ut ea, quae imsei se sint. altiori modo intelligat vim se apte natura existini. etiam cum D mentis obiectum sit ens, nequaquam cogitatione attingere poterit id, quod omni ex parte entis est expers; nisi efficiat quodam mo)o etia eam priuatiocinem entis ens quodpiam.Pura uer3 entis priuatio prout in se est attingi animo nequit,neque Voce exponi, resdetque in tenebris, ad quas non est menti. aditus.Ideo primum hoc ac purum non ens nescio qua ratione aemulatur primum ens; ut scilicet utrimq; inexcogitabile siti illi id, propter lucem splendoremque nimium: hoc Propter tenebra longe densssinas, atq; aciei mentis imperitias. nerum de viro pie plura inserius; in ora talia haec de non ente dicta sint satis.Consequens huic trallatui de ente est, ut agamus de uno.qtrodita uidetur annexum enti, ut longὸ dissicillimum se eonim inter seditaretitiam intueri. Vntiis autem naturam Platonici adeo extulere. ut non soldna
149쪽
aequaleria emi posuerint, uerumetiam ente superiorem. Nam&materiarii Aprimam, de primum omnium principium unum esse consessi sent; neutriim tamen eorum concessere esse ens. Nos hac quaestione interim omita rei ueritatem,quantum assequi potuimus,exponemus. Vnum ergo licet multipliciter dicatur quemadmodum ens: nam & timim genere quaeda esse dicimus; nonnulla seum esse specie; quaedam unum numero;aliqua proportione viaii, ac multi praeterea modi eorum si int,quae diciamur una numero; nec non etiaeorum, quae alia ratione si int una.Multa etiam sunt unum, causa uel loco uel tempore. quamissis ergo tot modi unius sint; siquis tamen recte animadueristat, sicut inquit Aristoteles, horum quique unum uidentur esse, & dici ea ratione , qua indiuisionem praeseserunt ac sgnificant. de iccirco satis explor Ptum essὸ uidetur, qudd unum nihil aliud significet, quam ens indiuisiim. ac ita uidetur unum, licet secundum rem nihil addat ad ens ipsim; addere t men secundum rationem intellectitum, seu conceptum indiuisionis. Nec perturbare nos debet, cum unum prius sit,ic multitudine omni & diuisonciae indiuisio priuationem diuisionis significet, priuatio uer3 sit posterior habitu, ω pugnare sibi inuicem existimentur haec, quae de uno diximus. Nam eo modo significamus ea, quae concipimus, non quoslint, sed quo inobis intelliguntur. Et quoniam sensibilia, in quibus est multitudo ac diuisio. prius intelligimus, quam abstrachiil sensibus; in quibus clarior est unitas ac indivisio: iccirco etiam haec, quae nobis familiaria sunt, magis nomine habitus significamus; ac ita concipimus. Remota uerdi nobis enunciamus' Gpriuationis nomine. ac sub priuationis ratione concipimus. Res autem tinum ni habitus quidam censeri debet. diuisio ueta ac multitudo ut priuaa'tio '. nam, ut in principio huius opusculi diximus, natura intellectis, in quo intellecta recipiuntur, plerumque nobis occasionem erroris assertis, ut e so resertatur oratio unde digressa est; dicimus unum eandem cum ente naturam significare , uerm addere secundum rationem conceptum indiuisio
nisi neque secundum rem aliud est esse & aliud esse indiuisum: sed id, quod
re est, idem non assequimur totum, neque persectὰ unico conceptu mentis, verum pluribus nitamur conceptibus opus est; si eo, quo ualemus modo, id assequi velimus, quod secundum rem simplicissimum atque idem est . itaque interdam concipimus ipsum ut unum; modo ut ens; nonnunquam ut Hpersectimisiu bonum; modd ut uerum. Si quis tamen contulerit conceptionis hosce modos inuicem; proculdubio intueri poterit conceptum entis simpliciorem esse conceptu unius: quia,unum proculdubio a)dit supra naturam emis indiuisonis rationem. Platonici uero cum non dissentirenti . Parmenide hac in parte, posuerunt ipsi quoque ens dici secundum unam rationem de entibus. quamobrem ea,quae illius rationis expertia sunt asseruerunt esse non entia; quibus tamen competat esse unum. vertam entis ratio
censebatur ab eis ehismodi esse; ut ens id diceretur, quod haberet esse. Et
quia prima materia secundum se considerata, cum careat forma, caret etiam
iccirco materiam Asblute lassi sunt esse non ens, neque distinxerunt
150쪽
A inter materiam Sepsiuationem, ut colligitur ex primo libio Physicorum Aristotelis. non tamen propterea dixerunt mate iam esse nihil; tinnio de . . aliquid, Iecsse unum confitebantur . nam nihil suscepti limachis non0n poterat; quod tamen de materia dissileri nequibant. Pari ratione ςumpsi imi imprincipium simplicissimum sit; id ueris quod hal et esse, uideri tu exhicompostum ex esse scilicet quod habetur.&ex eo in quo est ipsum .esse; h qetiam negauerunt primum principium esse ens; sed quia simplicissimuin ewsticarbitrati sit ni unius rationem 5enonien es maxime c lienire Amplius, i quoniam primum principium est causa. ii iunca rerum Orfinium, sicuti seli plantarum lc animalium; efficit autem osse retum aliarimis ideo diuol in non conuenire:psimae cauis ipsam esse a citius ea esset causa atrii liuom ista, primo principio conmenire limina; scque possierunt Adimi nimii iiiis en is laente sit perius.Nobis herA non dissici leo reiicere in aui res ipses
nia eorum argumenta. Primo nanque , qui fieri potest,cῖm unum indiuis nem dicat . ut quodpiam indiuisiim si, nisi si etiam ξ deinde materi a ptimgesciiti estsisceptiua actus, quem sequitur esse . ita etiani sisPeptiliades mi. quem sequitur sua indiuisio. sicuti ergo seelusio adhinoni habet esse; habet indiuisonem mon ergo poterit dici unum,sicuti eorum sententi noni potest dici ens. Quod si dixerint propterindiuisonem, qua sint istus ' πὶ is habere ipsam sitam propriam indiuisionem, ita dici unum pQIerinitaeυ nos dicimus, propter che, quod sequitur actum, habere materiam suum esse, Ct proprium: quia scilicet potentia est. quod esse quamuis sedimi mirum au ,ro esse achis; est tamen Piquod esse, sicini munx, quod est secundurnienMn , materia per sesiimpta, quamuis sit diminutum ab unitato sermar Erstit men aliquod unum. ac tandem compellentur fateri ens non dici se Minn, unam rationem. De primo timo rerum omnium principio dicimui γοις quemadmodum est unum, non tanquam h bensmnitatem, Isic ipsorum ratione in eo esset composito sed sicuti simplicissma unit o se superexcellens unitates quas nos intelligimus: ita etiam non est diis qua habens esse, sic ut esse in ipso si contractum ad aliquam naturam ; quem id modum in caeteris rebus, quoniam est ipsum esse per se subsistens, emine
ter ens dichim modo tae excepto abom rubtus alijs, quae sunt atquedlauntur D entia. Veriim longe melius atque enucleatius omnia haec discutienthe pro cessu operis. Nunc redeamus edunde diuertimus. Asserimus igitur unum eandem non aliam naturam dicere quam ens; addere uerd secundum ratio:
nem intelle Ui indilii sonis: ut unum scilicet nobis ex Nicer sns indivisim gac quatenus indiuisum est quodpiam, eatenus etiam dici lux esse tantana, sed praeter hoc unum, quod cum ente coniuertitur, est uniam principium nume ii, ex quo multiplicato fit numerus, ipsumque es numeri pars. hoc polle rius unum addit supra prius unum, ac supra ens, rationem mensi irae , in qua includitur ratio quantitatis. Est ergo hoc unum quantum, quoddam indidivisim, ac ad numerum se habet scuti mensera, quae aliquoties repetita totum metitur; atque hac ratione fit pars numeri. Alio praemrea ni uet sibi