장음표시 사용
171쪽
ideo potentia passiua ini persectionem quandam significat in eo in cnio est. Ecuius actus proprius persemo est. At in potentia a stiua nullam dicit imperia sectionem in agente, immo ex persectione est. Non enita est inchoatio amisseu persectionis agentis in agenteque,sed est inchoatio effectiis agentis Nam essectus omnis antequam sat,sicut est in potentia patientis, ita quoque est in virtute agentis. & iccirco in utroque inclicationem quandam habet. Sed di uersa est haec inchoatio, quia in patiente est imperfectio capax persectionis; in agente uer3 est persemo & virtus agentis. Verumtamen potentia haec agetis.quam diximus inchoationem effectus, tanquam quae esse bim contineat, triplici modo se habere potest ad effectum.Nam uel continet effectum secundu ea ratione, secundum qua effectius producitur ae existit ; ut ignis qui igne F penerat. vel essectus continetur in potentia agentis, non eade ratione qua in se est. hoc uerὀ adhuc duplici ratione accidere potest; nam uel imperfectiori modo continetur esse has in agente, quim in se ipse est, uel modo & ratione. pessiet; ork Exemptu prio is,sciiti semen in quo est vis prodii Eua animalis vel plantae. seu serra inqua est vis simila scamni. Posterioris modi exemptu. it in le est vis plantae prodii et ix, de in corporibus coelestibus vis est horuinferiori' generat,iliu essetauar no quod in eorsi potentia sit forma platae aut cuiuspia generabit;s secundsi eandem ratione, qua est in planta alit in quopia
alio generato,nec secim tu ratione inferiorem ut in instrii mento. sed quoniainst sectandum eminentia Sc excellentiam qtianda. Qito in loco illud non est praetereundu agentia illa.in quibus est esse sis forma, seti secundum eandem ratione, in secundit inferiorem rationeis, esse vehiti instrermenta quaeda, de indipere ad actionem quaeque suam, si inerioris agentis foment . cuius ratio
est, primo quantu ad illa agentia, in quibus esse has est sectindu inferiore modum; quia ex nihilo nihil fidi iccirco nihil potest actione si apertin ere ad id. quod est persectius se . Quamobrem si esse his in quopiam fiterit sectindum rationε inferiorem, impossibile est id agens virtute propria pertingere ad euesseehim producendum; sed indiget stiperiori agente, in quo effemis persectiori modo sit cuius posterius hoc agens veluti instrirmentum st. At agentis,in quo esse his sit secundum eandem rationem illa est conditio ut esse noqueat effectus caiisa, praeterquam dum sit, seu in seri, non autem in esse; eo
quod non est causasormae illius per se, id est inquantiam talis forma est: se Henim sui ipsi iis esset eausa. indiget ergo stiperiori agente, quod si causa per se
illius formae. Etenim cum essici queat, causam habeat necesse est. Aliter etiaeangem rationem formemus. Omne in quo aliqua persectio existit secunduparticipationem .indiget ut foueatur ab aliquo, in quo serma illa persectὰ secundum se totam existat; id est complete 8c non participatione quadam.
Ie autem agens opus est, ut contineat Armam illam eminentiori modo Se ratione potiori; iam enim ideae repudiatae sent. Ecce quonam pacto colligitur illud agens, in quo est Arma effectus secundum eandem rationem, indigere se perIori quodam agente a quo foueatiar ; eo inquam in quo serma effectus non si secti um participationeni, sed secundum eminentiam.satis iam a bitror
172쪽
A bitror expositim es quonam pacto ditiersa ratione inchoatio a missit inpotentia passiua & in potentia activa. sed quoniam ratio & definitio potentiae sumitur ab aetii, ut persectius intelligantur ea,quae dicta sunt de notentia; pauca quaeda de actu subiicienda sunt his,quae de potetitia tractata sitnt. Actus omnis persectionem dicit. persectio uerd multiplex est: nam quaedam sunt persei fiones,quae complent sitibstantiam per sie existentem. ac ei tisinodi persectiones dicuntur fornax seu actus substantiales. a quibus subflantia esse habet. quaedam uero persectiones adtieniunt si abstantiae iam existenti: &hae. actus accidentales nuncupantur: hi uero quidam persecti sitiat. quidam imperfecti, id est, semper admixti potentiae. perses hi ut albedo, ni aredo, figura, B .ac huiusmodi. imperfecti ,ut motus 5c tempus:nunquam cnina horii in actius perse his est, sed semper potentiae admixtus. quare si quis omnem ab eis potentiam auferat,auseret etiam proculdulsio, luemuis actum ut omnitius constat. Ex actibus illis qui perseeli stant quidam secundum esse 5e secundum sipe ciem stini imperfemores stibstantia,scuti accidentia per accidens Sc proprietates, quae substantiam quampiam consequuntur: Nonnulli uero actus qui itidem accidentia sisnt, quamuis secundum esse imperfectiores existant sub stantia, cuius sunt achis; tamen ratione propriae speciei perseestiores substanxia illa, cuius sunt actus huiusmodi sit ni onerationes Se habitus perfectivisibilantiaraim, ut scientia te intelligere intellemai comparata: quae quoniam accidetia sunt,utique impersectius etia esse habebunt quam sit,statia, utpote quae per se existit. Attamen secundum rationem propriae speciei sunt substantia persectiora; quia sit ni quaedam participationes naturae substantiaeque longe stiperioris ac prioris intellecti, in qua natura utiqtie substantiae si int. at in natura inferiori. a modo propriae speciei degenerant, atque accidentia fiunt. participationesque sunt naturae longe praestatioris, per quae intellectiis quoadam modo attingit ea quae ipse praestatiora eminentioraque eximant. Achis uerd si comparetur ad potentiam, prior est 3c definitione Se natura 3c persectione, necnon etiam tempore, si potentia temporaria fuerit, non aeterna.
Quod actus persectior sit potentia, perspicuum est:nam potentia est inchoatio actus, actus ueia persectio potentiae. Quod etiam natura prior sit actus, manifestum est; nam persectum natura prius est impersector imperfectum D etenim tum dicitur, cum existit per deficientiam a persecto Quia etiam de finitione prior sit actusmulli ambiguum esse potest: nam potentia neque definiri potest,neque intelligi nisi per actum: actus ueia non eget in sui defini tione potentia. At qudd tempore prior si actus potentia temporaria, nemi nem latetmam potentia illa non potuit deduci de nonesse ad esse,nisi a quo piam quod actu esset. Cceterum in his quae de potetia ad actum deducuntur;
potentia tempore est prior actu illo non autem actu absolutὸ, quoniam essectus nullus de potentia ad actum deducitur, nisi ab aliquo existetite in actu. Quamquam Ionge plura dici possent de potentia & actu, nihilon,inus compendio huic nostro ea, quae hactenus diximus, satis uideri debent. t
173쪽
A PIENTIAM non circa partem quampiam elatis, ut criteras scientias, sed circa ens ipsum versari, atque agere de primis principijs entium , quatenus entia sunt. Fiam statim in exordio huius opusculi exposuimus . necnon etiam ostendimus ens de entilius dici, non eadem ratione , neque penitus diuersa , sed ad eandem quae primis entium conueniat. ob utramque igitur causam aggredienda inobis tractiitio est de primis principiis entium; ex quibus deductiam doriuatumque est ipsiim esse , in caetera omnia quae fiant. Primum ue.
rd omnium id breui ratione probandum est in principiis entium, cuiuscunque illa suerint ordinis . non posse in infinitum procedi, sed ad quaedam principia deueniri . quae sint prima . Si in quibus sisti ororuteat : quod certissimo argumento ita se habere conuincitur. Nam in unoquoque genere principionim, in quo principia quaepiam fiterint prio- Gra; quaedam uerd posteriora de veluti secunda principia, semper omnis vis posterioris dependet 4 priori causa in eo genere, illique innititur . exempli causa, in genere principi j essicientis, ii duo agentia fiterint. alterum posterius , alterum prius ; posterius agens semper innititur vi prioris: quae si cessaret. posterius utique agens nihil posset agere. sic seriata nihil agit nisi adst faber lignarius; neque plantae semen aut animalis absque vi coelestium corporum. Eadem propemodum ratio est in
genere causae materialis: materia namque s unda opus est, ut primae
inhaerescat; ex qua vim habeat, ut materia de esse, de dici queat. se in finibus , medij etenim propter ultimum finem:expetuntur. Non diss-milis modus est formae; omnes namque differentiae superiores continen- Htur in ultima differentia; atque ab ea complentur. quamobrem uniuersili quadam ratione probatum satis videri potest, medias quasque causas Veluti instrumenta quaedam esse priorum siti generis r instrumenta ueris non agunt, neque vim vitam habent, si virtus primi agentis cessauerit.
Ex his liquidis, εe luce elatius eoiligitur, infinita principia esse non posse; sed ad prima deueniri. nam in infinitis principijs nullum constitui primum potest, sta omnia media: sunt, ae veluti instrumentae instrumentum ueris agere quodpiam nequit virtute primi principij cessante. igitur ad prima deueniendum est, d quibus vis in posteriora defluat. Aristoteles in secundo libro Metaphysices rationes adducit, quibus sigillatim in unoquoque gene
174쪽
A re eatis, id probet. qtias in eo loco sicile quilibet poterit initieri,iit omittam .ea, qtiae dicit in octauo Physicorum de calica moliente. At in primo Post M.tioriim de catisa formali. citiam explicat definitio. Com ergo omnino repudiandus si procestiis ad infinita. de ad prima principia deueniendum; utiquecti a m entium, quatenus entia sitnt, prima alioua principia c6stituenda sunt. Verum Quoniam tum intrinsecae causae principia appellantur. tum extrinsecae ut essicientes de snes: s qua suerint principia, causae e seu intrinsecae seliinxtrinsecae,quae pendeant ab alijs causis: ea nimirum principia prima entium meque esse, neque dici iure poteriit. De primis ergo principiis entium sonaicso interim, an unum sint an plura primum scrutari conemur. quid non stata deinde tiero pro tenuitate ingenij nostri eo quo poterimus pacto tentabi mus leui significatione innuere quid sint. Principium primum entium cor pus esse non potest, multis de caussi nam corpiis omne mobile est, motus iteris generatio 'inrdam, qua de quodam non esse tenditur ad quoddam es- se: d primo ueris principio totius esse, maxime alienum est non esse. Amri
ilius motus omnis amis est entis in potentia. Cilm autem adfus prior si potentia qualibet, ut senerius con probatum est.primo enti potentia conuenige non potest quamobrem neque corpus esse. Praeterea omne mobile i mo
tore quodam mouetur, qui est prior de persectior mobili: primum iterd inullo mouetur, neque ab ullo pendet: ergo primum principium non potest
esse mobile quare neque corpiis. Amplius,omne corpus constat ex partibus.
quarum quaeliis saltem per se simpla secundum rem i toto distinguitur: deis pendet igitur quodlibet corpus ab alijs iser primum uero principium non potest pendθre ab alio i se: nam si dependeret ab alio, non esset primum: non ergo primum principium corpus esse poterit. Idem quoque probari potest
rationibus semptis ab uno: nam quavis multitudine prius est unum, corpus autem omne maximὸ addictim est multitudini, multitudinemque praecipuὰ praesesert. Igitur corpus primum Iocum in entibus nequaquam tenere potest. Minor proposito huius rationis adstruitur, ne quis dubitet i, tum quia corpus omne multitudinem. immo infinitatem quandam partium habet e tum quia cum mobile si . de esse quopiam ad aliud rendit, eoque pacto quandam, ut ita dixerim, essendi multitudinem secum desere. Quod si D ex ratione boni rem hanc scrutatus steris, idem pmculdubio tibi liquebit. illud etenim quod continuo quodam tenore semper generatur, ic nunquam est, ut inquit Plato in Timaeo, certὰ ex omni parte persectam atque absilutum esse nequiti mobile autem omne, cuius ordinis est corpus, semper generatur; quoniam ex una essendi dispositione ad aliam tendit. simul eas omnes minimὰ possidere potest: ergo mobile nullum persecti atque absolute bonum potest esse. Item edm achis si perfectio potentiae. id quod aliquo pacto est in potentia, non potest esse omnino persectit mr sed omne corpus quia mobile est, est in potentiat motus namque est adhis entis in potentia ; igitur nullum corpus est absolute perfectum. Amplius corpus omne constat ex partibus: partes autem habent esse deficiens, esse in potentia i
175쪽
.ergo ratione paritum qiuamuis alia deessent . in quolibet corpore est poten- E tiari vase milluna corpus est ab litte bonum. im veri etiam natura idem
colliginiti nam verum id est, quod est conforme silo principio. Primi m e po vesum est id , quod sibi ipsitant om consorme est, de a nullo pendet: hoe .enim modo erit prima radix deprima origo Veritatis. Corpus autem nullum rationi hus iam expositis apparet tale esse posse, iit si omnino independens. neque igitur prima veritatis origo seu sons esse poterit. Ecce ergo quam luculenter probatum est primum cntium principium corpus esse non posse. Nequit etiam fieri, ut primum principium entium si forma aliqua corporea. Da materialis. nam hi tuismodi forma duplex est, accidentalis inquam, de quae Libstantiam constituit. Exploratum cuicunque est primum entium Fprincipium nulla ratione fieri posse, ut sit accidentalis forma;quoniam acci dens omne posterius est substantia; primum uero principium est omnium
primum. Amplius, accidens proprie non est, quia ipsi im sit. sed quoniam eo aliquod est assechim. Primum ueta principium entium maximὸ proprie est. Item, ens posterius dicitur de accidente quam de substantia: at de primo primipio, scuti maximὰ, ita primo etiam dicitur; de aliis Deia entibus per
habitudinem ad primum. Certissmis ergo rationibus constat, olidentissimisque argumentis, primum principium non esse formam accidentalem. Sed neque natura formae materialis, quae substantiam constituit, ac prontem
ea substantialis serma dici constetiit primo principio conuenire potest: r-ma namque nanteriisti a mytςrla dependet, tanquam a caiisa in suo esse: sed Grrisium principium. nullo dependul: qui namque fieri posset. ut esset pri-nuim igitur rima materialis minime omnium erit. Praeterea omnis forma triarerialis habet qsi incorinpletum; ac propterea non est per se, nenue etiamd ni si intelligi vo persecte potest.nisi cu materia. At primo principio contrepit esse maxim) mnium perso issmum.igitia r primum principium ser-ma materiali eo non poterit. Amplius omnis serma materialis diuidi iit. xroiit diuiditurictiam materia . in qua est, & a qlia in esse de 'endet. at diuisii lit repugnat primo.sicuti etiam mittiti ido; quoniam est maxime unitia de xuius ratione est indisitso. Amplius, qua cimoue forma materialis est
definitiva pet materi im ad cereum locum, certumque temPuriquamobrem actionem Quo det definitam hal et, certoque loco, tempori 've accommoda- Hiam: sed primit principi jactio minime definita est; atque ad omnia pertinet. Ad haec, omnis serma materialis est mobilis, atque ad subiecti mutationem immutatur: sed primum principium est omnino expers mutationis, iit sil- perius demonstratum est . feri .ergo nullo modo potest, ut primum principium sit sermam terialis in praeter istas ratio Aristotelis in octatio Ph xori'rn. nam rationibus physcissatis ei philasepho probatum esse uidebat iri, motum aeternit messekatque conlinium t xx quo colligi putabat virtutem τὶ mentem non esse virtutem in corpore, sed indivisibilem. vimis namque monis diuisibilis tempore finito mouet. infinito aute minime. est enim viri us quaecunque diuisibilis . qitae ueni colorea est. in colore finito: n
176쪽
A qult enim corpus aliquod infinitum esse. virtus vero corporea finiti corporis est finitae actionis. nam eius pars, quia esse deficiens habet,in minori tempore mouebit, quam tota Virtus:eo namque modo res quanais agit quo est. ergo pars tempore sinito mouebit.At tota Virtus ea proportione,qua partem excedit, maiori quoque tempore mouebit. quamobrem colligitur eam etiata to tempore moturam esse . non autem infinitor nam infiniti adfinitum tempus quo pars mouet, nulla est proportio, . nullaqtiecomparatio; quam tamen esse opus es inter totum & partem. Sic ergo in omnibus exploratum
esse potest primum principium cntium, quod etiam cuiusqtie motus prima causa. primumque principii irri existit, virtutem corpoream seu diuisibilem P esse non posse: in qua, ut stiperius tetigimus, totum est post partes aci pari bus pendet i quibus etiam conssatum est, ac ad insinitatenti nateriar non enatisque tendit ..Sed ratione quoque satis efficaci conuincitor 'i rimam haneentium causam neque etiam esse posse formam corporis abstractam in utςria incorpoream,atqtie indivisibilem: quales sunt ahimae corporum eculeia stitim. Anima nanque omnis Quoniam Arma est corpo tis, proportionem habet ad corpus illud, cuius est sorma: corpus autem omne diuisibile est. te circo omnis anima uel est diuisibilis, ut eae quae materiaIes sint: uel quandam sapiunt praeseseruntque diuisibilitatis naturam, ut eae Wiae sint imma. teriales de abstractae. qiiadere Plato in Timaeo dicit animam constitutam
esse ex indivisibili &diuisibili, substantiaque, siue essentiam dicere malus C ris: ac si diceret essentiam animae consistere interea ; quae penitus indiuisbialia sunt, Mea, quae penitus sunt diuisbilia, corporea inquam et ac propterea virorumqtie naturam referre, ut indivisibili suo attingat ea. quae indiuisbilia sunt animaeque natura praestantiora:dinisibili uerὀ iteiri Iud attingat eo porea diuisibilia , quibus conuenire eam opbitet, v*'equae eorum sese a. Praeterea omnis ani ,quia est actus corporis, nomagit in exteriora. praeterquam utens corpore suius ςst forma, tanquam insim ento actionis r& idcirco non agit nisi per motum. OmnJs ueris huiusmodi actio definita aeterminata est, neque se extendere potest ad omnia entia: ideo primum entiu principium anima esse non potest. Ver m neque etiam est intellectus puri s superior anima, is scilicet, qui secundum proprietatem Senoneminentia
D .iadam dici debeat intellectus seu intelligentia,' nam secundum quandam
eminentiam principium entium esse Ndici intellectum insta ostendemiis in eo etenim, qui proprie intellectus est, quamuis omnia sn . attamen definito determinatoque modo seni ; ratione scilicet intelligibili. eius quoqii et intellectus esse ad certam quandam naturam determinati m est, intelligetia inquam seu intelligibilitatis, ut ita dicam. quamobrem in eo ipsem esse est secundum quandam essendi participationem. At id. quod est quadam essendi participatione, primum emum esse non potest: sed necesse est, ut ab eo
pendeat, in quo sit esse persectum; quinimmo qiuod sit ipsiim esse per se exi astens, non contractum adquampiam naturam essentiam te. Praeterea omite
agens, in quo natura aliqua existit secundum parti irationem, nόn Mest
177쪽
eandem naturam alteri impertiri. nis foueatiit a stiperiori agente, in quo ea- Edem natura eminentiori modo si ierit. nam cum in ipsi, natura ea sit participatione quadam, ipsi amnequitesse causa per se illius naturae. sed i stiperiori agente, quod si per se causa illius naturae foueatiar, necesse est. Hoc experimento ita esse comprehendimus in agentibus hisce inserioribus uni uocis elanis namque idiem minime generaret, neque planta plantam. aut animal animal, nis a corporibus coelestibus foueantur; in quibus sermae omnes harinferiores Ac corruptibiles existunt eminentiori modo. Agens igitur. ut revertamur unde digressi sumus, in quo est aliqua natura secundum participationem, non potest esse omnino primum, sed stiperiori indiget; in quo ea natura sit eminentius. seigo in intellechi puto esse ipsem participa ione F quadam est, intellectus utique primum principium entium esse non po erit; immo is intellectus erit θ primo, quod ipsem eo esse impertili. Amplius ubi est definitio 3e contrabio essendi, ibi est multitudo atque impersectio et primum uero ut osteridimus, cuiusque imperfectionis est expers. Hactenuή satis explicatum ac rationibus comprobatum esse uidetur. quid non sit pri--im drincipium entium. Nunc ueris tentandum nobis duco, idque uerecundὰ s quo modo pro ingenii nostri imbecillitate possumus attingere quid nam st. Tentabimus hoe equidem, ea praefatione tamen, tit nobis id constet, id quod ipsem in se hin, effustere & superegredi omnem intelligentia ac cuiusci uecognitionem. Verum quoniam hominis se licitas, ut Philosephi Christianique perhibent, in eius contemplatione praecipvὰ sta Gest y ac huius primae philosophiae, de qua agimus, negotium illud eximium est, ut de Deo notitiam tradat, eique cognitioni seminam operam impedat, ut in exordio huiusce operis diHmus; qua de re Theologiae etiam apne Iationem obtinuitipatida haec libabimus. Illud igitur primo dicendum est, primum principiumentium esse ipsem esie per se ediistens, ad nullamque naturam siue essentiam contractii m. hoc ratione comprobatur. Nam omni S natura, 'xpilaribus conuenitsecundum ahalogiam quanda, perfeci Θ atque absolute inveniturin primo, ratione cuius in caeteris quoque, quae ad eam anal giam pertinenti ea natura in lenituriat efis δicitur de entibus per analogiam, ut in secundo libro ostensem est. Ergo assi, lute conuenit primo enti, ac primae emit m cause, non autem ex contractione quadam. Amplius, illud cui Hnatura quap am secundum participationem conuenit, dependet ab eo, cui
ea natura inest eminentioia modo Gepere entiam i sed primum principium entium d mullo pendet: igitur esse pirticipatum seu contractim ipsi conmenire non potest. est igitur ipsiim esie pes se sitbsistens. Amplius omne id in quo esse contractam est. qiuandam multitudinem prae sere, illius stilicet naturae, cuius est atque ipsus esie, quissse tramam definitumque est ad eam naturam:multitudirie ueris quacunque prior est unitas: ideo necesse est ut hoc, in quo apparet multitudo, non stomnium primum . Praeterea, ubi est contractio; ibi non est absislata atque omnibus modis completa pers
siu bonitas: impersectim uero quodlibet d persecto pendet: dicitur
178쪽
A namque i inperscinam secundum diminutione persere.' ergo in primo principio entium nulla esse potest essendi contractio. Erit igitur ipsit ira esse per se
existens, ad nullamque naturam contractum, sed omnem persectionem es senili in se continens. Post hoc id etiam asserimus primum rerum omnium
principium esse ipsiim unum atque ipsi ina bonum ipsi inaque uerum.Cum autem dicimus primum principium esse ipsi im umim utique non intelligimus unum illud, luod est principium numeri, quodque ad genus quantitatis pertinet. sed unum quod eandem naturam cum ente significat; quamuis se. cundum rationem ab eme distinguatur, ut expositum fuit satis luculenter in secundo huius operis libro. Probatur hoc,quod proposuimus,ratione. Nam . v si primum principium est unum participatione quadam, non autem ipsem unum . non esset primum. id enim quod alicuius naturae est particeps, semper indiget superiori natura, d qua contineatur ac seueatur, ac in qua demum ea natura. cuius ipsum est particeps, eminenter contineatur. Adhaec si primum principium non esset ipsi in unum, sed participatione unum, in eo utiqtie uideretur esse aliqua composito ac multitudo; ex uno stilicet cuius est particeps, & re siti ipsus natura: sed tum composito, tum multitudo maxime aliena sent i primo entium. ergo primum entium est ipsum
unum. Praeterea nisi esset ipsirm vniim, utique neque etiam esset ipsim ens; infirmareque opus esset omnes eas rationes, quas paulo ante attulimus eunum etenim atque ens eandem naturam significant obtinentque, licet defi C cienter Se aegre eam utrumque eorum explicet. Illud igitur, de quo iam consat qiuod est ipsem esse,proculdubio erit etiam ipsium unum. Item quicquid si illud, quod ipsum unum explicet, nimirum pertinet ad esse quodpiam: illud uerd de quo constat, quod sit ipsiim esse, continet omnia, quae pertinent ad quemcunque essendi modum. in ipse ergo cotinetur etiam ipsum unum . quicquid si illud. Amplius. ut elegantissime disserit Boξ ius in aureo opusculo de Philosephica con latione, siue sapientiam seu bonitatem siue potentiam dixeriς, mancum quoddam ac deficiens dixeris, nisi posueris ea omnia unum esse sinplicissimum, omnisque compostionis expers. si ergo primum principium non esset ipsiim unum simplicissimum, mancum quodpiam & deficiens in eo esset: quamobrem neque primum constitui illud D oportet. Est praeterea insum uertim: nam s ueritatis esset particeps, ob id propterea ueritatis participatione esset uertim, quoniam principio suo consorme esset . a quo penderet: sed primum i nullo pendet: non ergo ueritatis p rticeps est, sed est ipsa ueritas ipsemque uerum; sibi namque ipsi est unum atque idem. Nec dissimili ratione est ipsum bonum: nam cum bonum, ut . supra diximus, habeat rationem appetibilis; id quod appetitur ab omnibus. omnia lite appetibilia caetera propterea appetuntur, quia quandam similitu- .dinem illius gerunt: ac demum id propter quod omnia appetuntur, ipsum uero nequaquam propter quippiam aliud ; est certὰ ipsem appetibile, ideq-que ipsum bonum. Ad haec si bonum sumatur, prout persectiam est. 3c se-: cundum rationem persecti; idem de primo principio adhuc magis consta- sit.
179쪽
bit. Nam si bonum esset participatione quadam bonitatis, non esset omni- E no. atqtie abselutὰ persemina. Item cum omnis bonitas pertineat ad ali- quod esse, id quod est ipsum esse est etiam ipsi im bonum: pari ratione qua su perius usi sumus de uno. Ptitterea cum multitudo imperfectionis sit . unitas vero persectionis ac bonitatis; proculdubio illud quod est ipsum unum. est etiam ipsum bonum . quod argumentum latius ac luculentius tractatum est a Boἴtio in eodem libello de Philosephica conseiatione. Est etiam primum
principium maximὸ intelligens ac maxime uiuens, maximeque potens, ac 'propterea maxime insinitum, ac iterum maximὸ omnium finitum. Sed antequam ad huiusnodi magis explicanda ueniamus, id nobis probandum est, primum principium entium esse unum tantum: minime uerd omnium fie- Fri posse, ut prima principia entium sint plura, id quod stiperius in hunc locum distulimus: sic enim persectὰ colligi poterit primum principium e sse ipsum unum; caeteraque prima principia in suo quaeque genere, de quibus
Physci nerhibent, ab hoc supremio omnium pendpreatque emuere. Ne- . que dissicile arduumque erit hanc rem certissimis euidentissmisque rationibus adstruere. Nam s plura sunt prima principia, verbi gratia, duo.
quonam neutrum ab altero pendeat, nimirum utramqtie erit ipsem en se, Sc necesse esse. hoc enim conuenire praecipud omnium primo principio iam sit perius ostensum est. Quod si pervicax quispiam dixerit, eorum alterum esse ipsit messe, seu necesse ex se esse; alterum iteia minime; seu neutriam esse ipsiim esse; sateatur is quoque opus est, eonim altersim tan- Gtum esse primum principium . illud inquam, quod est ipsim esset alterum ueris, innuo esse inest participatione quadam, pendPrea primo principio, nequaquam Deia esse primum principium. Quod si neutrum suerit ipsiim
esse, con estim sequitur neutrum etiam esse primum entium principium; sed eorum mimque dependere i tertio quodam virisque priori. quibus argumentis coactus si concesserit eorum Wrumqtie esse ipsiim esse, Se ex se necesse esse, utique cum differant inter se, duo namque sunt, proculdubio quopiam alio different. quὀm ipso esse, quod ex aequo utrisque conuenire concessum est. non enim plura esse ac distingui eo poterunt, quo conueniunt. Ea itaque . quibus vicissim distinguuntur, uel proprietates quaedam crunt, quae ab ipso esse effluunt, vel ab extrinseco aliquo inflictae: Hs fluunt ab esse ipse, cum conueniant haec prima principia in natura ipsius esse, fieri non potest ut disserant a proprietatibus, quae ab eadem natura sudierint: sinuer3 per accidens ab extrinseco inflictae fuerint, necesse est eorum utrumques extitiarum sit, indigere tertio, ac a tertio quodam dependere. se pie res in easdem angustias redibit. Nam neutriam primum prin-ein Um erit, cum a priori pendeant. Amplius in eorum utroque esset com- 'postio & potentia, si proprietates aliae ab utriusque natura inessent virique: ita lue prima esse non possent: Iam enim compostionem atque potentiam excitismus 3 natura primi. Colligamus igitur certissimo argumento, cum ipsam esse per illud idem sit individuum , hoc per quod est
180쪽
esse, fieri minime nosse , ut ἰnsem esse in plura una distrabatur, pluribusque imo contieniat. Praeterea,scuti inquit Aristoteles ex sententia Homeri.qiii seritissimi is omnitim ab antiquitate habitus est, multitudo principum mala: multi namque nisi conueniant, & quodam modo sani unum,distrahi mi At cornimpunt ea, quibus praesimi: quod ergo multi bene prat sileant. non ijs per se comi enit, sed per accidens; quatenus stilicet hi mulati principes quodam modo sunt unum: per se igitur multitudo principum mala est. id ueris quod per accidens est, fieri nequit ut sit primum
principium. Ideo cum entium uniuersias neque sit, meque esse queat male: disposita, unus tantiὶm erit princeps, non multi. Amplius ratio Parmenidi si efficacissimὰ meo iudicio hoc probat. Nam mi icquid est praeter ipsi timens. id est pneter insim esse . quod solum vere est ens, est non ensiae huilisnodi non ens nihil est: qui namque fieri potest, ut quippiam
praeter ipsum esse 'etenim reliqua qtiae sint, non sint praeter ipsum esse. quinimmo sintvarticinatione incus esse, ab eoque continentur. ens igitur; id est ipsum per se ens de per se esse est linum tantil mi nam si plura essent, aliquid id ergo existeret, te esset oraeter ipsum esse. Hoc uerὁ asses sal sim est .
ut intellectu capi non γε eat. Hoc letitur modo, atque huIusmodi Ieserpretatione, sententia ratioque Parmenidis est aded certa atque essicax, ut nihil eii identius esse meat. Nihil enim est pro ter unum esse, nam caetera omnia. ouae participatione essendi. sent. Hinue non existimi. seu sint praeter ipsum esse; cuius participatione existunt, uentur, ac conseritan tur. Nunc reuertamur: ad eas primi principi, pronrietates. θ quihus re-eensendis confirmandisque si erit digressa oratio est. Primum entium principium esse, maximὰ intelligens eo a lineruo constat. Nam quemadmodum formae amis e contractio, definitioque permate iam, intelli. entiam omnium impedit; sic econtra abstraefici a materia ἰntelligentiam rerum earum profert. ac promouet quapropter vis senstiua duo. niam cotvi incla materiar δὲ atque in siti amone utitur corporeo Iommento, nequaquam intelligentiae est capax. Formae etiam male tales. qilia
sunt in materia, non sunt ad ii intelligibiles. Intellethis uer3 ei; ὁd alia stramis est 3 materia intelligite formae quodue materiales, cum vi intelle is agentis abstractae fuerint, eadem vi esci lintura hi intelligibiles. At intelle his intelligit seapte vir quanto ereo quippiam magἰς sie it 3 materia abstrae iam; tanto etiam magis intelle his intellestioni qtie eest capax. sed primum p incipium maxime omnium est sistrathum ei; ergo maxῖmZomnium conuenit esse intelligens. Est praeterea maxime potens, nam agere propclum est actus,ac unumquodque agit, quatenus in acti est: citenti; ergo agendi eonuenit aetiit. illud ergo est mali me potes agendi.quod maximὸ est in achi. sed primum princἰ pium ent um nrae omnii vis est in actu cuia potitis est purissimus amas nullius prorsis admixtione potetir in maς. I statu primit principiti est maximὸ potes agedi; nassita Deia potεtia cu ad impe ectione pertineat, de ad inchoatione quanda perfectionis omniano aliena esti