장음표시 사용
191쪽
sent ar eorum non existi int actu,nis ex perenni influentia ipsius es. Ese, a trio sent te cuius participatione existunt di non tamen quod in ipsis entibus alita res sit earum natura ι &alia res si influentia ipsi is esse; immo una atque eadem res: sint utraque t quemadmodum in re colorata idem dixi- Uiugesse colorem & inquentiam luminis, perquam color est in actu: unaquaeque edito natura , secundum quod in se est, quaedam est natura, in qua eL
se coiitractum est ex admixtione non entis, ceu in natura coloris est contractum lumen ab opaeitate ad naturam quandam. Attamen quoniam a se non est,hequei se conseruari potest inesse, cum si imperseetiim esse. & quod degenerauerit iis inferiorem naturam; Iecirco non achi existit natura illa, nisrhabitudinem. habere ad primum persectimnque esse, ὀ quo semper ema- Ηnet atque adtia sit . satis commodὸ mihi uidetur hactenus expositum esse . quonam pacto entia se habeant ad Ipsem esse: δc quomodo quamuis essen, tia cuiusque si esse narticipatum , quo intrinseceivnumquodque existit, in men actu nullius essentiam existere nisi ab alio primo inquam, a quo pendet: nequci ediam quamvis ἀ nobis leuiusp am rei olentia intelligatur, intelligi tamen posse ipsi in alis existere , his intelligatur habere influentiam ab ipse esse,.siti essentia coloris Apotest percipi quod ami existat, praetem
quam: ex influentia luminis . de hoc fit odo esse existere citiusque rei secui dum rationem distinguitur ab essentia illius rei: nam ea natura in se consderata inessentia; illa eadem quo restesse existere eius rei, prout intelligiatur emanare a primo ente, ex euius influxu esscientiaqueactu existit. Reli-G quum modo est . ut luamus rationes eas , uuibus quidam probasse sepi tant, esse uniuscuiuspio, raeter iam: m secundum rem distingui ab eiu silem rei essentia: has namque an secundo libro omit mus, in hunchia locum distiae ramus. Duae suere rationes ducte, prior quoniam culiisque rei essentia persecte intelligi potest, cum tamen de ea re ignoremus,st, an non stialtera ratio, quoniam curri unumquodquoperiacia obtineat suam essentiam ac naturam, si natura non distinguitiir λ esse estititque; utique uni tmquodnue persecte obtinebit sum essὸν Quamobrem non erit ens participatione ted per ςssentiam; quod tantum conuenit primo entium, ut demonstrariam est. Hae sunt rationes.quas ex dictis hactenus non est admodum dissicile sol-tiere. Ad primam dicimus, quia ea ratione non probatur, nisi quθd essentia Hsecundum rationem distinguitur ab esse cuiusque. per quod est : secundum rem ueta disti alui; item cuiusque essentia ab esse i quo est in se: namque intellecta essentia concipimus quid'nam sit. Quod si eadem essentia intelligatur emanationem&efluxumactu habereὸ primo entium, iam concipimus eam actu existere ; quemadmodum opus est auctores huius positionis dicere, ac eadem propemodum solutione utere de ipse esse participatum cuiusque rei, quod constitui mi esse actum esientiae: ipse in etenim non actu
existit in se ipso sed tantum perenianationem ὸ primo entium: itaque intelligi concipique potest, multaeque de eo disputationes fieri; cum tamen interim lateat, an ipsum actu existatnecne: quoniam abalio est, dc per emanai tionem
192쪽
A.tionem ὸ primo entium existit; in quo simpliciter atque absolute est, non autem participatione quadam.Eisdem serme uerbis utimur nos,cum de essentia alicuius rei disserimus,quam ponimus esse participationem ipsius esse primi. Iuxta Aristotelem tamen in posterioribus Analyticis possemus etiam aliter rationem eam dissoluere, dicereque qu8d de nulla re potest intelligi quid rei, nisi de qua constiterit, quod existat: sed de qua id non constat intelligitur quid nominis, quamuis quandoque itidem sit quid rei 3c quid nominis. verumtamen ille, cui non constiterit rem esse, ac tenet quid rei, non percipit
quid rei, nisi secundum accidens: sed ei quid rei est quid nominis. Alteram
etiam rationem facile diluimus: nam quemadmo)um coloribus unaquae-B que coloris species, utputa albedo seu rubedo, persecte obtinet sitam essentiam naturamque: ea tamen natura, quae in se persecta est atque abseluta, est lumen diminutum. Lumen namque admixtum opaco in naturam degenerat inferioris notae,quae tamen in sua specie persecta sit. Ita dicimus quod es sentia uniuscuiusque, est ipsum suum esse, per quod est: non tamen sequitur, quod sicuti persecte continet suam essentiam, ita persecte obtineat ipsum es se: qitia essentia cuiusque in se persecta est esse diminutum: quod cum ὀ sua
simplicitate recesserit, de non enti admixtum suerit, degenerat in naturam atque essentiam inserioris ordinis, quae in sua specie est; attamen est esse diminutum. Idem sere uidetur Aristoteles sentire in nono libro Primae philosophiae: inquit enim quod cum unumquodque si, quatenus actu est, illa en- C tia, quae si int actus tantsim, per se & ex se sunt: nec oportet quaerere per quid existant, ut scilicet dicamus ceu Parmenides, iret ut Plato, quod scilicet existant per esse aut per unum, seu per numeros: per se namque actus est. Caeterum cum ad hunc usque locum satis accurate disclissumi nobis si,quo nam pacto entia se habeant ad ipsum esse, & quod i primo entium pendent, non tantum tanquam ἱ fine, quem omnia pro cuiusque natura Sc captu attingere conantun, verumetiam tanquam i prima causa omnisi effectrice. Illud quoque satis luculenter expostum a nobis suit, essicientiam primi principil esse
ueram ac summam essicientiam; θ qua caeterae agentes cause omnes deficiunt,cum eam tamen omnes aemulentur. Nunc reliquum est ut paucis tangamus quaestionem eam,quae multos exerciti quo nam pacta scilicet primu D principium agis; an videlicet ex necessitate naturae agat, an ex voliintate:qualisque si ea voluntas. Primdm id asserimus, primum principium non agere
ex necessitate naturae, quemadmodum caetera agentia natura conspicimus agere. Nam caetera agentia naturalia quae natura agunt,neque finem sibi praestituunt neque se dirigunt ad praestitutum finem, versim a causa ea, quae omnium naturam dirigit, certa quadam vii certisque mediis unumquodque ad sinem suum mouetur. Ex quo liquet huiusmodi mouentia non sese ipsa agere, sed agi. Hoc uerd maximὰ alienum esse il primo principio entium, illi- .e samme repugnans esse, quis ignoret qui namque primum omnium es set, si ab alio moueretur neque etiam prima haec causa agit voluntate arbitrio e tali,ut quadoque agat,interdit ab actione cesset, aut una omissa ad alia
193쪽
actionem se conserat, sicuti conspicimus agere homines, qui voluntate & Earbitrio agunt: nam omne agens huitisa odi est mutabile, & iccirco alio atque alio modo se habet: qua de re interdum aggreditur, quae nuper omisit, neque etiam ea necessitate voluntatis agit, qua voluntas sertur in suum fine, ac in ea, quae faciunt ad eum finem consequendum. Omne namque huiusmodi agens persectionem sitam nanciscitur ab alio, neque eam in se obtinet . At Deus optimus in se, atque ex se omnino porsechis est, nullique obnoxius. ut silperius euidentissme ostendimus. Modus emo diuinae actionis exceptus est,atinae excellit efficientiam cuiuscumqtie alterius cause efficientis; neque a nobis satis comprehendi potest, ceu etiam eius esse ab omnibus excePoem, nequaquam potest a nobis attingi: dicemus autem, quae possu- Fmus. Agit primum principium ex siti bonitate nam seperexcellentissimae illius bonitatis, ac saperfluentis non erat in se contineri,siorumque bono in-Didere, ut praeclarὸ inquit Plato in Timaeo. agit autem,ut caetera omnia,qua esse queunt, pro cuiusque captu site faciat bonitatis participia: non autem
tit propterea sibi quicquam accrescat, cui nihil deest: hoc enim est amoris, qui est in ipse bono, ut septa tetigimus. quem modum miror Avicennam a Iloqui excellentissimum philosophum latuisse. Ac quoniam eius bonitas eius quoque voluntas est, & eius intellectis, in quo huiusmodi facultates nosunt, nisi secundum quandam eminentiam: iccirco &intellectu voluntat 'ue & natura agit, non tamen ea natura, quae ab alio agatur, sed quae seipsam agat. quamobrem neque collocari potest in ordine aliarum causarum natu- GTalium. Agit praeterea uoluntate liberoqite arbitrio, non tamen uoluntate
mutabili; de qua dubitari possit, ne quandoque ab agendo des stat, aut ut
eum actionis sitae poeniteat, ac propterea omnia iii nihilum redigantur: neque etiam Voluntate ita necessaria, sicuti voluntas humana perhibetur necessario finem atque perfectionem si iam appetere, caeteraque, quae nos ad
perfectionem nostram perducunt. Primum namque principium in se persectum nullius eget. Haec atque huiusmodi sunt,qiud a nobis dici excogitari ,eros imi de amone primi principil: verum qualis at cuiusmodi ea in se sit, nuIli prosecto compertum est, utpote quae omnem intellectum exuperet. Cum ergo hactenus ostensum fuerit, entia dependere i primo, ut a supremo fine, di a prima, praecipuaque causa effectrice, non omittendum nobis est, caetera H quoque entia se hal e re ad primum, ut ad sormam omnium primam. Id ex superioribus satis cuiuis exploratum esse potest. Nam si unumquodque enseousque ueritatis est particeps, quousque attingit principium, a quo est: in Primo ergo principio est veluti exemplar quoddam uniusculiisque rei, quod anumquodque attingere conatur, ut in se quantu possi,ceu in quadam ima- exprimat exemplar illud. Exemplar vero omne veluti causa formalis est, &prima forma omnium imaginum, quae ab eo fuerint deductae, aut deduci queant: non propterea quod imagines sermet, sed quoniam ab eo exemplari deductae ess que sint. Est praeterea tanquam causa materialis omnium rerum, ea scilicetcqnditione materiae, qua smilis uidetur loco: est
194쪽
Α namque &Iocatlim in Ioco & Arma in materia.JItaque cilira nihil sit extra
Deum maximum: omnia namquc ipse continet, ac sustinet modo ac ratio
ne, quam fatis uerbis explicarc nequimus: ideo nescio, quomodo in ipso exprimitur quaedam imitatio materialis causae, inco scilicet, quod perfectionis in ea est amotis conditionibus, quae imperfectionem continent: neque enim in potentia est amas purissimus, neque pars ullius id, quod persectione excedit omne totum. Satis iam uideri possumus uerborum fecisse
pro compendii nostri modulo de primo principio entium, a quo quae cumque & sunt, Sc entium nuncupationem habent. Nunc tempus poscere uidetur, ut ad perscrutationem tractatum te caeterorum entium accedamus
B quatenus scilicet entia sunt, ut oratio nostra progrediatur ea uia, quae huiescientiae propria est, atque i primo entium ad ea, quae maxime ipsi propinqua si int,descendamus. Entia nonnulla immaterialia esse atque abstracta, enficacissime, at reor, probatum est ratione Aristotelis in octauo libro Physiconini sumpta i motu.Ac quamquam de primo entium absque ea ratione,qitaesumitur i motu ex ratione entis,unius,boni,euidentissime demonstrari arbitremur, non tantum quod immateriale sit, verumetiam quθd sit peret omne naturam, atque essentiam. caeteraque, quae a nobis septa de ipso demonstrat, sunt certissimis rationibus: tamen de aliis abstractis entilius d materia, meo iudicio; ratio efficax sempta ab ente imieniri non potest, quae certitudinem nobis faciat; nisi stipponat rationem 4 motu silmptam; cui tacitur quodpiam C aliud ens praeter primum, abstractium esse ὀ materia. Neque ut idem arbitrer. ac in eodem calculo ponam rationes, quibus usi sumus cum de primo principio tractaremus, mouet me argu naentum Averrois praestantissimi philo iaphi qui hae in parte reprehendit Avicenam in calce expositionis primi Physicorrum: inquit enim, Nulla scientia probat situm sebiectum esse, sed supponiti ensi iero primum, abstractaque entia stantsebiecta ptima philosiphiae enon igitur eius scientiae erit hoc ostendere, sed physices. Cui dicim s. quamquam prima philosephia agat de primis principijs , ac de primis causisentium, ut in prooemio Metaphysices duit Aristoteles. nihilominus sepposito, qu3d snt aliqua prima principia, primaeque entium cauis,de eis scin ri potest primus philosophus, quaenaio&qualia sinit scuti de primis prin- D eipijs reruni naturalium in libris Physicorum sipponimus quod sint scrutatamur attamen de ratione agimus, quaenam dc qualia sint. Dicimus ergo, ut redeamus unde deflexerit oratio, post primum ens esse alia entia abstricta a materia. Hoc ratione comprobatur a motu sumpta. Nam cum haec, quae cernimus quandoque moueri, interdumque quiescere . necesse est, ut de pendeant a corporibus, quae sempiterno motu circunserantur: motus ueris
sempiternus non possit esse, pendς re e a motore mobili: mm ex mutabili tate, varietateque causae sequeretur mutatio in effecti , id est variatio in motu . Amplius causa, motor've diuisbilis non potest mouere motu infinito ac perpetuo: nam pars eius, Cilm habeat essedeficiens a totius perfectione, mouebit tempore murariqu/m totum, id est finito temporer totum
195쪽
ueris cilin finitam proportionem habeat ad parte, tempore etiam finito mo- Euehit: necesse est igitur virtutem mouentem tempore infinito esse imparti hi Iem. At virtus impartibilis atque immobilis materialis esse nullo modo po- 'test. Nam virtus materialis quaecunque quoniam in esse siti dependet i materia, diuisione etiam materiae afficitur atque diuiditur: necnon etiam in uetur motu eius corporis, cuius forma fuerit seu virtus. ergo necesse est motores corporum coelestium esse formas immateriales atque abstractas, sormas inquam; quonia certissmis quinitae rationibus adstrii itur colligitumite hosce motores artemos, esse animas dantes esse corporibus coelestibus.Nam coeli mouentur ex se, non autem ab alio: quoniam ;d, quod mouetur ex se, prius est eo, quod mouetur ab extrinseco, seu ab alio. motor ergo corpo . Frum coelestium, quae sunt omnium mobilium prima ac suprema, intrinsecus est corpori mobili.'Amplius si ab extrinseco motore mouerentur, circuitione quadam mouerentur motu videlicet composio ex pulsu 3c tra- erit At corpora simplicia secundum naturam mouentur motu simplici. Praeterea nisi motores ij immateriales essent animae coelorum, necesse Wique esset corpora coelestia habere quandam aliam formam, qua existerent: omne namque, quod actu existit, uel est actus simplex per se existens immaterialis me sorma; vel achim habet,per quem est: ea vero forma,ni anima eL se dicatur, materialis erit atque corporea, necnon natura corporis smplicis,
coeli stilicet. At natura corporis smplicis est principium motus simplicis rerit ergo se a haec principium motus smplicis, non circularis; quoniam Gmotus circularis infinitus est, deperpetuus, neque emuere testa virtute quapiam finita ac dii usibili, ut paulo ania ostendimus: esset igitur ea forma principium motus recti: proinde te hecesse esset sateri corpus coeleste, esse corpus graue aut leue . Hisce nationibus igitur; quare Physiis latius ac vhetius tractantur, satis compertum tutuls este potest, entia quaedam abstracta materia esse in rerum natura, quae sent animae coelorum. An uerd infra primum rerum omnium principium sit quodpiam quod prasantius sit anima-hus corporum coelestiuiti magna equidem dubitatio est. neque reor ego hac in re rationem naturale vitam nobis afferre certitudine posse. Quamobrem
I reui perstringam summorii philosephorii sententias, itemque cur prae alijspositio Platonis mihi probabilior uideaturi, caeterisque praeferenda. demum Hoptione lectori dabo, ut eam praeeligat, quae caeteris potior sibi esse uideatur. Averrois in duodecimo Metaphysces uidetur opinari, nullum ens abstractu esse a materia praeter animas coelorum. Deumque opt.nihil aliud constitu
re uidetur,praeterquam animam octauae sphaerae quae mouetrur motu diurno, ac esse, ceu quandam artem uniuersalem, cuius fini plurimae particulares a tes insemiunt Na sicuti equestri arti complures inseriores attes inserui unita etiam ei fini, quem primus motor constituit, motuque diurno assectat, reliquae coelorum animae, planetarum uidelicet, seu erratium suderum proprijs.
suisque motibus inseruiunt. Haec sententia meo iudicio falsissima eae nain quemadmodum ex is quae superius ostensa si int, quilibet liquido latueri po- test
196쪽
A test, tantiam abest, ut primum principium nellum sit anima, quae cum proportionem habeat ad corpus,cuius est serma. quaridam diuisibilitatem praeseseri; quod neque ullius certae natura . definitae e essentiae constitui potest;
sed est ipsum esse per se existens. Praeterea essicientia pi imi principij longὰ
praeitantior est, quam ut motu agitationeque coeli essicere Gmnia potuerit. Ampliuscuiuscunque ordinis institutor est sepra eum ordine i , quem instituit, utpote ab eo exceptus. Primum ergo princinium absilrder constituitur in serie classe ve motorum, seu animarum coelestium : id quod uidetur quoque sentire Aristoteles in duodecimo Primae philosophiae libro . in eo loco, ubi inquit, quod in uniuerso praeter cuiusqite honum, quod viatim quodque a natura affectat, est praeterea bonum extra uniuersiim, propter quod omnia agunti scuti in exercitu dux est. Dropter quem tandem omne S, qui in exercitu sunt, operantur. in quo loco si quis diligenter animaduerterit, peripicere facile poterit, ipsi im quoque Aristotelem ponere bonum per se existens extra seriem uniuers, sepraque qtiaeuis entia. Alpharabius in libello de intelligentijs ponit primum principium entium esse supra animasce Iomm: nullum tamen praeterea ponit ens abstractim, in materia uere ecse. Huius philosophi sententia. ut reor, nullo essicaci argumento reprehendi posset. miamuis, ut inses dicam. ratio Platonis mihi valde probabilis videatur. Atticenna in 1setaphysicis libris praeter primum principium, quod ipse nominat, necesse est, itemque praeter animas corporum coelestium, totidem C ponit intellectiis puros,qiii non sunt anima quot sunt motus coelestes. Huius positionis rationem affert. nam cum finis praestantior sit his, quae sunt ad finem, nimirum dici non potest motores coeloriim mouere suos orbes propter haec inferiora, quae rebus coelestibus longer sunt ignobiliora. necesse ergo est. ut nobiliores fines affectent stis motibus. Hi uerὰ & multi sint oportet, quoniam diuers, varijque item sunt coelorum motus; quibus emeitur Avicennae sententia, ut fines totidem constitui oporteat sepra coelorum animas. quot sunt motus coelestes, qui intellectius puri immixtique omnino sint:nihil namque percipi potest, esse sep ra animum intellectualem, ac infra necesse esse praeter intellectis puros. Hriic sententiae adstipulari uidetur Ari stoteles in duodecimo Metaphys quariauis dignosci satis non queat, an cum D Avicenna an cum Alpharabio lentiat. Attamen, ut ego Puto,ratio, quam attulit Avicenna, non est adeo euidens', ut ei concedere debeamus. quoniam illa agentis, quae persecta sunt, atque ex assuentia bonitatis agunt, non ob eam causam operantur,ut sibi aliquid suis actionibus accrescat, sed ut res in digentes impertiant sta bonitate. dicemus igitur Avicennae,cum animae corpoream coelestium in se persectae sint . praecipuamque bonitatis partem seriatitae snt a primo principio, prima intentione agunt ex sui bonitate: deinde ob utilitatem harum inferiorum rerum. Non igitur ponendi sent sepe iores quidam intellechis, cum animae coelorum ipse sibi sint primi fines: secundi uero hae inseriores res. Praeterea, omnes haeanimae operantur, ac mouent ob eam potissimam causam, ut inscrutant primo principio, idque pro
197쪽
naturae cuiusque captu aemulentur, a quo esse & pers fio totius vnniersi in- Etenditur. Hac ergo ratione etiam sequitur animas coelorum agere prima intentione propter finem excellentiorem. Diuersias uero motuum est uersa, Variaque natura animarum mouentium: quam rationem videtur Pla iato significasse in Timaeo. Nam postqi iam exposuisset quanam ratione animae omnes tu omnis natura immortalis formata esset a primo principio dicit omnium parentem couersum ad minores Deos haec eis praecepisse. Cum reliqua, quae ad uniuersialasolutionem supersunt, mortialia snt . ideod me coli 3 ea fieri non possunt: neque enim fas est:immortalia namque et ni, si tantum a me fierent. Iccirco vos imitantes eam, quam in me perspicietis efficiendi vim, quae supersunt mortalia efficere conemini. Illi uero . idem Plato, minores dij, cum mandatum patris intellexissent. confestim ad res inferiores efficiendas conuers sunt, ac motum circularem Iuo cuiusque natura proprium quisque molitus est. Ecce quam praetiare Plato protulit minores deos,animas scilicet coeloriam, ut parerent imperio patris, atque ut eius bonitatem imitaretur, coepisse suum quemque orbem mouere. Propter igitur summum bonum,ueluti ta quam propter ulti inuam,postremum, sim-mnmque finem, animae coelorum suos orla es agitat: motus uero diuersi sunt pro cuiusque natura, atque ut rerum inseriorum generatio & incolumitas exigit. Postrema omnium sententia est Platonis,ut arbitroneste lai licet infra primum principium, ac supra animas corporum coelestium, intellectis seu mundum intelligibilam: cuius ratio ni fallor filii. anima, ut superius di- Gximus, duplicem praesesert naturam, diuisibilem scilicet, qua corporeae naturae amnis est, nam forma est corporis; & indivisibilem, quatenus intellectus est, εe intelligibilia attingit. sicuti ergo infra animam est corpus naturae penitus diuisibilis, ita par est supra animam esse intellectum puriam naturae omnino indivisibilis. Huiusmodi uero intellectis necesse est,ut sit infra primum principium: id namque est ipsum esse per se existens, nulli naturae addictum: in intellectit uerd esse est contractiam ad intelligibilitatem, ut ita dicam , seu ad intellectionem. quapropter Plato posuit hillic intellectum esse
causam exemplarem, in qua sint ideae rerum omnium. Nam in primo principio res altiori modo sunt, quam ut in eo excplaria rerum constitui queant. exemplar etenim omne cognosci potest, & quatenus exemplar est compre- Hhendi quit. At in primo principio res sunt supra cognoscibilitatem, ut planius explicem quod volo, sic eam libeat appellare ac in arcano sitae, quod
minime peruium est cuiuis intellectili. Quamobrem Plato, ut reor, pomit causam exemplarem in secundo ente, in quo esse contractum est, ac definitum ad naturam intelligibilem. quod etiam quoquo pacto innuit Dionysus in libello de Coelesti hierarchiat inquit enim supremos intelle' s nuncupatos esse angelos, id est nuncios; quoniam arcanum illud diuintamin- comprehensibile primi enunciant. Hac ratione meo iudicio satis pol ibile fit, supra animas corporum coelestium esse intellectum. Nam im cillitati mentis nostrae,cuius acies in tam clara luce non figitur, de rebus altissimis
198쪽
A certissima ratio esse non potest. Iccirco contenti probabili argumento. 5: sapientissimorum hominsi sententia, qui acrioris ingenii suerunt, quam nos. dicamus supra animas coelorum esse intellectum, in quo res sint secundum esse intelligibile. Quot uero sint ij intelle his, siquis stire cupiat. animata uertendum illi est Platonicos nonnullos ponere hosce intellectis sere innumeros: Platonem tamen unius tantum mentionem facere in Timaeo . cum
de fabricatione mundi uerba facit. Beatus Thomas rationem fatis probabilem affert, qua efficiatur, ut pene innumeri sint. Etenim inquit Deum optimum, cum agat ex honitate insita,quam aliis impartiri vult optimas ac perfectiores res maiori quoque ubertate produxisse: ac proin tu corpora coele B stia adeo ingentia effecit, ut generabiles corruptionique obnoxia'. res ipsis collatae, nullius sere sint magnitudinis. Iccirco pari ratione persectissmos entium intellectus innumeros fecisse. id quod sacrae etiam lite testantur. Nos quibus institutu est nihil asserere, nisi ex certa ratione, hac in parte nihil asseverandum nobis esse ducimus: ea enim est natura intellectus humani, ut
certos tepivinos in cognitione rerum n6 egrediatur quos qui egredi volunt. veluti oculis mentis allucinati, in multis deerrant, compluraque incomper tapto compertis habent. Nonnulli diuersa ratione, dum ea, quae sint ultra fines a natura nobis pridscriptos, incerta esse uident. de rei cuiuscunque cognitione uel modica desperant. Nos medium iter tenentes ea lage S, qu*ratione naturali comperta sunt; incerta uero,atque ea ad quae lumen intelle C chas nostri no poetingit,linquemus pro incompertis. Cum ergo praeter sitna, morum philosophorum auctoritatem . qui magis quam nos in remm con templatione exercitati, luculentius cita eritatem intueri potuere, ratio
ne etiam satis efficaci seu mauis probabili, nobis constiterit supra animas coelestium corporum esse intellcchim, seminus is si, seu plures; ea, quae naturalis hominis ratio de intellectu comperta habere potest, paticis perstringamus. Esse ipsem atque ipsem unum . quod ex silperfluenti bonitate extra se in alias quoque naturas defluxit, paulatim delapsum est. ac veluti per gradus processita persectissmis naturis in imperfectissimas, demum desit in materiam primam, quae prope nihil esse uidetur. Primum igitur, in quod esse ipsum i puritate sui degenerat, est intellectis, qui iam aliqua natura est
D non esse purum, uerum tam late sesa, ut in se seo tamen modo omnes quoque res alias, atque naturas comprehedat: qua in parte aemulatur ipsum esse. deficienti tame ratione. Nam in primo principio res omnes sent, secundum unicum esse eminens ac praeexcellens quibuscunque naturis,ac cuiuis rerum modo. At in intellemi res omnes sunt,secundum determinatam tamen rationem &definitum modum, id est secundum esse intelligibilet ea namque est natura intellechis ipsus. Quamobrem licet coniunctiis sit cum primo esse, utpote cui proximus existat ; nihilominus primum esse in intellecti est secundum modum intelligibilem; non quod per speciem quampiam ab intellectu intelligatur; sed per essentiam suam intelligitur, quae persectio atque actus quidam est primi intellectus:in eo tamen habet modum quendam, vi-
199쪽
delicet intelligibilitatis, ut sc dicam. ac hoc pactci degenerat ab esse . quo est in se ipso. iccirco intellechis, quamuis dii ii nitatis sit particeps, quoniam est undique plenus Deo; attamen longe excellentiori modo, immo in immensam excelsiori ., est Deus in se ipse, quam si in intellectu, in quo iam incipit esse secundum modum intelligibilem. ac propterea. i primo esse reS Omnes primo in intellectum emuxerunt, secundit ira esse intelligibile; quod est lon-gὰ persectius.quina esse id quo res in sui natura sit,s Mint; utpote quod proximum sit esse siti, quo sunt in primo renim omnium principio. Primu S ergo intellectus ipse quoque est omnia, scuti primum ens, sed modo ut declarauimus deficienti: ac quemadmodum intellectus deficit ab ipso esse, quoniam in naturam certam degenerat; ita etiam deficit ab ipse uno, ac degenerat in multitudinem: nam in eo primi:m incipit apparere multitudo, quoniam rerum species in eo multae sunt: atque has Plato, ut arbitror, ideas sectu ac propterea in hoc intelle hi postit causam exemplarem uniuersi sensibilis, quod asseruit animatum esse, ut ex Timaeo linuidd quiuis intueri potest: qua de causa is intellechis i Platonicis appellari solet mundus intelligi-hilis, tanquam in quo res uniuersiae fiat secundum esse intelligibile. nominatur etiam i nonnullis unum multa; utpote quod in se unum sit, ac desinat in multitudinem rerum intelligibilium: ita tamen ut unitas superet multitudinem, ac multitudo in eo colligatur in unum, tanquam in verticem. ae proinde is intellectis totum quoddam est, ac primum totum, quod tamen si ante partes,neque depedeat i partibus, aut ab eis constituatur, ut tota haec materialia, in quibus Versamur: quam rem annotauimus supra, cum de uno uerba faceremus. Dixerunt ergo intellectum unum multa, animam uer3,
quae inferiorem sortita est gradum, perhibent esse unum & multa, tanquam utriusque nariuae participem. ac magis propinquam multitudini. quim intellectus sit an ueris haec mens suprema intelligat singularia sensibilia; & kr intelligit, an praesentia tantum intelligat, an etiam sutura omnia, puto ex vi mentis humanae nobis incompertum esse. ideo,quamuis de hac re maximae sint inter philosophos altercationes; nos contenti humanis limitibus omnes eas omittemus, s ac perspicacioribus hominibus hanc operam concedemus. Post intellechim sunt ani- mae corporum coelestium, de qui-
200쪽
, DONEUS prirnae philosephiae auditor is iure existimari. debet, qui naturali scientiae non.rantum operam dederit, verumetiam in ea excelluerit: innata nanque nobis via doctrinae est a notioribus nobis. Huiusmodi autem sunt sensibilia entia: omnis enim nostra cognitio ortum, i QRςpςt mus ergo i Physicis, indeque id.
quod stuperest, ordiamur. Omne, quod mouetur, ab alio mouetur. ita quod motor alius est i re mobili, praeterea ea, quae mourri uidentur, quaedam ab alio extrinseco uidelicet niolore mola mur; nonnulluhuiusmodi autem sunt animata. Cum eiso in i Ilis, quae ab extrinseco mouentur . non possit res in infinitum protrahi, tandem ad m0tum ex se perducetur: mota ueta ex se, generabilia & corruptioni obn0xia utique neque consistem possent, neque eorum generatio infinito tempore perdurare; nisii a moto ex se aeterno continerentur, culo fomento semper
egent. id quod supra sepius sumpsimus. Hoc uero motum ex si aeternum sensu comprehendimus eo corpus cppleste, quod ex moitu circulari seni,piterno conuincimus componi ςx duabus naxuris, qωrum altera est se ma, altera materia: forma uerdanima est immaterialis . indivisibilis, a que immobilis; quae post intellechina, de quo iam est, pro ximum primo.cnti .locum tenet inter entia, ac in ea maior quaedam sphacer multitudinis iam sese nobis offerre incipit. Nam cum forma di is amissit materiae quaedam congritentia seuconsormitas sermae, cum orat rialit oportet. Quamobrem cum materia diuisbilis sit te extensa, non dico oportere sermam esse diuisibilem. atque extensam: hoc etenim non nisi formae materiali coniterit, quae in esse a maria dependet: sed necesi sermae, quamuis immaterialis sit; norinullam reserat diia Diti bilitatem; id est, ut 'odammodo assinis sit extensorti dii,sioni lite ri te circo, descendendo i primo principio, qi md mim omnino est ad latet Iechim, in quo est unitas contracta ad naturam intelligibilem. ae propterea etiam ad quandam multitudine , es, eo deimos descendisns ad animam , in qua maiorest multitudinis sipetam . propter assnitatem ad hora pora. Cum ergo nobis constiterit esse coelesthim cor nam ahimani, a si Irficie tenus qualis nim naturae ea sit; nunc dictatam est a nobi s. ah caiia. iam uincientem ii eat. Ecquamam ea sit. Avicenna praestantissimus phila lapnus opinatus est, .quoniam ab uno nimestnisi inun apriin ricipi ventium