장음표시 사용
211쪽
dicam, obtemperam. Filis forma, intellectus in iram, immateri lis est ac Eimmortalis, ut opii scillis dilobus, qiii luis respondim υς excellen issimo huius aetatis philosopho Petro Pomponatio, praeceptori i ostro, ostendimus.
Sed quoniam humanus intelle his stipremi illius luminis statiria capax non est ob imbecillitate intelligibilis luminis, quod natura sorti iis est,nis prius,
veluti solent caecutientes oculi in rerum seisibilium opacitate. fuerit exercitatus. iccirco corpori, in quo vires senstiuae praeexcellentes lificatae essent, coniunctiis suit, i quibus cognitionem sensibilium rerum nancisceretur, per quam ascenderet ad capiendas immateriales abstractasque formas. sic ergo intellectus hiarnanus imitatur ipsum i,onum; in quo sunt omnia, sed eminenti modo ac supra cognoscibilitatem. intellei his autem de mentes bono F proximae, sunt de ipsae omnia, verum fecitndum determinatam naturam, dc secundum quandam multitudinem, ut sit perius expositimus, id est secundum naturam intelligibilem corpus coeleste, quia habet esse ab anima, in qua sinat omnium formae. & quoniam in ipse est lux, calor pie ille non ele- meritaris. sed aethereus, in quo virtute sunt formae omniuna inseriorum, ii simi quoque quodammodo est omnia; intellestiis uerῖhurnanus est 5c ipse Omnia, non ama sed potentia, quia scilicet capax est omnium. Ob excellentiam ac persectionem hoc habent quaedam formae, ut non tanti im sint id,
quod sint, secundum esse naturale; vertim etiam ut pbstat aliariti a naturam& sorma induere,ea ratione quod capaces sermariim caeteronim eDtium secundum esse spirituale. Intellectus igitiir humanus inter has e tamaas, quae Gactu non sunt id tantum, quod sunt secundum esse naturale sunt, sed potentiam habent,ut stant etia alia secundum esse spirituale, primum straecipulina pie locum obtinet, quia omnia seri potest. post intellectum est anima sensibilis, quae etiam non contenta finibus essendi, quod i natura sertita est, in alia se transformat .veriam non in omnia ,sed sensibili lim tantilin sermarum, atque accidentalium capax est, mi altas lue differentias, ac species huius animae comperias; quarum quaedam persectiores existunt, ac quadam ratione ad hominem accedunt; quaedam imperfectiores; adeoque impersectae aliae, ut plantis quam proximae sint . quemadmodum ex historijs animalium cuilibet potest exploratum esse. Animae subiectiam, corpus est; quod quantum fieri potest, temperiem aequalitatemque coelestis corporis imitatur. iccirco Helementa ad maximam aequalitatem in eo constituendo sent mixta; ac praeterea in eo calorem esse oportet, qui adeo se temperatus ut caloris illius.seu teporis coelestis aptissimum si abiectum esse queat; 3 Quo perperii ὁ in membra terrestria, ac crassiora dispositio quaedam huiusce coelestis qualitatis quiaam modo permanet & influat; quae maximὰ propinqua est animae na- tiarae, ac quae item nisi perpetuo foueaturi calore illo, confestim evanescit, animaeque aptum subiectum corpus illud amplius minimὰ esse potest. Hergo corpus, quod est si ibiectum animae, si maxime unum, id est . capax unius illius coelestis qualitatis, propterea etiam maximὸ mixturia est. Post
animalia in hac uniue si scena sunt plantae, in quibus vestigium quoddam a
212쪽
A nimae est. augmenti inquam ac nutritionis motus. Mouere namque corpus, in quo est secundum circularem motum, proprium est animae, quae circulos
illos intelligibiles potissmum imitatur. Hoc ueris pr. aecipue assequitur corporum coelestium anima; animalia caetera ipsa quoque silio tamen modo
circulari motu moventur, quoniam non Versiis unam tantum partem, at inanimata corpora grauia inquam & leuia moueantur, Verum ad omnem loci differentiam ut dextrorsum S sinistrorsum, sursum deorsum, anterius Seretro; plantae autem non queunt locali motu ex se moueri, sed motu augmenti ac nutritionis in omnem loci disterentiam sese explicant,sti perius inquam S inferius. & undique in latus. Plantarum anima est tantum id, quod est se-B cundum esse naturale, neque est capax aliartim formarum secundum spiri- tirale esse; corpus uero crassius habent quam animalia, in quo plurimum sit terrenae faecis, calorem tamen etiam ipse obtinent, qui instriimentum est anim P cuiusque. in plantis magna est latitudo ac diuersit. Is; adeo ut quaedam uideantur accedere proxime ad naturam animalium. nonnullae autem si int, in quibus ambigas an sint radices an metalla. Post plantas inferiorem adhuc in entibus locum tenet mixta inanimata, ut metallorum genera, in quibus quidam putauerunt nullam aliam esse formam, nisi complexionem tantum ex.mixtione elementorum consectam. Ego tamen uerius esse existimaiierim in metallis, praeter qualitatem illam secundam, complexionem eam videlicet,quae restillat ex mixtione qualitatum primarum, esse etiam substanC tialem formam conflatam quodammodo ex formis elementorum: diueris namque operationes metallorum, disparesque vires ostendunt formam e ti ina, ac naturam eorum diuersam esse; pariam tamen in eis forma elucet, e lamenta uerὁ mixta sunt in eorum quibusdam secunda ac tertia mixtione: in nonnullis uerὁ prima quasi mixtione: nam argentum vivum statim vide Uir ex aqua & terra compactis de commixtis tepore coelesti conflatum esse, in quo parum sit tum a is tum ignis. Sulphur autem quaedam terrae speciescensetur esse. duo autem haec uidentur postmodum maletia esse, ex quibus constent caetera metalla: quamuis sulphur, ut perhibent Physici, gerat vicem patris atque agentis, argentum vivum Vero sit tanquam materia ac mater. haec in nonnullis metallis, ut in auro maxima ac persectissima mixtione D conssata in unum sunt: etenim in eo metallo pretiosissino omnium sic partes terreae continent aqueas, Scaqueae perfundunt terreas, ut nulla vi ignis tum aqueae euanescere, seu in vaporem diffundi nequeant, tum terreae ab aqueis destitutae arefieri .in aliis metallis mixtura est sellatior.Eandem formae rationem comperias in lapidibus & lapillis, quamuis eorum principia non
sint argentum vivum ac sulphur; magis namque terream naturam praeseserunt: econtra met alta aqueam. Infra huiusmodi mixta inanimata, quae tamen persecta mixtione sint mixta, ea inquam, quae unum medium ex mixtis elementis tandem reserat, sunt imperfecta quaedam mixta,in quibus praeter complexionem quandam nulla est natura seu forma alia praetemitam e
Iementorum, grandines huiusmodi sunt pluuiae venti ac fulmina. Tandem
213쪽
in substant ijs postremiam ac infinitum gradum tenent elementa, in quibus Eignis persectissimus est adeo, ut ipse se habeat ad alia elementa, sicuti agens
ad materiam, in eoque plurimum sormae, & minimum materiae appareat; Terra maxime omnium crassa est ac seculenta, S quae maxime uideatur mixtorum omnium materia. Αἴr ad modum ignis accedit. Aqua uero terrae proxima est. his simplicibus corporibus locus quoque a natura tributus est prout persectio naturae cuiusque eorum exigebat; infimum locum te ra obtinuit, supremum ignis. Terra uerὁ maxime commoda visa est, in qua
omnia mixta tam animata quam inanimata essent, ac generarentur, tum ob
eam causam. quod in omi.ibus mixtis terrae plus est quam aliorum elementorum;tum quoniam radi j stellarum ex omni parte conueniunt in centrum, Fin quo uniuntur, ac propterea efficaciores sent ad agendum. Plura tradere de harum rerum natura est Physces disciplinae, non autem diuinae scientiar, quae de entibus omnibus ea duntaxat ratione tractat, quatenus entia sitiit, id
est secundum habitudinem quain habent ad primum ens, 5e secundum gradum quem sertita sitnt in entibus. Postquam disseruimus de substanti js cuiustimque modi ac generis, restat ut pauca quaedam dicamus de entibus illis , quae non per se sitiat, ac propterea sitbstantiae dici nequeunt. huiusinodisiint accidentia ac materia prima. Caeteriam quoniam materia potentia est,
accidentia actus, licet non simpliciter, sed secundum quid sint actus, de accidentibus pauca prius, posterius de materia ea perstringemus, quae huiuste negotij suerint. Accidens neque est, neque dicitur ens: quoniam ipsem sit, Gsed quoniam alicuius entis est: quamobrem egregie dicit Aristoteles in septimo primae philosephiae, melius ac verius dici album, seu magnum esse
quam albedinem esse, aut magnitudinem: incompletum namque ens accidens est, ic iccirco per se esse non potest, nec etiam per se persecte intelligiquit, sed in eius ratione necesse est stabiectum apparere: accidemium uerdno ulla magis attinent ad sormam, nonnulla magis ad materiam. affinis materiae est quantitas, qualitas uerd fornaae; ideoque instri: menta quaedam actionis sent qualitates, quantitas autem activum principium minime est, quoniam sermae est agere, materiae uero pati. hac etiam de causa quantitas ex siti natura indeterminata est habet autem terminum a forma,atque ut in-sra docebimus, materia per quantitatem si apta ad recipiendum impressio- Hnem agentis; qualitas uerd ad formam pertinet: qua de re est, ut modo dixi,
principium activum, formae namque est agere. Infima qualitatis species est ea, quae longe abest a principio agendi, ac maxime accedit ad quantitatem: huiusmodi est forma ac figura, quam solent philosophi appellare qualitatem circa quantitatem; licet enim in motu locali sgura reddat silbiectum. in quo est,magis minus,e aptum ad motum: non tamen propterea est principium activum localis motus, quod in quarto libro de coelo pulcherrime Aristoteles ostendit. Est praeter hanc qualitatis speciem naturalis potentia. quae agendi sco patiendi principium est, passionem nunc eam dico, quae ad persectionem pertineat,nam potentia ad perpetiendum id, quod corruptio
214쪽
A nem asserat, impotentia naturalis non potentia censenda est. laabitus uero, scii dispositio est potentia naturalis, persectio autem ito itentiae in Piralis accidens,si pratius si ierit habitus ac noten ia naturalis depraiiatio; nassit,iles autem qualitates non tantum actionis, sed etiam alterationis principium synt ; quae peculiari quadam ratione QIet acti o D minari, ac secundum eam
passio propria est. Verum de his magis est musica chi tolinae tractare, quam prima philosophiae. Reliqua accidentium steneria, hisce re nequaquam distini a sunt. sed ratione ac modo nostro intelligendi: eadem n in que res. quae est albedo, est item similiti ido, prout est uteri albeo ini una cum specie tum gradu; item eadem dissimilitudo est, prout a nigredine d aleria est; ea-B dam quoque quatenus fit atque est, ab agente a tio ei ; ae proiic rancipitur in quopiam patiente, passionis rationem habet; se, ubi nihil aliua est quim
superficies, prout locatum continet ac denominat. sic tempus ist, quoi do. ut ea, quae in tem ore simi. ambit ac denominat. desitu atque habitu eadem serme est ratio. hisce autem generibus omnibus impersectio annexa est,corniptibilibus ueris insit perpritiatio. Quamobrem tria quoque horum accidentium principia esse ab Aristotele dicuntur. sebiectiam scilicet inquo existunt ac fiunt, serina quae sint. ac priuatio semper sormae annexa. materia prima reliqua est, quae ultimum in entibus locum sertita est, ac iuxta nonens collocata, ade3 ut muli is quibus Platonici eam non ens esse dixerint, ut
superitis il nobis expositi im est Haec nullum habet entitatis & substantiae moC dum nis potentiae. Est namque potentia substanti. P, ac si dixeris inchoatio quaedam siti, stantiae: hoc tamen quod est,in potetia actu obtinet; sicuti enim
non est aliqua multitudo. quae omnino careat unitate, neque contingens vllum . in ovo non si necessitas aliqua, ita nulla potentia nedum esse, sed ne- qile intelligi potest; quae omnem rationem actis excludat. est ergo materia a stri in potentia. hac nonnulli pronunciauere eandemPesse quantitati. ita ut
materia nihil aliud sit . quam quantitas sensibilibi is qualitatibus priuata. eiusmodi antiqui posuEre esse vacuum. Creterum aliter mihi uidetur sentiendum esse' nam quantitas est per se sensibilis,materia uerd, quoniam pars sit b- stantiae est non potest esse ne se sensbilis. Amplius quoniam potentia distinguitur per actius ac persectioncs proprias, achis uero materiae est forma subia D stantialis. figura iterὼ siue terininus est amas quantitatis: Efficitur ex his materiam non esse quantitatem. idem etiam uidetur sentire Aristoteles; qui in septimo Metaphysces inquit, materiam primam non esse, neque quid, neque quale, neque quantum, sed omnia haec in potentia. Ex his tamen ambi gere quispiam possi, s materia non sit quantitasἡ's omne quod in certo loco constituitur, si quantum: neque enim in diuisibili loco aliquo confΗ-
tui potest, quod non si quantum, in indiuisbili ueris situ id quod est, punm
instar habet. Punctium autem omne terminus est quantitatis continuae. FG ce ergo esse ham, materiam primam si non sit quantitas per se ncmem incerto loco; omne ueta hutiismodi uidetur abstractiam esse, atque existere supra locum de tempus. Effecimus ergo materiam primam sectimum sui, naturam
215쪽
naturam abstractam a mate ia. seluenda est adducta quaestio, ac dicendum Emateriam primam secundum naturam suam non esse in certo loco; hoc nataque habet i quantitate, ut ratio ostendit; neque tamen propterea concedimus materiam esse supra locum, ut abstracta esse queat; sed dicimus materiam suapte natura esse infra locum dc tempus, Utpote quae sit propὰ nonens; quod superius ostendimus eiusmodi esse, ut infra locum & tempus st. Primoque materia eleuatur a quantitate, per quam certum locum adipiscitur, in quo constituta impressionem ab agente recipere potest. Non enim agens ad eam demitti ualeret, nisi prius erecta esset a quantitate ad certum locum. Haetenus de materia, ne fines huius scientiae egredi uideamur. Ita que perfectus est uniuersi, ac totius entis ordo; in vo nihil relichim uideri Fpotest i primo entium usque ad extremam non entis abyssum. Verum quoniam omnig substantia secundum id quod est, emanat a primo ente, ac ver sus non ens tendit; nimirum necesse est,si Unumquodque pro suo captu persectum fiiturum sit, ut etiam unicuiqtie a natura inditae snt vires, quibus rurses ebnuertatur ad ensi a quo est. Hac namque ratione esscitur circulus solidus, atque perseetias. Nam processus cuiusque rei ab ente est, veluti linea quaedam rem, quae imperfecta existit in sui natura; ideoque si persecta sutura sit, necesse est, ut in circulum flectatur. Vnumquodque igitur vi res quandam propclas habet , qisibus operati Ohem pro sui natura promit, qua maxime Deum aemulatur, atque attingit. Nonnullae uero persectius hoc assequuntur,ac interiorem quendam circulum peragunt ualde propinquum en- Glis centro immobili quaedam uerd exteriorem, ac longius a centro distantem circulum. Imperfectissma uero reflexam quandam lineam aemulantur,qnae ad persectionem circuli minimὰ peruenit. ac iccirco sententia Diony-sj in libro de coelesti Hierarchia non temere a philosopho est reijcienda. ubi
inquit in natura ccx Iestium mentium esse substantiam, virtutem & operationem . Nam cum substantia a primo ente procedat non uidetur commo-dὰ refleYio fieri posse, nisi in substantia si virtus, per quam promatur operatio; operatione autem, quae est postremus actus, attingat unumquodqueentium primum omnium principium, i quo est,prout est uniuscuiusque earum captus, inferiora uero entia ob impersectionem multam adiunctatra eorum naturae, saepenumero deficiunt ab operatione ac stinctione ea, quae a- Hlioqui sibi natura deberetur, constant enim ex materia, ac propterea degenerant ad superiora, in quibus plus est unitatis: E contra multitudini diuer- statis atque imperfectionis minus: nequaquam deficiunt ab operatione ea, quae conueniat eomni naturae. Satis hactenus disseruimus de entibus, quae natura constant,quatenus lentia sunt:reliquum est,ut pauca quaedam perstringamus, de quod quid est esse rerum, caeterisque uniuersalibus, qiuae de pluribus dicuntur, ac praeterea de entibus rationis,figmentisque animi. Platonici existimasse uidentur, eo modo res existere, quo ab intellectu concipiuntur; quamobrem cum intellectus concipiat species a singularibus abstractas, se
etiam censiere ideas substantias quasdam esse abstractas ab indiuiduis om-
216쪽
A nibiis, quae singularii im horum, quae sensi percipitantur, species sint, ap de, eis praedicantur. Hanc Platonis sententiam Aristoteles pluribus in i cis reprehendit,sed praecipite in septim n libro primae philosopbiae, multa que as--
seri rationes, quarum non ignarus ut l)tur fuisse Plato. cum earum complu-ires recitet in Parmenide. Sed proculdubio fieri non posse iure quicunque a ibi trabitur, ut una quaedam substantia per se exostens p dicctur de pluribusi substantiis distinctis numero ea picedicatione qua hoc dicitur esset hos,sicuti,
Socrates homo, ac item Plato homo. Iccirco cxist. mλuerim ego PlatQ- ,
nem positisse Idaeas esse rationes rerum inferiorum, quae sint in prim0 ha tellcchi, quem etiam appellat mundum intelligibilem. ac cau9 Π pMmpla-B rem constituit . quemadmodum supra pluribus ostendi acintello tim nostraim a sensi ae phantasmatibus inferiorum sensibilium excitari, ut Id rationes rerum conuertatur,quae sint in superioribus intelleetibus.Quam se. tentiam Avicennasecutus est,ueiam Aristoteles censitit intellectionem uniuersalium, ac ipsius quicquid est fieri per abstractionem 4 sensibilibus virtute intellectus agentis Sed iam quasi proposito digressi videmur. Quod
quid est ergo, ac species rerum inseri nim singularium non habent esse extra intellectum eo modo, qtio ab infit lectu concipiuntur, sed praeter mentem singularia simi, non abstracta a singularibus uniuersalia, nec tamen ob id figmenta quaedam sent, aut entia rationis, quoniam mentis conceptus hi iusmodi originem habet ab ipsa re. Unaquaeque enim substantia materialis composta est ex sorma atque materia. sorma omnis stapte natura non est determinata ad certum locum de tempus; sed sorma hanc definitionem loci & temporis habet a materia,i qua in esse dependet propter imperfectionem stram. Si quis ergo conceperit mente compostum secundum modum formae abstrahendo a materia, id est non concipiendo modum, quem ex natura materiae compositum ac sorma habet, concipiet utique speciem uniuersalem ab indiuiduis abstractam: nec ideo mendacium ullum est, quoniam hoc fit simplici operatione intellechis, non compositioite aut diuisione, neque enim mentitur visus, si in lacte concipiat albedinem non concipiendo dulcedinem. Forma ergo est principium uniuersalis, sicut materia
sngularitim: sic ergo in quod quid est . ac in uniuersali id quod intelligitur.
D est in re ut homo,equus, asinus: modus uero est ab intellectu, qui tamen originem ducit a re, id est a natura sermae. Post conceptiones rerum istiusmodi ab intellectu nobis sese offerunt entia rationis, de quibus est negotium logi-oim Genus inquam,species,differentia praedicatum, subiectiam ac huiusmodi alia, quae sunt habitudines quaedam rerum inter se, non secundum esse naturale in quo existunt. sed secundum esse intelligibile, quo i mente concipiuntur.Postremit m locum habent ea qiuae intellemis per se confingit ex foeciebus ac intellectibus natura constantium rerum, quarum quaedam artificio exprimit, ac promit in exteriorem materiam, ut nauis formam, aut domus, aliorumque huiusmodi, quae ab arte efficiuntur: quaedam uero pura si menta sunt, quae neque natura esse queunt, neque ulla arte essici, ut Centauri
217쪽
tauri ac Chimerae species. Nobis hare delibact sifficiat ex sontibus primae
philos phiae, ac de toto entis genere, ac de non ente quaedatri dixisse, quae fortasse de Pythagorici & aliorum priscorum pleri pae sensisse uidentur,praeterquam quod riaturam quandam posuerunt non entis, quae nulla est: ac se cuti ipsi quoque uidentur intellectiun nostrum, qui non ens, caeteraque illi proxima apprehendit modo altiori, quam is sit quo re vera sunt. Alijdoctiores ac minus occupati ciuilibus negotijs rem perficiant: Nostrum namque institutum fuit, ut potius alijs praescriberemus, quonam pacto disciplinarum omnium facile princeps philosephia, scilicet haec prima seu sopientiam appellare maluerisaractari debeat quam ut nostro lalbore id fieret, cui impares nos esse sentimus; maiusque otium poscit, quam nobis inter tot bellorum prosellas, atque publicas occupationes, hinc indeque --it G cursantes in hoc legationis munere, quo ri: is tritimor iungimur, praestari possit. .
218쪽
220쪽
DHIB VI excellentissime vir serὰ ab ineunte aetate,te praeceptore atque duce, Philosephiae studijs operam; quamuisque parum, vel potius nihil in eis prosecis. me sentiam, mihi tamen ipse non desiit, quin ea uterer diligentia, quam vires nostrae praestare poterant. Verum cum
in plerisque omnibus philosephiae quaestioniblis id serὸ
praestiterim, nulla tamen in re tam diu moratus sum, tantamque diligentiam adhibui, quantam in quaestione de animi humani immortalitate mihi C ipsi explicanda. Ea tiamque mihi quaestio huiusmodi visa est, ut ab eius explicatione totius humanae vitae ratio stimi debeat. Maximὸ namque diuersam putabam vivendi rationem sore, si mortalis anima statuatur, ab ea, quae immortali naturae debetur. Quo effectum est, ut multis annis quotidie serὸ mecum ipse hanc quaestionem tractarim, diutiusque in eius rei consideratione moratus sim. Caeterum cum Pataui j essem, quo in gym,
truso totius Italiae celeberrimo Auerrois commentatoris nomen, atque auctoritas plurimum poterat, omnesque eius auctoris positionibus assentiebantur, easque velut oracula quaedam cernui excipiebant. Plurimum, ut
nosti, celebris erat apud omnes eius de unitate intellectius positio,ideis ut qui aliter sentirent, neque peripatetici, neque philosephi nomine digni puta-D rentur. Ego uero ingenuὰ satebor quamquam aliis omnibus magni nominis philosephis palim contradicere verebar, nunquam tamen mihi persuadere potui, id Averrois commentum veriam esse, atque rationi consentaneum; Aristotelisque sententiae conueniens; illis quoque, qui arbitrantur animos immortales esse ac multos, minimὸ assentiendum putabam. Cum propter multas rationes, quae postionem eam mihi refellere videbantur, tum etiam quod nulla mihi uidebatur ratio efficax esse ad Asciendam de animi immortalitate scientiam. Quare Alexandri Aphrodisei sententiam omnibus alijs praeserendam existimabam, licet multis Aristotelis dictis non planὸ consentientem. Interim tamen animum meum lacessebat quam plurimorum excellentissimorum auctoritas, quos friuolis qui