장음표시 사용
241쪽
quod impossibile est aliqua ad inuicem comparari, nisi conueniant in eo, in Equo comparantur: quare cum in primo de coelo Aristoteles comparet ea, quae semper fiant, ad ea quae quandoque sunt, & quandoque non sunt, neces se est ergo, ut conueniant in mensura durationis, in qua comparantur. Cum autem mensera durationis eorum, quae quandoque sunt, & quandoque non sunt, si tempus, ut manifestum est; necesse est ergo, ut Philosephus accipiat ea, quae semper sent, de sunt in tempore; non quod infinitum posist tempore menserari: quia nec motus infinitus mensuratur tempore, ut dicitur in quarto Physicorum : sed quia extenditur secundum extensionem temporis duratio illa. Sed cum eo modo debeant accipi termini in conclusione , quo accipiuntur in propositionibus: ratio philosophi hane F conclusionem concludet, quod ea, quae quandoque sunt,'& quandoque non sent, siue per generationem non esse praecesserit eorum esse: sue per corruptionem non esse sequatur esse: non possunt semper esse, id est, eorum duratio extendi non potest per tempus infinitum. Non autem sequitur, quod illud quod semper est, cuius duratio non mensuratur, neque e tenditur tempore, sed tota est simul, licet deficiat ab aeternitate primi entis r non potuerit, cum prius fuerit in tempore, incipere esse S desnere ecse in tempore: postea ueia esse extra tempus in aeternitate . nos ergo de anima humana dicimus, quod si incepisset esse in tempore, cum prius non suis. set; postea uerd nunquam desineret esse in tempore; sed eius duratio extenderetur per tempus infinitum: hoc posset uideri inconueniens. Sed hoc Gnos non dicimus; immd concedimus quod scuti incipit esse in tempore ita desinit esse in tempore. post uerd semper est aequivoce: quia non subest tempori; quod de motu, S: ordinatione mundi per motum, Plato dicere non poterat; quia motus est sib tempore ,& extenditur ad extensionem temporis . Si uerd teneamus retinitionem illam, argumentum nullam vim habet. Ad decimamquartam dicendum.quod est fgnum demonstrativum concludens quod intelle his intelligit sne phantasmate: Nam si ex eo quod intellectio non est in organo corporeo, demonstratur intellectim per se esse, Se per sesebsisteret post separationem ὰ corpore erit; quare & operabitur sitam propriam actionem, quae est intelligere; neque cum phantasmate: quia corpori unitus non est. ecce quomodo ratio hoc conuincit. Sed dicet aliquis, Hhoc sensu non comprehcnditur aut experimento ; respondeo, quod stultum est velle ea experiri sense, quorum non est sensus; sicuti stultum esset,s quis vellet vocem oculis intueri. neque hoc est principium; sed concili-so, ad quam necesse est pervenire ratione: quae conclusiones non uidet in
seipss, sed in suis principiis, N per sita principiat quemadmodum est in hac
re. haec enim est conclusio scita per comprehensionem naturae intellectus; naturam uerdintellectus comprehendimus per operationem, quam agit,
dum est in corpore. Fst ergo philosepho concedendum, quod intellectus sne phantasmate intelligit. Ad decimamquintam dicimus, quod licet humanus animus non sit intellectus, nisi per participationem, est tamen rationalis
242쪽
A nalis per essentiam: ratio licro est operatio, ad quam sorina materialis non perting t. iit ostendinatis; licet ratio sit intelle tus ol,limi ratus. Est enim, ut recte inquit excellentia tua .humanus animus medius inter formas materiales & immateriales puras. quare particeps est proprietatum viritisque generis, neque est ita abstraeis scuti intelligentia; quia in principio ad sitam oper Rionem indiget corpore; suaque operatio deficit i perseetione intellectus, neque est ita immortalis 3caeternus, sicuti cst intelligentia. quia quandoque est in corpore, & quandoque non est: simulque esse incipit cum corpore. Ethtamen alisolutὰ connumerandus intersermas immateriales; scuti consipicimus in his mediis, per quae natura ab uno genere in aliud descendit sensim: ea namque omnia media videmus simplici ter pertingere ad genus sit perius; licet i m persectissimum obtineant gradum in eo genere. media illa de quibus dicit Aristoteles. quod dubitanius an si radices an metalla; ab lutetiunt in genere vegetabilium: licet operationes animae vegetatiuae in eis sn, ualdὰ obscurae, de imperfecta:sic γ oophyta . quae simi inter animalia Sc plantas,ut spongiae atque urticae,absolute sunt in genere animalium, non plantarum:quamuis operationes animae sensitiuae sint in illis ualde obscurati quare de intellectus humanus medius inter formas materiales & immateriales ab selute ponendus est in genere immaterialium: licet operationes intellechiales sint in eo valde obscurae de impersectar. Huiusque rei ratio in pmmptu est: quia inserius genus nullo puto potest pertingere ad operationes generis C superioris. Sic ergo concludamus quod intellemim humanum esse ab Abite immortalem. multiplicatumque secundum hominum multiplicationem, sciri potest rationibus naturalibus. Ea uessi, quae ad immortalitatem intellectus consequuntur, scilicet quid Sc quomodo post mortem operetur an suerit ante corpus necne, nequaquam ratio naturalis attingit'; nisi quibusdam persuasionibus probabilibus. quamobrem existimo maximὰ esse sani hominis; cum in his rebus, quarum comitio praecipuὰ facit ad finem statim hominibus attingendum, ratio naturalis deficiat credere quod Deus optimus,cuius interest omnibus prouidere hoc aute est omnia ad fines sitos conuenientibus mediis dirigere, aliam quandam homini cognitionem dederit harum rerum ex supernaturali releuatione, superque naturali lumine fidei; i quo, ut D reor, nemo nisi aut non intelligens, aut valde arrogans, ob idque non parum perspiciens, dissentire potest. Nunc,postquam rem hanc explicuimus rarioni naturali latum innixi nullius uero auctoritati, videamus quid nam de hac re Aristotelem sensisse ex eius diditis colligere possimus. Cum uerb in omnibus fere locis Aristotelis dicta de hac re non sint parui facienda: omnliim tamen maxime ea sunt animaduertenda, quae dicit in tertio de Anima, in eo loco; in quo investigat definitionem Setiaturam intellectis. ibi ergo, cum declarasset, quod intellechis est virtus sit sceptilia speciei in quo cum sensu conuenit, tanquam in genere quoda, quia intelligere est scut sentiret statim inuestigat propria differentia intellectiis; per qua differt i sensu; dicitque. necesse
immixtum esse, sicuti dicit Araxagoras, ut imperet, hoc est, ut cognoscat,
243쪽
intus namque apparens alienum prohibebit & obstruet. De nulla uero sor- Ema mortali siue materiali sidem namque sent) ut clamat Averrois, hoc dici potest; quod scilicet sit immixta, neque ulla sorma materialis habet eam comparationem ad materialia de corporea, quam habet intelle his apud Anaxagoram. Ex quibus cum postmodum conclusi siet . quod nullam habet naturam: nisi quod possibilis vocatus cst, de caetera, si abdit, quocirca neque cum corpore mixtum csse rationi consentaneum est; Nam so
mae sensibiles pertinerent ad illum; & sic non esset tantum possibilis in que habet aliquod instrumentum: sed est i us specierum. Paul, inserius deinde inquit, quod senses ex vehementer sensibili fit imbecillior: intellectis uero ex ualde intelligibili aliquo fit ualidior ad intelligenda minora, i, p.
ferioraque . cuius rationem iubdens inquit. senstiuum enim non sine cor
pore; at intellechas ab eodem separabilis est . quis per Deum non excandesceret λ quemadmodum Averrois Alexandro: qui positionem suam adaptare Aristotelis dictis uolebat Θ inserius deinde declarans quomodo intelia lectius seipsiim intelligat: intelligendo alia, inquit, In his enim quae sunt sine materia intelligens, 5c id quod intelligitur, est idem. ac si dicat, cum intellectus sit sine materia; fit res intellecta: quamobrem intelligendo rem illam, seipsit mintelligit. Et hoc reuera ita se habet; nam nullus recte iudicium facere potest de intellectu: nisi qui multa intellexerit; valdeque peritus sit; & in diuinis exercitatus; ac purae mentis iuerit. hic certe conspicit diuinitatem intellectus in rebus illis, quas contemplatur. qui uerd im- G
pura mente est, ac circa corporea tantum intendens; iudicat intellectium esse eiusdem naturae cum rebus, in quibus semper versetur: ac quibus vehementer est affectis. Ex quo fit, ut tam diuersiae sint sententiae de animi natura ream namque unusquisque talem iudicat, qualem cemit: cernit autem eam in rebus, quas contemplariar; quare ex diuersitate reriam dii tersem etiam
de animi natura iudicium fit. Sed de his satis .. reuertamur ad Aristotelem in secundo de Anima, intextu vigesimo primo ita inquit. de intellectu alia ratio est: sed uidetur hoc genus animae esse diuersum: idque solum perinde atque perpetuum ex eo, quod accidit, seiungi separarique potest. Et nequis diceret Aristotelem locutum de intellectit intelligentiarum: siiliait. caeteras autem partes separabiles quidem non esse, ut quidam dixerunt, ex bi his patet; ratione uero differre non obscurum uidetur; namque sensitivi ratio ὀiuersa est a ratione principij opinandi, siquidem sentire, de opinari sunt
diuersa. ecce quim clare dicat quod intellectis, quem dixit separari i corpore,& esse perpetuum, sit principitim opinandi; disseratque ratione a partibus senstiuis,quae non sent separasiles. Sed quid moror in re tam clara innumeros certe a)ducere possem Aristotelis locos hoc explicantes: ab quibus aliastinere volo. Nunc respondeamus ad duos tres,e locos, quos adducit e cellentia tua. primus locus est in tertio de Anima, ubi dicit,quod intellectus agens solum est immortalis uere ac separatus; Sc quod non recordamur post
mortem, quia intellectus passibilis corruptibilis est: re sne hoc nihil intela
244쪽
A ligit anima. Alitis Iocus est ex primo de Anima, quod sintelligere pha
tasia fiterit, a it non sne phantasia, non contingit ipsi im separari. Tertius vero Iocus est in tertio de Anima in trigesimo tertio textu, ubi inquit. virum autem ipsi im non separatum i magnitudine intelligat aliquid abstractorum, inserius est perstrii tandum. ex quo uidetur colligi, quod intellectus non separetur a magnitudine. Ad primum dicendum, quod ea verba adeo sunt obscura. ut uariis modis commode exponi possint: nulla tamen expositiost adeo clara ut aliis repudiatis, possimus dicere Aristotelem id tantum sen-ssse . quomodocunque tamen exponatur; non colligitur ex eo loco animam esse mortalem: imi ad potius oppositum. Nam ea verba, hoc Ium B est immortale Sc perpetuum, possunt referri ad intellectiam agentem, ii et ad possibilem. Si reserantur ad possibilem, sunt pro nobis, ut cIarum est. Si uero reserantur ad agentem intellechim; & intellectus agens sit pars animae humanae, ut clariss mi ex Peripateticis dixerunt, faciunt etiam nobiscum. Sitiero reserantur ad intellectiam agentem: dicamusque intellectam agentem esse uel Deum, uel aliquam ex intelligentiis; recte intellecta verba illa non faciunt contra nos. inquit enim, separatus uerd, id est soli im quod est.
ac si dicat, cum intellectus possibilis quandoque intelligat, & quandoquenon: N intelle his essiciatur res intellecta, non est Elum id quod est: immisiurias sermas suscipit. hic uerὁ intellectus agens separatus, quia est intellectus in aetii. &non in potentia; est id solum quod est: quare se it, atque C id solum est immateriale. ac perpetuumtquia mutatio secundum uarias sormas est quaedam veluti corruptio intellectus speculativi, seu intellectus in actu. iccirco uere ac proprie intellectus agens est immortalis &perpetuus; quia semper eodem modo est intellectiis in acti,neque de potentia ad amam uenit aut ab actu in potentiam; quod contigit possbili intellectui; quo fit,ue incipiat esse cum corpore. ex quibus mani ste colligitur, quantum deficiat ὀ uera immortalitate intellectus agentis. Sila ergo, ut diximus, hoc Ium, id est intellectus agens est uere immortale &perpetitum: ho autem ex hoc vult intellectum possibilem corrumpi per cormptionem homihis. quod manifeste te aperte verba, quae sequuntur, ostendunt. dubitat namque cur est. quod post mortem nullus recordatur amicorum aut filioris, uel inimicorum. Haec
D certe quaestio,si conclusium esset sit perius, quod intellei'us possibilis est mortalis; nullo pacto fuisset inducta ab Aristotele . manifestum namque esset ex se:cur hoc contingeret.sed quaestio contingit:quia oppositum dictaim est statim ab exordio tertii usque ad eum locum . sed quid mororamplius ex sol
tione quaestionis patet haec res. inquit enim, iccirco non recordamur post mortem amicoriam. 8c caetera, quia intellectris passeius corruptibilis est: lesine hoc anima nihil intelligit.quantum autem disserant non tantum in significato, sed etia in appellatione intellectius possibilis ab intellectit passum manifestum ac notum est cuiuis, vel mediocriter in Graecis literis erudito.Non ergo recordamur non ob eam causam: qnod intellachis possibilis est corruptibilis; sed quia corruptibilis est intellectus passuus, id est, visisterior sen.
245쪽
sititia. in qua sint animae perturbationes. Et per conuersonem, ad quam Eintellectus per sormam intelligibilem intelligit singulare. Sine hoc ergo passilio intellectia neque restat amor', aut odium: neque etiam singularium cognitio. Et hoc consonat illi, quod dicitur in primo Ethicoriam quod inferius tangemus. Ecce quomodo ex hac auctoritate expresse colligitur,quod intellectus possibilis remaneat post mortem: licet deficiat ab immortalitate intelle his agentis. nam 5c ego consentio excellentiae tuae in hoc': quod dicis intellectiam agentem, de quo hoc in loco meminit AristoteIes. non esse animae partem, sed saperiorem qiuendam intellectum. Ad secundam possemus dicere, quod ibi, cum non si locus, in quo tractetur ex proposito ab Aristotele de intellecti non est facienda magna vis. Haec enim est consiletudo Ari- Fstotelis ut non loquatur exacte de naturis rerum.nis in propriis locis.vertim haec i nobis ab lutio absit.Dicendum ergo,quod operationes seu passiones
animae possunt ipsi seli attribui duobus modis. uel secundum esse,quod signiscat essentiam, uel secundum esse quod fgnificat existentiam, verbi gratia.
sicuti dicimus formam esse actum ut actuare materiam, S dicimus formam uel generari, uel corrumpi, uel mouere.aut aliquid agere. priora praedicata, quae attribuuntur sormae., coniunguntur sormat per esse , quod significat es sentiam; Sc iccirco attribuuntur formae; non autem composito; nam sorma
est actus,non autem compositum est actus; Sc forma actuat,non autem com postum actuat. non tamen propterea conuinciant sormam esse' separatam;
quia licet forma sola stactus&a et, non tamen actuat, aut est actus, nisi Gexistendo in composito, non autem existendo per se: si autem attribuamus posteriora praedicata formae per se, quod scilicet ipsa si id, quod mouet aut eorrumpitur; cum haractiones praesupponant existere illius, quod agit, aut patitur: statim sequitur, quod forma per se si actu; de separabilis i composto. modo eo in loco,ut palam esse potest recte intuenti; Aristoteles loquitur de passonibus seu operationibus. prout attribuunmr animae, secundum esse quod significat essentiam; non autem seci indum esse quod significat exi stentiam. Deinde adiungit id. quod pertinet ad existentiam, quod clarissimum est contextum ipsus consideranti. ininiit enim. non solὐm oportet considerare quid est anima'. sed etiam accidentia & passiones animae: quae reuera in conclusone scientifica secundum essentiam attribuuntur subiecto; sed ex re passonibus Scoperationibus animae quaedam animae soli attribui non possint; ut irasci .laetari,S caetera: sed fiint corpori animaeque communes:Quaedam nero uidentur attribui soli animae, iit intelligere: modo inquit ipse; si hoc intelligere quod attribuimus soli animae,sit phantasia aut non siae phantasia, id est, quod licet attribuatur tantum intellectui, non tamen ipsi attribuatur, nis ut est phantasiae coniunctus; non potest separari: ac si diceremus in Arma esse actum Se materiam actuare,' licet attribuatur seli formae de non composito: Si autem alicui sormae non attribuitur sime composito. id est nisi inquantum coniuncta est composito, quamuis ii se ae attribuatur, non contingit talem formim separari. Non ergo uoluit philosoplius quods in-
246쪽
A si intelligere non sit sine phantasia, non contingat intellectum separari, id est. quod si non sit siae pliantasmate, tanquam mouente intellectus non pocst sedatari .Hoc enim ut ostendi is sit peritis, separationem intes lectus non proli ibet. Sed si intelligere, quod attribuitur seli intellectui, non attribuituri s sine phantasa id est in quantum est coniunctius phantasiae attribuitur, sic enim intellectus esset virtus materialis) non poterit intellechis separari. quod autem ita intellexerit, ex sequentibus patere poterit; statim namque sebdit. Namque s aliqua animae operationum propria est, contingit ipsam separari. Hic quaero ego an id verbum, si, dicat essentiam uel existentiam: si dicat existentiam . ita quod iste sit sensiis. si aliqua operatio propria stant-B mae, ita quod anima per se absque corpore eam operetur, dico quod falsis dixisset, quod contingit eam separari immis necesse est eam separari: quod si id verbum sit dicat essentiam: tunc reuera dici potest quod possbile est eam
separari, non autem necesse est . quia secundum existentiam anima cuius est
propria operatio. si erit per se, erit separata; s coniuncta de dependens a compore non poterit separari: s uero nulla operatio tantum animae attribui potest, impossibile est ipsam separari:quod s anima non si separata, eae passones, quae tantum ipsi uidentur competere, erunt scuti in recto: cui inquantum rectum Sc per se; quod est secundum essentiam: competunt multa, ve bi gratia , tangere sphaeram in puncto; secundum tamen existentiam nunquam tanget separatum a materia sensibili. Si ergo in proposito intelligere
C secundum essentiam attribuatur tantum intellectui, non tamen secundum
existentiam existenti sine phantasa; utique separari non poterit intellectus. Ecce quam clare hoc exemplum, quod adducit Aristoteles de recto, nobis indicat, quo nam pacto locutus fiterit superius de intelligere, quod scilicet non si sine phantasia. in tertio uero declarat, ut ostendimus quod intelligere attribuitur intellectui existenti sine phantasia, id est per se existenti, 3e immixto materiae nulloque Venti ossiano;quare erit separatus. possumus etiam
dicere, quod Philosophus dixit, intelligere non esse sine phantasa; si non
transcenderet genus imaginabilium phantasa': sc enim non esset separatus. Possutinis etiam dilucidius eam obiectionem soluere, nullus est, qui ignoret Aristotelem gloriae Platonis aemulum, ingeni j vires in eam rem semper D intendis .ut ea, quae Plato dixerat, refelleret , praesertim si qua in re non recte sensisse Platonem anima litertisset. Plato de anima non sensi eam esse
sermam & actum corporis, sed a corpore separatam, non inquam immaterialem & tantum & immortalem, ac propterea separatam: verum etiam separatam,id est corpori non inhaerentem,neque dantem esse, sed se habentem ad corpus ea ratione, qua nauta ad nauem se habet. Hoc ergo Platonis placi itum seu dogma hoc in loco Aristoteles vult reprehendere; inqtiitque, cum unumquodque operetur eo modo, quo est: Si anima esset a corpore separata , no. ut in materialem formam dicimus separabilem, sed ut tu Plato asseris animam separatam, id est minime corpori inhaerentem, utique aliquamlcomprehenderemus animae operationeman qua corpus partem nullam hae
247쪽
beret. Verum si singula opera animae scrutatus fueris, nullam eiusmodi in- Eueneris: quin intelligere, quod maxime alienum i corpore uidetur, non est sine phantasa. tit experimur in nobis ipsis; non ergo erit anima separata eo modo, quo Plato sensit, ut scilicet se habeat ad corpus, ut nauta ad navem. Nam seri nequit omnino, ut operatio alicuius potentiae ei immanens adiuuet operationem alterius potentiae etiam immanentem in ea: nisi utraque operatio pertineat ad eandem sermam, & in ea sit veluti in radice quadam. Cum ergo phantasia si operatio potentiae, quae est achis corporis, ut perspicuum est: utique non posset opem ferre, ut ita dicam, neque adiuuare intellectionem, quae est in intellectu: Nis etiam intellectus esset a forma, quae est actus corporis. Manifestum ergo est intellectum non posse esse separatum Fa corpore, ut Plato posuit, id est, ut sit extrinsecus, non autem si actus comporis , sed ita se habens ad corpus, ut nauta ad nauem, per aequivocationem, 1. ergo peccant hi, qui eo loco Aristotelis nituntur. Nam ibi non accipit sormam de actum separatum a materia, id est immaterialem, S per se existentem: sed accipit separatiam actum d corpore, pro eo actu, qui non si actus corporis animati: sed se habeat ad corpus, ut nauta ad navem. Et haec proculdubio sententia est Aristotelis in hoc loco. Ad tertiam dicendum, quod ex eo loco Ter iij de anima potius conuincitur intellectum esse separabilem ὀ corpore,quam quod si inseparabiliς. Nam si esset inseparabilis; Aristoteles absolute quaestionem illam propositisset. dixissetque: an uerd intellectus intelligat aliquid abstractorum considerandum est, nullo addito: Nunc uero G
cum dicat: Vtriim autem contingat intellectum non separatum a magnitudine intelligere aliquid abstracto nim: innuit duos modos essendi intellectus, in quorum altero nop contingat quaestio; in altero uerd contingat. a quan do intellectus separatus est a magnitudine; non est dubium, an intelligat abstracta; immd manifestum esse potest, quod intelligat. Sed dubitatio est, an
intellectus,dum est coniunctus corpori proueniat ad tantam persectionem.
ut aliquod abstractiim intelligat. Hanc enim quasionem proponunt etiana nostri Theologi: apud quos non est dubium de separatione animae. Ex hoc ergo non colligitur Aristotelem uoluisse intellectum non esse separabilem, immo potius colligitur Aristotelem oppostum sensisse.Hanc uerὰ quaestione puto ego ab Aristotele suisse tutam in duodecimo Metaphyscae intex- His triges mo nono Sc quadragesimo. ubi inquit dispositio qualis optima nobis quidem pamo tempore, & caetera. Hic enim existimo Aristotelem illud
innuisse, quod dicit AlgareI in sua Metaphysca: quod aliquando sapientum.
honorumque virorum intellectus adeo eleuatur; ut pertingat ad fulgorem diuinorum quendam capiendum: eique diuina appareant, sed tanquam filisur quod citis pertranseat.sic quoque nos citd decidimus ab intellectione illarum . Nam, ut inquit Augustinus in Octauo de Trinitate. statim nobis se obi jciunt imagines & nubila phantasmatum, sicque ab optima illa dispos-tione decidimus. in Nono ueia Metaphysicae sortasse eam quaestionem Bluit, ubi inquit, quod ignorantia illa, quae opponitur ueritati simplici, quae est in intelle-
248쪽
A in intellemone alistractoriana', non est in nobis ut coelitus, &caetera. Locus uero ille in duodecimo Metaphysicae in textu decimo septimo est adeo perspicuus; ut ei, qui textum extorquere non vult , nihil possit esse clarius: nam ibi loquitur de mente. quae est anima: le de aruma, quae est forma simul inci- ipiens esse cum facto, id est composito. talem autem mentem inquit ipse nihil prohibet separari. Ecce quod apud Aristotelem nil obstat, quod sit achis
corporis: quin possit separari, neque etiam quia simul incipit esse cum cor pore, propterea separari non poterit. in Primo uerd Ethicorum, ubi dubitat, an Delicitates ac infortunia amicorum pertineant ad destinctos; quid claritis dicere potuisset inquit enim concludendo. Videntur autem tam B prosperitates, quam aduersitates amicorum aliquid defunctis afferre; tale autem ac tantum ut neque Delices in elices; nec quicquam aliud huiusmodi faciat. Sed aliquis dicet paulo seperius sub dubitatione locutus est. inquit enim si aliquis ex his ad illos perueniati, exile autem esse honum aut contrarium . Respondeo, quod si quis recte animaduertat, dichim illud sub duabitatione positum est propter illud. quod dixit in primo de anima; quod
nullus post mortem reminisciti ir amicorum; quia amor odiumque, ac sinis
gularium cognitio est in intellemi per conuersonem ad intelle in possibilem; qui intelleinis passiius corruptibilis est: N post mortem non est. Et iccirco dixit, s peruenit ad illos non, quia non sint: sed ita non sint sensiti coniuncti: per quem habuit intellechis cognitionem horum sngularium. C quamobremvsiis est hoc modo loquendi: ut diceret. Si peruenit ad illos ditanquam qui disiuncti sint diebus istis sensibilibus . in secundo uerd Physiacoriam in textu vigesimo sexto, postquam dixit, quod consideratio naturaialis stat ad formas, quae specie sunt separatae; sed existunt in materia, quia soldi homo generant hominem. id est, ad animas intelles tuas hominum. ut etiam exponit excellentia tua; subdit, quomodo se habeat haec separabilis .& quid sit . prima philosephiae est opus determinare. Et hoc consenatet. quod dicit in primo de partibus animalium, capite primo, quod agere de intellechi secundum omnem modum non est naturalis: interque alias ratio. nes hanc adiungit, quia intellectius non est natura. quae sit principium moatus,principium enim vegetandi est anima vegetatiua; principium alteratio-
D nis, quae est secundum sensim est anima sensti . Principium delationis est aliud ab intellectit, nam delatio est in emeris animalibus; intellectis neris non est; cum dicit intclledium non esse in cineris animalibus . in quibus est delatio; secludit certe hominem, in quo vult esse intellectum; qui non est
cosderationis naturalis secundum omnem eiiis operationem: de quo etiam dicit statim postea, quod est abstrachis; naturalis autem non considerat deformis abstractis. quomodo autem intellestiis sit considerationis Physicae. alterius est negoti j perserutari. In secundo uero de generatione animalium in capite tertio, ubi dubitant, an omnes animae ueniant in conceptum, qui est in potentia ad illas,cum ante fuerint; an nullae ueniant,cum ante fuerint. an aliquae aut suerintra aliquae non. R ondethis verbis. Caeterum omnes
249쪽
ante esse impossibile his rationiluis esse ostenditiir. litoriirra enim principio- Erum actio est corporalis . haec sine corpore inesse non posse certum est, ver-hi gratia amini lare sine pedibus: itaque ea extrinsectis venire impossibile est. nec enim ipsa per se accedere possimi. cum inseparabilia snt meqilectim corpore: semen enim excrementum alimenti mutati est. Restat igitur. ut 'mens la extrinsecus accedat, eaquesbia diuina est; nihil enim cum eius actione communicat adito corporalis. quid clarius dici potuisset , quam haremetis immaterialitas Sed dicet aliquis,hic uidetur Aristoteles dicere, quod mens praecedit in esse corpus composituna; de qCod uenit in corpus cum ante stetit. in duodecimo uero Metaphvscae in textu decimo septimo; S est Iocus, quem superius adduximus; videtur dicere, quod simul incipiat esse cum Fcorpore,sed remaneat post corpus. Ad hoc respondeo: quod de illo ad quod rationaturalis ex operatione intellectis pertingit. scilicet quod intellectux sit immaterialis, & ex consequentii immortalis simpliciter, Aristoteles non dubitauit. de his uerὀ,ad quae ratio naturalis non pertingit per certitudinem. Aristoteles ambiguus suit: & iccirco uno in loco uidetur dicere, quod anima simul cum corpore incipiat esse, in alio uerd quod extrinsectis ueniat; in om nibus tamen sit,i ipsi consentit; quod sit immixta materiae, εc quod actiosia sit incorporalis; & quod per se si, neque insito esse indigeat corpore. qua de causa neque de stulicitate post mortem locutus est . quia ad eam non pertingit ratio naturalis, nisi per coniechiras. in Primo uerὰ Ethicorum loquitur de Delicitate hominis compositit S praecipi:e de s elicitate politica, Gvit patet diligenter consderanti ea, quae dicit. Hac etiam de causa in duode cimo Metaphysicae, ubi loquitur non de animabus hominum, sed de intellia gentiis, dixit, tot esse, quot sunt motus coelestes, ad plures uerὀ ratio naturalis non pertingit per certitudinem. Nec tamen propterea asseuerandum est non esse plures: quia hanc negativam non demonstrat ratio naturalis : quamobrem in eo loco dicit, rationabile est tot esse: necessarium uer3 sortioribus relinquatur. Quamnis autem praeter hos alii etiam loci adduci possent ex Aristotele, hos tamen pluto satis esse: ex quibus meo iudicio colligitur Aristotelem de immortalitate animae dubium non fuisse. Veri in de
eius operatione post mortem: an antecedat corpus nec ne: cum ratio naturalis ad haec per certitudinem non pertingat; puto eum fuisse ambiguum, Hproptereaque parum aut nihil de rebus illis locutum suisse: non enim fuit Aristoteles tam insipiens; quemadmodum multi ex his, qui nunc philos phantur; ut putaret, quicquid nesciret ipse,non esse, ita ut metiretur esse rerum sua cognitione ac scientia. immis nec naturali hominis cognitione metiendum,esse rerum dicit ipse in locis plurimis: nullus ergo miretur si de statu animarum post mortem locutus non est: quamuis putarit animas post mortem remanere: quod si putasset, eas post mortem non remanere, nulli dubium,cum omnes sere oppositum crederent temporibus Aristotelis, quod in eum retorqueri posset ratio; quam adducit ipse in secundo Physiconina contra antiquos, qui de casu ia fortuna mentionem non secerunt, inquit
250쪽
A enim. si non putarunt castim de fortunam aliquid esse; lioc eis declarandum
sitit. cum omnes contrariam habeant existimationem, putentqtie casum desertunam aliquid esse. Sic nos quoque diceremus in Aristotelem, si non putat animam post mortem remanere; cum omnes existiment eam essem immortalem; aperiendus suit hic error viro philosepho. praesertim cum Plato, quem in omnibus reprehendere conatur; tam clara voce tot de tanta de animabus dicat, cur non aliquo in loco sigmenta Platonis ab Aristotele non reprehenduntur: Minim reuera hoc esset; s putas let AristoteIes ira suis. se penitus figmenta. At dicet aliquis veritus est leges. Respondemus: quod Epicurei ac Cyrenaici non verebantur leges; dicesantqtie sine periculo ani-B mam esse mortalem: at in alijs Aristoteles veritus estne leges in secundo Metaphysicae, ubi inquit, quantum ualeat consuetudo, leges ostendunt; in quibus tabularia & puerilia magis creduntur, qitim per se manifesta. in du decimo ubi deridet facientes Deos humana forma; veritus ne est leges minime. Non ergo etiam in hac re veritiis fuisset leges. Multa adlaue indiscussa stipersunt ab excellentia tua dicta. an scilicet homo naturaliter appetat immortalitatem et inposta anima mortali aliquis debeat mortem eligeret an miracilla possint seria corporibus coelestibus: an impossibile sit homines ad proprium finem dirigere absque mendacio. Verum satis, superque censeo abusum me fuisse humanitate tua: cum tam longis nugis te detinuerim ac satigarim: in quibus noui ego multa esse . quae castigatione indige-C ant: quo factum est, ut tibi tanquam medico cuidam animorum excelleniatissmo nostrique amantissimo , quicquid carcinomatis aut viceris intus geram; palam fateri non erubuerim. quo enim pacto medelam quaerat. qui medico ulcus tegit Tu uero pro ea, qua me semper beneuolentia prosectitus es,benigno ani- mole sereno vultu,quicquid id totum est accia ire: bona tanquam tua com oscas: mala