장음표시 사용
331쪽
)MNIs hominum institutio, quae quidem rectὰ se habitura sit, naturam optimam rerum omnium parentem Fimitari debet: quae totius mundi vim, rationemque omnem ita disposuit, ut res sensus intellectiusque expertes, ab ijs, quae mente praeditae sunt, gubernentur. idem igitur seruandum est in hoc hominum coetu, quem ciuitatem appellamus: senes enim itinioribus prudentia antecellunt, perturbationibus animi non aeque obnoxii atque illi. 5 rerum plurimarum, quas in longiori uita ex perti junt, usii praediti. quare sapientissimὸ Aristoteles in Politicis ait. In unaquaque Repi ablica, quae naturae selertiam de sapientiam aemulari uoluerit, senes praeficiendi sint silmmae rerum: iuuenum uero onscium esse debet, ea facere quaecunque iusserint senes. neque, quando hoc institutum maxime secundum naturam est, seniorum imperium iunioreς detrectare possunt, aut ob hanc rem seditionem ullam concitare. quoniam in discrimine hoc, quod aetas facit, nullus inuidiae locus est, nullaque querela esse potest, quandoquidem iuniores certo sperent sbi i minoribus vicem repensem iri. Hanc Aristotelis sententiam comprobant omnes Recpublicae, quae quidem alicuius nominis suerunt. in ijs enim gubernationi ciuitatis, rerumque omnium publicarum, seniorum consilium praesemam est. qnem Senatum etiam a senioribus nominarunt. hoc loco leges atque instituta Romanorum proserrem; etiam Atheniensium, Sc Lacedaemoniorum, de Carthaginiensium, plurimarumque aliarum ciuitatum leges, ni res notior esset, qui multestibus indigeat. Pari igitur ratione in nostra Repub. institutus suit Senatus ac Decemuirsim consilium, qui in Veneta ciuitate cuius Rempub. mixtam esse dixi ex regio statu, populari, de optimatium reseriint optimatium statum, ac media quaedam sent, quibuS extremae partes.status scilicet popularis, magnum consitum, ac Princeps, qui regis persenam gerit, inuicem vinciuntur. Sic inquit Plato in Timaeo extrema clementa, terram ac ignem mediis elementis vinciri: se in diapasen constinantia, extremae voces mediis diatessaron ac diapente vocibus, inuicem nemini ur. Ut ergo coeptum iter peragamus, Senatus Venetus centum & viginti legitimos senatores habet: multi tamen praeterea magistratus obtinent ius senatorium aded ut nostra tempestate ducenti 5c viginti,& amplius ius habeant serendi suffragium in Senatu . Senatores legitimi singulis
332쪽
A annis ab uniuerso ciuium coetu quem magnum consilium nominari saepius est repetitum creantur. Nec tamen hic honos uacationem ullam habet,
quemadmodum omnes alii magistratus. sed ijdem si ita sers tulerit, Sema gno consilio visum fuerit, quod plerunque fit,singulis quibusque annis in eo
munere versari queunt . Modus Sc ratio electionis sit pra i nobis expositaest cum formam omnem comitiorum explicaremus. Eo igitur pacto. Augusto ac Septembri mense singulis comit ijs sex Senatores eliguntur. idie de cies repetita, summam sexaginta electorum explent. sexaginta reliqui adiuna et , seu adscripti sunt prioribus , omnesque hi simul proprijs quibuHam comitiis eliguntur. nam ad tertium Calendas Octobris cogitur Senatus, atquὸd vinisquisque Senatorum Sc qui uis alius . cui suffragii ius est, in Senati iuniim civem nuncupat. Postridie illius diei mane ad horam diei tertiam .ednue. niunt uniuersi cilics in comitium: praelectisque a scriba magno omnium ciuium nominibus, quos pridie Senatores nominauerint, coniecta iri urnanti omnium nomina serte eductantur. mox in suffragia pro unoquoque itur, ex
omnibus his sexaginta. qui plura sitffragia tulerint quim caeteri, dummodo
etiam dimidia excesserint, eo anno adscripti Senatui si mr, ea tamen lege, ne plures, quam duo eiusdem gentis in eorum numero snt sc in numero legitimorum Senatorum tres tantum ex eade gente esse queunt:qua lege optime conssilium fuisse Reipub. existimari debet. nam nulla perniciosior pestis in Rempublicam obrepserit, quam si quaepiam eius pars caeteris praeualue- C rit. ubi eitim aequum ius non seniatur,fieri no potest, societas ulla concors inter ciues consistat. quod usu euenire solet, ubicunqtae plura Reipub. munera in unum conueniunt. sic seluitur mixtum, si quodpiam elementorum. ex quibus corpus constat, alia seperauerit: se omnis consenantia dissonans
fit,si fidem unam seu uocem plus intenderis,quθm par st. Non impari ratione, si ciuitatem aut Rempublicam constare uolueris, necesse est in primissemari, ne qua pars aliis efficiatur potentrir, sed omnes, quoad fieri possit. publicae potestatis participes sint. Quocirca perquam egregie maiores nostri sancitum esse uoluere perpetuum hoc ius in Republica nostra non modo in Senatu, sed neque in aliis magistratibus pluribus gentilibus locum esse. qui madseruandam aequalitatem opus esse uideatur. Nec minus prudens D institutio eligendi Senatus habenda est, ut scilicet sexaginta Senatores more comitiorum selito, serte inquam electioni ac iudicio admixta, eligerentur, sexaginta uero adiuncti ratione diuersa .in qua stilicet nil esset sertis.Etenim si in omnibus par sorti locus esset, facili accidere posset, ut aliquando praecipuortim ciuium ratio non haberetur, atque in Migendo Senatu praeterirentur non sine Reipublicae detrimento. 'Iccirco sexaginta patres ascriptos nul-Ia serte, singulis tamen annis eligi placuit . Senatus igitur primum ex histe
centum ac viginti constat, quorum sexaginta proprio vocabulo Serratores. reliqui adiunm appellantur,quorum comitiis integra dies confirmitur.praeter hos centum te viginti legitimos Senatores pari iure in Senatum cum Senatoribus ueniunt, ut Duce & Consiliarios praeteream decem uiri quadraginta
333쪽
ginta viri iudices capitalium causarum&criminum grauioriam, salis Scania Enonae frumentariae praesecti, diui Marci procuratores,multiqtie praeterea magistratus . adeo ut nostris temporibus summa omnium ducentos ac viginti excedat. hi omnes ius Senatorum obtinent. uniuersa gubernandae Reipublicae ratio ad Senatum pertineti quicquid senatus auctoritate decretum suerit,id sanctiam & ratum habetur. eo discrepante de decernente de paces sunt,
debella suscipiuntur. pecunia Reipublicae, eius iussu exigitur, &impendiatur. si res postulat, noua etiam tributa dedecumae, ex decreto tamen Senatus . tum imponuntur ciuibus, tum etiam exiguntur. si quando etiam uisumst e Repub.esse', ut nouus quispiam magistratus pro tempore instituatur, is Senatu eligitur. Praeterea Senatus quibuscunque temporibus perpetuum sius obtinuit eligendi oratores, qui ad Principes exteros a Republica destinantur,eomm etiam collegium creandi,qui ius habent Ze cogendi Senatum.&ad ipsum reserendi. hos Aristoteles praeconsultores nominat, nostri homines Sapientes, arrogantiore uocabulo uocant: quo interdum nobis quoque utendum esse duximus, ne i communi loquendi consuetudine penitus abhorrere uideamur. Comitia tamen haec senatus, quibus & oratores lepra consultores eliguntur, minus habent sertis, quam ea quae supra descripsi, magni scilicet consilit,uniuersique ciuium coetus . vnusiquisque enim Seis natorum nominat quem uoluerit, deinde pro singulis in Qffragia ituri isque cui plura contigerint quam reliquis, dummodo dimidium totius siminae excedant. cle his renunciati tr. Quod si quandoque necessitas Sevsus Rei- G publicae poposcerit,ut inuito cuipiam munus aliquod publicum iniungatur, unusquisque Senatorum clam in syngrapha eius nomen notat, quem maxime idoneum duxerit . deinde in urnam ad id paratam schedulam eam iacit. inde i scriba extrahuntur, palamque Ieguntur omnes, ac demum pro quolibet itur in suffragia: isque pronunciatur elechas,cui plures suffragati fiterint, dummodo etiam sint plures dimidiis. Hic schedularum modus inuentus est.ne quispiam veritus inimicitias sibi alterius ciuis,aut odium parare illum ad aliquod munus uocando, quod probὰ quidem siastinere ille possit, sed tamen imponi sbi iniquo animo serat,abstineat ab eo nominando: sicque priuati commodi gratia Respublica detrimento assciatur. Nunc modus nobis recensendus est, quo Senatus consulitur eaque decernit Ze sancit quae sa- Helenda sunt: Se quo Senatusconsilita fieri conseeuerunt. Non latuit maiores nostros, si unusquisque Senator promiscue tum referre ad senatum, tum sententiam dicere posset, atque hoc officium proprium nullius esset, magnam semper in Senatu turbationem sore. Praeterea ita usis compertum esse,ut id, uod omnes pariter curant,omnes etiam pariter negligant.Ideo legibus nostris statutum est, ut i Senatu sedecim ciues eligatur, quos vulgus, propterea quod maxime omnium sapere uideantur, sanientes appellat. nos Aristote- Iem imitati, eo quod praeconsultant illa, de quibus consulendus est Senatus . Praeconsultores merito appellare possiimus. hi ius habent te cogendi senatum, de ad Senatum reserendi. magistratus hic semestris est. Caetenim hi Sapientes
334쪽
A pientes in tres ordines sunt distributi, qui longissimo interuallo inter se dis,
ferunt.In primo enim ordine sex sunt Senatores,primari j ciues, qui cum usti rerum,tum dignitate atque existimatione alios facile antecellunt .horii praecipuum munus est, ut de administranda Republica, de bello, de pace. atque aliis naaioribus negotijs praeconsultent,atque Senatum consulant. In secun do autean ordine quinque sunt ciues, qui tametsi parem victoritatem reserendi ad Senatum habeant de rebus omnibus cum illis. qiii sitiat primi ordi . nis , nil illo miruis simi dignitate atque existimatione superioribus longe inferiores. ad eos pertinet in primis, citra militum, qui Reipublicae stipendio
aluntur,& merent sub Venetarum copiarum Imperatore. Tertii quoque ora dinis quinque sunt, quibus demandata est rei maritimae cura, neque ijs praeterea ius est ulla de re ad Senatum reserendi I hicordo apud maiores nostros
in pretio habebatur, quo tempore apud Venetos res maritimae florebant. Uerum re maritima diminuta, nostrorumque studiis ad continentis imperium conuersis, 'c epit hic quoque magistratus non magni aestimari: adeo ut aetate nostra adolescentes, ac vix puberes ad eum ordinem eligantur. hi ergo ciues sedecim, quoriam conuentus apud Venetos proprio vocabulo CUlegium appestari consueuit summo mane conueniunt cum Principe ac Consiliariis primumque ad tertiam usque dici horam priuatos homines audiunt, quibus aliquid rei est, aut cum Republica, aut cum aliquo magistratu; easque causas decernunt omnes simul,vel,si ita res poscere uideatur, ad Senatum de C illis reserunt. sub tertiam diei horam fmnes priuati e curia dimittuntur, consestimque ab aliquo se libarum qui is ς ςtis Reipublicae sit, legutur omnes epistolae ad Senatum mita' postmodiim, nisi ab oratore alicuius Principis. qui ad Ducem Se Collegium admitti 'elit , aut a quopiam maioris momenti negotio, quam ut in aliud tempus.disserri possi, interpellareir, seceadunt hi Sapientes, siue praeconsultores in certum conclaue consultaturi de publicis negoti js. Postquam conuenti im est, & consederi int omnes, is qui praesechas est nam eorum unusquisque septenos dies vicissim rerum administrandarum primum locum ostinet rem proponit, de qua si consilium ineundum. Deinde singillos sententiam rogat,eo seruato ordine, ut primae classis praeconsiliores primarij ciues, primi etiam sententiam rogentur, di-D canthue post eos quinque illi, quos in secundo ordine constituimus. Postrea mi, si res proposita maritima sit, sententiam dicunt tertiae classis praeconsultores, quibus earum rerum cura demandata est. Qudd si ea res, quae in consiliationem uenit,non spectet ad rem maritimam,hi postremi silent. in unaquaque uero classe primus sentetiam dicit, qui septem proximis diebus praesiit. deinde is qui natu maximus, deinceps alij prout aetate praestiterint. postremus omnium, qui alios rogat, remque deliserandam proposuit, quique per eos septem dies praesectus fuerit, sententiam dicit. Re tandem inter ipses prope discussa ac deliberata siue omnes in eandem sententiam conuenerint, sue in duas aut tres diuersas, ut uaria sunt hominum ingenia, diuisi fuerint, Principem Sc Constiarios conueniunt,priusquam Senatum cogant. Ibique
335쪽
omnium sententiae recitantur: quibus si Princeps, aut Consiliarius quispiam Eassentiti uoluerit, sitaque alictoritate fauere, aut aliam nouam inirenerint, re iterum inter eos deliberata, tandem omnium sententiae scriptis mandantur.
id muneris ad eos spectat, qui uniuscuiusque horum trium ordinum sunt scribae. sic negoti js quae Senatus auctoritate decernenda sunt, consultatis,senatum cogunt.ubi Senatores in curiam conuetierint,primum recitantur omnes literae, quae alicuius sint momenti quae e post dimissum proximum Senatum Principi te praeconsillioribiis redditae fuerint.postea de his rebus,quae ὀ collegio praeconsultomim deliberatae suerint, primum sententiae leguntur, siue illae concordes sint, siue inter se diuersiae, eodem serὸ pacto, quo Plato significare uidetur, apud Athenienses rogationes populi fieri solitas filisse. FNullus uerd praeter eos, quos a Venetis Sapientes vocari admonui, reserendi ad Senariim ius habet, suamque sententiam illius ordinis auctoritate confirmandi de sanciendi. Ducem tamen, Sc Consiliarios, & quadraginta vi-rsim praesectos, de quibus infra dicemus, excipio. Lectis in Senatu omnium sententiis, prim; ordinis sapientium hebdomadae praesectius, s uoluerit, sit
pit. sin minus, natu maximus, aut is, cui dicere uolenti, alij concesserint is elatiorem suggestum ad id sachim conscendens, verba ad Senariam facit: rationes omnes,quibus sententiam si iam confirmet, dissdentesque refellat, in medium affert: modeste tamen Segrauiter, ut senatori j ordinis virum de-eet. postquam is peroravit, surgit praeconsultor alius, qui a priori dissentiat. siamque ipse sententiam confirmat, priorem uerd consulat, alias ille, si quae G
sint praeter priorem,quae a sua discrepent. surgit deinde tertius,s tot sententiae fuerint, eaque in medium adducit, quae secum facere uidentur: sicque deinceps res inter eos discuticiar, quoad nullus eorum reliquus sit, qui ve ba facere velit: nulli enim senatori locias dicendi datur. quousque praeconsultores omnes, qui id muneris subire uoluerint dicendi finem secerint. sed, postquam ultro citroque quantum visum fuerit. & orationibus & argumentis hi contenderint aliis quoque Senatoribus dicendi secultas datur. quod si senatorum aliquis cuipiam ex dictis sentent ijs contradicere aut earum quapiam tueri, sue nouam afferre velit dicendi copiam habet. nullus tamen Senatorum de ea sententia, cuius ipse est auctor, ius ad Senatum reserendi habet: sed pIemnque contingit, s consilium eius Senatoris e Republica esse ui- Hdeatur, ut aliquis ex Collegio sue Consiliarius, sue quadraginta virum praefectias, de ea sententia ad Senatum reserat. Hoc ergo pacto re bene discussa &deliberata sitffragiis omnium, qui sint eius ordinis, Senatus decernit, quamnam sententiam potissimum probet. no tamen pedibus in sententiam eum,
aut in contrariam partem discedunt, quem morem Romanossemasse memoriae proditum est, neque palim sententiam dicunt: sed urnis ac suilia is rem decernunt. non dissimili ratione ab ea, quam in comitiis seruari sepra
docuimus. Scribae,qui a secretis Senatui sunt,serunt totidem umas quot siderint sententiae, de quibus consillitur Senatus: unamque viridem, quae eorum suffragia excipiat, qui sententias eas omnes repudiant. praeterea unam rubes
336쪽
Α coloris. in quam iaciunt sitffragia Senatores, quibus nondum liqueat. unus. quisque autem Senatorum suffragium in eius urnam demittit, cuius sententiam prae aliis probat. si uero omnes rei jciat, in viridem urnam. quod si nondum liqueat, atque ambigatur,urna rubea praesto est. Consiliarij se fragia numerant. id uero pro decreto habetur, cui plures, quam dimidia senatorum pars fuerint suffragati. quod si nullius sententia dimidium summae excesserit, primum ea reiicitur, cui paucissimi fuerint assensi: de caeteris repetuntur si affragia, eodem modo postrema semper reiecta, controuersa ad duas deducitur: quarum altera necesse est, ut plura dimidijs serat suffragia; in quam Senatii sconsultum sachim suisse pronunciatur. re una B expedita de aliis refertur, nisi hora diei intempestiua suerit, idem in omni iabus aliis modus seruatur. Si uero cuiuspiam Principis orator ad Rempublicam Venetam accesserit, a Principe, Consiliariis, uniuerse Collegio excipitur, auditurque ab eis: deinde consultandi tempus petunt. quo dimisso.
reque a praeconsillioribus eo , quem supra diximus, modo deliberata, Senatus consulitur. Princeps primum Senatui narrat, quae petierit orator. deinde omnium, qui ius reserendi ad Senatum habent, sententiae leguntur . eadem ratione si Senatiisconssilium, quo petitioni oratoris respondetur. quo accito legitur ei Senatus decretum, sicque dimittitur. Haec est sere summa
eorum, quae tum ad Senatusconsulta, tum ad uniuersam rationem atque ordinem consulendi ad Senatum pertinere uidentur. Atque hactenus quidem C i nobis explanata sent cuncta membra, quae maioris conflijsiinti quod in Veneta ciuitate formam habet status popularis: tum ea, quae ad Ducem spectant, qui quodammodo speciem quandam regiam in hac Republica praesesert: ac demum uniuersa ratio habendi Senatus . de decemviris deinceps dicendum uidetur. Decemuirum hoc collegium apud Venetos summae est auctoritatis, & i quo non immerito quis asserat Reipub.incolumitatem praestari:cuius origo, ut eius magistratus ratio omnis facilius intelligi possit, longius il nobis est repetenda.Diuina quadam animi prouidentia maiores nostri perspexere, quemadmodum in corpore humano, putrestente humore quopiam, innumeri ac periculosssmi plerumque morbi accidunt, qui tape etiainteritum asserunt: ita etiam in Rebuspublicis existere interdum improbos D ciues, qui negotium Reipub. secessant, dum potius praue imperare uolunt. quam legibus parere, sue adducti ambitione ac regnandi cupiditate, sue mre alieno oppressi. seu etiam scelerum conscij, poenaeque ne a se exigantur, metuentes: quales Romae legimus suisse Catilinam,Syllam, Marium, ac demit Iulium Caesarem qui tyrannide potitus Rempub.penitus euertit.In Graecorum etiam Rebuspublicis de quidem illustribus, eiusmodi ciues nonullos
extitisse memoriae proditum est. Nostris uero temporibus compertum est. omnes sere ciuitates Italiae, quae populari statu, aut etiam optimatium utebantur,tandem in cuiuspiam suorum ciuilina tyrannidem deuenisse. Quamobrem omnibus viribus maiores nostri sibi nitendum statuξ re, ne pulche
rime instituta Respubi optimisque legibus confirmata, a quopiam huius. C e modi
337쪽
modi monstro vexaretur. Nihil enim magis sibi metuendum esse duxe- Erunt, quam intestinum hosteri, lectulum inter se simultatem. quare cum animaduertisse tu in Republica Lacedaemoniorum Ephoros summae auctoritatis su isse, Athenis Areopagitas,Romae decem viros,qui etiam leges condiderunt; opero retium se quoque se miros crediderunt, si, horum exemplum imitati, in dispari tamen causa, magistratum summae potestatis in hac nostra ciui taleinstituerent; cui prouidendi praecipuὸ cura esset, ne qua inter ciues discordia, quae seditionem faceret, oriretur: ne qua factio, aut
nequis perniciosius ciuis Reipublicae insilias moliretur. quod si quispiam
huiusmodi morbus malo salo in ciuitatem obreperet sertim , summam haberet auditaritatem in eos animaduertendi, ac procurandi, ne quid Respublica detrimenti pateretur. tam magna uerd potestas, neque paucissimis sne periculo committi poterat, neque formidabilis, si multis committeretur, serta erat . quocitca , ut ab utroque incommodo cauerent, hoc instituerunt decemvirale Collegium. annuum hi geriint magistratum, eamquet vacationem habent, ut is, qui uel per diem in eo magistratu suerit, non tan-tdm eo anno, sed fit turo etiam eius muneris vacationem habeat, neque fas stellis in comitiis decemviralibus rationem haberi.quibus decemviris Principem quoque N Consiliarios adiunxere: ita ut uniuersem Collegium semmam decem e septem ciuium expleret, quibus hare samma potestas tributa sit. ex decem uiris, si gulis menshus tres dicuntur ab illis, quibus sers obtigerit: hi principes Collegii sitiat, maternaque lingua Capita decem 'virsim appellari consileuerunt. ius habent cogendi decemvirale Collegium, atque ad illud reserendi; certum conclaue habent, in quod quotidie conueniunt: certos etiam ministros, ianito es, apparitores, ac stipatores: adeo ut nullius magistratus subsellia cum imaiori obseruantia adeas. adeuntue m omnes, quibus ciam decemviris negotium cst. literas quoque ad Col- Iegium scriptas legunt, &de illis ad idem reserunt. ne tamen temere senatus ille consulatur, non unus tantum ex his Principibus reserendi ius habet, sed duo sint, opus est, cpii referre de eadem reuelint, seu quatuor n-stiari j.'ob eandem etiam causam, ne quid temere a paucissimis ciuibus immutari possit. illud institutum est, ne, si quippiam, quod iam sanciturost, abrogare uelint, id habeatur pro rato atque decreto, nis duae Collegii
partes sitffragata fiat. illum quoque morem obseruant, ne reum, cum de eo iudicium laturi sunt, in Collegium admittant, neque cognitorem, aut ratorem quempiam, qui eius causam agat: quod tamen ius, cum apud alium magistratum causam dicunt, reis concessum est. ratio autem, quari
in iudiciis exercendis seniant, haec est. ὀ Principibus Collegij reus auditur.
eiusque dicta omnia scriptis mandantur. Cum autem causa ad Collegium desertur, ipsi Collegii Principes, aliique iudices, qui intersunt, S accusato ris Screi vicem agunt: resque decernitur maxima semper adhibita iudicii moderatione. Initio decemviri huic tantum rei operam impendebant, ne
quid existeret, quod Reipublicae ciuilique concordiae posset ossicere. post
338쪽
Α ea uero grauissima quaedam crimina & enormia facinora huiusce iudicij seueritati ac cessirae comissa suere,ut si qui rei facti essent,uel quod numos adulterinos cudissent, vel quod venere mascula usi essent. nostra etiam tempestate additum sitit,ut ab his iudicibus constitueretur multa ac iudiciu exerceretur in quosdam scelestissimos homines, qui maledictis Deum optimum uel
beatam Virgine incessere ausi essent, nonnulla etiam,quae maxime arcana ecsent,ic ad summam Reipub.pertinerent ut ad decemviros deserrentur, institutum est,qui tamen nihil, quod maioris momenti st, nisi de sentetia totius Senatus, decernunt. res quoque pecuniariae ab ipsis pleraeque administratur. quocirca ne de tot,tamque arduis negotiis potestas paucioribus,quim par ess sit , ciuibus permitteretur, accessiti sent in hoc Collegium Sapientes primi ac secundi ordinis, Advocatores quoque de Procuratores sancti Marci, qui magistratus semmae est venerationis: sentque praeter hos huic Collegio ascripti quindecim senatores, quos adiunctos vocant, uniuersi tamen hi iussi Sagij non habent, sed tantummodo decem leseptem priores, Se quindecim his adiuncti, adeo ut omnes summam expleant xxxi I suffragantium. Caeteri eis omnibus negotiis intersunt, hoc iure priuati sent. adiuncti quindecim neque a Senatu, neque comitiis magni consilii eligi solebant: sed decemviri, quos uoluissent, senatores quindecim collegas sbi adiungere consileuerant, qui tamen neque gentiles eorum, neque archa necessitudine coniunm fuissent. nunc uerὰ comitiis magni consili j eliguntur hi quin C decim adiunm. Maximam ex decemvirali Collegio Reipub. Venetae utilitatem extitisse,ipsa experientia rerum omnium magistra compertum est. naanno ab hinc decimo septa ducentesimum, Marinus Faletriis Dux, qui tyrannidem moliebatur, magnamque Reipublicae turbationem allaturus fuerat, continuo decemuirsim auctoritate ac prudentia oppressus, temeritatissmul de sceleris poenas dedit : disceptanteque hoc Collegio capite mulctatus est uni cum plerisque nobilissimis ciuibus, qui cum eo in perniciem Iibertatis conspirauerant, perpetuaque ignominiae nota fuit affectias . in ea enim curiae parte, in qua pictae sent imagines omnium Principum cum elogiis rerum, quas optime pro Republica gesserint, Marini Faletri sedes, imagine vacua, versiculis quibusdam inscripta est, quibus declaratur eum Du-D cem pro criminibus, ut nihil immutem) securi percussum fuisse. Perniciosissima certe, εe quae facile perniciem N exitum Reipublicae allatura suerat conspiratio, ni decemviralis Collegi j auctoritate statim oppressa suisset. Nonnulli quoque ciues, qui ambitione dum periculosas quasdam leges pro-
.mulgauerant,ut auram popularem aucuparentur, continuo decemvirum seueritate oppressi poenas temeritatis atoue immodica ambitionis Reipubli cae dederint. Qua ratione effectim est Deo optimo fauente, ut nullus hu- iusmodi morbus nostram in civitatem auctoritate huius Collegi j confirmata inuaderet. Iam praecipuae Reipublicae Venetae partes, quibus uniuerusa sere gubernatio continetur, a nobis expositae sent. Verum, ut omni ex
339쪽
parte institutum a nobis opus persectum sit, de reliquis quoque magistra- Atibus dicemus, a quibus tum iura dicuntur, tum pecuniae publicae administranturmecnon de gubernatoribus ciuitatum quae sub Veneta ditione sunt. deque classium,exercituumque pra ectis. Postremo nonnulla instituta exponam, quibus Optime meo quidem iudicio cautum est,ne populus de plebs minutior aegreserat nullam sibi in hac Republica gubernationis partem ec se. Docebimus item haud quaquam omissam fuisse,ut plerique existimant, publicam ad rem bellicam iuuentutis institutionem. Verum, antequam ad hane rerum institutionem explicandam ueniam, non ab re esse ex immo, si Iectorem admonuero, in ea ratione, qua supra dixi Senatum consuli sole- .re, ipsumque decem virum Collegium, apparere perspicue mixtionem, quin Fdam legona popularis status, 3c Reipublicae optimatium. Nam quod nihil possit Senatus decernere, nisi de eo prius ad ipsum Senatum ἱ praeconsilitoribus relatum sit, status optimatium est. Quod uero praeconsultores nullam habeant potestatem, nisi consulant Senatum, eorumque sententia illius auctoritate confirmata sit, profecto est popularis gubernationis institutum. Itaque non modo in uniuersa hac nostra Republica, verum etiam in qliacunque' eius parte, qui rem perpendet, inueniet hanc, quam dixi, mixtionem dc temperiem, qua restae illae gubernandi rationes, in unam sormam atque speciem Reipublicae nostrae coaluerint. Sed illuc, unde egressi
est, nos ra reuertatur oratio. Omnium ergo prima ea pars nobis exponenda est, quae ad ius dicendum pertinet. Universiam igitur ius. quod a magi- G stratibiis reddi solet, bifariam divisim est. Nam aut in sippliciis cosistit, quaestinenda sitiit de hominibus facinorosis, qui patriam aut ciuem aliquem insgni iniuria affecerint, uel in deos immortales impij extiterint; aut positum est in causs forensibus iudicandis. Iccirco etiam Venetiis duo genera iudicum simi. horaim alterum causis forensbus, alterum uero iudiciis r rum capitalium praeficitur. Primum itaque de criminosorum hominum Hilditibus , mox de sorensibus dicemus. ex delictis quaedam minutiora, uel si apte natura, uel peccantium hominum conditione habentur . nonnulla grauiora & maioris momenti, aut genere ipso peccati, aut peccantium nobilitate . qua de causa duplices quoque sunt capitalium rerum magistratus instituti . ad horum alteros grausores cauis&insgniora crimina deferun- Hetur, ad alteros uero leuiora. In Republica quidem Veneta iudicia uniuersa ad eam nationem, quam propositimus, perquam Uregie diuisa atque con- sit pia reperiemur. nos de insignioribus primor mox de aliis dicemus. Praeter delicta, quae decem virsim censurae commissa esse supra diximus, grauiora omisi crimina Advocatoribus reserentibus collegioque quadragintauirali disceptante, disterni solent, ijsque pro crimine poena constitui, qui in eis depreliens fuerint. adraginta hi viri, qui criminum causis praesecti sent, criminales vulgo appellari consileuerunt. De utrisque tracta lium, sed primo de Advocatoribus. Advocatorius magistratus priscis temporibus magnae suit
340쪽
A auctoritati, incredibilisque existimationis. praecipuum eius munus est, legucustodia, ne aliqua scilicet in parte legibus officiatur. Quamobrem quilibet eorum,qui in eo simi magistratu, eam prope intercedendi potestatem habet, quam apud Romanos Tribuni plebis obtinebant: sed illi ut tuerentur libertatem plebis Romanae, nostri uero ut uim legum tueantur: quare non immerito Tribuni legum uocari possent. Nos uero, ne perspicuitati,cui praeci pue operam damus, ulla in parte ossiciamus, i communi usitatoque vocabulo non recedemus. Illi ad populum seu plebem reserebant, nostri uero Ad uocatores ad quadraginta viros quidem de leuioribus causis, de maioribus ad Senatum de maximis interdum si ita eis visium fuerit, ad maius consilium B reserunt. Quamobrem antiquitus magna erat huius magistratus auctoritas. Nunc uerὁ quoniam decem virsim potestas latius se dilatauit, ideo Advocatorum auctoritas diminuta, existimatio obscurata est. Caeterum, quum is magistratus tam amplam obtineat intercedendi potestatem, legumque custo/ia ad eum potissimum pertineat, qui autem sicinus aliquod perpetrarint maximὸ contra leges secisse uideantur,illustres praesertim ciues ad quos praeter alios attinet, Reipublicae conseruandae operam dare: iccirco peculiari Wiodam modo huiusmodi delicta censura Advocatorum visa sent etaeorrigenda, licet ipsi nullam habeant potestatem quippiam contra reos statuendi, praeter quam in paruis quibusdam causis. caetera omnia de consilii sententia statuuntur. Hoc in loco non ab re futurum duco, si omuem iudi-C ciorum capitalium rationem explicuero, quae Advocatoribus reserenti bus sunt: quandoquidem nullibi, quod sciam, modus hie seruari leat: simulque ut arbitror perspicuum faciemus, quam nam auctoritatem habeat hic Advocato rhis magistratus. Quum erimen aliquod ad Aduocatores delatum suerit. si res digna censeatur eorum censi ira, confestim uel ab Omnibiis vel etiam ab uno tantum nam tres ei muneri praefecti sim0 intemeeditiir,id est reus esscitur ille,cuius nomε delatum sit.deinde ab intercessore refertur de eo crimine ad consilium illud, quod maluerit Advocator, qui intercesserit quamliis plerumque consillatur XL virale Collegitim quod iudiciis capitalium criminum praesectiam est. Ibique causa recitata, de consilii sententia decerniturian reus sit in carcerem conijciendus. 8e quaestioni adhi-D bendus, an potius solutus causiam dicere debeat. reus postea ex consili j decreto accersitur, uel ab apparitoribus magistratus Advocatomm cum deprehenditur. causam dicit uel solutus, uel ex uinculis'. de crimine interrogatur :respondet,testes utrinque citantur: quaecunque ille dixerit, siue sponte. siue tormentis coactiis tum quae testes adducti coram magistratu se scire fassi fuerint, siue pro reo, siue contra reum . omnia scriptis mandantur. Hac ratione tota causa in codicem publicum relata, omnium, quae scriptis mandata sunt, reo sit copia e constituiturque tempus, quo docere causam possit aduocatos atque oratores, quos sibi adhibuerit, illique possint omnia diligenter perspicere . quae reo patrocinentiir. de meditari quo pacto obieehim erismen, tessimoniaque reo aduersantia diluere possint. tandem causa incipit a