장음표시 사용
341쪽
gitari. Hac in parte non est reticendus mos maioriam ad nostra usque tenio A. pora perduehis . si enim sorte clitispiam reus factus tam tenui rei familiari istierit,ut simplum sacere nequeat in conducendis aduocatis, qui partes sitas tueantur, duo oratores, qui Reipub.stipendio conducti, id muneris habent, suscipiunt inopis illius rei partes tuendas . sic enim lege cautum est, ne vitiis indicta causa puniatur. Postquam uerd satisfactum fuisse reo uidetur, ne uoad eius defensionem quippiam amplius requiri, Advocatores consilium in- dicunt, diemque reo constituunt, quo causam dimitus sit. Consilio coacto magistratus hic Ad iocatorius accusatoris vice langitur eosque qui in eo sunt magistratu, maxime decet ut accusatores acerrimos agant,qualis dummodo id assequi possunt suit Cicero in Verre S in M. Antonium, ita tamen
ut maledicta caueant, neque extra causam maledicendo vagentur. Nam is,
qui maledictis indulget, potius inimici 5 praui hominis ossicium facere, quam Reipublicae causam agere uidetur. Hac enim in parte apud Venetos longe secus res se habet, quim apud Romanos. Olim Romae quiuis ciuis alteri diem dicere poterat, eumque quam acerrime accusabat apud iudices. Venetiis uero nemo priuatus hoc munus obire potest, sed ex Reipublicae lage osscium illud est Advocatorij magistratus. Qua in re magis naturanti rerum imitati, sapientiusque concordiae ciuium consuluisse maiores nostri uideri debent, quim Romani. Nam quoniam qui facinus aliquod perpetrauit, maxime leges 3c Remmiblicam lassit, ideo ille praecipuὸ Reipublicae poenas dare debet, iure magistratus is, qui tuendis legibus praeest, a facino roso homine poenas poscere . atque ad id omni studio eniti debet. Contra priuati ossicium est illatas sibi iniurias obliuisci, sicileque reo concedere. Praeterea nullus priuatus ciuis potest accusatoris personam sbi sumere absque maxima inuidia incredibili odio eius, cui diem dixerit: ex qua re sa-eilὸ seditiones oriuntur inter ciues. hoc igitur incommodum a nobis perquam egregiὸ vitatum est,uniuerso hoc accusandi munere magistratui dema dato, qui non priuata simultate di ictus, sed ex legis praescripto id agat . cpio effectiam est. vi nunquam sere auditum sit Advocatorum cuipiam vicio datum Risse, quod vehemen ius in reum sit intectus, aut nimis acrem accusa torem se ginerit. infim0,qui acriter in hoc osscio versatur, magnam sibi laudem comparat apud uniuerses ciues. Sed ad incoeptam iudiciorum ratio-
nem redeamus. Agit ergo coacto constici Advocator partes accusatoris orationemque in reum habet acerrimam. crimina id facinora obijdit primum, deinde testilms obiecta confirmat, ac verisimilibus coniectitris corroborata Postquam dicendi finem secerit, agitur causa rei ab eo patrono, quem si-hi asci iit: deinde s Advocatorum quispiam antequam iudices sententias rogentur adhirc vn ere reum voluerit, locum dicendi habeti similiter aduocati rei respondendi, di obiecta crimina diluendi facultatem habent: eaque ratione causa utrinque agitator donec alter eorum, sue reus sue
Advocator, cui dicendi lociis incumbit, se amplius dicere nolle pronunciauerit. Perorata causa reus eiusque patroni discedunt Θ curia iudicum - cum . . iudi-
342쪽
A iudicibus claudunti irin conclaui Advocatores eoriamque scribae, praeterea. nulliis. Advocatores primum de puniendo reo ad iudices reserunt, sententiasque rogant, an puniendus uideatur, nulla tamen adhuc constituta certa poma; quem morem Athenienses sere seruabant. Athenis enim iudices duplices sententias ferebant. primis aut absoluebant reum,aut condemnabant: secundis, si prioribus condemnatus fuisset, poena constituebatur, ut ex ApOlogia Socratis apud Platonem perspicue intueri licet. consimili iudiciorum ordine, Sc prope pari nos quoque utimur ratione. Resertur igitur primum ab Advocatoribus de condemnando reo. iudices in suffragia eunt. Omnia, enim consilia apud Venetos res omnes suffragiis decernunt. tres urnae dese-B runtur, quarum una reUs condenatilr, altera absiluitur penitus absque mulcta, tertia colliguntur sust agia eorum, quibus nondum liquet, utrum sit statuendum. Prima urna qua condemnatur reus, albi coloris est; secunda, qua
absoluitur,viridi ritertia, rubet. unusquisque iudicum,siue causa disceptantibus XI. viris ut plerunque agatur, sue Senatus cosulatur, quod raro accidit, in grauioribusque causis tantum fieri solet, siue ad magnum consilium ab Advocatoribus relatum sit . quod rarissime accidit, grauissimisque in causis fieri consuetiit, ne quis si affragium suum perspiciat. pitulam linteam in eam urnam, quam maluerit,demittit. Postea i praesectis consili j sitffragia numerantur. Qiiὀd si plures dimidijs reum absolverint, confestim prominciatur, absilutus: estque Advocatonim rogatio repudiata. sin plures dimidiis dam-C nauerint, illico pronunciant damnatum. At si neutri dimidium excedant, quod multi sint iudicum, quibus nondum liqueat, pronunciant reum comperendinatum suisse. iudices liae causam amplius discuti velle. si absoluitur. nihil amplius negotii habet sed euestigio liber dimittitur. s comperendinatur iudicibus, Sc reo dies statuitur,qua denuo causa, Advocatoribus accusentibus, patronisque obiecta crimina diluentibus agatur. Post dictam N peroratam causam itidiciam suffragia repetuntur. Quod si etiam tum nihil decernatur, quod suffragia, quae neutram in partem uenerint. dimidium summae non excedant, iterum pronunciant reum comperendinatum . dc tertioeonsitum indicitur. Constituta die, qua tertio quoque ca)isa eodem modo repetatur . demum in sitffragia itur . nec tamen ampliusratio ulla eorum ha-D betur quibus nondum liqueat. Iccirco,nisi paria suerint susscigia, necesse est reum uel damnari, uel ab lui. .si absbluatur, nihil arripi ius ei negotii est, ut
dixi. sit pronuntietur damnatus, decernitur quanam poena in eum si animaduertendi i m. de genere poenae reserunt, tum Advocatores, tum praesecti Collegio iudieum. mos tamen est, ut Advocatores eam poenam proponant. quae pro genere criminis uideatur acerbi sina ctenim huius magistratus os
sicium est, iit ad severitatem inclinet. Alii tieia, Consiliarii, inquam .ac pra secti quadraginta virdm, quibus ius est ad id consilium iudicum reserendi,
leuiores poenas proponere consileuerunt, nis crimen fuerit adeo atrox, ut clementiae nullus si lociis, seu Advocatores lenius egerint, quam eum manistratum deceat. propositis omnium sementiis eodem serme modo decera Cc iiij nitur
343쪽
nit Brpoerra, qua reus ille sit assciendus, quo supra diximus Senauis 6sulnim Aseri selere, ubi praeconsultoriam sententiae uariant. quam rationem si hoc in Ioco repetere uellem, imponimeque taedio asscere lectore; merito ineptus haberi possem. hoe tamen dixisse fatis est,eam sententiam iudicum pronuntiari, quae reiectis aliis plura dimidiis suffragia tulerit. Hoc in loco mihi videor non ab re fastiirus, si bina instituta annotauero priidentissme i maioribus nobis tradita. Primum est, quod nullius rei seu iudicii quempiam magistratum ne dum ciuem sne prouocatione arbitrum esse uoluerunt, sed omni in re summum ius atque arbitrium esse Consilis, seu Collegiis tributum . Alterum uerὁ silperiore illo non minus utile est, idque est tale, quod uoluere iudices non ore sententias dicere, aut palam statuere quid 'nam sen- Ftiant, sed clam suffragijs decernere quod maluerint. utrumque sanὸ meo iudicio, prudentissme.nam quod summa auctoritas nulli magistratui concensa sit. recte se habet. etenim praeter quam qiiod periculosum est, sit immam alicuius rei,quaecunque ea si committere paucis cinibus:tum illud cauetur,ne,
si sortὸ res deliberata male cesserit, ciuitas de paucis ciuibus queri possi. Vt
uero clim decreta iudiciaqtie fiant, non minore prudentia sancitum est . iudices enim, huiusmodi suffragiorum instituta ratione liberius iudicat v msi palam atque ore sententiam serrent. ex quo interdum, lici propter ambitionem ab aequitate abducerentur, uel amici ac bene de se meriti ciuis offensionem vererentur, vel potentioris indignationem extimescerent. Illud
quoque nrouisum est, ut quisque iudicum iudicium suum sequatur, nec ab Galterius iudicis attinciritatis pendeati quod ficili accidere posset, si ille qui
prior dixisset sententiam prudentissmus.ae scientissmus haberetur. quocirea nec etiam ab excelletissimis phi Iosephis genus hoc iudiciorum omissem est. sed ad rem redeo. Postquam omnis iudiciorum ratio a nobis exposta est, ad xxxx capitalium causarum iudices, de quibus dicendum institueram. reuertar. Horum collegium iciuitate nostra,ad quod Aduocatores de causis capitalibus reserant, eoque deliberante sontes puniantur institutu est. Ideoque n5 nisi in causis grauissimis ubi etiam Reipublicae intersit,in utram par-υ iudiciti cesserit, A)uocatores Senatu consulunt, rarissime ueia maius consilium. Verum omnes capitales causidia hoc quadragintauirale Collegium deserunturi cuius sententia rata est nullusque ab ea amplius est prouocationi HIocus. gerunt hi magistratum ommestrem, postquam sedecim menses expleuerint inserensibus causis iudicandis. Tria nanque Collegia in Republica Veneta sunt, quodlibet ex xxxx iudicibus constat. duo forensibus causis iudicandis praesecta fiant, tertium, de quo agitur, capitalibus. hac tamen diis stributa ratione sunt, ut cum primum functi suerint magistram capitales hi
iudices, inordine ipsi redigantur, alijque XL viri magni confiij comitii,
sufficiantur. Non tamen hi suffecti confestim ad iudicandas capitales causas accedunt, sed Collegium illud xxxx virale, quod urbanis causis decernendis octimestri eo temporis spatio praesectum sitit,siibit in locum capitalium.qiii iam demcti sunt magistratu. his uero forensbus atque urbanis iudicibus
344쪽
A succedunt tertij xxxx viri, qui item eo ommestri interuallo exterorum causas iudicarunt, in eorumque locum illi nuper suffecti subeunt. sicque per vices ijdem iudices, de de serensibus causis tum urbanis tum exteris, & de capitalibus decernunt, ac totum biennium in his iudici js versantur. Tria haec Collegia iudicum proprias habent appellationes. primum, ad quod exterae causae )eseruntur, nouum nominatur. secundum, quod urbanis praeficitur, Vetus dicitur. tertium, quod de capite sontium iudicat, criminale i criminibus nuncupatur. hi quadraginta viti criminales nucupati, praeterquam quod in causis criminalibus,sue capitalibus summam iudiciorum habent, admittuntur etiam in Senatum,S: ius suffragij in eo ordine obtinent. Habent prae- v terea triumuiros ex suo ordine, qui singuli binis quibusque mensibus soriceducuntur, ac per vices semper assdent Duci & Consiliarijs, paremque illis
auctoritatem ad Senatu reserendi de quacunque re voluerint,sabent; itemq, ad magnum consilium,eo tamen modo quem supri tetigi. nec absque ratione xxxx hi iuniores viri Senatoribus, qui plerianque senes esse selent, commixti fiant, ut scilicet naturalis senum frigiditas iuuenum calore toperetur. Non tamen iuniores hi senibus numero pares sunt, sed longe pauciores; tot tamen, ut aliquod caloris vcsfigitim in Senatusconsultis apparere, atque inesse queat: quod quandoque in rebus agendis, perquam necessarium est. accedit etiam illud, quod senatoria auctoritate his xxxx viris concessa. Reipublicae administratio aliqua ex parte inferioris notae ciuibus communicas ta uideri potest, quales plerunque hi si int, qui quadragintaui ratum gerunt, in quo ordine populari quadam lege maiores nostri usi sunt. Nam tribus his
xxxx virdm Collegiis sngulis quibusque diebus, quibus conueniunt, cer tum ex aerari ompendium constitutum est. Ideoque raro admodum diuites ciues hunc magistratum petunt, facileqite, si petierint, reptilsam serunt. verum egenis ciuibus,probis tamen hominibus sicilis est ad hunc honorem accessus. Qua ratione tum inopiae proborum ciuium aliqua ex parte consit Iitur: tum etiam Reipublicae administratio non solum diuitibus Se insgnioribus ciuibus, quod optimatium est status, & paucorum potentiae commissa est:verum etiam aliqua ex parte, mediocri tamen, ciues inferioris ordinis adi Rempublicam accessum habent: qui mos pertinet ad popularem statum. Ex D his cuilibet compertum esse potest, in omni parte Reipublicae Venetae temperationem illam apparere, cui plurimum studuisse maiores nostiras, in huius opusculi exordio diximus, ut scilicet popularis status ratio optimatium gubernationi permixta esset: eo tamen temperamento adhibito, ut plures optimatium partes essent. atis itaque iam θ nobis tum de Advocatoribus,tu de xxxx viris causarum capitalium iudicibus dictim arbitror qui ideo instituti sunt,ut in crimina,seu genere peccati.seu conditione peccantiu insgniora, animaduerterent.Nunc tepus postulat ut de nonullis inferioribus magistratibus qui minutioribus, ge genere ipso & hominu fortuna ulciscedis delitasti maleficiis praesunt, pauca qitaeda perstringamus. Hi quoque duplices sunt.
alteri ius capitis habent, alteri non habent: quorum potestas eo tantum e tenditur,
345쪽
tenditur, ut in vilissimos homines, atque in meretrices animaduertat: quos Evel virgis cardi iubent,uel in carcerem conijci.prout quemque peccasse constiterit. Potior uerd ille magistratus, qui capitis iudicium serre potest, rursiis bipartitus est. Nam no ijdem iudices quaerunt de crimine.&quaestioni reum adhibent, ac sententiam serunt:sed priores noctis stilicet praesecti,tota prius
causam reorum agitant, ac scriptis mandant, quae testes dixerint, quaeque rei vel sponte vel coacti tormentis consessi suerint: demn in omnem causam ad
iudices proprietatum deseriint. diuersusi priori hic est magistratus, hique sentetiam silerent, ubi de causa capitis agitur. quod si leuius seerit delichim.
ut tantum virgis caedendus, aut carcere aliquot menses coercendus reus esse
Dideatur, noctis praesecti totam causam expediunt, neque Collegium qua- Fdragintauirale considunt, sue coniicere quempiam in carcerem uoluerint. sue quaestioni adhibere. ouod ipsiim iustamen Advocatorius magistratus non sal et, uersim onus est, ut prius Collegium consulat, atque auctoritate decreti illius Collegii nitatur . neque sine magna ratione hoc ita institutum uidetur suisse. Nam si pro quolibet crimine & pro ijs reis, qui homines nullius pretijsirnt. consitum considendum esset, incredibile negotium Reipublicae administrationi conflaretur: sontibus etiam viris maior peccandi licentia tribueretur spe impunitatis maiore proposta. Vt ergo iudicialiuitismodi expeditiora essent ac breuiora. Praefecti nobis etiam auctoritatem , q a Advocatores priliati stini. obtinent. Hi noctis praesem sex sint: sex item in minimo eo magistratu, cui infimos tantum homines, leuibusque in cri- Gminibus ius est. Capita tribuum ciuitatis appellantur hi . qui eum magi stratum perunt. quoniam ex unaquaque tribu in sex enim tribus tota ciuitas diuise est tum praesemis noctis, tum caput tribus eligitur: quo more etiam in Consilia ijs eligendis uti selemus, quod sit perius a nobis minime omissum sitit. Utriusque praeterea magistratus ossicium est, ut noctii mas excubias perstas tribus agant alternis noctibus, ac vicissim modo praesemas noctis, modo eaput trisus. si iam tribum circumeant ad gallicinium usque, cum publicis stipatoribus 5 apparitoribus armati. prouideantqire ne per noctiirnas tenebras. quae maiorem licentiam praestare hominibus stelestis selent, cuipiam fiat iniuria: ne e ser clim domum quampiam fodiat aut ne latro ullas rer vias grassetur in quenquam. in primis Venetae urbis originibus uterque Hhic magistratus magnae existimationis erat. postmodii adiunitis nouis Reipub.magistratibus, prout ratio temporum & commoditas exigebat, horum dignitas Sc auctoritas est obseurata: shmmaque potestate ad nouos magistratus translata, parila quaedam de viliora negotia veluti seces in eorum iubse Iii. resedere. Hactenus de magistratibus, i capitales causis decernunt duxisse susticiat. De serensibus in sequenti volumine dicetur.
346쪽
ios ille in Repitiatea Veneta perpetuus sonper luit, ne
quisqtiam magistratus in maioribus causs summam auctoritatem' haberet: sed sem mi im illud ius Collegiorum seu consilionim , ut usitatius loquar, esse uoluerunt. Ideo in sorensibus quoque causis, quae summam quinquagintaquinque nummorum aureorum excesserint, nullius magistratus iudicium est, i quo non sit prouocatio ad auditores Vrinnarum causarum , qui lingua vernacula veteres appellantur, de ad Collegia quadraginta viuim, de quibus sepra commemorauimus .iSed, ut perspicue tota haec iudiciorum serensium ratio intelligatur, ab auditoribus, qui qui dem duplices sunt, ordiemur . novi enim sue recentes atque veteres senti Ueteres i vetustate nomen sertiti, si quod hic magistratus apud Venetos mulio vetustior st, quam alter: qui non prius in hanc Rempublicam inducitas est, quam continentis imperium habueris, multis seculis post umem conditam. Veteres hi auditores eandem fere auctoritatem obtinent in iudiciis causarum sorensium. quae urbanis hidicibus disceptantibus diiudicantur', quam Adliocatores in plerisque omnibus rebuς, si qua in parte legibus officere uidentur, intercedendi, inquam, potestatem habendi cum ergo a iudicibus urbanis contra aliquem sententia lata suerit. licet illi ab eorum iudicio ad auditores prouocare. Causa ad eorum subselIia deducta, & vltro citroque agitata ab his, inter quos controuersia fuerit, nisi fiammam excedat quinquaginta aureorum nummum. Omnesque iudices in eandem sententiam conuenerint, possunt ips abs te quadraginta vir im Collegio rem decernere. qu0dsi inter sedissenserint, uel unus eorum potest intercederer causaque illa apud minimum quoddam Collegium agitatur, in quod uterque auditorum magistratus, tresque alii iudices conueniunt, qui praesecti sunt iudiciis de inuentis rebus; ibique minores hae cauis diiudicantur. Quods uniuersa causa eam semmam excedebat, ante nostram aetatem non poterat ad quadraginta virum Collegium res deduci, nisi aliquis auditorum latae i iudicibus sententiae intercesssset, de ea pie ad quadraginta viros retulisset. Nostra uer3 tempestate lata lex est, qua conceditur illi, contra quem priores iudices sententiam pronunciauerint, ut post fres exactos menses, quamuis nullus auditorum intercesserit, possit diem aduersario
347쪽
sario dicere, S ad Collegium prouocare. qua lege aiiditoriam auctoritas ual- Ede est imminuta; quae tamen clim intercedunt,nonnihil ad caiisam obtinendam tralet. nam neque tres menses operiri oportet, eorumque intercessio
vehit praerogatiuaiiudicii uidetiir esse.Si aiiditor intercesserit prioribus iudicibus diem dicit,Collegium quadraginta vitum aditur. Ante nostram aetate uterque magistratus orabat coram Collegio. sentcntiamque uterque suam tuebatur. paulatim uero segnitie quadam sachim est,ut priores iudices,quo- nim sententiae interccssum sit, non modo orent, sed ne intersint quide, cum apud quadraginta viros causa agitatur, dictaque illis per tabellionem die, ut . ij quod itis postulat. statuatur respondeant. mos uero ille, ut auditores primum referrent ad Collegium de causa cui intercessissent,orationemque ha Fherent ad nostra usque tempora deductus est. Nunc uer0 penitus intercedit,
sed patroni tantum correm,inter quos controuersia fuerit, hoc munus destinguntur,menturque suoru m clienti'm causas: quibus rebus effectum est , ut dignitas auditorii magistratus, quae diu illustris stit, nostris temporibus obscura admodum 8e imminuta sit. Quadraginta hi urbanarum causanim iudi ces eundem serὸ morem seritant in iudicando, quem ὀ iudicibus quadraginta capitalium causarum seruari selere disimus. hoc tantum discrimen est, quod in causis, in quibus de capite antur εἰ fortunis reorum nullum certum orandi tempus stat ut m est.In his eris urbanis litibus praescriptum est temporis interuallum,ultra oriod orationem protendere no possunt: hora enim cum dimidia tantum cuilibet oranti concessa est. neq; in forensibus iis causis Giudicandis uariae reseruntUr sententiae, ut eam Collegium eligat, quam maluerit, quemadmodWm in sum endis pcrnis de nocentibus & parui preti j hominibus seri solere superilis dictum est: sed tantum refertur. an lata prius a iudicibus sententia confirmanda si, uel potius abroganda. de abrogatione refertur. s auditor quis intercesserit. quod s non sectit intercessum, sed sire intercessore causa ad Collegium fiterit dedo ista , presecti Collegi j perorata utrinque causa non de abroganda, sed de consi anda lata sent Elia reserunt. iurati iudices omnes in suffragia eunt.Tres item urnae deseruntiar. viridi abrogatur id de quo relatum fuerit: candida approbatum nil ea uero eis dcstinata est, quibus nondum liqueat, sed uelint causam ampliari. nihil autem decretum habetur, nisi plures quam dimidij abrogauerint, aut approbauerint. Hquod si iudicibus nondum liqueat. de in neutram partem iudicium factumst. causa ampliata pronunciatur ad alteram diem, qua eadem sere repetuturi quod si etiam eadem die iudicium pendeat, tertio cogitur Coltcgium, causa repetitur. qua perorata utrinque itur in suffragia, neque amplius ulla eorum iudicum quibuς nodum liqueat habetur ratio.quare nisi paria suerint suffragia, in alteram partem fit decretum, sue de abroganda. sue de confirmanda sententia lata. Abrogata sententia ne aquam adimitur potestas actori, quinde eadem re iudicium repetere possit. nihil enim abrogatione statui- uir. sed tantum lata sententia antiquatur. confirmatione uerὀ3c approbatione rata fit sententia,quam priores iudices pronunciauerunt,neq; amplius
348쪽
A prouocationi est locus, neque iudicium repeti potest sis per eadem re, nisi causae quippiam noui accedat. Atque satis hactenus de auditoribus veteribus dictum siti nunc pauca de recentioribus perstringamus. Hic magistratus in nostra republica non fuit prius institutus, quam in continentem aestuariis hisce sinitimam Venetum imperium extendi coepit.Ad hos i praetorum iudiciis prouocatio est, aliorumque magistratuum qui extra urbem populis, qui in nostram venerunt societatem, ius dicunt. Veteres enim auditores utricque causis urbanis scilicet Sc exteris, haudquaquam satisfacere poterant. amobrem eam appellationem etiam sortitus est, ut nouorum siue recentium diceretur. Nam post constitutam rempublicam imperium Vene-B tum extendi coepit in Venetiam oram, quae ad veteres dominos, veluti quodam postliminio volens ac libens redijt. Etenim,ut in exordio operis ostendimus, nobilissimi quique prouinciae Venetiae barbarorum impetum, Ita Iiaeque totius devastationem fugientes se in nostra aestuaria receperunt, Urbemque hanc opulentissimam condidere. i etiam nomen Venetiae indiderunt multitudinis numerorut posteris testatum esset, florem nobilitatis omnium ciuitatum Venetiae regionis eo couenisse. Igitur cum breui imperium Venetum crevissct in immensem , unus haudqioqiram magistratus urbanis de exteris causis satis esse poterat. Iccirco nouus hic insitatius est, nouumque quadragintauirale Collegium. Prouocatio quoque,quae ab aliis, quisoris ius dicunt, fit, ad horum subsellia desertur .:atque hoc demum Colle-C gio disceptante omnes eiusmodi causae discemunitur . eadem in omnibus ratio est, parque modus huius magistratus de Colleyi quem paulo ante docuimus,ab auditoribus veteribus 8c Collegio quadragintauirali,urbanarum causarum iudice,seruari selere. illud tantum ius auditoribus recetibus additum est, quod in causis, quae summam quadraginta nummorum aureorum non excesserint latam sententiam, de qua ad eos sit prouocatu, moderari queunt, eiusque partem,si ita ipsis uideatur,abrogare,partem uerd comprobare,dummodo omnes in eandem sententiam comteniant. quod ea de causa institutum est, ut exteri homines Scaduenae, quorum praecipue rationem haberi debere sit mini philosophi tradidere molestia leuarentur,& sne magno rei familiaris dispendio litium exitum inii enirent. Hoc iure veteres priuati
D sint necesse enim illis est, ut aut totam sententiam approbent,aut totam reis
scindant, atque irritam faciant. Si noui parti intercedere possunt reliquis
non intercedererat veteres contra: aut enim toti intercedunt, aut uniuersam
integram dimittunt. Hocque pacto exterorum lites breuiori spatio dirimuntur, quam cauis urbanae: quamuis patronorum de iurisconsultorum versu tia, quae nihil contra fas intachim relinquit, in immensim quaevis lites protrahuntur, quod ubique gentium fieri selet ubi non temere, sed statuto ordine iudicia fiunt Explicata sere i nobis est iudiciorum ratio. si aperest, ut paucis perstringamus eos magistratus, qui primi in causs urbanis ius dicunt, iquibus ad veteres auditores prouocationes sunt,& ad Collegiti quadraginta
349쪽
narum distributa, nam aut lites sint de mercatura rebusque ad negotiatores Espectantilaus, uel de aediluis te sendis, quae intra aestitaria fiterint: aut de posisessonibus M agris,quae in cotinenti stini. aut de quibusvis aliis contractibus stipulationibusque: personae aute,quae lites inter se conserunt aut sent ciues, aut exteri, ijque aut alterutri inter se,aut alteri cum alteris experiuntur: dentiaque uel cum pupillis res habetur,aut agunt viduae fiaemina post obitum mariti de dotibus recuperadis.ne ergo inter tot diuersorum generum iudicia turis halio esset ne ve aliud alii impedimentum asserret,plura instituta fitere iudicum subsellia: ita ut quantum seri posset unusquisque pro ratione negotii, delitis suos iudices cognosteret. quae enim lites ad ae)es sitie fundos intra sines Venetianim, id est in aestuariis positos pertinent, hae omnes a iudicibus, qui Pproprietatum nominantur, diiudicatitur, quos etiam adeunt viduae ab haeredibus maritorum destinctorum, dotes repetere volentes. Hancque appellationem habuerunt, quod maiores nostri ea tantum ciuium seorum propria
existimarunt, quae in aestuariis sita essent, utpote quae ad alienos dominos nosacile transferri possent. tera uessi in continenti existentia siue agri sue do mus suissent,ut quae facile inuitis dominis possent auferri, iniuriaeque magis exposita essent, mobilia dici uoluerunt. quod si de standis continentis orae controuersia fuerit iudices procuratotum si:nt adeundi. ijsdem indicibus cupupillis, qui adhuc tutores habent,contenditur. qua ex re ipsi iudices nomen
obtinuerunt: nam apud Venetos curatores & tutores,& procuratores appellari consueuerunt. Si item lis de mercimoniis inciderit, Se ad mercaturam Gspectet,subsellia iudicum adcuntur, qui ex ea re iudices, seu Consules mercatorum nominantur. hi maiori quodam compendio iudicant, quam alii so-renses magistratus: quod ea ratione institutum est, ne longioribus litibus impedimentum mora e fieret negotiis mercatoriim, quae assiduam quandam
operam exigunt. At si inter exteros homines lis fuerit, uel quispiam ciuium hospiti diem dixerit, opus est ad eos iudices accedat, qui ab aduenis nomen habent. Caeterae uerὁ omia es cauis contractius ac stipulati, ex quibus qui sipia ab alieno sibi aliquid deberi corondat,idque iudicio petat,iudicibus ueniunt,
qui petitionii nuncupantur .hique F ra toris urbani vicem gerunt. Sunt praeterea minimae quaedam,quibiis diiudicandis praesecti sunt iudices mobilium dicti. Est & praeter hos magisstatus alius qui si quid inuetum fuerit, aut olim Hreconditum aut nuper amissiam . num ad aesarium aut ad priuatum quem piam,aut ad eum qui repetit res ea pertineat decernit,omnesque huiusmodi controuersias diiudicat. Expedita uniuersa iudiciorum ratione ad eos magistratus transeundum est, qui aerarii curam habent, quibus e pecuniae publicae administratio commissa est. Hi fortasse plures quam par sit alicui,esse uidebuntur,cum pauciores uniuersae rei pecuniariae satisfacere possent. Verum hoc loco animaduertendum cst patres nostros summam diligentiam adhibuisse . ne in administrandis pecuniis publicis aliqua fraus fieret . arbitrati enim sitnt. ex aerario veluti alimentum uniuersis reipublicae partibus suppeditari , quo deficiente seu imminuto deficere quoque rempublicam ,
350쪽
A aut mimii opus esse.Qtiocirca Iege sanxeriant,ut si quis ciuis peculatus danatus silerit, perpetua ignominiae nota sngulo quoque anno repetita inureretur. Maiori enim consito coacto in concione clitium omnitim statuta die al, Advocatore omnes illo crimine damnati pronunciantur: ut, qui tantum scelus ausi sunt. perpetuar ignominiae poenas luant. Sed, ne ab instituto longius digrediamur, magistratus, qui aerarij curam habent, duorum veluti generum sunt. Qua ratione publicae quoque pectiniae diuiser fiant. nam, uel ex publicis, uel ex vectigalibus in aerarium conseruntur: uel interdum,cum reditus rei publicae impensis uidetur satisfacere non posse.i ciuibus pro cuiusque cense exiguntur. id quod non raro fieri necesse est , bellis, quibus ciuitas no-B stra frequenter vexari solet,aut mari aut terra ingruetibus,uel cum Turcae in nostram ditionem irruunt, qiaoriam impetum nons ne maximo detrimento complures annos sustinuimus,acerbissimumque hostem in uniuersam rempublicam Christianam saeuientem continuimus, uel cum Principes Christiani, quibus imperii Veneti amplitudo quandoque ossicit, in perniciem nostram conspirant: quemadmodum anno ab hinc xv accidit, cum omnes serδChristiani Principes inito inter se foedere in exitium imperii nostri conspirarunt. sed dijs bene iuuantibus omnes eoriam impetus sunt repressi, resqtie pene collapsa in integriim restituta est. Duplex ergo cum sit publicae pecuniae genus, duplices quoque magistratus ei rei sent praefecti. Quidam enim pecuniae extensu ciuium collatae praesciuntur: alii uero reditibus 8cvem-C galibus reipublicae. Vectigalia quidem exiguntur ex ijs, quae exportantur ex urbe, aut in eam importantur. Quaedam uero ex civitatibus, quae in secietatem imperi, Veneti sunt adscitae. Urbana porro vectigalia,cum propter maximam mercium copiam mercatorumque eqnuentum, tum M i ngentem hominum multitudinem,qui hanc ciuitatem incolunt, omni omnium opinione maiora sunt. ac mercium quidem rerumque Urbanammuaria sunt genera:ideo diuersi quoque magistratus sent instituti, prout scilicet commodum uisem fuit ijs,mii his locandis atque exigendis u galibus praesimi:quos sagulos enumerare sanὸ putidum est, fastidiumque potius afferret, quθm uoluptatem. quam ob causam illos etiam magistratus, qui perpetui non sent.
sed cum res postulat, tum denique creantur, pra termittendos esse due6. In D summa. horum omnium magistratum ossicium illud est, ut caueant, ne per dolum aliquid pectiniae publicae auertatur, aut per inertiam Pereat. omnes quoque controuersas, quae ad id genus pecuniae pertinent ipsi diiudicant. pecuniam ueris omnem, quam exegerint,continuo ad Gubernatores redituum publicori; deserunt. eam enim appellatione is magistratus obtinuit,qui huic rei praesectiis est. sed ea procii ratio,quoniam magna atq; ampla est, non nisi
insigniori biis ciuibus deserti selet. qui ut libentius hoc mutas sibi depose'-rent,ne is demandatum reijcerent, cineri magno atm graui magnum emolit mentu adiiunctsi est,siimmaqlioq; trihuta est auctoritas.hi enim apparitore . uiatores,lictores omneque id genus ministrorum reipublicae creant. 'libus
omnibus ex aere publico inedium perseluitur. id ueta, duoa reliquia sue M.